Chính sách an sinh xã hội đối với lao động và việc làm ở Việt Nam hiện nay

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 26 (51) - Thaùng 03/2017<br /> <br /> <br /> Chính sách an sinh xã hội<br /> đối với lao động và việc làm ở Việt Nam hiện nay<br /> <br /> Social security policy for labor and employment in Vietnam today<br /> <br /> Nguyễn Tiến Nghị<br /> Trường Đại học Điện lực Việt Nam<br /> <br /> Nguyen Tien Nghi<br /> Electric Power University, vietnam<br /> <br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Bài báo làm rõ quá trình thể chế hóa, thực trạng chính sách an sinh xã hội đối với lao động và việc làm<br /> ở Việt Nam hiện nay. Từ đó, đưa ra một số kiến nghị trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội<br /> trong thời gian tới. Bằng phương pháp nghiên cứu phân tích, so sánh, đối chiếu, thống kê… Bài viết đã<br /> nêu được một số kết quả nhất định trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội đối với lao động và<br /> việc làm đồng thời nêu lên những vướng mắc cần khắc phục trong thời gian tới.<br /> Từ khóa: an sinh xã hội, lao động, việc làm, chính sách.<br /> Abstract<br /> The report’s contents focuses on clarifying process off the institutionalization, the reality social security<br /> policy for labor and employment in Vietnam today. Since then, launched a number of recommendation<br /> of social welfare policies in the near future. By means of analysis, comparison and collation, the<br /> statistics, the article mentioned a certain number of results in the implementation of social welfare<br /> policies for labor an employment, indicated problems need to be fixed in the near future.<br /> Keywords: social security, labor, employment, policy.<br /> <br /> <br /> <br /> Trải qua hơn 30 năm thực hiện công xuyên để đảm bảo cuộc sống, sự bình đẳng<br /> cuộc cải cách, đổi mới và hội nhập sâu cho nhân dân.<br /> rộng với nền kinh tế thế giới, bên cạnh 1. Thực trạng của hệ thống an sinh<br /> những thành tựu to lớn mọi mặt mà nền xã hội đối với lao động và việc làm ở<br /> kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nước ta hiện nay<br /> nghĩa mang lại, đất nước ta cũng đang phải Cùng với chính sách phát triển kinh tế,<br /> đối mặt với rất nhiều khó khăn về xã hội. quốc phòng - an ninh, chính sách an sinh<br /> An sinh xã hội đối với lao động và việc xã hội đối với lao động và việc làm có vị<br /> làm, theo đó, cũng còn gặp nhiều khó khăn. trí quan trọng, liên quan trực tiếp đến đời<br /> Trong đó, chính sách an sinh xã hội đối với sống tinh thần và vật chất của mỗi hộ gia<br /> lao động và việc làm là vấn đề còn có đình, người lao động và các địa phương,<br /> nhiều bức xúc nhất, cần giải quyết thường thể hiện đặc trưng và ưu việt của chế độ<br /> <br /> 93<br /> CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ H I ĐỐI VỚI LAO Đ NG VÀ VIỆC LÀM Ở VI T NAM HI N NAY<br /> <br /> <br /> chính trị của đất nước. Quan tâm đến đời việc làm là do trình độ học vấn của người<br /> sống nhân dân và bảo đảm an sinh xã hội là lao động thấp, sức khỏe kém, ít thông tin<br /> một trong nhiệm vụ cấp bách, trọng tâm về thị trường lao động, hạn chế về năng lực<br /> hàng đầu đặc biệt là trong giai đoạn hậu mặc cả, đàm phán… Trong điều kiện kinh<br /> khủng hoảng hiện nay. Song hành cùng tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế,<br /> chính sách an sinh xã hội, hệ thống an sinh biến động cung – cầu lao động trên thị<br /> xã hội ở Việt Nam cũng được hình thành trường lao động thường xuyên xảy ra, tình<br /> và phát triển ngày càng hoàn thiện. trạng thất nghiệp và thiếu việc làm của lao<br /> Cho đến nay, Việt Nam chưa có một động ngày càng gia tăng. Do đó, tạo nhiều<br /> hệ thống an sinh xã hội