Chấn thương và vết thương tụy

Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> CHAÁN THÖÔNG VAØ VEÁT THÖÔNG TUÏY<br /> Voõ Taán Long*, Nguyeãn Coäng Hoøa*, Nguyeãn Duõng**, Ñoaøn Tieán Myõ**, Traàn Coâng Quoác Anh*,<br /> Leâ Chaâu Hoaøng Quoác Chöông*, Buøi Vaên Ninh*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Muïc ñích: Nghieân cöùu veà caùc thöông toån tuïy do chaán thöông vaø veát thöông, ñaùnh giaù keát quaû ñieàu trò ñeå<br /> ruùt ra kinh nghieäm chaån ñoaùn vaø ñieàu trò.<br /> Phöông phaùp nghieân cöùu: Hoài cöùu 69 beänh nhaân ñöôïc ñieàu tri taïi khoa ngoaïi Beänh vieän Chôï Raãy thôøi<br /> gian hôn 6 naêm töø 1/1999 – 8/2004. Ñaùnh giaù thöông toån tuïy döïa theo phaân ñoä cuûa taùc giaû Moore EE vaø coäng<br /> söï (1990).<br /> Keát quaû: 69 beänh nhaân goàm 56 nam vaø 13 nöõ vôùi caùc möùc ñoä thöông toån tuïy:I 10 (14,5%); ñoä II:<br /> 45(65,2%), III: 8 (11,6%); IV: 4 (5,8%); V: 2 (2,9%). Tuoåi trung bình laø 29,6 tuoåi vaø ña soá do tai naïn giao thoâng<br /> 79,7%. Caùc thöông toån thöôøng phoái hôïp ña thöông 16 BN (23,1%) vaø thöông toån caùc taïng trong oå buïng 43 BN<br /> (66,7%) neân tình traïng beänh nhaân thöôøng naëng. Chaån ñoaùn thöôøng khoù khaên, xöû trí phöùc taïp vì beänh nhaân<br /> thöôøng coù nhieàu thöông toån. Ñieàu trò tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä thöông toån vaø vò trí thöông toån ôû tuïy. Keát quaû ñieàu<br /> trò: toát 56,5%, trung bình 27,5%vaø xaáu 15,9%. Töû vong lieân quan ñeán nhieàu yeáu toá: möùc ñoä thöông toån, coù<br /> thöông toån noäi taïng phoái hôïp vaø ña thöông naëng, moå nhieàu laàn. Töû vong coøn cao 15,9% vaø bieán chöùng coøn<br /> nhieàu 39,1%, nhaát laø roø tuïy 23,2%.<br /> Keát luaän: Chaán thöông tuïy gaëp khoâng nhieàu trong chaán thöông buïng, nhöng chaån ñoaùn khoù, caàn chuïp CT<br /> scan buïng vaø ERCP ñeå chaån ñoaùn sôùm.Thöông toån naëng ôû vò trí ñaàu tuïy vaø moùc coå tuïy vôùi möùc ñoä naëng IV, V,<br /> vaø thöôøng keát hôïp vôùi thöông toån caùc taïng trong buïng vaø ña chaán thöông naëng. Chaån ñoaùn sôùm vaø can thieäp<br /> phaãu thuaät ñuùng seõ haïn cheá möùc töû vong vaø bieán chöùng sau moå.<br /> <br /> SUMMARY<br /> BLUNT AND PENETRATING INJURIES OF PANCREAS<br /> Vo Tan Long, Nguyen Cong Hoa, Nguyen Dung, Doan Tien My, Tran Cong Quoc Anh, Le Chau Hoang<br /> Quoc Chuong, Bui Van Ninh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 3 * 2004: 94 - 98<br /> <br /> Objectives: Study on the pancreatic injuries in blunt and penatrating trauma; evaluate the outcome in<br /> order to draw experience in diagnosis and treatment.