Chất thơ trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ (Tô Hoài)

Đề bài: Chất thơ trong truyện ngắn Vợ chồng A Phủ (Tô Hoài)<br /> <br /> Hướng dẫn<br /> <br /> Tô Hoài được mệnh danh là nhà văn "sinh ra để viết" (Tế Hanh). Hơn sáu mươi năm cầm  <br /> bút, ông đã để  lại gần hai trăm đầu sách với nhiều thể  loại – truyện ngắn, truyện vừa,  <br /> tiểu thuyết, hồi kí,… Riêng truyện ngắn, độc giả  nhớ  nhất và bản thân nhà văn tâm đắc  <br /> nhất có lẽ  vẫn là Vợ  chồng A Phủ. Nói về  sức cuốn hút của tác phẩm này, người đọc <br /> nhắc nhiều đến vốn hiểu biết sâu sắc về phong tục, tập quán của các dân tộc miền núi;  <br /> khả  năng quan sát tinh tường, lối trần thuật tự nhiên, hóm hỉnh của một người cầm bút  <br /> từng trải, sắc sảo; tài nghệ phân tích tâm lí nhân vật, vốn ngôn ngữ dồi dào;… Nhưng tôi  <br /> vẫn nghĩ, điều thú vị nhất là ở chỗ, Tô Hoài đã mang được vào truyện ngắn Vợ chồng A  <br /> Phủ cái chất thơ riêng của miền Tây Bắc.<br /> <br /> Trong cuốn sổ tay viết văn Tô Hoài từng tâm sự  về  những ý thơ  trong văn xuôi: "Vâng, <br /> đúng là những ý thơ, đã từ lâu tôi làm, tôi cảm thấy mà chưa phân tích được". Theo ông,  <br /> những ý thơ đó sẽ làm nên cái giá trị "ngoài tài liệu và trên cả sự sáng tạo". Ở đây, tác giả <br /> Sổ  tay viết văn đã có sự  gặp gỡ  với quan niệm của nhiều nhà văn lớn:A.Puskin từng ví <br /> chất thơ trong văn xuôi như "chất nước ngọt ngào thấm trong trái táo"; L. Tôn­xtôi không  <br /> chấp nhận ranh giới giữa văn xuôi và thi ca. Thậm chí, K. Pau­tốp­xki còn khẳng định  <br /> rằng: "Văn xuôi là sợi cốt, còn thơ là sợi ngang. Cuộc sống được miêu tả  trong văn xuôi <br /> không chứa đựng chất thơ sẽ trở thành thô thiển, thành một thứ chủ nghĩa tự nhiên không  <br /> cánh, không thúc gọi, không dẫn dắt ta đi đâu cả"… Cũng chính họ  – các nhà văn đích <br /> thực, bằng tác phẩm của mình, đã giúp cho người đọc hiểu thế nào là chất thơ trong văn  <br /> xuôi. Đó có thể là những cánh đồng Nga, tâm hồn Nga hiển hiện trên trang văn Pu­skin; là <br /> lời thì thầm của cây sồi mùa đông, là hình  ảnh người thiếu nữ  muốn bay lên cùng ánh <br /> trăng (L. Tôn­xtôi) hay giai điệu ngọt ngào, say đắm, nồng ấm tình đời của âm nhạc Véc­<br /> đi, Lắng quả thông (Pau­tốp­xki),… Cũng có thể là khi nhà văn khiến ta nhớ  mãi cả  mùi <br /> cát bụi "quen thuộc quá, khiến chị  em Liên tưởng đấy là mùi riêng của đất, của quê <br /> hương này" (Thạch Lam); hay bấy nhiêu ngạc nhiên, cảm động, bâng khuâng, ăn năn, <br /> khao khát,… được đánh thức nhờ hương thơm của một bát cháo hành (Nam Cao)… Chất  <br /> thơ  có khi đọng lại trong chi tiết, hình  ảnh; có lúc thấm đượm trong bức tranh đời sống  <br /> hay lan toả vào câu chữ…<br /> <br /> Trở lại với truyện ngắn Vợ chồng A Phủ, nếu "đọc vội" cũng có thể thấy được sự phong  <br /> phú của hiện thực đời sống, đón