hoàn chỉnh. Tuy cơ hội việc làm, tiếp cận thông tin thị<br /> nhiên, Nhà nước đã ban hành trên 50 loại trường lao động để tìm được việc làm và<br /> chính sách về an sinh xã hội (do ngành Lao nâng cao thu nhập là giải pháp góp phần<br /> động – Thương binh và xã hội quản lý) liên xóa đói giảm nghèo, bảo đảm việc làm,<br /> quan đến lao động và việc làm, từng bước hiệu quả và bền vững. Theo đó, trong<br /> phù hợp với nền kinh tế thị trường định những năm qua, sự ra đời của một số đạo<br /> hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc luật như: Luật đất đai, Luật doanh nghiệp,<br /> tế. Các chính sách này được phân loại theo Luật thương mại, Luật đầu tư, Luật cạnh<br /> các trụ cột của hệ thống an sinh xã hội mà tranh, Luật hợp tác xã,… đã góp phần tạo<br /> Việt Nam theo đuổi, bao gồm: cơ sở pháp lý và môi trường thuận lợi cho<br /> 1.1. Chính sách về thị trường lao động các loại hình doanh nghiệp, nhất là các<br /> và việc làm bảo đảm thu nhập tối thiểu và doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh tế trang trại,<br /> giảm nghèo kinh tế hộ gia đình và hợp tác xã phát triển<br /> Thời gian qua, chính sách về thị mạnh mẽ. Bên cạnh đó, nhằm nâng cao<br /> trường lao động và việc làm bảo đảm thu hiệu quả của thành phần doanh nghiệp nhà<br /> nhập tối thiểu và giảm nghèo là một trong nước, Việt Nam đã tiến hành sắp xếp, đổi<br /> những trụ cột cơ bản của hệ thống an sinh mới các doanh nghiệp nhà nước, chủ yếu<br /> xã hội ở Việt Nam. Hệ thống này hiện nay theo hướng cổ phần hóa, thành lập các tập<br /> được xây dựng và ban hành tương đối đồng đoàn kinh tế nhà nước hoạt động đa ngành,<br /> bộ, phù hợp với kinh tế thị trường và yêu đa lĩnh vực, xây dựng các khu công nghiệp,<br /> cầu hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là sau khu chế xuất,… Do đó, tạo nhiều cơ hội<br /> khi chúng ta gia nhập Tổ chức thương mại việc làm có thu nhập ổn định thông qua<br /> quốc tế (WTO). dạy nghề, vay vốn tiếp cận thông tin thị<br /> Trong chính sách này, hướng cơ bản trường lao động tư vấn việc làm và từ<br /> nhất là phát triển sản xuất, tạo thêm nhiều doanh nghiệp để có việc làm là giải pháp<br /> việc làm mới cho đa số người lao động từ an toàn tạo thu nhập hiệu quả nhất. Có thể<br /> các hộ nghèo, người có hoàn cảnh đặc biệt coi đây là những chính sách quan trọng,<br /> khó khăn không có nhiều cơ hội tiếp cận quyết định đối với tạo việc làm cho lao<br /> được việc làm tốt với thu nhập ổn định và động xã hội đảm bảo thu nhập tối thiểu và<br /> điều kiện làm việc tốt. Những nguyên nhân giảm nghèo.<br /> cơ bản dẫn đến nhà nước cần thiết ban Ngoài việc ban hành các chính sách,<br /> hành chính sách về trợ giúp xã hội và tạo luật pháp, Nhà nước rất coi trọng xây dựng<br /> <br /> <br /> 94<br />  NGUYỄN TIẾN NGHỊ<br /> <br /> <br /> và thực hiện các chương trình mục tiêu để khả năng tự an sinh), bảo hiểm y tế bắt<br /> tập trung nguồn lực giải quyết các vấn đề buộc. Mặt khác, chính sách bảo hiểm xã<br /> bức xúc nhất về thị trường lao động và việc hội, bảo hiểm y tế là một bộ phận quan<br /> làm bảo đảm thu nhập tối thiểu và giảm trọng của của chính sách xã hội, giúp Nhà<br /> nghèo như: Chương trình mục tiêu quốc nước điều tiết mối quan hệ giữa chính sách<br /> gia về việc làm và dạy nghề (giai đoạn kinh tế và xã hội trên phương diện vĩ mô<br /> 1998 - 2000, 2001 - 2005, 2006 - 2010, đảm bảo cho nền kinh tế liên tục phát triển<br /> 2012 - 2015); Chương trình mục tiêu quốc và giữ gìn ổn định xã hội trong từng thời<br /> gia xóa đói giảm nghèo (giai đoạn 2001 - kỳ cũng như trong suốt quá trình.