<br /> Methods: Retrospective study of 69 patients operated at Department of General Surgery of Chôï Raãy<br /> Hospital during the period of more than 6 years from 1/1998 to 8/2004. Classification of pancreatic injuries<br /> based on the pancreatic injury scale of Moore EE et al, 1990.<br /> Results: We had 69 patients including 56 males and 13 females with pancreatic injuries: grade I: 10 caces<br /> (14.5%), grade II: 45 (65.2%), grade III: 8 (11.6%), grade IV: 4 (5.8%) and grade V: 2 (2.9%). Patient mean age<br /> was 29.6 ± 11.7 and common cause was traffic accident (79.7%). Many patients had associated extraabdominal injuries (16 cases, 23.1%) and intra-abdominal injuries (43 cases, 66.7%) in severe clinical status.<br /> <br /> *Boä moân Ngoaïi Toång quaùt - ÑHYD –TPHCM<br /> **Khoa Ngoaïi Tieâu hoùa & Gan maät tuî<br /> <br /> 94<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Diagnosis was often difficult, treatment was complex due to their associated severe injuries. Choice of<br /> procedure depended on grade and location of pancreatic injuries. Our therapeutic results: good: 56.7%,<br /> moderate: 27.5% and bad: 15.9%. The mortality related to many factors such as grade of pancreatic injury,<br /> associated extra and intra-abdominal injuries and the number of operation. The mortality was rather high<br /> 15.9% and the morbidity was 39.1%, especially, post-operative pancreatic fistula was common (23.2%).<br /> Conclusion: Pancreatic trauma is rather rare in abdominal trauma, but diagnosis is difficult, it is<br /> necessary to use abdominal CT scan and ERCP for early diagnosis. Severe injuries of the pancreas usually<br /> located on pancreatic head and uncinate process with grade IV – V, associated with other extra and intraabdominal injuries. Early diagnosis and proper surgical procedures may reduce the mortality and morbidity.<br /> TH, Malangoni MA vaø coäng söï (1990):<br /> MÔÛ ÑAÀU<br /> Chaán thöông tuïy - veát thöông tuïy chæ chieám moät<br /> phaàn nhoû trong chaán thöông vaø veát thöông buïng,<br /> theo taùc giaû M. Kracht khoaûng 6%(4) vaø theo David<br /> B.Hoyt töø 10%-12%(2), vaø hieám khi thöông toån ñôn<br /> ñoäc maø thöôøng phoái hôïp vôùi caùc thöông toån noäi taïng<br /> khaùc. Möùc ñoâ naëng thöôøng do keát hôïp vôùi thöông toån<br /> cuûa nhieàu taïng khaùc trong oå buïng nhaát laø thöông toån<br /> taù traøng hoaëc keát hôïp ña chaán thöông. Veà chöùc naêng<br /> sinh lyù, tuïy raát quan troïng vöøa noäi tieát vaø vöøa ngoaïi<br /> tieát, neân trong thöông toån tuïy thöôøng gaây roø tuïy.