CHƯƠNG 5. CHI PHÍ CỦA DỰ ÁN

Chia sẻ: Nguyen Minh Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

231
lượt xem 98
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chi phí là tài nguyên được đem vào sử dụng, tiêu hao, kết chuyển giá trị vào sản phẩm mong đợi. Chi phí cần được tính toán trước để đạt được một mục tiêu rõ ràng hay để trao đổi cái gì đó. Chi phí thường được đo bằng đơn vị tiền tệ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CHƯƠNG 5. CHI PHÍ CỦA DỰ ÁN

CH NG 5. CHI PHÍ C A D ÁN M C ÍCH - Hi u ÿ c t m quan tr ng c a vi c qu n lý chi phí d án - Hi u ÿ c các qui trình qu n lý chi phí GI I THI U CHUNG a) T m quan tr ng c a vi c qu n lý chi phí - Nh ng d án v CNTT th ng có h s theo dõi kém hi u qu cho vi c ÿ t ÿ cm c ÿích v giá c . - Chi phí trung bình v t quá d toán ban ÿ u theo nghiên c u t n m 1995 c a CHAOS là 189%; ÿã ÿ c c i thi n 145% trong nghiên c u n m 2001 - M các d án CNTT b hu làm t n trên 81 t ÿô la n m 1995 b) Khái ni m qu n lý chi phí d án - Chi phí là tài nguyên ÿ c ÿem vào s d ng, tiêu hao, k t chuy n giá tr vào s n ph m mong ÿ i. Chi phí c n ÿ c tính toán tr c ÿ ÿ t ÿ c m t m c tiêu rõ ràng hay ÿ trao ÿ i cái gì ÿó. Chi phí th ng ÿ c ÿo b ng ÿ n v ti n t . - Qu n lý chi phí d án bao g m nh ng quy trình yêu c u ÿ m b o cho d án ÿ c hoàn t t trong s cho phép c a ngân sách. c) Qui trình qu n lý chi phí d án Qu n lý Chi phí d án g m nh ng qui trình b o ÿ m cho d án ÿ c hoàn t t trong s cho phép c a ngân sách. Nh ng qui trình này g m: - L p k ho ch cho ngu n tài nguyên: xác ÿ nh ngu n tài nguyên c n thi t và s l ng ÿ th c hi n d án. - cl ng chi phí: c tính chi phí v các ngu n tài nguyên ÿ hoàn t t m t d án. - D toán chi phí: phân b toàn b chi phí c tính vào t ng h ng m c công vi c ÿ thi t l p m t ÿ ng m c (Base line) cho vi c ÿo l ng vi c th c hi n - Ki m soát – i u ch nh chi phí: ÿi u ch nh thay ÿ i Chi phí d án. N I DUNG 1. L P K HO CH V NGU N TÀI NGUYÊN - Nguyên t c cl ng chi phí - Chi phí nguyên v t li u - Chi phí c s v t ch t 81
Trong ch ÿ tr c b n ÿã nghiên c u cách ÿ c l ng th i gian. Tuy nhiên nhi u d án công ngh thông tin ÿ c ÿ nh h ng b i các yêu câu k n ng và chi phí ch không ph i l ch trình. Trong ch ÿ này b n s t p chung vào xây d ng c tính chi phí ÿ kh n ng. L p k ho ch cho ngân sách ph thu c vào b n ch t c a d án và t ch c, sau ÿây là m t s câu h i c n cân nh c: - Các khó kh n nào s g p khi th c hi n các công vi c c th trong d án? - Có ph m vi nh t ÿ nh nào nh h ng ÿ n ngu n tài nguyên? - T ch c ÿã th c hi n nh ng công vi c nào t ng t nh d án? - T ch c ÿó có ÿ ng i, trang thi t b và v t t ÿ th c hi n d án? T ng t ng ràng b n mu n xây d ng thêm m t t ng cho ngôi nhà c a b n. B n ÿã d tính kinh phí 2.000 ÿôla cho d án nh ng b n bi t r ng nhà th u s ÿòi tr g p ÿôi ÿ hoàn t t công vi c. Do ÿó b n t mình làm vi c vào ngày ngh cu i tu n, kéo dài toàn b d án su t mùa hè. Trong vi c l p k ho ch này, b n ÿang ÿ a ra nhi u gi ÿ nh: r ng b n s t b m i k ngh cu i tu n ÿ làm vi c trên t ng, r ng th i ti t s h p tác và r ng b n không mu n m t ÿi l i ích trong d án. Nhi u d án công ngh thông tin s d ng ph ng pháp ch a ÿ y nh ng gi ÿ nh t ng t cho ngu n l c và chi phí. Các gi ÿ nh không hoàn thi n là c s gây ra th m h a cho nhi u d án. a) Nguyên t c cl ng chi phí ánh giá các tài li u yêu c u v i con m t phê bình v nh ng sai l m và b sót: - Các yêu c u nghi p v có rõ ràng và c th không? - Các yêu c u ch c n ng có h tr các yêu c u nghi p v không? - Quan tr ng nh t là các yêu c u k thu t có ÿ c phác th o rõ ràng và ÿ y ÿ không? - m b o r ng b n hi u ÿ y ÿ v m c ÿích c a c tính và ÿang dùng k thu t cl ng ÿúng hay không? - c tính s ÿ c dùng ÿ ÿánh giá ti m l c d án hay qu n lý d án hay không? Không s d ng cl ng trên xu ng n u d án ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿây. m b o r ng cl ng chính quy