<br /> 2005, 2006 - 2010, 2011 - 2015); Chương Để tổ chức thực hiện, Nhà nước đã ban<br /> trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền hành nhiều chính sách về bảo hiểm xã hội,<br /> vững (giai đoạn 2012 - 2015, 2016 - 2020); bảo hiểm y tế được quy đinh tại các văn<br /> Chương trình tăng cường nâng cao năng bản luật như: Luật bảo hiểm xã hội, nghị<br /> lực đào tạo nghề (giai đoạn 2001 - 2005, định 152/2006/NĐ-CP ngày 22/12/2006<br /> 2006 - 2010); chương trình đào tạo nghề của Chính phủ hướng dẫn một số điều của<br /> cho nông thôn, bộ đội xuất ngũ; chương Luật bảo hiễm xã hội bắt buộc và Thông tư<br /> trình 135, Nghị quyết 30a/2008/NQ- số 03/2007/TT-LĐTBXH ngày 30/01/2007<br /> CP,…Các chương trình này hướng vào hỗ của Bộ lao động - Thương binh và Xã hội<br /> trợ người thất nghiệp, người chưa có việc hướng dẫn thực hiện một số điều của nghị<br /> làm, người nghèo và nhóm xã hội yếu thế định số 152/2006/NĐ-CP; Nghị định số<br /> tự tạo việc làm hoặc tìm việc làm trên thị 190/2007/NĐ-CP ngày 28/12/2007 của<br /> trường lao động nhằm đảm bảo an sinh xã Chính phủ hướng dẫn một số điều của Luật<br /> hội cho họ. bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội tự<br /> 1.2. Chính sách về bảo hiểm xã hội, nguyện. Mặc dù các văn bản ban hành có<br /> bảo hiểm y tế giá trị pháp lý khác nhau song đều tập<br /> Trong bối cảnh tác động tiêu cực của trung vào các nội dung chính là: Xác định<br /> kinh tế thị trường, biến đổi khí hậu, thiên đối tượng tham gia, mức đóng và mức chi<br /> tai, già hóa dân số,… việc phát triển hệ trả chế độ cho người lao động đang làm<br /> thống bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế là hai việc hoặc hưởng chế độ hưu trí. Đối với<br /> trụ cột cơ bản nhất của hệ thống an sinh xã bảo hiểm y tế, có thể nói, nội dung của<br /> hội ở Việt Nam, góp phần tích cực vào việc chính sách bảo hiểm y tế hiện nay được thể<br /> ổn định an sinh xã hội, thực hiện mục tiêu hiện tập trung nhất trong Luật bảo hiểm y<br /> dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công tế và một số văn bản hướng dẫn thi hành<br /> bằng văn minh. Nhà nước tiếp tục hoàn khác như Chương trình mục tiêu quốc gia<br /> thiện xây dựng chính sách, chế độ, tổ chức Y tế (giai đoạn 2012 - 2015). Chương trình<br /> triển khai thực hiện các loại hình bảo hiểm có mục tiêu: chủ động phòng, chống một<br /> xã hội (bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm số bệnh xã hội, bệnh dịch nguy hiểm; phát<br /> xã hội tự nguyện, bảo hiểm xã hội thất hiện dịch sớm, dập tắt dịch kịp thời, không<br /> nghiệp, nghiên cứu thí điểm chính sách bảo để dịch lớn xảy ra; giảm tỷ lệ mắc, tỷ lệ<br /> hiểm xã hội bổ xung đối với nhóm lao chết do một số bệnh xã hội, bệnh dịch nguy<br /> động có thu nhập cao hơn trong nhóm hiểm, góp phần thực hiện công bằng xã hội<br /> ngành nghề nhất định nhằm tăng cường trong chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất<br /> <br /> 95<br /> CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ H I ĐỐI VỚI LAO Đ NG VÀ VIỆC LÀM Ở VI T NAM HI N NAY<br /> <br /> <br /> lượng cuộc sống; hình thành hệ thống sức khỏe, xây nhà tình nghĩa, hỗ trợ kinh<br /> chăm sóc sức khỏe đồng bộ từ trung phí mua, sửa chữa nhà thuộc sở hữu nhà<br /> ương đến cơ sở và nâng cao ý thức giữ gìn nước, thăm hỏi, tặng quà vào các dịp lễ tết,<br /> sức khỏe của nhân dân, đáp ứng yêu cầu các ngày kỷ niệm, ngày truyền thống, …<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và Đối với chính sách trợ giúp xã hội<br /> bảo vệ Tổ quốc. Nhìn chung, chính sách, Trong bối cảnh nền kinh tế đất nước<br /> pháp luật về bảo hiểm y tế tập chung ở hai có nhiều biến động nhanh và khó lường,<br /> loại hình cơ bản là: bảo hiểm y tế tự đặc biệt trong điều kiện của Việt Nam, khi<br /> nguyện và bảo hiểm y tế bắt buộc. Nội hậu quả nặng nề của chiến tranh vẫn còn<br /> dung quy đinh về đối tượng