<br /> Chaån ñoaùn sôùm thöôøng khoù khaên vì caùc trieäu chöùng<br /> laâm saøng ñaëc hieäu khoâng roõ raøng, thöôøng ñöôïc chaån<br /> ñoaùn trong moå. Chaån ñoaùn tröôùc moå caàn döïa vaøo caùc<br /> phöông tieän chaån ñoaùn hình aûnh nhö CT scan, sieâu<br /> aâm, ERCP. Ñieàu trò khaù phöùc taïp vì deã coù bieán chöùng<br /> naëng vaø töû vong cao.<br /> Chuùng toâi nghieân cöùu 69 tröôøng hôïp (TH) chaán<br /> thöông (CT) vaø veát thöông (VT) tuïy ñaõ ñöôïc ñieàu trò<br /> taïi khoa Ngoaïi BV Chôï Raãy töø naêm 1/1998 ñeán naêm<br /> 8/2004. Chuùng toâi ñaùnh giaù keát quaû ñieàu trò trong thôøi<br /> gian qua ñeå coù vaøi nhaän xeùt veà chaån ñoaùn thöông toån<br /> vaø caùc phöông phaùp phaãu thuaät ñieàu trò nhaèm muïc<br /> ñích naâng cao theâm chaát löôïng chaån ñoaùn vaø ñieàu trò<br /> toát hôn trong töông lai.<br /> <br /> PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br /> Hoài cöùu caùc tröôøng hôïp bò chaán thöông tuïy vaø veát<br /> thöông tuïy ñöôïc ñieàu trò phaãu thuaät taïi khoa ngoaïi BV<br /> Chôï Raãy töø 01/1998 ñeán 8/2004, vaø caùc tröôøng hôïp ñaõ<br /> phaãu thuaät ôû caùc beänh vieän tænh chuyeån veà ñieàu trò<br /> tieáp coù moå laïi hay khoâng moå laïi. Möùc ñoä thöông toån<br /> döïa theo baûng phaân ñoä cuûa taùc giaû Moore EE, Cogbill<br /> <br /> Ñoä<br /> <br /> Kieåu thöông toån<br /> <br /> I<br /> <br /> Tuï maùu<br /> Raùch<br /> <br /> II<br /> <br /> Tuï maùu<br /> Raùch<br /> <br /> III<br /> <br /> Raùch<br /> <br /> IV<br /> <br /> Raùch<br /> <br /> V<br /> <br /> Raùch<br /> <br /> Moâ taû thöông toån<br /> Daäp ít, khoâng ñöùt oáng tuïy<br /> Raùch bao tuïy noâng khoâng ñöùt oáng<br /> tuïy<br /> Daäp nhieàu, khoâng ñöùt oáng tuïy<br /> Raùch nhu moâ tuïy nhieàu, khoâng ñöùt<br /> oáng tuïy<br /> Ñöùt phaàn xa thaân ñuoâi tuïy hoaëc<br /> thöông toån nhu moâ coù ñöùt oáng tuïy<br /> Ñöùt ñaàu tuïy hoaëc thöông toån nhu<br /> moâ khoâng thöông toån boùng Vater<br /> Vôõ naùt ñaàu tuïy<br /> <br /> KEÁT QUAÛ<br /> Tuoåi<br /> Trung bình 29,6 ±11,7 (töø 9- 69 tuoåi), nhieàu<br /> nhaát nhoùm tuoåi 20-30 (49,3%)<br /> Giôùi<br /> Nam: 56 TH (81,2%)<br /> Nöõ: 13 TH (18,8%)<br /> Tæ leä Nam/ Nöõ: 4/1<br /> Cö truù<br /> Tænh: 51 TH (73,9%)<br /> Thaønh phoá HCM: 18 TH (26,1%)<br /> Nguyeân nhaân<br /> Nguyeân nhaân<br /> Chaán thöông:<br /> - Tai naïn giao thoâng<br /> - Tai naïn theå thao<br /> - Tai naïn sinh hoaït<br /> Veát thöông do baïch khí<br /> <br /> Soá beänh nhaân<br /> (n=69)<br /> 58<br /> 55<br /> 1<br /> 2<br /> 11<br /> <br /> Tæ leä %<br /> 84,1<br /> 79,7<br /> 1,4<br /> 2,9<br /> 15,9<br /> <br /> 