c a b n có các thành ph n chính sau: - Danh sách các gi ÿ nh dùng trong xây d ng cl ng. - Ph m vi bi n ÿ ng cho cl ng ÿ ra. - Giai ÿo n th i gian d án có hi u l c. m b o r ng th i h n c tính c a t t c các d án theo ngu n l c ÿ c chuyên gia v n i dung chuyên ngành xét duy t c n th n. Chuyên gia v n i dung chuyên ngành hi u các yêu c u ngu n l c và các k thu t liên quan t i vi c th c hi n ho t ÿ ng th c s : - B n có bi t nh ng nhi m v nào là theo n ng l c không? - B n có bi t k n ng nào c n ÿ th c hi n công vi c không? m b o r ng n l c c n ÿ n ÿ c trình bày b ng các thu t ng c th : - Trình bày c tính b ng ÿ n v ÿo l ng phù h p v i nh ng th ÿã ÿ c theo dõi v ph ng di n l ch s . - ng quên tính c chi phí ngu n l c bên trong quá trình tính toán toàn b n l c. 82
m b o r ng c s v t ch t, nguyên v t li u c n ÿ n ÿ c trình bày b ng các thu t ng , trong ÿó s c mua s ÿ c hi u là: - L p chi phí theo ÿ n giá, ÿ nh m c ho c giá th tr ng theo cách tính trên ÿ n v tính c a nguyên v t li u, c s v t ch t. - L p hoá ÿ n, ch ng t nguyên v t li u cho d án. - m b o r ng yêu c u c s v t ch t, nguyên v t li u ÿ c trình bày b ng thu t ng tài chính. Ví d : Hoàn t t vi c c l ng th i gian cho d án t ÿ ng hoá l c l ng bán hàng quy mô l n. Amy ÿang trong quá trình thông qua các c tính chi phí. c tính ban ÿ u do nhà th u ti m n ng cung c p cho biêt r ng d án s chi phí 1,5 tri u USD. Do không ai trong v n phòng qu n lý d án có b t k kinh nghi m gì v i lo i n l c này nên chuyên gia v n i dung chuyên ngành ÿã ÿ c ÿ a ÿ n ÿ ÿánh giá công vi c liên quan trong d án này. Các con s chi phí do nhà cung c p ÿ a ra d a vào m t s d án ÿã ÿ c hoàn t t và chuyên gia v n i dung chuyên ngành th y các con s là chính xác. Tuy nhiên c tính chi phí c s v t ch t và n l c ÿ c mong ÿ i mà công ty mong mu n ÿóng góp cho d án. Sau khi hoàn t t xét duy t c n th n, Amy ÿã cung c p cho nhà tài tr c a mình c l ng s a l i 4,0 tri u USD. c l ng này tính ÿ n t t c các chi phí k t h p v i n l c, nguyên v t li u, c s v t ch t ÿ c cung c p b i nhà cung c p và công ty c n ÿ hoàn t t d án. b) Chi phí nguyên v t li u Chi phí nguyên v t li u là lo i chi phí dùng ÿ chi t t c các thành ph n, b ph n và ngu n cung c p ho c ÿ c dùng trong các d án ho c tr thành b ph n c a các ph n có th chuy n giao. Các công c ÿ c dùng ÿ th c hi n công vi c không ph i là nguyên v t li u n u chúng không tr thành b ph n c a các ph n có th chuy n giao. Ví d : Các máy tính ÿ bàn, máy d ch v , máy ch truy c p và s i cáp quang s là nguyên v t li u dùng trong các d án nâng c p m ng. Mã b n quy n và ph n m m có th là nguyên v t li u trong nhi u d án công ngh thông tin. Tuy nhiên quan tr ng là ph i nh r ng mã b n quy n cho ph n m m dùng ÿ th c hi n công vi c không ÿ c xem là nguyên v t li u tr khi chúng ÿ c chuy n giao t i th i ÿi m hoàn t t d án. c) Chi phí c s v t ch t Chi phí c s v t ch t là lo i chi phí dùng ÿ ch các công c , thi t b v t ch t hay c s h t ng dùng trong su t d án không tr thành b ph n c a các ph n có th chuy n giao. Trong nhi u t ch c, m c này ÿ n thu n ÿ c xem nh t ng chi phí hay chi phí c ÿ nh. Ví d : i d án ÿang ti n hành phát tri n ng d ng th ng m i m i c n có không gian, bàn làm vi c, máy tính ÿ bàn, máy d ch v , m ng LAN/WAN và ngu n ÿi n c n ÿ ch y m i th . Các công c phát tri n ph n m m dùng ÿ t o ra môi tr ng ch y các d ch v dùng ÿ kiêmt tra c ng s ÿ c xem nh ph n chi phí c s v t ch t. 2. C TÍNH CHI PHÍ 83