nhận được niềm cảm thương, trân trọng của tác giả <br /> dành cho những phận người cùng khổ   ở  miền cao Tây Bắc. Các giá trị  đó được "tường  <br /> minh" bằng cốt truyện với sự  tương phản quen thuộc của hai phần đời. Lối kể  truyền  <br /> thống, cách xây dựng nhân vật cũng chưa có gì là "đột phá"… Nhưng muốn nắm bắt <br /> được những ý thơ toát lên từ cảnh sắc và tâm hồn con người nơi đây, thì có lẽ  phải đọc <br /> chậm, đọc sâu.<br /> <br /> Đọc chậm để các giác quan và trí tưởng tượng có thể "theo kịp" ngòi bút của nhà văn khi <br /> vẽ nên quang cảnh Tết đầy khác biệt trên núi cao. Tết ở đây không đến trong làn mưa bụi <br /> giăng mù gọi chồi non, lộc nõn; cũng không phải với những rừng đào, rừng mận tưng  <br /> bừng khoe sắc vẫn mặc nhiên hiện về  mỗi khi người ta nghĩ tới mùa xuân Tây Bắc. Nó <br /> không về theo lời hẹn trước, không nhất nhất phải đồng hành cùng tháng ấy, ngày ấy trên <br /> tấm lịch… Trái lại, người dân vùng núi miền Tây "cứ ăn Tết khi gặt hái vừa xong, không <br /> kê ngày tháng nào. Ăn Tết như  thế  cho kịp lúc mưa xuân xuống thì đi vỡ  nương mới". <br /> Nhịp sống của con người "hòa thuận" một cách hồn nhiên, tự  nhiên cùng nhịp điệu của  <br /> thiên nhiên, vũ trụ như thuở sơ khai. Khi "các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã  <br /> xếp đầy các nhà kho", người được an nhàn, thư  thái thì vui chơi đón Tết. Có phải vì thế <br /> mà Tô Hoài tả  cảnh Tết đến vào lúc "gió thổi vào cỏ  gianh vàng  ửng, gió và rét rất dữ <br /> dội", nhưng vẫn gợi được cái không khí náo nức, tươi tắn của mùa xuân? Ngòi bút của  <br /> nhà văn chỉ phác qua vài sắc màu đậm chất địa phương, vài âm thanh quen thuộc của đời  <br /> thường cũng đủ  khiến lòng người háo hức không kém gì đám trẻ  "đợi Tết, chơi quay, <br /> cười ầm trên sân chơi trước nhà". Hình ảnh những chiếc váy hoa "đem ra phơi trên mỏm  <br /> đá xoè như con bướm sặc sỡ" trong các làng Mèo Đỏ và tiếng sáo gọi bạn đi chơi "lấp ló  <br /> ngoài đầu núi" mang hương vị  độc đáo của mùa xuân Tây Bắc. Tết  ở  đây gắn liền với <br /> những đêm tình nồng nàn, mê đắm: "trai gái đánh pao, đánh quay rồi đêm đêm rủ nhau đi <br /> chơi. Suốt đêm, con trai đến nhà người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách". Có cả <br /> bữa cơm Tết cúng ma, bữa rượu bên bếp lửa, rồi "người nhảy đồng, người hát"… Bằng  <br /> lối "điểm xuyết" như  thế, Tô Hoài dần xoá đi khoảng cách thời gian và không gian, đưa  <br /> người đọc nhập vào nhịp sống riêng của miền đất này.<br /> <br /> Đọc sâu để "đầu và tim" (theo cách nói của Nguyễn Tuân) có thể cảm nhận được cái chất  <br /> thơ vút lên từ cuộc sống của những con người bị vùi dập trong đau khổ, bất hạnh nhưng  <br /> chưa bao giờ lụi tắt khát vọng sống, khát vọng tình yêu và tự  do. Một A Phủ mồ côi cha  <br /> mẹ từ nhỏ, không họ hàng thân thích mà lớn lên vẫn là chàng trai tài khéo, mạnh mẽ, táo  <br /> bạo của núi rừng: "biết đúc lưỡi cày, biết đục cuốc, lại cày giỏi và đi săn bò tót rất bạo".  <br /> Dẫu nghèo khó, "Tết đến […] chẳng có quần áo mới như nhiều trai khác […] chỉ có độc  <br /> một chiếc vòng vía lằn trên cổ", A Phủ vẫn mang khèn, sáo đi tìm người yêu. vẻ hoang sơ <br /> của những cánh rừng, vóc dáng hiên ngang của những ngọn núi miền Tây như đã hun đúc <br /> cho chàng trai này tính cách bướng bỉnh, gan góc và lòng ham sống mãnh liệt. Nó trao cho <br /> A Phủ sức mạnh để đối mặt với bạo lực, cường quyền; vượt lên những nỗi hèn, nỗi sợ <br /> truyền kiếp để giành lại cuộc sống tự do…<br /> <br /> Chất thơ toả sáng từ tâm hồn Mị – người con gái dẫu đi qua chốn địa ngục trần gian vẫn  <br /> ấp ủ trong lòng bao xúc cảm đẹp đẽ và nồng ấm tình người. Tôi cứ nghĩ về nhân vật này  <br /> như  cô Tấm miền Tây Bắc – bị đày đọa đến chết đi sống lại nhưng luôn tiềm tàng sức  <br /> sống. Diễn biến hai cuộc hồi sinh của tâm hồn Mị  xứng đáng được liệt vào hàng những <br /> trang văn giàu ý thơ nhất của Tô Hoài.<br /> <br /> Cuộc hồi sinh thứ nhất diễn ra trong đêm hội mùa xuân  ở  Hồng Ngài. Lúc đó, kiếp con <br /> dâu gạt nợ   ở  nhà thống lí đã biến Mị  từ  một cô gái trẻ  trung, tài hoa, mạnh mẽ… thành <br /> người đàn bà nhẫn nhục, chai sạn trước đau khổ. Cô vẫn sống nhưng đã mất dần những <br /> dấu hiệu của một con người: không giao tiếp, không xúc cảm và suy nghĩ, không kí ức,  <br /> "chỉ nhớ đi nhớ lại những việc giống nhau, tiếp nhau vẽ ra trước mặt, mỗi năm mỗi mùa,  <br /> mỗi tháng lại làm đi làm lại" như con trâu phải nhớ luống cày, con ngựa phải nhớ đường  <br /> đi. Mị mất cảm giác về thời gian, không gian; mất luôn cả ý thức về sự tồn tại của chính <br /> mình. Với cô, thế giới bên ngoài chỉ còn là một ô vuông bằng bàn tay "mờ mờ trăng trắng" <br /> không biết là sương hay là nắng, là sáng hay là chiều. Mị cũng nghĩ mình sẽ lặng lẽ "ngồi <br /> trong cái lỗ  vuông ấy mà trông ra, đến bao giờ chết thì thôi"… Nhưng bất chấp số phận  <br /> cay đắng, nghiệt ngã, trái tim Mị  vẫn âm thầm gìn giữ  niềm khao khát tình yêu, hạnh <br /> phúc. Khi đau khổ  xoá mờ  kí  ức, Mị  vẫn không quên giai điệu ngọt ngào, tha thiết của <br /> tiếng sáo gọi bạn tình. Nó quấn quýt, vương vấn, thức tỉnh, nâng đỡ, chắp cánh cho tâm <br /> hồn Mị: "Mị  nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi hổi […] Tai Mị văng vẳng tiếng sáo <br /> gọi bạn đầu làng […] Mà tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường […] Trong  <br /> đầu Mị  đang rập rờn tiếng sáo…". Tiếng vẫy gọi của tình yêu đã làm sống dậy những <br /> cảm xúc và kỉ  niệm Mị  từng chôn vùi, quên lãng Người đàn bà câm lặng suốt bao năm  <br /> tháng giờ đây đang ngồi "nhẩm thầm bài hát" của người thổi sáo. Từng câu hát nồng nàn, <br /> tình tứ  gọi về trong tâm