tham gia bảo nặng nề, một bộ phận dân cư khác nhau<br /> hiểm y tế, về mức đóng bảo hiểm y tế, về như người tàn tật, khuyết tật, người già cô<br /> chế độ và phương thức chi trả, về quản lý đơn, người tâm thần, trẻ em mồ côi, người<br /> và sử dụng quỹ bảo hiểm y tế… bị nhiễm HIV, hoặc gặp các rủi ro do thiên<br /> 1.3. Chính sách về ưu đãi, trợ giúp tai,… không có khả năng tạo thu nhập cần<br /> xã hội được nhà nước và cộng đồng tạo thu nhập<br /> Đối với chính sách ưu đãi xã hội tối thiểu cho người dân, góp phần ổn định<br /> Chính sách ưu đãi xã hội là một chính cuộc sống, nâng cao năng lực phòng chống<br /> sách đặc thù trong hệ thống chính sách an rủi ro. Từng bước phấn đấu bảo đảm cho<br /> sinh xã hội của Việt Nam hiện nay. Đây là mọi người dân có thu nhập dưới mức sống<br /> chính sách đãi ngộ về vật chất, tinh thần tối thiểu đều được nhận trợ giúp xã hội.<br /> đối với những người có công với nước, với Hiện nay, Nhà nước đã ban hành nhiều<br /> dân, với cách mạng nhằm ghi nhận những văn bản chính sách, pháp luật nhằm trợ<br /> công lao đóng góp, hy sinh cao cả của họ là giúp cho các nhóm đối tượng nêu trên, cụ<br /> bộ phận căn cốt của nền an sinnh xã hội, thể: Luật người khuyết tật năm 2010 (thay<br /> đồng thời thể hiện truyền thống đạo lý thế pháp lệnh người tàn tật năm 1998);<br /> “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Luật người cao tuổi năm 2009 (thay thế<br /> Nam. Nội dung cơ bản của chính sách pháp lệnh người cao tuổi năm 2000); Luật<br /> được thể hiện chủ yếu trong Pháp lệnh ưu bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm<br /> đãi người có công với cách mạng số 2004, Nghị định 61/2015/NĐ-CP của<br /> 26/2005/PL-UBTVQH11, ngày 29/06/2005; Chính phủ quy định về chính sách hỗ trợ<br /> Pháp lệnh số 04/2012/UBTVQH13 ngày tạo việc làm và Quỹ quốc gia về việc<br /> 16/07/2012 của Ủy ban Thường vụ Quốc làm… Các chính sách trên được nhân dân<br /> hội khóa XII về việc sửa đổi, bổ sung một đồng tình, đang đi vào cuộc sống, tạo<br /> số điều của Pháp lệnh ưu đãi người có công nhiều cơ hội việc làm, thu nhập cao và ổn<br /> với cách mạng; Nghị định số định, là giải pháp quan trọng trong xóa đói<br /> 101/2013/NĐ-CP, ngày 04/09/2013 của giảm nghèo, bảo đảm việc làm, hiệu quả<br /> Chính phủ quy định mức trợ cấp ưu đãi đối và bền vững, ổn định xã hội.<br /> với người có công với cách mạng. Chính 2. Kết quả đạt được và hạn chế<br /> sách ưu đãi xã hội ở nước ta còn quy định 2.1. Kết quả đạt được<br /> các hình thức ưu đãi khác như: giáo dục và Về thị trường lao động và việc làm<br /> đào tạo, việc làm, dạy nghề, vốn chăm sóc Quy mô dạy nghề ở Việt Nam trong<br /> <br /> <br /> 96<br />  NGUYỄN TIẾN NGHỊ<br /> <br /> <br /> những năm trở lại đây tăng nhanh, cơ cấu gia bảo hiểm y tế là 70 triệu, chiếm 77%<br /> trình độ chuyển mạnh sang dạy nghề dài dân số, tăng 8,3% so với năm 2014.<br /> hạn (Trung cấp nghề, Cao đẳng nghề). Về ưu đãi, trợ giúp xã hội<br /> Theo báo cáo tình hình kinh tế - xã hội của Trong những năm trở lại đây, chính<br /> Tổng cục thống kê năm 2015 cả nước có sách ưu đãi xã hội, trợ giúp xã hội của Việt<br /> 1.467 cơ sở dạy nghề, 190 trường cao đẳng Nam không ngừng mở rộng, bao phủ hầu<br /> nghề, 280 trường trung cấp nghề, 997 trung hết các nhóm đối tượng từ trẻ sơ sinh đến<br /> tâm dạy nghề. Sau 5 năm thực hiện Chiến người già; hỗ trợ không chỉ người nghèo<br /> lược phát triển dạy nghề thời kỳ 2011 - mà còn mở rộng phạm vi sang các đối<br /> 2020 đã dạy nghề cho 9,2 triệu lượt người tượng khác. Nguồn lực thực hiện nhóm<br /> được đào tạo nghề, đạt 95,6% mục tiêu đề chính sách này được đa dạng, kết hợp ngân<br /> ra. Riêng đào tạo sơ cấp nghề và dạy nghề sách trung ương, địa phương và của xã hội.