- cl ng chính quy - c tính s d ng k t qu chào th u - Thông tin l ch s hay c s d li u d án - cl ng theo giai ÿo n - cl ng theo tham s - cl ng d i lên - cl ng trên xu ng - tin c y trong cl ng Nghiên c u trong ngành ch ra r ng ph n l n các d án công ngh thông tin theo ngu n l c h n là theo l ch trình. i u ÿó có ngh a gì v i b n? Nó th ng có ngh a là khi ÿ y m nh thì chi phí d án quan tr ng h n vi c d án m t bao lâu. Hãy n m l y th i gian và ÿ m b o r ng b n ÿ a ra c l ng th i gian chính xác. u ra quan tr ng c a qu n lý chi phí d án là c tính chi phí. Có nhi u lo i ph ng pháp c tính chi phí và theo ÿó có nh ng công c k thu t giúp tính toán. i u quan tr ng là phát tri n m t k ho ch qu n lý chi phí trong ÿó mô t s dao ÿ ng chi phí s ÿ c qu n lý trong d án ra sao. Tuy nhiên, m t giám ÿ c d án k c u m t l n ÿã nói ÿùa: “S khác nhau gi a c tính và c ÿoán tuy t ÿ i là gì?”. c tính th ng ÿ c s d ng khi ch a xác ÿ nh rõ yêu c u v ÿ i t ng, môi tr ng và ch t l ng nên quá trình c tính ÿ c th c hi n các giai ÿo n ÿ u c a d án – thu t ng chuyên ngành tài chính g i là “ti n ki m”, c s ÿ a ra con s g n ÿúng. Li t kê các ph ng pháp cl ng: - cl ng chính quy - c tính s d ng k t qu chào th u - Thông tin l ch s hay c s d li u d án - cl ng theo giai ÿo n - cl ng theo tham s - cl ng d i lên - cl ng trên xu ng a. cl ng chính quy c l ng chính quy ÿ c dùng ÿ ch c l ng g n ÿúng. Trên th c t chúng th ng t t h n chút so v i m t c ÿoán không rõ ràng. Ph ng pháp không ÿ c chu n b tr c này t o ra k v ng r ng m t ÿi u gì ÿó có th ÿ c th c hi n v i m t lo t ngu n l c c th và trong m t l ng th i gian ÿã ÿ nh. c l ng chính quy và không chính quy là các công c ta dùng ÿ d ÿoán th i gian và ngu n l c c n thi t ÿ th c hi n m t d án c th . c l ng chính quy d a trên s phân tích. Trong m t th gi i lý t ng, phân tích này s ÿ c ti n hành theo chi u sâu. Ít nh t là m t phân tích m ÿ u ph i ÿ c ti n hành. M t c l ng g m có 3 thành ph n chính: - Danh sách các gi ÿ nh ÿ c s d ng trong vi c xây d ng cl ng (Ví d nh các chi phí ÿ u vào v lao ÿ ng và nguyên v t li u). - Ph m vi bi n ÿ ng cho cl ng ÿ c ÿ a ra (Ví d +/- 50%). 84
- Kho ng th i gian cl ng có hi u l c (Ví d nh cl ng này có hi u l c trong vòng 60 ngày). Ng c l i, cl ng không chính quy là c ÿoán d a trên s suy ÿoán, ph ng ÿoán và b n n ng. b. c tính s d ng k t qu chào th u c tính là m t tài li u d án dùng ÿ d ÿoán bao nhiêu th i gian và t ng s ngu n l c mà d án c n ÿ n. Chào th u là m t tài li u th ng m i ghi rõ th i gian và ti n b c c n ÿ hoàn t t công vi c d án trong ÿó có lãi ròng cho d án. Chào th u có th k t h p ch t ch các c tính t các m t s nhà th u ph . c gi d ki n ÿ a ra s khác bi t quan tr ng gi a chào th u và c tính. Chào th u h u nh ÿ nh h ng v khách hàng và nhà tài tr và có s t ng giá ÿ ng th i trong ÿó có tính ÿ n lãi ròng cho d án, trong khi ÿó c tính th ng ÿ c dùng bên trong ho c gi a các nhà th u ph v i m c ÿích th hi n chi phí th c. Nh m t quy t c chung, các giám ÿ c d án công ngh thông tin không xây d ng chào th u phê chu n mà pháp lu t v ÿ u th u hi n hành quy ÿ nh b i vì các nhà tài tr không tr b t k lãi ròng hay t ng giá nào cho vi c s d ng các ngu n l c bên trong. Tuy nhiên nhi u b ph n công ngh thông tin ho t ÿ ng trong h th ng khách hàng t ch i thanh toán, nh ng h không cho phép t ng giá d ch v c a mình. K t qu là tài li u h cung c p cho khách hàng c a mình có ch c n ng gi ng nh chào th u nh ng ch th hi n nh ng chi phí mà h cho phép s a l i. Nhi u khi các tài li u này là trình t công vi c gi a các b ph n thay vì các c tính và chào th u. c. Thông tin l ch s hay c s d li u d án N u m t d án ÿã ÿ c th c hi n tr c ÿây thì giám ÿ c d án có th thu ÿ c nhi u ki n th c v tài li u và d li u liên quan t i d án. Rõ ràng là m c ÿ thông tin có th dùng tr c ti p s ph thu c vào ÿi m t ng ÿ ng c a hai d án ÿang ÿ c gi i quy t. Thông tin l ch s là các d li u hay tài li u có th t n t i t d án tr ct ng t nh d án hi n t i. V lý t ng thì thông tin này bao g m các m c sau: - Báo cáo s c . - Yêu c u k thu t, ch c n ng và nghi p v . - c tính l ch trình và chi phí chi ti t. - Kinh phí d án. - C u trúc chi ti t công vi c. - Chi phí th c và d li u hi u su t theo l ch trình, t t nh t là m c gói công vi c. - Bài h c thu ÿ c. Thông tin t ng t là d li u t