95<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> Moå laàn ñaàu<br /> <br /> Thöông toån tuïy<br /> Vò trí<br /> Ñaàu<br /> Ñaàu thaân<br /> Moùc coå<br /> Thaân<br /> Thaân ñuoâi<br /> Ñuoâi<br /> Toaøn boä<br /> <br /> Tænh: 20 TH (28,9%)<br /> BV Chôï Raãy: 49 TH (71,1%)<br /> Soá laàn moå<br /> 1 laàn: 61 TH (88,4%)<br /> 2 laàn: 4 TH (5,8%)<br /> 3 laàn: 3 TH (4,3%)<br /> Thöông toån phoái hôïp caùc cô quan<br /> Soá beänh nhaân (n=16)<br /> 2<br /> 2<br /> 4<br /> 7<br /> 1<br /> <br /> Tæ leä %<br /> 2,9<br /> 2,9<br /> 5,8<br /> 10,1<br /> 1,4<br /> <br /> Thöông toån tuïy<br /> <br /> Soá beänh nhaân<br /> 10<br /> 45<br /> 8<br /> 4<br /> 2<br /> <br /> Tæ leä %<br /> 14,5<br /> 65,2<br /> 11,6<br /> 5,8<br /> 2,9<br /> <br /> Chaån ñoaùn<br /> <br /> Phoái hôïp caùc taïng oå buïng: 43 (66,7%) goàm:<br /> <br /> - Xuaát huyeát noäi: 46 TH (66,7%)<br /> <br /> -Phoái hôïp 1 taïng:<br /> <br /> - Vieâm phuùc maïc:14 TH (20,3%)<br /> Soá beänh nhaân<br /> 10<br /> 7<br /> 1<br /> 4<br /> 4<br /> 3<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Tæ leä %<br /> 14,5<br /> 10,1<br /> 1,4<br /> 5,8<br /> 5,8<br /> 4,3<br /> 1,4<br /> 1,4<br /> <br /> -Phoái hôïp hai taïng trôû leân:19 (27,5%)<br /> Toån thöông taïng phoái hôïp<br /> Soá beänh nhaân Tæ leä %<br /> Daï daøy- ñaïi traøng<br /> 1<br /> 1,4<br /> Daï daøy- laùch<br /> 1<br /> 1,4<br /> Daï daøy- taù traøng<br /> 1<br /> 1,4<br /> Gan – laùch<br /> 3<br /> 4,3<br /> Gan – oáng maät chuû<br /> 1<br /> 1,4<br /> Gan - taù traøng<br /> 3<br /> 4,3<br /> Gan - laùch– thaän – vôõ cô hoaønh traùi<br /> 1<br /> 1,4<br /> Gan - baøng quang<br /> 1<br /> 1,4<br /> Taù traøng- ñöôøng maät<br /> 1<br /> 1,4<br /> Laùch - ruoät non<br /> 2<br /> 2,9<br /> Laùch - maïc treo<br /> 1<br /> 1,4<br /> Laùch – thaän<br /> 2<br /> 2,9<br /> Ñaïi traøng-maïc noái lôùn<br /> 1<br /> 1,4<br /> <br /> 96<br /> <br /> Möùc ñoä thöông toån<br /> Ñoä I<br /> Ñoä II<br /> Ñoä III<br /> Ñoä IV<br /> Ñoä V<br /> <br /> Ñuùng tröôùc moå 5/ 69 (7,2%) tröôøng hôïp coù nghó<br /> thöông toån tuïy, ña soá chæ chaån ñoaùn:<br /> <br /> Ñôn thuaàn: 23 (33,3%)<br /> <br /> Toån thöông taïng<br /> Laùch<br /> Gan<br /> Ñöôøng maät<br /> Daï daøy<br /> Taù traøng<br /> Ñaïi traøng<br /> Thaän<br /> ÑM CB<br /> <br /> Tæ leä %<br /> 27,5<br /> 4,3<br /> 4,3<br /> 26,1<br /> 8,7<br /> 26,1<br /> 2,9<br /> <br /> Möùc ñoä thöông toån tuïy theo Moore E.E<br /> et al. (1990)<br /> <br /> 5 laàn: 1 TH (1,4%)<br /> Toån thöông<br /> Chaán thöông soï naõo<br /> Chaán thöông loàng ngöïc<br /> Maïch maùu<br /> Chaán thöông chænh hình<br /> Chaán thöông heä nieäu<br /> <br /> Soá beänh nhaân<br /> 19<br /> 3<br /> 3<br /> 18<br /> 6<br /> 18<br /> 2<br /> <br /> - Veát thöông thaáu buïng: 4 TH (5,8%).