<br /> dưới 3 tháng đã thu hút được trên 2,4 triệu Các hình thức ưu đãi, trợ giúp ngày càng<br /> lao động nông thôn theo Đề án Đào tạo đa dạng, bao gồm tiền mặt hàng tháng, tiền<br /> nghề cho lao động nông thôn đến năm nuôi dưỡng trong các cơ sở bảo trợ xã hội;<br /> 2020. Trong thời gian 5 năm 2010 – 2015, hỗ trợ về y tế, giáo dục, nhà ở, nước<br /> tỉ lệ lao động qua đào tạo trong tổng số lao sạch,… Tính đến năm 2015, cả nước có<br /> động đang làm việc trong nền kinh tế vào gần 2,7 triệu đối tượng hưởng trợ cấp xã<br /> năm cuối kỳ kế hoạch 5 năm đạt 51,6 triệu hội hàng tháng tại cộng đồng (xấp xỉ 3%<br /> lao động (dự kiến là 55 triêu lao động). dân số; cả nước có 408 cở sở trợ giúp xã<br /> Hiện nay, hệ thống giao dịch thị trường lao hội được thành lập, đã tiếp nhận, nuôi<br /> động phát triển rất đa dạng, rộng khắp, dưỡng, chăm sóc cho hơn 41.450 đối tượng<br /> hoạt động ngày càng sôi động, linh hoạt bảo trợ xã hội. Theo báo cáo sơ bộ, tổng<br /> đáp ứng tốt hơn nhu cầu tư vấn, giới thiệu kinh phí dành cho hoạt động ưu đãi và trợ<br /> việc làm cho người lao động trên thị trường giúp xã hội trong năm 2015 là 3967 tỷ<br /> lao động. Kết quả, hàng năm hơn triệu lao đồng, bao gồm: 2179 tỷ đồng quà thăm hỏi<br /> động cả nước được tư vấn việc làm. Kết và hỗ trợ các đối tượng chính sách; 1021 tỷ<br /> quả này tạo cơ hội thuận lợi cho người lao đồng hỗ trợ các hộ nghèo và 767 tỷ đồng<br /> động tự tạo việc làm hoặc tìm việc làm trên cứu đói, cứu trợ xã hội khác.<br /> thị trường lao động, góp phần đảm bảo thu 2.2. Những hạn chế<br /> nhập tối thiểu và giảm nghèo. Kết quả đạt được chưa ổn định, thiếu<br /> Về bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế bền vững<br /> Quy mô đối tượng tham gia bảo hiểm Chất lượng việc làm còn thấp, trong<br /> xã hội tăng nhanh. Theo báo cáo của bảo khi đó khả năng tạo việc làm của nền kinh<br /> hiểm xã hội Việt Nam đến hết năm 2015, tế trong giai đoạn hiện nay có xu hướng<br /> tổng số người tham gia bảo hiểm xã hội, suy giảm tăng trưởng kinh tế không cao đã<br /> bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp là 70,2 ảnh hưởng đến kết quả giải quyết việc làm<br /> triệu người, tăng 5,37 triệu người, nhiều hơn cho người lao động không bền vững.<br /> 8,3% so với năm 2014. Trong đó, số người Thị trường lao động tuy có đổi mới<br /> tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là 12,1 theo hướng phát triển song chưa hoàn<br /> triệu người; tham gia bảo hiểm thất nghiệp thiện. Về cơ bản Việt Nam vẫn là một thị<br /> là 10,3 triệu người. Đặc biệt, số người tham trường lao động dư thừa trong nông<br /> <br /> 97<br /> CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ H I ĐỐI VỚI LAO Đ NG VÀ VIỆC LÀM Ở VI T NAM HI N NAY<br /> <br /> <br /> nghiệp, nông thôn với chất lượng cung lao đặc thù nên dễ gặp phải rủi ro, ảnh hưởng<br /> động thấp, phân bổ chưa hợp lý và khả đến sinh kế và thu nhập. Đây là một trong<br /> năng di chuyển còn bị hạn chế; có sự phân những thách thức khách quan buộc các nhà<br /> cách lớn giữa lao động thành thị và lao hoạch định chính sách phải tính đến để có<br /> động nông thôn, vùng phát triển kinh tế và thể xây dựng hệ thống chính sách an sinh<br /> vùng kém phát triển kinh tế, năng suất lao xã hội phù hợp.