tình hu ng khác r t gi ng nh ng không y h t nh các tình tr ng tr c m t. N u tình hu ng gi ng h t thì khi ÿó thông tin ÿ c xem nh là mang tính l ch s . Thông tin t ng t xu t phát t thành ph n c a các d án khác t ng t nh các thành ph n c a d án m i. Thông tin t ng t c ng có th xu t phát t kinh nghi m ÿi u hành. d. cl ng theo giai ÿo n c l ng các d án công ngh thông tin th ng ÿ a ra m t ngh ch lý. Các s li u th ng kê c a ngành ch ra r ng m t d án công ngh thông tin b t k v i h n 6 tri u ÿôla có kho ng 10% c h i hoàn t t ÿúng th i ÿi m và ÿúng kinh phí. (Gartner 2000, 107) Ph n ng c a qu n lý cao 85
c p ÿ i v i tình hu ng này là yêu c u gi i trình trách nhi m l n h n và các ch d ÿ c ÿ a ra cho c tính c ng r n càng s m càng t t trong quy trình c a d án. Th c t thì ph ng pháp có v h p lý này l i làm cho m i th x u ÿi nhi u. Hãy nh r ng ph n l n các d án công ngh thông tin ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿây. D ÿoán nh ng l ng ch a xác ÿ nh v i s ch c ch n tuy t ÿ i là ÿi u không th th m chí ÿ i v i nh ng ng i c l ng có kinh nghi m. Xác ÿ nh giai ÿo n là ph ng pháp tách các nhóm ho t ÿ ng c a d án thành hàng lo t các giai ÿo n liên ti p. ánh giá hi u qu và các ph n có th chuy n giao c a d án di n ra cu i m i giai ÿo n tr c khi d án chuy n sang giai ÿo n ti p theo. ôi khi các ÿánh giá này ch các c ng c a giai ÿo n, c ng c a ch ng ÿ ng hay các ÿi m ch t. Ph ng pháp này ÿ c s d ng ÿ u tiên khi không th t ch c ch n v nh ng th th c s liên quan ÿ n d án hay th c hi n vòng ÿ i s n ph m và tách thành các vòng ÿ i d án nh h n. ây c ng ÿ c g i là xây d ng c ng c a giai ÿo n. Ph ng pháp này ÿ c s d ng khi các nhánh có ÿi u ki n ÿ c bi t tr c. Nói cách khác, khi ph n ÿ u tiên c a v n ÿ ÿ c gi i quy t tr c khi các quy t ÿ nh ÿ c ÿ a ra xem các b c nào c n thi t sau ÿó. c l ng theo giai ÿo n là m t k thu t trong ÿó c tính chi phí và l ch trình ÿ c xây d ng riêng cho t ng giai ÿo n c a d án. Ph ng pháp này ÿ c s d ng ÿ u tiên khi không th t ch c ch n v nh ng th th c s liên quan ÿ n d án. H n n a xây d ng m t c tính l n h u nh ch là công vi c d ÿoán, d án ÿ c chia thành các ph n và c tính m i ÿ c xây d ng cho t ng ph n c a d án. Xác l p c ng c a giai ÿo n: Không có nguyên t c b t di b t d ch nào v v trí c ng c a giai ÿo n ÿ c xác l p trong d án nh ng các ph n có th chuy n giao và các quy t ÿ nh c n thi t ph i ÿ c phác th o rõ ràng cho t ng giai ÿo n. u ÿi m c a ph ng pháp này là d án ÿ c ki m soát b i các quy t ÿ nh gia t ng d a vào thông tin h n là m t quy t ÿ nh l n d a vào s suy ÿoán và ph ng ÿoán. Nh c ÿi m c a ph ng pháp này là nó có th t o d u v t v i qu n lý mà ÿ i d án th ng ph i quay tr l i và c n nhi u ti n b c h n. Hình 5-1. C ng c a giai ÿo n 86
e. cl ng theo tham s c l ng theo tham s là k thu t u tiên cho các d án công ngh thông tin ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿây và các d án công ngh thông tin không có d li u l ch s . Còn các d án công ngh thông tin t ng t nh các d án khác ho c là s k t h p c a các d án khác nhau không có d li u l ch s ÿúng m c ÿ nhi m v thì sao? Khi các tình hu ng chính xác có th không ph i ÿ i m t thì m t c tính ÿúng v n có th ÿ c xây d ng s d ng k thu t c l ng theo tham s . c l ng theo tham s l y ki n th c thu ÿ c t các d án t ng t nh ng không chính xác, ÿ ng th i s d ng các tham s nh chi phí trên ÿ n v ÿ c tính thông tin l ch trình và chi phí. c l ng theo tham s có th s d ng cho các d án l n b ng cách phân chia chúng thành các ÿ n v công vi c nh và ÿ a vào m t mô hình toán h c. Ph ng pháp c l ng này có hi u qu nh t khi d li u l ch s ÿúng có s n m c ÿ nhi m v th m chí n u s s p x p th t và s k t h p c th các nhi m v ch a t ng ÿ c n l c tr c ÿây. c l ng theo giai ÿo n ÿòi h i b n ph i có 3 ngu n vào then ch t: - Thông tin l ch s b ng ÿ n v công vi c ÿ c s d ng làm c s tính toán. - T p h p