tưởng những tháng ngày hạnh phúc, tươi sáng nhất: "Mùa xuân <br /> này, Mị  uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị  uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như <br /> thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị". Trong khoảnh  <br /> khắc, Mị vượt qua mọi khoảng cách của thời gian, không gian, băng qua ranh giới của quá <br /> khứ  và hiện tại để  trở  về  sống trọn với tuổi thanh xuân tươi đẹp. Tâm hồn Mị  đã hồi <br /> sinh. Cô lại ý thức được về  bản thân mình, cảm nhận được nguồn sức sống đang trào  <br /> dâng: "Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày  <br /> trước. Mị  trẻ  lắm. Mị  vẫn còn trẻ". Người phụ  nữ  đang chết mòn trong tuyệt vọng lại  <br /> muốn được sống cuộc sống có niềm vui, có tự  do: "Mị  muốn đi chơi, Mị  cũng sắp đi <br /> chơi". Trái tim cô không còn "quen khổ" nữa mà thấm thía hơn bao giờ hết nỗi bất hạnh  <br /> của đời mình: "Huống chi A sử với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau! <br /> Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ  ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ  lại  <br /> nữa. Nhớ lại, chỉ thấy nước mắt  ứa ra". Cảm biết được nỗi đau, biết phẫn uất – Mị trở <br /> lại là người con gái mạnh mẽ, giàu tinh thần phản kháng của ngày xưa! Kể từ giây phút <br /> "đến góc nhà, lấy  ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn", Mị  đã biến thành một  <br /> con người khác. Cô không chỉ khơi ngọn đèn làm sáng căn buồng mờ tối mà còn thắp lên <br /> ngọn lửa của tình yêu cuộc sống trong chính lòng mình! Đi chơi Tết đối với Mị  chính là  <br /> một hành động "nổi loạn" để chấm dứt kiếp tù nhân, giành lại quyền được sống như một <br /> con người. Thậm chí, cá lúc bị  A Sử  trói đứng vào cột nhà, lòng MỊ  vẫn nồng nàn, tha <br /> thiết nhớ, vẫn đắm trong tiếng gọi yêu thương; tiếng sáo "đưa Mị  đi theo những cuộc <br /> chơi, những đám chơi"… Khát vọng tình yêu và hạnh phúc đã là nguồn sức mạnh kì diệu <br /> nuôi dưỡng tâm hồn MỊ.<br /> <br /> Cuộc hồi sinh lần thứ hai đã không được báo trước bằng bất kì "tín hiệu" nào (như không  <br /> khí tưng bừng của mùa xuân, men rượu say nồng bên bếp lửa hay tiếng sáo gọi bạn tình,<br /> …). Nó đến bất chợt, bất ngờ – với người đọc và với cả  chính bản thân Mị. Bởi vì, sau <br /> đêm bị trói đứng, Mị rơi vào cái chết tinh thần nặng nề, đau đớn. Người phụ nữ  cô đơn, <br /> bất hạnh  ấy đã hoàn toàn tách biệt với xung quanh "chỉ biết chỉ còn ở  với ngọn lửa". Cô <br /> không còn tìm được chút hơi ấm nào từ cuộc sống. Mị bám víu lấy bếp lửa không chỉ  vì <br /> cái lạnh của những đêm đông trên núi cao mà còn vì sự  buốt giá của lòng mình: "nếu <br /> không có bếp lửa sưởi kia thì Mị  cũng đến chết héo. Mỗi đêm, Mị  đã dậy ra thổi lửa hơ <br /> tay, hơ lưng, không biết bao nhiêu lần". MỊ thờ ơ, vô cảm với chính mình