<br /> Caùc phöông phaùp phaãu thuaät<br /> Caùc phöông phaùp phaãu thuaät<br /> Soá beänh nhaân Tæ leä %<br /> Daãn löu ñôn thuaàn<br /> 15<br /> 21,8<br /> Khaâu tuïy caàm maùu+daãn löu<br /> 40<br /> 58<br /> Caét ñuoâi tuïy+ daãn löu<br /> 1<br /> 1,4<br /> Caét thaân ñuoâi tuïy vaø laùch<br /> 7<br /> 10,2<br /> Khaâu bít moõm ñaàu tuïy+noái hoãng traøng<br /> 3<br /> 4,3<br /> – thaân ñuoâi tuïy kieåu Roux en Y<br /> Khaâu tuïy vôùi ñaët stent trong loøng<br /> 1<br /> 1,4<br /> Whipple<br /> 2<br /> 2,9<br /> <br /> Ñieàu trò phoái hôïp vôùi duøng Sandostatin<br /> 19 TH (27,5%)<br /> Keát quaû ñieàu trò<br /> Toát<br /> 39 (56,5%)<br /> <br /> Trung bình<br /> 19 (27,5%)<br /> Roø: 16 (23,2%)<br /> AÙp xe tuïy: 1 (1,4%),<br /> Aùp xe toàn löu: 4 (5,8%),<br /> Nang giaû tuïy: 2 (2,9%)<br /> Vieâm tuïy caáp: 1 (1,4%)<br /> <br /> Xaáu<br /> 11 (15, 9%)<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Töû vong: 11 (15, 9%)<br /> <br /> Nguyeân nhaân vaø cô cheá<br /> <br /> Nguyeân nhaân gaây töû vong<br /> <br /> Nguyeân nhaân thöôøng do tai naïn giao thoâng<br /> chieám 79,7% do ñi xe maùy nhieàu; coøn veát thöông<br /> thöôøng do dao ñaâm 15,9% vaø khoâng coù tröôøng hôïp<br /> naøo do ñaïn baén khaùc vôùi ôû caùc nöôùc AÂu My, tæ leä veát<br /> thöông tuïy tôùi 70%(6). Cô cheá gaây chaán thöông tuïy, ña<br /> soá do cô cheá tröïc tieáp ñaäp buïng vuøng thöôïng vò vaøo<br /> tay laùi xe oâ toâ hay xe maùy trong chaán thöông.<br /> <br /> Nguyeân nhaân töû vong<br /> Soác keùo daøi, suy thaän caáp<br /> Suy kieät naëng<br /> Hoaïi töû tuïy<br /> <br /> Soá beänh nhaân (n=69) Tæ leä %<br /> 7<br /> 10,1<br /> 2,9<br /> 2<br /> 2,9<br /> 2<br /> <br /> Nhöõng yeáu toá lieân quan ñeán töû vong<br /> <br /> - Lieân quan thöông toån tuïy: Daäp tuïy ñoä II: 4, vôõ<br /> tuïy III: 6, Vôõ tuïy V:1<br /> - Lieân quan vò trí thöông toån tuïy: Ñaàu: 5, thaân: 3,<br /> ñuoâi: 2, thaân ñuoâi: 1<br /> <br /> Möùc ñoä thöông toån cuûa tuïy<br /> <br /> - Phaãu thuaät nhieàu laàn (4TH): 2 laàn: 1 TH; 3 laàn:<br /> 2 TH; 5 laàn: 1 TH<br /> <br /> Thöông toån cuûa tuïy haàu heát laø thöông toån phoái<br /> hôïp vôùi caùc taïng khaùc trong oå buïng vaø ít khi ñôn<br /> thuaàn do tuïy naèm saâu vaø sau phuùc maïc. Toån thöông<br /> ñôn thuaàn tuïy chæ coù 23 TH (33,3%) vaø phoái hôïp 46<br /> TH (66,7%). Tình traïng beänh nhaân naëng vaø töû vong<br /> laø do caùc thöông toån noäi taïng phoái hôïp vaø phoái hôïp ña<br /> chaán thöông nhaát laø caùc tröôøng hôïp soác naëng trong<br /> gaõy xöông chaäu, xöông ñuøi, toån thöông maïch maùu<br /> laøm cho tình traïng beänh nhaân naëng theâm, gaây soác<br /> keùo daøi khoâng hoài phuïc, truïy maïch vaø töû vong. Caùc<br /> thöông toån tuïy thöôøng naëng ôû caùc vò trí ñaàu tuïy vaø coå<br /> tuïy vaø möùc ñoä naëng ôû ñoä III, IV, vaø V.