các ÿ c tính, yêu c u và k ho ch chi ti t. - Mô hình toán h c ÿ c xây d ng c n th n ÿ c g i là công th c theo tham s trình bày m i quan h công vi c liên quan. M t s t ch c s d ng c l ng theo tham s các m c ÿ c u trúc chi ti t công vi c th p h n, ÿó h có nhi u d li u chính xác và chi ti t h n và sau ÿó k t h p k t qu vào các m u ÿã ÿ c xây d ng tr c h p l i thành c l ng chi ti t có ÿ chính xác cao. Các ph ng pháp cl ng theo tham s ph biên hi n nay là: - Ph ng pháp COCOMO d a trên KLOC (Kilo Line Of Codes) - Ph ng pháp ÿi m ch c n ng – Function Point - Ph ng pháp ÿi m tr ng h p s d ng – UseCase Point - Ph ng pháp COSMIC FFP: Full Function Point - Ngoài ra, trên th gi i hi n s d ng nhi u ph ng pháp khác nh ÿi m ÿ i t ng, ÿi m ÿ c tính (Feature Point) … 87
Hình 5-2. cl ng theo tham s f. cl ng d i lên c l ng d i lên là m t k thu t c l ng m t nhi u th i gian nh ng c c k chính xác. c l ng d i lên c tính chi phí và l ch trình m c ÿ gói công vi c c a c u trúc chi ti t công vi c và sau ÿó t ng h p các con s này ÿ tính t ng s cho d án. c l ng d i lên là k thu t chính xác nh t có giá tr ÿ i v i giám ÿ c d án công ngh thông tin. c tính cho d án theo ngh a ÿen là t ng c a các ph n, do v y n u c tính gói công vi c không hoàn thi n thì c tính d án c ng nh v y. Ph ng pháp này c n m t c u trúc chi ti t công vi c và d a vào m t s gi ÿ nh: - Kh n ng. Ng i ÿang c tính chi phí và l ch trình cho các gói công vi c ph i bi t công vi c th c s ÿ c ti n hành nh th nào. - Tính chính tr c. N u ng i ÿang th c hi n công vi c tham gia vào c tính thì h không th ÿánh giá quá cao ho c quá th p v th i gian c n ÿ hoàn thành công vi c. - chính xác. T ng t ng xem ÿi u gì s x y ra ÿ i v i các con s chi phí và l ch trình c a b n n u ai ÿó liên quan ÿ n quy trình t ng h p thêm m t chút “yêu t gian l n” vào c tính t ng giai ÿo n. 88
Hình 5-3. cl ng d i lên g. cl ng trên xu ng c l ng trên xu ng là m t k thu t b t ÿ u b ng m t c tính cho toàn b d án và sau ÿó chia ra thành t l ph n tr m trong t ng s ÿ i v i m i giai ÿo n hay lo i công vi c d án. i u này ÿ c th c hi n d a vào công th c thu ÿ c t các d li u l ch s do các d án t ng t cung c p. Ph ng pháp này c n m t c u trúc chi ti t công vi c và d a vào m t s gi ÿ nh r t nguy hi m.: - Tính t ng t c a d án. Công th c phân chia các ngu n l c d a vào các d li u l ch s c a m t lo i d án c th . N u d án ÿang ÿ c c tính khác nhau v c b n so v i d án dùng ÿ xây d ng công th c thì công th c s không chính xác. - chính xác c a toàn b c tính. Do k thu t trên xu ng phân chia c tính cho toàn b d án thành các giai ÿo n khác nhau nên ÿ chính xác c a toàn b c tính mang tính ch t quy t ÿ nh. Do cl ng trên xu ng c n có thông tin l ch s nên không th th c hi n cl ng trên xu ng cho m t d án ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿây. Có ba c s l p lu n gi i thích lý do t i sao nhi u cl ng trên xu ng cho các d án công ngh thông tin có xu h ng th t b i: - S hi u bi t rõ ràng c a qu n lý v quy trình trên xu ng bi n nó tr thành m t k thu t ph bi n nh t dùng trong c l ng và d toán các d án công ngh thông tin. - Ph n l n các d án công ngh thông tin ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿây. - c l ng trên xu ng c n có m t c u trúc chi ti t công vi c và các d li u l ch s , do ÿó không th dùng cho d án ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿây. Vì v y k thu t cl ng trên xu ng ít khi ÿ c s d ng trong các d án công ngh thông tin. 89
Hình 5-4. cl ng trên xu ng h. tin c y trong cl ng c tính là s d ÿoán có hi u bi t v k t qu c a m t tình hu ng c th . Trong n l c hàng ngày ÿ c tính các d án công ngh thông tin, chúng ta s không bao gi g p thông tin hoàn ch nh, chính vì v y chúng ta ph i hi u cách phân lo i c tính c a mình. Chúng ta càng có nhi u thông tin v m t tình hu ng c th thì chúng ta s có càng nhi u ÿ tin c y trong d ÿoán k t qu . tin c y là m c ÿ chúng ta tin r ng c tính c a chúng ta là chính xác. Hình 5-5. Mô t m c ÿ tin c y t ng theo c p b c 90