<br /> động thấp, với điều kiện lao động kém, thu Mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân còn<br /> nhập bấp bênh, chưa bền vững nhiều thách thức, vẫn còn gần 30% dân số<br /> Hệ thống thông tin của thị trường lao chưa tham gia bảo hiểm y tế; tỷ lệ trẻ em<br /> động chưa đáp ứng được nhu cầu của suy dinh dưỡng giảm chậm; chất lượng<br /> người lao động cũng như của người sử chăm sóc y tế ở nông thôn, vùng sâu vùng<br /> dụng lao động; nội dung thông tin giới xa còn thấp. Triển khai chính sách hỗ trợ<br /> thiệu việc làm chưa phong phú; hệ thống nhà ở cho hộ nghèo còn chậm; vấn đề nhà<br /> chỉ tiêu về thị trường lao động chưa đầy ở cho các nhóm dân cư (lao động di cư,<br /> đủ, cơ sở dữ liệu về thị trường lao động học sinh, sinh viên; dân tộc thiểu số) còn<br /> chưa cập nhật kịp thời; theo dõi, giám sát, bất cập. Tỷ lệ người dân được sử dụng<br /> nắm bắt biến động thị trường lao động nước sạch theo quy chuẩn quốc gia còn<br /> chưa thường xuyên thấp, việc lồng ghép với các chương trình<br /> Hệ thống các trung tâm dịch vụ việc chưa thực hiện tốt. Bố trí ngân sách cho<br /> làm chưa thống nhất giữa các Bộ, ngành và các chương trình thông tin cho vùng sâu,<br /> địa phương. Thực hiện chính sách hỗ trợ vùng xa còn khó khăn; chất lượng các công<br /> lao động bị mất việc làm do biến động của trình hạ tầng kỹ thuật thông tin còn thấp,...<br /> xã hội chưa cao, chưa thỏa đáng. Một số Việt Nam bước vào quá trình già hóa<br /> các quy định còn hạn chế khả năng tiếp cận dân số từ năm 2011 và là một trong những<br /> việc làm của lao động còn nhiều vướng nước có tỷ lệ già hóa rất nhanh trên thế giới.<br /> mắc chưa thông thoáng. Mặc dù mới chỉ bắt đầu. Tuy nhiên, cũng<br /> Thách thức từ các rủi ro về kinh tế, già đặt ra nhiều khó khăn cho hệ thống an sinh<br /> hóa dân số xã hội hiện hành và trong tương lai. Theo<br /> Trong quá trình đổi mới kinh tế, nhiều ước tính của Ủy ban quốc gia Người cao<br /> vấn đề an sinh xã hội bức xúc, mới phát tuổi, tỷ lệ người cao tuổi ở Việt Nam sẽ là<br /> sinh chưa được giải đáp kịp thời một cách 16% vào năm 2020 và còn tiếp tục gia tăng<br /> toàn diện cả về lý luận lẫn thực tiễn. Hệ vào những năm tiếp theo. Hiện nay, theo<br /> thống chính sách, pháp luật về an sinh xã thống kê của Bộ Lao động Thương binh và<br /> hội theo mô hình hiện nay không bắt kịp Xã hội số người được bảo hiểm xã hội chi<br /> với đòi hỏi đặt ra của nền kinh tế thị trường trả lương hưu tăng dần, nếu vào năm 2005<br /> định hướng xã hội chủ nghĩa và xu hướng cả nước có 1,43 triệu người thì đến năm<br /> hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh xu 2015 cả nước 4,154 triệu người cao tuổi<br /> hướng phát triển thì các nguy cơ, rủi ro đang được lĩnh lương hưu và trợ cấp. Đây là<br /> kinh tế và xã hội ngà càng có xu hướng gia vấn đề đòi hỏi hệ thống chính sách an sinh<br /> tăng. Là nước đang phát triển Việt Nam lại xã hội cần quan tâm giải quyết.<br /> có đặc điểm địa – tự nhiên, địa – kinh tế Tóm lại, mặc dù đã đạt được một số<br /> <br /> <br /> 98<br />  NGUYỄN TIẾN NGHỊ<br /> <br /> <br /> thành tựu nhất định. Tuy nhiên, hiện nay sách trợ giúp xã hội.<br /> những chính sách an sinh xã hội về lao Thứ hai, đẩy mạnh các chương trình<br /> động và việc làm ở Việt Nam còn không ít phát triển kinh tế - xã hội gắn với mở rộng<br /> những hạn chế và bất cập; trong đó hạn chế việc làm đáp ứng phát triển bền vững. Cần<br /> trước hết là chưa bảo đảm thực hiện (bao tập trung mọi nguồn lực cho phát triển<br /> phủ) được tất cả các đối tượng cần bảo nguồn nhân lực chất lượng cao và có trình<br /> hiểm và trợ giúp. Thêm vào đó, chính sách độ. Tạo bước đột phá về dạy nghề gắn với<br /> an sinh xã hội đối với lao động và việc làm nhu cầu của nền kinh tế, của xã hội, nhu<br /> cũng còn khiêm tốn đối với một quốc gia cầu việc là của lao động nâng cao chất<br /> đang phát triển, nói cách khác là đang ở lượng đào tạo nghề nhằm tạo cơ hội cho<br /> mức thấp so với nhu cầu thực tiễn của xã mọi người tự tạo việc làm và tìm việc làm<br /> hội trong việc thực hiện chính sách an sinh trên thị trường lao động. Đặc biệt, mở rộng<br /> xã hội. quy mô dạy nghề cho lao động ở nông<br /> 3. Một số kiến nghị trong việc thôn, phục vụ có hiệu quả cho chuyển dịch<br /> thực hiện chính sách an sinh xã hội đối với cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn<br /> lao động và việc làm trong thời gian tới tạo nhiều việc làm có thu nhập cao, cải<br /> Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hệ thống thiện đời sống cho người lao động, đảm<br /> chính sách an sinh xã hội phù hợp với quá bảo an sinh xã hội.