<br /> <br /> Bieán chöùng sau moå<br /> <br /> Chaån ñoaùn<br /> <br /> - Lieân quan thöông toån noäi taïng phoái hôïp: 10 TH<br /> goàm<br /> + 1 taïng: gan (1 TH), laùch (1 TH), thaän (1 TH),<br /> taù traøng (1TH),ñaïi traøng (1 TH)<br /> + 2 taïng trôû leân: daï daøy- taù traøng (1TH), gan - taù<br /> traøng (2 TH), laùch - ruoät non (2 TH)<br /> - Lieân quan ña thöông (3 TH): chænh hình 2/5<br /> TH (28,6%), ÑMCB (1TH)<br /> <br /> Bieán chöùng sau moå<br /> Sôùm<br /> <br /> Muoän<br /> <br /> N=27 (39,1%)<br /> Roø tuïy: 16 (23, 2%)<br /> Aùp xe tuïy: 1 (1,4%)<br /> Aùp xe toàn löu: 4 (5,8%)<br /> Nang giaû tuïy: 2 (2,9%<br /> Vieâm tuïy caáp: 1(1,4%)<br /> Hoaïi töû tuïy: 2 (2,9%)<br /> Taéc ruoät: 1 (1,4%)<br /> <br /> Roø tuïy laø bieán chöùng thöôøng gaëp nhaát. Löôïng<br /> dòch tuïy roø moãi ngaøy töø 100- 1500 ml.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Taàn suaát<br /> Chaán thöông tuïy ñöôïc moâ taû ñaàu tieân bôûi Travers<br /> naêm 1827(3). Chaán thöông tuïy vaø veát thöông tuïy laø<br /> beänh lyù gaëp khoâng nhieàu chieám tæ leä 6% -12% trong<br /> chaán thöông vaø veát thöông buïng(2,4). Thöôøng gaëp ôû<br /> nam nhieàu hôn nöõ, nhoùm nghieân cöùu cuûa chuùng toâi<br /> laø 81,2% vì thöôøng do tai naïn giao thoâng vaø tuoåi lao<br /> ñoäng nhieàu trong nhoùm 20-30 tuoåi (49,3%).<br /> <br /> Chaån ñoaùn tröôùc moå thöôøng khoù khaên, chæ coù 5<br /> tröôøng hôïp nghó ñeán coù thöông toån tuïy, ña soá phaùt<br /> hieän khi moå vôùi chaån ñoaùn tröôùc moå vì chaûy maùu<br /> trong oå buïng, vieâm phuùc maïc, hay veát thöông buïng.<br /> Trong chaán thöông tuïy, chaån ñoaùn chaán thöông tuïy<br /> thöôøng khoù khaên ôû caùc tröôøng hôïp beänh nhaân naëng<br /> vaø coù caùc thöông toån phoái hôïp. Tröôøng hôïp thöông<br /> toån tuïy ñôn thuaàn do chaán thöông, neáu nghó ñeán<br /> chaán thöông tuïy, chuïp CT scan buïng chaån ñoaùn vôõ<br /> tuïy vôùi hình aûnh tuïy bò vôõ, hình aûnh moâ tuïy bò nham<br /> nhôû khoâng ñeàu(5). Chaån ñoaùn vôõ oáng tuïy chính<br /> Wirsung nhôø vaøo chuïp maät tuïy ngöôïc doøng (ERCP)<br /> seõ thaáy hình aûnh thuoác caûn quang töø oáng tuïy nhoeø ra<br /> vaø hình aûnh oáng tuïy maát lieân tuïc. Gaàn ñaây chuùng toâi<br /> coù chuïp CT scan buïng chaån ñoaùn ñöôïc moät soá tröôøng<br /> hôïp nhöng chöa phoå bieán vaø chuïp ERCP thì chöa<br /> thöïc hieän tröôøng hôïp naøo nhö moät soá taùc giaû ñaõ thöïc<br /> hieän(8). Chaån ñoaùn trong moå döïa vaøo hai daáu hieäu<br /> kinh ñieån laø tuï maùu haäu cung maïc noái vaø vaåy neán.