Phân lo i ÿ tin c y c l ng chi ti t và th b c là hai lo i v s chính xác có th dùng ÿ phân lo i ÿ tin c y trong các d ÿoán ÿ c ÿ a ra. c l ng th b c th ng ÿ c làm s m trong d án. Nó ÿ c xây d ng ngoài l i ích c a d li u chi ti t và th ng d a trên thông tin và phân tích h n ch . c l ng chi ti t là c l ng cu i cùng d a trên thông tin chi ti t v công vi c d án. ây là m t thu t ng xác th c ch ÿ c s d ng khi d ÿoán d a trên cách hi u rõ ràng v m i th liên quan t i vi c hoàn t t d án. ôi khi thu t ng c l ng g n ÿúng và th b c g n ÿúng ÿ c dùng ÿ ch các d ÿoán d a vào b n n ng, gi thuy t hay ph ng ÿoán. Thu t ng c l ng g n ÿúng và ÿ chính xác t lo i tr l n nhau. Ho t ÿ ng ÿ a ra c l ng g n ÿúng thông th ng ch h n m t chút so v i m t c ÿoán c u th d a vào b n n ng, gi thuy t hay ph ng ÿoán và ÿ c tr ng là nó t o ra m t v n ÿ l th ng trong qu n lý k v ng. Ví d Giám ÿ c k thu t ph n m m ÿ ngh xem xét l i các yêu c u k thu t, ch c n ng và nghi p v cho m t ng d ng m i mà b ph n ÿi u hành mu n ÿ c xây d ng. Sau khi m t kho ng m t gi quan sát các yêu c u và so sánh k t qu d ÿ nh cho các d án t ng t , bà ÿ a ra cho giám ÿ c ÿi u hành m t c l ng th b c 200.000ÿôla +/- 20%. Giám ÿ c ÿi u hành ghi chép con s này và trình bày v i nhà tài tr c a mình. Nhà tài tr yêu c u nh ng con s c th h n. D a vào ph n h i t nhà tài tr này, Giám ÿ c k thu t ph n m m ÿã phác th o m t tài li u thi t k và xây d ng m t c u trúc chi ti t công vi c m c ÿ cao ÿ ÿ a ra c l ng chi ti t. c l ng chi ti t có giá tr 225.000ÿôla +/-8%. Tóm l i, ph ng pháp c tính chi phí d án ÿòi h i s chú ý c n th n và có m c ÿ hoài nghi cao, quy trình c tính chi phí c ng ÿang thách th c m t l n n a là do v n ÿ không th nh n th c ÿ y ÿ trong nhi u tr ng h p. i n hình là chi phí khó tính chính xác nh t là chi phí c n cho các ngu n l c k n ng, nh ng nguyên v t li u và c s v t ch t c ng có th là m t ràng bu c chi phí. 3. D TOÁN NGÂN SÁCH CHO CÁC CHI PHÍ (K TOÁN D ÁN) - D toán ngân sách cho các chi phí D toán ngân sách cho các chi phí là m t ho t ÿ ng nghi p v theo dõi t t c các chi phí tr c ti p và gián ti p cho công ty b ng d án. Khi ÿó doanh thu cho d án ÿ c so sánh v i t t c các chi phí tr c ti p và gián ti p ÿ tính toán l i nhu n c a t ng d án. Ho t ÿ ng này r t ph bi n trong ngành xây d ng và ÿôi khi ÿ c xem nh k toán công vi c. Ví d : M t công ty t v n nh chuyên nâng c p m ng LAN cho các hãng v i ít h n 50 máy tính ÿ bàn s d ng k toán ÿ ÿo hi u qu tài chính c a h trong m i d án. Các chi phí tr c ti p nh bán hàng, lao ÿ ng, nguyên v t li u ÿ c theo dõi cho t ng m ng mà h nâng c p. Chi phí gián ti p hay t ng chi phí nh kho ng không gian v n phòng, ÿi n tho i, k toán và qu n lý ÿ c phân ra thành công th c chi phí m i ngày và thêm vào các chi phí c a m i d án. Ph ng pháp này cho phép nhà lãnh ÿ o phân tích xem các chi phí tr c ti p và gián ti p nh h ng t i l i nhu n nghi p v nh th nào? Bài t p 5-1: Xây d ng c tính chi phí. 91
Th i gian: 20 phút M c tiêu: Xây d ng cl ng chính quy t cl ng không chính quy. T p d li u: c tính chi phí.xls K ch b n: B nÿ c b nhi m là giám ÿ c d án nâng c p và thi t k l i m ng Công ty XYZ. Giám ÿ c công ngh thông tin ÿã và ÿang ÿ y d án này t i m t s th i ÿi m và tin t ng r ng d án ch nên th c hi n kho ng 12 tháng và 2 tri u USD. Ông ÿã cung c p cho qu n ký ÿi u hành con s này nh m t c l ng r t không chính quy và nhi m v c a b n là xét duy t c l ng không chính quy ÿó và xây d ng n t c l ng chi phí chính quy h n. Có 180 ÿi m bán l trên 48 bang nh h n và t t c ÿ u c n ÿ c nâng c p. M i ÿ a ÿi m g m m t m ng c c b 10 Base T s nâng c p lên 100 Base T. Quy trình c n ÿ n 3 ngày và 2500 USD cho ph n c ng cho t ng ÿ a ÿi m. C s h t ng b ÿ nh tuy n cho m ng WAN c ng c n ÿ c nâng c p. C u trúc máy ch truy c p và ÿã ÿ c p ÿ n hi en t i cung c p k t n i WAN t i trung tâm ÿi u hành m ng t i St. Louis, Missouri. Ch c ch n r ng nâng c p c s v t ch t này c n t i 45 ngày và do m t nhà cung c p bên ngoài ÿi u ch nh v i chi phí 500.000 USD. Thay th b ÿ nh tuy n s ÿ c hoàn t t b i ÿ i ng nhân viên n i b , m t 2 ngày và 1000USD cho ph n c ng ÿ i v i t ng ÿi m bán l . 