Chất lượng cuộc sống và các yếu tố liên quan ở người tăng huyết áp từ 50 tuổi trở lên tại xã Phước lợi, huyện Bến Lức, tỉnh Long An, năm 2013

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> <br /> CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN  <br /> Ở NGƯỜI TĂNG HUYẾT ÁP TỪ 50 TUỔI TRỞ LÊN TẠI XàPHƯỚC LỢI, <br /> HUYỆN BẾN LỨC, TỈNH LONG AN, NĂM 2013 <br /> Duy Thị Hoa*, Lê Hoàng Ninh* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Tỉ lệ người mắc bệnh tăng huyết áp (THA) tại Việt Nam ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, chất <br /> lượng cuộc sống (CLCS) của người bệnh vẫn chưa được quan tâm. Chúng tôi khảo sát CLCS và các yếu tố liên <br /> quan ở bệnh nhân THA nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc, nâng cao sức khỏe của người bệnh. <br /> Mục tiêu: Xác định điểm trung bình chất lượng cuộc sống (TB CLCS) và các yếu tố liên quan ở người THA <br /> từ 50 trở lên. <br /> Phương  pháp  nghiên  cứu:  Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện trên 275 bệnh nhân THA được chọn <br /> ngẫu nhiên cư trú tại xã Phước Lợi, huyện Bến Lức, tỉnh Long An vào tháng 4 năm 2013 bằng phương pháp <br /> phỏng vấn trực tiếp sử dụng bộ câu hỏi CLCS của Tổ chức y tế thế giới. Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến <br /> được sử dụng để đo lường mối liên quan giữa điểm CLCS các lĩnh vực và các biến độc lập. <br /> Kết quả: Tuổi trung bình của đối tượng tham gia nghiên cứu là 66 tuổi (ĐLC=9,9); 59% là nữ giới. Điểm <br /> TB CLCS về quan hệ xã hội, môi trường sống, sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần của bệnh nhân THA lần <br /> lượt là: (64,12 ± 14,06), (59,52 ± 10,39), (54,73 ± 14,94) và (49,42 ± 12,73). Các yếu tố liên quan đến CLCS của <br /> bệnh nhân THA gồm tuổi, giới tính, hôn nhân, học vấn, nơi cư trú, vận động thể lực, tuân thủ điều trị, tình <br /> trạng dinh dưỡng và một số bệnh kèm theo như: đái tháo đường, bệnh thận, bệnh tim, bệnh về khớp, tai biến <br /> mạch máu não. <br /> Kết luận: CLCS bệnh nhân THA thấp ở lĩnh vực SKTT. Vận động thể lực đều đặn ở mức độ vừa phải, tuân <br /> thủ điều trị theo hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ là các yếu tố cần được khuyến khích thực hiện giúp cải thiện <br /> CLCS người bệnh THA. Bệnh nhân THA là phụ nữ, người lớn tuổi, người suy dinh dưỡng, người có trình độ <br /> học vấn thấp, người bệnh THA mắc kèm thêm bệnh mãn tính là những đối tượng cần được quan tâm và hướng <br /> tới trong các chương trình, hoạt động với mục tiêu cải thiện CLCS người bệnh. <br /> Từ khoá: Tăng huyết áp, chất lượng cuộc sống, WHOQOL – BREF <br /> <br /> ABSTRACT <br /> QUALITY OF LIFE AND ITS ASSOCIATED FACTORS <br />  AMONG PATIENTS WITH HYPERTENSION AGED 50 YEARS AND OVER <br />  IN PHUOC LOI COMMUNE, BEN LUC DISTRICT, LONG AN PROVINCE, 2013 <br /> Duy Thi Hoa, Le Hoang Ninh <br />  * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 212 – 220 <br /> Background:  The  prevalence  of  hypertension  has  been  increasing  in  Vietnam.  However,  quality  of  life <br /> (QOL)  among  the  patients  has  not  yet  been  considered.  To  improve  QOL  and  health  care  for  hypertensive <br /> patients, it is crucial to measure their quality of life and its associated factors. <br /> Objectives: To determine average score of QOL and its associated factors among hypertensive patients aged <br /> 50 years and over.  <br /> *<br /> <br />  Viện Y tế công cộng thành phố Hồ Chí Minh  <br /> <br /> Tác giả liên lạc: Ths. Duy Thị Hoa    <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> ĐT: 0989813786 <br /> <br /> Email: flowerduy@yahoo.com <br /> <br /> 211<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> Methods:  A  cross‐sectional  study  was  conducted  at  Phuoc  Loi  commune,  Ben  Luc  district,  Long  An <br /> province. 