và với mọi sự <br /> xung quanh. Có đêm, A Sử bắt gặp, đánh MỊ ngã ngay xuống cạnh bếp nhưng đêm sau cô  <br /> vẫn thản nhiên ra sưởi lửa như đêm trước. Tôi có cảm giác nếu A Sử đánh chết Mị  bên  <br /> bếp lửa, thì cô cũng sẽ  lặng thinh và thờ   ơ  như  thế. Thân còn chẳng thiết) nên khi tận <br /> mắt chứng kiến cảnh tượng A Phủ chết dần trong đói rét, đau đớn, Mị  vẫn dửng dưng:  <br /> "Nếu A Phủ là cái xác chết đứng đấy, cũng thế thôi"!<br /> <br /> Miêu tả cái chết tinh thần  ấy, Tô Hoài đã tự  đặt mình trước một thử  thách lớn. Làm sao <br /> nhà văn lại khiến người đọc tin rằng, từ  trạng thái vô cảm kia, Mị  có thể  thức tỉnh, cắt <br /> dây trói của A Phủ  và tự  cứu chính mình? Làm sao ông có thể  tìm được "chìa khoá" để <br /> mở lại cánh cửa của một cõi lòng đã đóng chặt và cơ hồ đã chết? Vì thế, không ít lần tôi  <br /> ngẫm đi ngẫm lại cái câu văn tả "dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám  <br /> đen lại" của A Phủ. Không phải là nước mắt khiếp sợ của kẻ hèn nhát hay giọt lệ  van  <br /> xin, cầu khẩn lòng thương hại. Dòng nước mắt kia chất chứa nỗi đau đớn, uất hận thầm <br /> lặng mà dữ dội của một con người tràn đầy sức mạnh, có thừa lòng can đảm mà đành bất <br /> lực trước cái chết oan  ức, phi lí. Nó đập mạnh vào trái tim Mị  – trái tim dường như  chỉ <br /> còn nỗi đau. Cô bừng tỉnh trong mối đồng cảm sâu xa với người cùng chung cảnh ngộ đau <br /> thương, uất hận: "Nhìn thấy tình cảnh như thế, Mị chợt nhớ lại đêm năm trước. A Sử trói  <br /> Mị, MỊ cũng phải trói đứng thế kia. Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống  <br /> cổ, không biết lau đi được". Lúc trước, miêu tả cảnh Mị bị trói đứng, Tô Hoài nhắc nhiều <br /> đến những đau đớn về thể xác: "tay chân đau không cựa được […] khắp người bị dây trói  <br /> thít lại, đau nhức […] cổ  tay, đầu, bắp chân bị  dây trói siết lại, đau đứt từng mảnh thịt  <br /> […] Sợi dây gai dưới bắp chân vừa lỏng ra, Mị ngã sụp xuống […] Mị quên cả đau, đứng  <br /> lên. Nhưng không nhích chân lên được". Nỗi đau thể chất này, thời gian có thể làm nhòa  <br /> đi nhưng nỗi đau tinh thần kia thì vẫn hằn sâu trong tâm trí, khi con người bị  tước đoạt <br /> đến cả  cái quyển đưa tay lên lau những giọt nước mắt của chính mình! Từ  chỗ  biết  <br /> thương mình, trong lòng Mị  dâng lên nỗi xót xa, thương cảm cho bao kiếp người bị đày <br /> đọa: "Trời ơi, nó bắt trói đứng người ta đến chết, nó bất mình chết cũng thôi, nó bắt trói <br /> đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở cái nhà này". Cùng với tình thương, trong lòng <br /> MỊ sống dậy cả lòng căm thù, sự phẫn nộ: "Chúng nó thật độc ác". Với A Phủ, Mị chia sẻ <br /> nỗi đau đớn bằng cả trái tim vì chính cô đã từng biết thế nào là "chết đau, chết đói, chết <br /> rét, phải chết" trên cây cột trói người. Đột nhiên, nhưng cũng là tự