<br /> trình phát triển kinh tế trong giai đoạn tới. Bảo đảm tạo đủ việc làm, việc làm bền<br /> Trong thời gian tới Việt Nam cần tiếp tục vững, có chất lượng và thu nhập cao cho<br /> cải cách thể chể kinh tế, cải cách doanh người lao động, đẩy mạnh chuyển dịch cơ<br /> nghiệp nhà nước, bảo đảm mục tiêu tăng cấu lao động nông thôn theo hướng công<br /> trưởng chỉ tiêu kinh tế - xã hội. nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập, nhất<br /> Quán triệt, nâng cao nhận thức, trách là công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông<br /> nhiệm trong xây dựng và thực hiện chính nghiệp, nông thôn.<br /> sách xã hội, coi các chính sách xã hội là Phát triển thị trường lao động đồng đều<br /> nhiệm vụ chính trị thường xuyên, lâu dài, giữa các vùng kết nối cung - cầu lao động;<br /> liên tục từ đó chủ động đề ra các giải pháp tăng lao động làm công ăn lương. Phát triển<br /> phù hợp nhằm mục tiêu đảm bảo tốt an hệ thống thông tin, phân tích và dự báo thị<br /> sinh xã hội, chăm lo cải thiện và không trường lao động áp dụng công nghệ thông<br /> ngừng nâng cao đời sống cho người dân. tin hiện đại và nối mạng cơ sở dữ liệu quốc<br /> Tăng cường thực hiện công tác tuyên gia về thông tin việc làm giữa các Bộ,<br /> truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của ngành, địa phương được thông suốt; thiết<br /> các cấp ủy đảng, chính quyền, cán bộ và lập hệ thống kết nối giữa hướng nghiệp -<br /> người dân hiểu rõ chủ trương của Đảng và dạy nghề - thông tin, tư vấn, giới thiệu việc<br /> Nhà nước về các chính sách an sinh xã hội. làm - doanh nghiệp, người sử dụng lao động<br /> Tiếp tục rà soát, đánh giá các chính một cách đồng bộ, có hiệu quả.<br /> sách an sinh xã hội trên từng lĩnh vực để Thứ ba, thực hiện có hiệu quả chương<br /> hoàn thiện, sửa đổi và bổ sung theo hướng trình mục tiêu quốc gia xóa đói giảm<br /> tinh gọn, tích hợp chính sách, thu gọn đầu nghèo bền vững. Việt Nam cần áp dụng các<br /> mối quản lý; mở rộng quyền tham gia và giải pháp đồng bộ cả về hỗ trợ phát triển<br /> thụ hưởng cho người dân đối với chính sản xuất và đời sống. Đảm bảo lồng ghép<br /> <br /> 99<br /> CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ H I ĐỐI VỚI LAO Đ NG VÀ VIỆC LÀM Ở VI T NAM HI N NAY<br /> <br /> <br /> có hiệu quả các chương trình dự án và xã hội. Củng cố, nâng cấp hệ thống cơ sở<br /> nguồn lực trên từng địa bàn. Cùng với việc bảo trợ xã hội, phát triển mô hình chăm sóc<br /> ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước, tiếp tục người có hoàn cảnh đặc biệt tại cộng đồng,<br /> huy động có hiệu quả sự trợ giúp của cộng khuyến khích sự tham gia của khu vực tư<br /> đồng doanh nghiệp và của toàn xã hội. nhân vào triển khai các mô hình chăm sóc<br /> Thực hiện có hiệu quả chương trình giảm người cao tuổi, trẻ mồ côi, người khuyết<br /> nghèo bền vững ở những địa phương có tỷ tật, nhất là mô hình nhà dưỡng lão.<br /> lệ hộ nghèo còn cao. Triển khai có hiệu Thực hiện tốt công tác hỗ trợ đột xuất,<br /> quả chương trình mục tiêu quốc gia xây bảo đảm người dân bị thiệt hại khi gặp rủi<br /> dựng nông thôn mới. Trong đó, gắn phát ro, thiên tai được hỗ trợ kịp thời. Hoàn<br /> triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi thiện cơ chế, chính sách và phương thức tổ<br /> trường, bảo đảm an sinh xã hội, không vì chức thực hiện, nâng cao hiệu quả hoạt<br /> mục tiêu tăng trưởng kinh tế - xã hội mà động trợ giúp đột xuất; mở rộng sự tham<br /> gây tác động tiêu cực đến môi trường. Có gia hỗ trợ của cộng đồng.