275 hypertensive patients were randomly selected. Data were collected by a face‐to‐face interview using <br /> WHOQOL – BREF. Multivariable linear regression analyses were used to measure the association between QOL <br /> and independent variables.  <br /> Result: Mean age of participants was 66 years (SD 9.9); 49% were women. The mean scores in the domains <br /> of social relation, environmental health, physical health, and psychological health were (64,12 ± 14,06), (59,52 ± <br /> 10,39),  (54,73  ±  14,94),  and  (49,42  ±  12,73)  respectively.  Factors  associated  with  QOL  among  hypertensive <br /> patients  were  age,  gender,  marital  status,  education  level,  residence,  physical  activity  level,  adherence  to <br /> treatment,  nutritional  status,  and  presence  of  co‐morbidity  (diabetes,  kidney  diseases,  coronary  heart  disease, <br /> arthritis, and stroke). <br /> Conclusion: The mean score in the domain of psychological health among the hypertensive patients was low. <br /> Encouraging physical activities and strengthening treatment adherence should be considered to improve QOL for <br /> hypertensive  patients.  Actions  to  improve  QOL  should  be  targeted  at  hypertensive  patients  female,  elderly, <br /> undernourished, low educated and/or with co‐morbidity.  <br /> Keywords: Hypertension, quality of life, WHOQOL – BREF <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Tăng huyết áp là một bệnh phổ biến trên thế <br /> giới cũng như ở Việt Nam. Theo thống kê của Tổ <br /> chức y tế thế giới, năm 2000 THA ảnh hưởng sức <br /> khỏe  của  gần  1  tỉ  người  trên  toàn  thế  giới,  ước <br /> tính lên tới 1,56 tỉ người vào năm 2025(7, 22). THA <br /> là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến tử vong và <br /> mắc  bệnh  (12,7%)(12).  Vào  năm  2005,  THA  là <br /> nguyên  nhân  trực  tiếp  gây  tử  vong  7,1  triệu <br /> người  trong  số  17,5  triệu  người  tử  vong  vì  các <br /> bệnh tim mạch(12). Không chỉ vậy, THA còn ảnh <br /> hưởng  nghiêm  trọng  đến  chất  lượng  cuộc  sống <br /> (CLCS)  người  bệnh(15),  làm  suy  yếu  đáng  kể <br /> CLCS bệnh nhân cả về sức khỏe thể chất lẫn tinh <br /> thần(19). Nhiều nghiên cứu phát hiện CLCS bệnh <br /> nhân THA giảm rõ rệt do ảnh hưởng bởi nhiều <br /> yếu tố khác nhau như tuổi tác(8, 10), giới tính và có <br /> xu hướng giảm ở bệnh nhân THA mắc kèm theo <br /> các bệnh mãn tính khác(1, 5).  <br /> Tại  khu  vực  phía  Nam  Việt  Nam  chưa  có <br /> nghiên cứu về CLCS bệnh nhân THA ở khu vực <br /> nông thôn được thực hiện. Long An là tỉnh có tỉ <br /> lệ  THA  khá  caoso  với  tỉ  lệ  THA  chung  của  cả <br /> nước (28,41%)(18), trong đó có xã Phước Lợi là xã <br /> nông  thôn  thuộc  huyện  Bến  Lức,  đây  là  một <br /> trong  những  xã  đầu  tiên  của  tỉnh  triển  khai <br /> chương  trình  tầm  soát  THA  trong  cộng  đồng. <br /> <br /> 212<br /> <br /> Theo đó, khảo sát về CLCS bệnh nhân THA tại <br /> địa phương xã Phước Lợi là điều rất quan trọng <br /> và  cần  thiết  nhằm  cung  cấp  thông  tin  giúp  các <br /> nhà hoạch định chính sách và quản lý y tế lên kế <br /> hoạch cũng như các giải pháp phù hợp phục vụ <br /> công  tác  chăm  sóc,  bảo  vệ,  nâng  cao  sức  khỏe, <br /> nâng cao CLCS người bệnh THA tại xã. Từ lý do <br /> nêu  trên,  nghiên  cứu  được  thực  hiện  với  mục <br /> tiêu đo lường CLCS bệnh nhân THA và các yếu <br /> tố liên quan đến CLCS cụ thể trên bốn lĩnh vực <br /> sức  khỏe  thể  chất  (SKTC),  sức  khỏe  tinh  thần <br /> (SKTT), quan hệ xã hội (QHXH) và môi trường <br /> sống  (MTS)  bằng  cách  sử  dụng  bộ  công  cụ <br /> WHOQOL‐BREF. Nghiên cứu tập trung vào đối <br /> tượng  là  người  THA  từ  50  trở  lên  vì  theo  các <br /> nghiên cứu thực hiện trước, đây là lứa tuổi có tỉ <br /> lệ  mắc  THA  cao(2,  3, 13, 14, 18).  