nhiên, tất yếu với một  <br /> con người giàu "năng lực" yêu thương, Mị xót xa cho A Phủ hơn chính bản thân mình: "Ta <br /> là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây  <br /> thôi… Người kia việc gì mà phải chết thế".Trong khoảnh khắc, người con gái có tâm hồn <br /> trong sáng, nhân hậu của ngày xưa đã lại trở  về! Bấy nhiêu cảm xúc trỗi dậy khiến MỊ <br /> không cảm thấy sợ  hãi cả  khi tưởng tượng mình phải trói thay A Phủ. Bằng sức mạnh <br /> của tình yêu thương, sự đồng cảm, lòng vị  tha, Mị  đã vượt lên nỗi sợ  cường quyền, cắt  <br /> dây trói cứu A Phủ, để rồi lòng ham sống mãnh liệt lại giúp cô vượt qua nỗi ám ảnh thần <br /> quyền, tự  cứu chính mình… Vẫn là cái quy luật muôn thuở  của tình người bất diệt <br /> "Thương người như thể thương thân", nhưng qua ngòi bút Tô Hoài, nó đã mang đậm sắc  <br /> màu riêng của tính cách, tâm hồn con người Tây Bắc – chân chất, mộc mạc mà nồng nàn, <br /> sâu sắc; lặng lẽ mà quyết liệt trong khát vọng sống, khát vọng tự do.<br /> <br /> Những ý thơ  trong Vợ  chồng A Phủ  cũng gắn liền với một Tô Hoài đặc biệt chú trọng  <br /> đến chuyện "tinh thông về  chũ". Ông từng tâm niệm và ao  ước: "Mỗi chữ  phải là hạt  <br /> ngọc buông xuống những trang bản thảo, hạt ngọc mới nhất của mình tìm được, do <br /> phong cách văn chương của mình mà có". Tôi đã thấy những "hạt ngọc" như thế lấp lánh  <br /> trong Vợ  chồng A Phủ. Công phu dùng chữ  của tác giả  hiện rõ qua lời kể, lối miêu tả, <br /> nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ nhân vật,… Từ đối thoại, độc thoại đến những đoạn ngôn  <br /> ngữ  nửa trực tiếp,… chưa bao giờ thấy gợn lên sự  thiếu hài hòa giữa lai lịch, vốn sống,  <br /> tâm trạng và tính cách,… với lời ăn tiếng nói của nhân vật. Có những câu nói chỉ  bớt đi <br /> một từ  thôi (chúng tôi in đậm), nó đã không còn là cách nói riêng của người miền cao – <br /> mộc mạc, đầy hình ảnh và cảm xúc chân thật, tự nhiên: lời khen ngợi A Phủ của các cô  <br /> gái trong làng: "Đứa nào được A Phủ  cũng bằng được con trâu tốt trong nhà"; lời của  <br /> người cha già hiểu con, thương con mà đành bất lực: "Mày về  lạy chào tao để  mày đi <br /> chết đấy à? […] Không được, con  ơi!" hay tiếng vọng đau đớn vang lên từ  tâm trí Mị,  <br /> nhắc nhở về nỗi tủi nhục, cay đắng đến tận cùng của kiếp nô lệ: "Nhiều lần khóc, nước <br /> mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được"… Màu sắc địa phương đậm <br /> đà ấy đã góp phần không nhỏ làm nên vẻ sinh động, độc đáo của các nhân vật.