4 ng i trong ÿ i ng d án l u loát trong công ngh LAN 10/100 Base T nh ng ch có 2 ng i trong ÿ i ng m ng hi n t i có khr n ng th c hi n c công vi c b ÿ nh tuy n WAN và nâng c p m ng LAN. Chi phí v th i gian xây d ng bên trong trung bình là 300 USD/ngày. Gi s chi phí ÿi l i m t kho ng 500.000 USD. Giao thông ÿ ng b và ÿ ng không chi phí trung bình là 1.500 USD/ÿ a ÿi m. L ng th c và n t m th i chi phí trung bình kho ng 250 USD/ngày. Hi n t i không có l ng phí t ch c ÿào t o theo k ho ch. S d ng s tr giúp c a t p ctínhchiphí.xls Trong các tính toán lo i này. 1.Chi phí nâng c p các ho t ÿ ng m ng LAN cho 180 ÿi m bán l là bao nhiêu? 1.017.000 USD (xem c tính chi phí.xls) 2. Chi phí nâng c p các ho t ÿ ng WAN cho 180 ÿi m bán l là bao nhiêu? 648.000 USD (xem b ng tính) 3. Chi phí nâng c p trung tâm ÿi u hành m ng là bao nhiêu? 500.000 USD 4. T i sao cl ng chi phí 2tri u USD l i gi m g n 200.000 USD? Chi phí ÿi l i ÿ c ÿánh giá th p quá m c, ch cho phép m t chuy n ÿi cho t ng ÿ a ÿi m. 5. Ti n trình ho t ÿ ng nào có th th c hi n ÿ c ÿ ÿ a ra các chi phí c tính chi phí cho d án này g n h n v i c tính không chính quy 2 tri u USDban ÿ u c a giám ÿ c? ào t o 4 k s m ng LAN ho c dùng các nhà th u ÿ a ph ng ÿ gi m chi phí ÿi l i. 4. KI M SOÁT CHI PHÍ 92
- Theo dõi kinh phí qua các ch tiêu - Ki m soát ÿi u ch nh chi phí - Ti n hành c p nh t kinh phí a) Theo dõi kinh phí qua các ch tiêu Các thành ph n c a Hi u su t chi phí (CPI) và Bi n ÿ ng chi phí (CV) CV (Bi n ÿ ng chi phí) CV = BCWP – ACWP CPI (Hi u su t chi phí ) CPI = BCWP / ACWP M t nghiên c u th c hi n n m 1998 cho bi t 51% các d án CNTT tr giá t 6 tri u ÿô la tr lên ÿã s d ng v t quá kinh phí d tính, trung bình là 189 %. (Garner 1999, 107). Phát hi n s m xu h ng chi tiêu không h p lý có th giúp c i thi n ÿ c con s này r t nhi u. Qua ÿó, ng i ta ÿã nghiên c u, t ng h p và ÿ a ra nh ng ch s quan tr ng có th ÿo ÿ c chi phí tiêu hao, t ÿó ÿ ra các ph ng án qu n lý hi u qu ngu n kinh phí khi d án ÿang ÿi vào nh ng giai ÿo n quan tr ng. Các ch tiêu quan tr ng ÿó là: - CV (Bi n ÿ ng chi phí) là ÿ chênh l ch gi a chi phí d toán cho m t ho t ÿ ng và chi phí th c ÿ hoàn thành ho t ÿ ng ÿó. Nói cách khác, ÿó là ÿ chênh l ch gi a Chi phí d toán c a vi c ÿ c th c hi n (BCWP) và Chi phí th c c a vi c ÿã th c hi n (ACWP).Công th c tính Bi n ÿ ng chi phí là CV = BCWP – ACWP. N u k t qu c a Bi n ÿ ng chi phí (CV) là s d ng (+), ngh a là d án ch a s d ng h t kinh phí; ng c l i n u là s âm (- ), ngh a là d án ÿã s d ng v t quá kinh phí d toán. - CPI (Hi u su t chi phí) là t s gi a chi phí d toán ÿ th c hi n công vi c v i chi phí th c ÿ hoàn thành công vi c, hay nói cách khác là t s gi a Chi phí d toán c a vi c ÿ c th c hi n (BCWP) v i Chi phí th c c a công vi c ÿã th c hi n (ACWP). Công th c ÿ tính Hi u su t chi phí là CPI = BCWP / ACWP. N u giá tr CPI l n h n 1, ÿi u ÿó có ngh a là chi phí d án ch a ÿ c s d ng tri t ÿ . Ng c l i, n u giá tr CPI nh h n 1, ngh a là chi phí th c hi n d án v t quá chi phí d toán. Nh các ph ng pháp tính Hi u su t chi phí (CPI) và Bi n ÿ ng chi phí (CV), các Giám ÿ c CNTT s n m ÿ c vi c chi tiêu ÿang ti n tri n theo chi u h ng tích c c, tiêu c c, hay trung hòa so v i công vi c ÿ c th c hi n, và ÿ có các ÿ ng thái k p th i. b) Ki m soát - ÿi u ch nh phí - Giám sát ho t ÿ ng chi phí. - B o ÿ m r ng ch có s thay ÿ i h p lý ÿ u ÿ c ghi nh n trong ÿ ng m c (Base line) - Thông báo nh ng thay ÿ i ÿ n nh ng ng i có th m quy n. Các công th c tính trong EMV 93