Kết  quả  nghiên  cứu <br /> cũng là tiền đề cho các nghiên cứu liên quan sâu <br /> rộng hơn sau này.  <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Xác  định  điểm  trung  bình  CLCS  bốn  lĩnh <br /> vực  sức  SKTC,  SKTT,  QHXH  và  MTS  ở  người <br /> THA từ 50 tuổi trở lên. <br /> Xác định các yếu tố (đặc điểm dân số xã hội, <br /> tình  trạng  THA,  các  bệnh  kèm  theo,  thói  quen <br /> sinh  hoạt)  liên  quan  đến  điểm  CLCS  bốn  lĩnh <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> vực SKTC, SKTT, QHXH, MTS của người THA <br /> từ 50 tuổi trở lên. <br /> <br /> ĐÓI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Nghiên  cứu  cắt  ngang  với  phương  pháp <br /> chọn mẫu ngẫu nhiên đơn thực hiện vào tháng 4 <br /> năm 2013 trên 275 bệnh nhân THA từ 50 tuổi trở <br /> lên  cư  trú  tại  xã  Phước  Lợi,  một  xã  nông  thôn <br /> thuộc huyện Bến Lức, tỉnh Long An nằm ở đồng <br /> bằng sông Cửu Long thuộc phía Nam Việt Nam. <br /> Đây là xã thí điểm triển khai chương trình sàng <br /> lọc THA, trong đó bệnh nhân THA từ 50 tuổi trở <br /> lên được ghi nhận, theo dõi và cập nhật. <br /> Cỡ mẫu nghiên cứu được tính dựa vào công <br /> thức  ước  lượng  một  trung  bình  với  khoảng  tin <br /> cậy 95%, sử dụng độ lệch chuẩn 8,1 theo nghiên <br /> cứu  được  thực  hiện  tại  Hóc  Môn,  TP.  Hồ  Chí <br /> Minh năm 2012(6). Cỡ mẫu cần thiết cho nghiên <br /> cứu là 252 người.Sau khi dự tính tình trạng thiếu <br /> mẫu có thể xảy ra với ước đoán khoảng 10%, cỡ <br /> mẫu tính được gồm 280 đối tượng. <br /> Thực  hiện  chương  trình  mục  tiêu  Quốc  gia <br /> phòng chống THA, vào tháng 02 năm 2013, tổng <br /> cộng  có  389  bệnh  nhân  THA  từ  50  tuổi  trở  lên <br /> được ghi nhận và quản lý tại Trạm Y tế xã Phước <br /> Lợi. Danh sách 389 bệnh nhân được sử dụng làm <br /> khung mẫu nhằm chọn ngẫu nhiên đơn 280 đối <br /> tượng (bằng phần mềm R) đưa vào nghiên cứu. <br /> Đối tượng được chọn hoàn thành bộ câu hỏi cấu <br /> trúc  bằng  phương  pháp  phỏng  vấn  trực  tiếp  tại <br /> hộ  gia  đình  kết  hợp  đối  chiếu  sổ  khám  bệnh <br /> nhằm  thu  thập  thông  tin  về  các  bệnh  kèm  theo <br /> (nếu  có),  cân  nặng  bằng  cân  đo  đã  được  hiệu <br /> chỉnh  và  đo  chiều  cao.  Điều  tra  viên  gồm  05 <br /> phỏng  vấn  viên  công  tác  tại  Viện  Vệ  sinh  ‐  Y  tế <br /> công  cộng  thành  phố  Hồ  Chí  Minh,  có  kinh <br /> nghiệm trong việc thu thập số liệu tại cộng đồng, <br /> được  tập  huấn  kỹ  về  đối  tượng  nghiên  cứu, <br /> phương  pháp  thu  thập  số  liệu,  nắm  rõ  các  định <br /> nghĩa  về  biến  số.  Kết  thúc  đợt  khảo  sát,  số  mẫu <br /> thực tế thu được là 275 bệnh nhân THA (5 trường <br /> hợp bị loại do không thể trả lời phỏng vấn). <br /> WHOQOL‐BREF  là  bộ  công  cụ  đo  lường <br /> CLCS  miễn  phí  được  Tổ  chức  y  tế  thế  giới  xây <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> dựng  và  phát  triển  từ  năm  1991(21),  bao  gồm  26 <br /> câu  hỏi  với  2  câu  đánh  giá  sức  khỏe  chung, <br /> SKTC  (7  câu),  SKTT  (6  câu),  QHXH  (3  câu)  và <br /> MTS  (8  câu)(20, 21).  Mỗi  câu  hỏi  tương  ứng  với  5 <br /> câu trả lời tương đương thang điểm từ 1 đến 5. <br /> CLCS  của  bệnh  nhân  THA  theo  4  lĩnh  vực  sức <br /> khỏe sẽ được đánh giá theo thang điểm 100 sau <br /> khi  quy  đổi  từ  thang  điểm  thô.  Bốn  lĩnh  vực <br /> SKTC, SKTT, QHXH và MTS là các biến kết quả. <br /> Biến độc lập được thu thập gồm:  <br /> Các đặc điểm dân số xã hội: tuổi tác, giới tính, <br /> học  vấn  (