<br /> <br /> Tác giả  Vợ  chồng A Phủ  cũng sáng tạo nhiều kiểu câu văn giàu nhịp điệu "như  biết co  <br /> duỗi nhịp nhàng" (Nguyễn Tuân). Có kiểu câu với cấu trúc tầng lớp, trùng điệp các vế, <br /> thường được dùng để  miêu tả  các sự kiện kéo dài, lặp lại, triền miên, nặng nề: tả  kiếp  <br /> đàn bà như con trâu con ngựa "chỉ biết việc ăn cỏ, biết đi làm mà thôi" trong nhà thống lí  <br /> ("Mị cúi mặt, không nghĩ ngợi nữa, mà lúc nào cũng chỉ nhớ đi nhớ lại những việc giống  <br /> nhau, tiếp nhau vẽ  ra trước mặt, mỗi năm mỗi mùa, mỗi tháng lại làm đi làm lại: Tết  <br /> xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay, xe đay, đến mùa thì đi nương bẻ <br /> bắp, và dù lúc đi hái củi, lúc bung ngô, lúc nào cũng gài một bó đay trong cánh tay để tước  <br /> thành sợi"); tả cảnh hành hạ người dã man, quái gở ("Cứ  như thế, suốt chiều, suốt đêm,  <br /> càng hút, càng tỉnh, càng đánh, càng chửi, càng hút"),… Có kiểu câu ngắn, dồn dập, diễn <br /> tả  những biến động bất ngờ: "Mị  trẻ  lắm. Mị  vẫn còn trẻ. Mị  muốn đi chơi. Bao nhiêu <br /> người có chồng cũng đi chơi ngày Tết. […] Hơi rượu toả. Tiếng sáo. Tiếng chó sủa xa  <br /> xa. Mị  lúc mê, lúc tỉnh". Những cấu trúc mới lạ, phong phú đan xen, phối hợp với nhau  <br /> một cách linh hoạt mang đến cho lời vãn tính đa thanh, phức điệu.<br /> <br /> Ngôn ngữ  văn xuôi của Tô Hoài giàu chất thơ, chất hoạ. Không thiếu những đoạn văn, <br /> đọc lên, ngỡ  như  mình đang đứng trước một bức tranh hay đang xem một trường đoạn  <br /> phim với góc quay thật rộng: "Hai người đi liền hơn một tháng. Họ đi thuyền trên những  <br /> triền núi cao ngất, lốm đốm nhà, thấp thoáng ruộng, đất đỏ, suối trắng tinh, trông thấy ở <br /> trước mặt mà đi mấy ngày chưa tới. […] A Phủ làm nhà thèo đảnh ra một ngọn đồi gianh.  <br /> Những ngày quang trời trông thấy dòng sông và cánh đồng Bản Pe có ruộng xòe như cánh <br /> quạt". Gần rồi xa, cao và thấp, diện và điểm, đậm xen nhạt, khi thì sắc nét như  ở  ngay  <br /> trước mặt, lúc lại thấp thoáng mơ hồ như ở ngoài tầm mắt; vừa trải rộng với những nét  <br /> vẽ  sông, suối mềm mại, đã lại sừng sững thu về trong dáng núi gân guốc, hùng vĩ… Tả <br /> con đường vượt suối, băng rừng mà thấy được hành trình và khát vọng đi tìm cuộc sống  <br /> tự  do. Tái hiện khung cảnh thiên nhiên mà gợi được vẻ  đẹp mạnh mẽ, phóng khoáng,  <br /> lãng mạn của hồn người…<br /> <br /> Những ý thơ trong Vợ chồng A Phủ được tạo nên bằng ngòi bút của một người "thợ chữ"  <br /> tài hoa và kiên tâm trên con đường sáng tạo. Phải nói đến cả tình cảm gắn bó thắm thiết, <br /> sâu nặng của nhà văn: "thiên nhiên và con người miền Tây đã để  thương để  nhớ  cho tôi  <br /> nhiều quá, tôi không bao giờ quên" (Tô Hoài). Không chỉ nhà văn, mà cả  người đọc cũng  <br /> muốn nói lời tri ân núi rừng, sông suối và con người Tây Bắc – nguồn "nguyên liệu" thấm <br /> đẫm chất thơ! Tô Hoài đã trả  được món nợ  ân tình đó khi truyền cho người đọc những <br /> rung cảm sâu xa với cảnh, với người. Ông cũng đã thực hiện được điều mà mọi nhà văn <br /> đều mong ước: "trong văn xuôi, cần phải đượm hồn thơ, có như  thế  vãn xuôi mới trong  <br /> sáng cất cao"<br />