<br /> <br /> 97<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> Daáu hieäu vaåy neán chæ gaëp ôû moät soá tröôøng hôïp muoän<br /> thöôøng sau 24 giôø.<br /> Thaùi ñoä xöû trí vaø keát quaû ñieàu trò<br /> Ñieàu trò chaán thöông vaø veát thöông tuïy tuøy thuoäc<br /> möùc ñoä vaø vò trí cuûa thöông toån. Döïa theo phaân ñoä<br /> cuûa taùc giaû Moore vaø coäng söï, chuùng toâi ñaõ ñieàu trò töø<br /> möùc ñoä nheï ñeán naëng: töø daãn löu ñeán caét boû khoái taù<br /> tuïy. ÔÛ möùc ñoä thöông toån tuïy ñoä I, chuùng toâi khoâng<br /> xöû lyù gì vaø chæ daãn löu oå tuïy. Ñoä II, khaâu laïi nhu moâ vaø<br /> daãn löu oå tuïy. Ñoä III, coù thöông toån oáng tuïy, chuùng<br /> toâi caét boû ñuoâi tuïy hoaëc thaân ñuoâi tuïy keøm caét laùch<br /> hoaëc khaâu tuïy vaø khaâu oáng Wirsung coù ñaët stent<br /> trong loøng cho vaøo taù traøng. Ñoä IV, khaâu bít moûm cuûa<br /> ñaàu tuïy vaø noái thaân ñuoâi tuïy vôùi hoãng traøng kieåu Roux<br /> en Y. Ñoä V, chuùng toâi thöïc hieän caét khoái taù tuïy. Keát<br /> quaû ñieàu trò ña soá toát, nhöng coù nhieàu bieán chöùng sau<br /> moå nhö roø tuïy, aùp xe tuïy, vieâm tuïy caáp, nang giaû tuïy<br /> vaø naëng nhaát laø hoaïi töû tuïy haàu nhö töû vong 100%(7).<br /> Keát quaû ñieàu trò: toát 56,5%, trung bình vôùi caùc bieán<br /> chöùng nhöng ñieàu trò ñöôïc laønh beänh 27,5%, vaø xaáu<br /> vôùi töû vong laø 15,9% cuõng gaàn nhö keát quaû cuûa taùc giaû<br /> khaùc: Theo David B. Hoyt 10-25%(2) vaø theo M.Kracht<br /> 19-30%(4). Caùc bieán chöùng sôùm sau moå theo David<br /> B.Hoyt 35-40% trong ñoù vieâm tuïy caáp laø 8-18 %, bieán<br /> chöùng sôùm sau moå trong nhoùm cuûa chuùng toâi laø<br /> 37,6% trong ñoù naëng nhaát laø hoaïi töû tuïy 2,9%, vieâm<br /> tuïy caáp 1,4%; nhieàu nhaát laø roø tuïy 23,2%.<br /> Tuy nhieân, neáu chaån ñoaùn sôùm kòp thôøi, xöû lyù<br /> ñuùng kyõ thuaät vaø khoâng coù nhöõng thöông toån naëng<br /> phoái hôïp coù theå cöùu soáng ñöôïc beänh nhaân (1 TH vôõ<br /> möùc ñoä V, phaãu thuaät Whipple). Beänh nhaân töû vong<br /> ña soá do thöông toån phoái hôïp nhaát laø keøm vôõ taù traøng<br /> hoaëc thöông toån khaùc phaûi moå nhieàu laàn (4 TH): 1<br /> TH moå 2 laàn, 2 TH moå 3 laàn, 1 TH moå 5 laàn. Tình<br /> traïng naëng cuõng lieân quan ñeán vò trí toån thöông tuïy,<br /> thöông toån ôû ñaàu thöôøng naëng vaø gaây töû vong nhieàu<br /> hôn: ñaàu (5 TH), thaân (3 TH), thaân ñuoâi (1 TH) vaø<br /> ñuoâi (2 TH). Tuy nhieân sau moå trong caùc tröôøng hôïp<br /> <br /> 98<br /> <br /> sau moå thöôøng coù bieán chöùng nhö aùp xe tuïy, vieâm<br /> tuïy caáp, roø tuïy keùo daøi thôøi gian ñieàu trò, toán keùm hieàu<br /> vì phaûi duøng Sandostatin khaù ñaét tieàn(1).