<br /> như vậy mới thực hiện được mục tiêu quốc Thứ năm, chủ động và tăng cường hợp<br /> gia giảm nghèo bền vững và đảm bảo sinh tác quốc tế về thực hiện chính sách an sinh<br /> kế lâu dài cho nhân dân. xã hội. Nhà nước cần sớm xây dựng Chiến<br /> Thứ tư, trực tiếp sử dụng chính sách an lược tổng thể về đảm bảo an sinh xã hội<br /> sinh xã hội để giải quyết các vấn đề xã hội. trong tình hình mới; cùng với các quốc gia<br /> Thực hiện giải pháp này cần nghiên cứu, xây dựng một tầm nhìn chung về sự phát<br /> sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội theo hướng triển, xu hướng và vai trò của hệ thống an<br /> mở rộng đối tượng, bảo hiểm xã hội. Hoàn sinh xã hội trong điều kiện hội nhập và<br /> thiện chính sách, pháp luật và cơ chế quản toàn cầu hoá; chủ động đề xuất các diễn<br /> lý Quỹ bảo hiểm xã hội để bảo đảm yêu cầu đàn khu vực và quốc tế nhằm nâng cao vai<br /> cân đối và tăng trưởng của Quỹ bảo hiểm xã trò của Nhà nước trong việc giải quyết<br /> hội. Nghiên cứu xây dựng chính sách những vấn đề an sinh xã hội trong khu vực<br /> khuyến khích nông dân, lao động trong khu và toàn cầu; tiếp tục hoàn thiện các văn bản<br /> vực phi chính thức tham gia bảo hiểm xã pháp lý trong lĩnh vực an sinh xã hội cho<br /> hội tự nguyện. Rà soát, bổ sung quy định phù hợp với chuẩn mực và thông lệ của<br /> buộc người sử dụng lao động phải đóng bảo luật pháp quốc tế; sửa đổi, bổ sung các văn<br /> hiểm xã hội cho người lao động theo quy bản quy phạm pháp luật liên quan đến hợp<br /> định của pháp luật. tác quốc tế về đảm bảo an sinh xã hội.<br /> Nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp xã Tóm lại, thực hiện chính sách an sinh<br /> hội, tiếp tục mở rộng đối tượng thụ hưởng xã hội đối với lao động và việc làm là<br /> với hình thức hỗ trợ thích hợp; nâng dần chương trình hoạt động trọng tâm của xã<br /> mức trợ cấp xã hội thường xuyên phù hợp hội hiện đại vì mục dân chủ, giàu mạnh,<br /> với khả năng ngân sách nhà nước. Xây văn minh. Giải quyết đúng đắn, có hiệu<br /> dựng mức sống tối thiểu phù hợp với điều quả chính sách an sinh xã hội chính là thực<br /> kiện kinh tế - xã hội làm căn cứ xác định hiện đầy đủ quyền bình đẳng, quyền “được<br /> người thuộc diện được hưởng trợ giúp xã sống và mưu cầu hạnh phúc” như chủ tịch<br /> hội. Tiếp tục hoàn thiện chính sách trợ giúp Hồ Chí Minh từng dạy, làm cơ sở cho sự<br /> <br /> <br /> 100<br />  NGUYỄN TIẾN NGHỊ<br /> <br /> <br /> phát triển bền vững của đất nước trong Chính trị Quốc gia, Hà Nội.<br /> tương lai. 4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb<br /> 1. Nguyễn Văn Chiều (2014), Chính sách ASXH Chính trị Quốc gia, Hà Nội.<br /> và vai trò của nhà nước trong việc đảm bảo 5. Nguyễn Văn Định (2004), “Vấn đề ASXH ở<br /> ASXH ở Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia, Việt Nam: Thực trạng và các giải pháp phát<br /> Hà Nội. triển”, tạp chí Kinh tế và Phát triển, số 1.<br /> 2. Mai Ngọc Cường (2009), Xây dựng và hoàn 6. Nguyễn Hải Hữu (2007), Hệ thống an sinh xã<br /> thiện hệ thống chính sách ASXH ở Việt Nam, hội ở Việt Nam, Nxb Lao động, Hà Nội.<br /> Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.<br /> 7. Lê Quốc Lý (2014), Chính sách an sinh xã<br /> 3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện hội thực trạng và giải pháp, Nxb Chính trị<br /> Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Quốc gia, Hà Nội.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 15/01/2017 Biên tập xong: 15/3/2017 Duyệt đăng: 20/3/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 101<br />