<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Chaán thöông tuïy vaø veát thöông tuïy laø thöông toån<br /> ít gaëp, thöôøng naëng vì keát hôïp vôùi caùc thöông toån<br /> taïng khaùc hoaëc treân beänh nhaân ña thöông, tæ leä töû<br /> vong 15,9%. Chaån ñoaùn tröôùc moå thöôøng khoù khaên<br /> nhaát laø do chaán thöông buïng; thöôøng chaån ñoaùn<br /> ñöôïc do phaùt hieän trong moå vôùi chæ ñònh vì thöông<br /> toån khaùc nhö xuaát huyeát noäi hoaëc vôõ taïng roãng…<br /> Thöông toån tuïy coù theå ñöôïc chaån ñoaùn tröôùc moå döïa<br /> vaøo CT scan buïng vaø ñeå chaån ñoaùn vôõ oáng tuïy chính<br /> döïa vaøo ERCP. Ñieàu trò thöôøng khoù khaên tuyø thuoäc<br /> möùc ñoä thöông toån tuî vaø phoái hôïp ñieàu trò vôùi caùc<br /> thöông toån khaùc. Caùc bieán chöùng coøn cao 39,1%,<br /> thöôøng gaëp nhaát laø roø tuïy 23,2%, ñieàu trò keùo daøi thôøi<br /> gian, toán keùm vaø naëng nhaát laø hoaïi töû tuïy.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Amira E., Livingston H., Elcavage J.: Octreotide<br /> acetate decreases pancreatic complications after<br /> pancreatic trauma. The American Journal of surgery<br /> 1985; 150: 698-704.<br /> David B.Hoyt, Raul Coimbra, Robert J.Winchell:<br /> nagement of acute Trauma. Sabiston Texbook of<br /> surgery 16th edition WB. Saunders company,<br /> 2001,vol.1: 311-344.<br /> Jones RC.: Management of pancreatic trauma.The<br /> American journal of surgery 1985;150:698-704.<br /> Kratcht M.: Traumatismes du pancreas. Pathologie<br /> chirurgicale. Masson Paris 1991, Tome 2: 478-481.<br /> Mathieu D., Kracht M.: TDM et IRM en traumatologie<br /> abdominale. Editions. Frison -Roche Paris, 1991;58:<br /> 863-873.<br /> Peùrissat J., Collet D., Arnoux R., Salloum J., Bikandou<br /> G.: Traumatismes du duodeùno –pancreùas. EMC 1991;<br /> 40898: 1-15.<br /> Reith HB., Dittrich H., Kozuscheck: Le traitement des<br /> traumatismes du pancreùas. Chirurgie 1993;130<br /> (5):247-251.<br /> Richieri JP., Chapov P., Bertolino JG., Salducci J.,<br /> Grinaud JC: Cholangio – pancreùatographie retrograde<br /> endoscopique<br /> chez<br /> l’enfant<br /> et<br /> l’adolescent.<br /> Gastroenteùrologie clinique et biologique 1994; 18(1):<br /> 21-25.<br /> <br />