Nh n xét - CV cho bi t s sai bi t gi a chi phí th t s và giá tr thu ÿ c. - SV cho bi t s sai bi t gi a hòan thành theo l ch và giá tr thu ÿ c. - CPI là t s gi a giá tr thu ÿ c và chi phí th t s . N u b ng 1 thì phù h p, 1 thì hòan thành tr c l ch và
ti ng so v i th i gian mà b n d tính hoàn thành công vi c. Nhà tài tr mu n b n báo cáo c p nh t v tình tr ng d án. Hãy tham kh o thông tin trong b ng tính CPI.xls và tr l i các câu h i sau ÿ chu n b cho bu i trao ÿ i ÿó. 1. Công th c Tính bi n ÿ ng chi phí là gì? CV = BCWP-ACWP. 2. Hãy tính Bi n ÿ ng chi phí (CV) cho d án Nâng c p H th ng m ng . SV = -12.000 USD. Kinh phí d án ÿã chi ÿang v t quá kinh phí d toán 12.000 USD 3. Công th c tính Hi u su t chi phí (CPI) là gì? CPI = BCWP -ACWP 4. Hãy tính chi phí d toán c a vi c ÿ c th c hi n (BCWP). 169.250 USD 5. Hãy tính chi phí th c c a công vi c ÿã th c hi n (ACWP) 181.250 USD 6. Hãy tính Hi u su t chi phí (CPI) và gi i thích ý ngh a c a nó T s CPI s là 0.933793103, ngh a là d án ÿang v t quá ngân sách 7. T s CPI = 1,0 có ý ngh a gì? Con s này có ý ngh a là hi u su t chi phí ÿang theo k p d toán ngân sách d án. 8. T s (CPI) > 1,0 có ý ngh a gì? Con s này có ý ngh a là hi u su t chi phí c a d án r t xu t s c.. 9. T s (CPI) < 1,0 có ý ngh a gì? Con s này có ý ngh a là hi u su t chi phí c a d án còn kém. Thí d . TÓM T T N I DUNG CH NG Trong bài này, b n ÿã ÿ c trang b các ki n th c c b n v ph ng pháp cl ng chi phí và quy trình qu n lý chi phí: 1. L p k ho ch v ngu n tài nguyên - Nguyên t c cl ng chi phí - Chi phí nguyên v t li u - Chi phí c s v t ch t 2. cl ng chi phí 95
- cl ng chính quy - c tính s d ng k t qu chào th u - Thông tin l ch s hay c s d li u d án - cl ng theo giai ÿo n - cl ng theo tham s - cl ng d i lên - cl ng trên xu ng - tin c y trong cl ng 3. D toán ngân sách cho các chi phí - D toán ngân sách cho các chi phí 4. Ki m soát chi phí - Theo dõi kinh phí qua các ch tiêu - Ki m soát ÿi u ch nh chi phí - Ti n hành c p nh t kinh phí BÀI T P K T THÚC CH NG 1. Nhà tài tr d án ÿ ngh b n chu n b m t c tính chi phí cho d án vi n thông. Có m t l ng thông tin ph m vi chi ti t b h n ch . Tuy nhiên d án t ng t nh d án ÿã ÿ c công ty b n hoàn t t cách ÿây hai n m. B n nên s d ng k thu t c l ng nào trong tình hu ng này? A. L p mô hình theo tham s . B. cl ng t ng t . C. cl ng ng u nhiên. D. cl ng d i lên. 2. Nhân t nào có nh h ng l n nh t t i chi phí lao ÿ ng theo c tính trên ÿ n v cho d án. A. Thông tin l ch s B. S d ng các nhà cung c p bên ngoài. C. Các quy trình ki m soát thay ÿ i. D. Các yêu c u m c ÿ k n ng ngu n nhân l c. 3. Báo cáo v ph ng pháp cl ng nào là ÿúng? A. c l ng k thu t c n thi t khi d li u không ÿ y ÿ , các m i quan h không ÿ c bi t ho c thi u ÿ nh ngh a v s n ph m. B. cl ng theo tham s t ng ÿ i ÿ n gi n và ít t n kém ÿ xây d ng. C. cl ng t ng t h th ng ph v n ÿã chính xác h n các ph ng pháp khác. D. cl ng ý ki n chuyên gia b h n ch ÿ i v i k thu t n ÿ nh. 4. Phát bi u nào sau ÿây mô t t t nh t cl ng d i lên? A. ó là ph ng pháp ÿ n gi n nh t ÿ c tính chi phí trong m t d án v i nhi u ÿi m t ng ÿ ng v i các d án thành công khác. 96
B. Nó ÿòi h i ng i l p k ho ch ph i s d ng càng nhi u chi ti t càng t t nh m phân chia d án thành các gói công vi c ÿ nh ÿ cho phép c tính chi phí chính xác. C. Nó có th ÿ c mô t b ngoài trong K thu t duy t và ÿánh giá ch ng trình ho c s ÿ Gantt. D. Nó ÿòi h i m t ho t ÿ ng hay s ki n riêng l có s ph thu c l n nhau ÿ i v i ng i ti n nhi m, ng i thành công c ng nh các ho t ÿ ng hay s ki n song song. 5. T i sao vi c ÿi u hoà chi phí cho các nhi m v d án theo c tính so v i chi phí th c l i ÿóng vai trò quan tr ng? A. ó là m t công c qu n lý ch t l ng. B. ó là ph n phân tích bi n ÿ ng chi phí ch y u. C. Nó cung c p ngu n vào ch y u cho quy trình l p k ho ch thu mua. D. Nó t o ÿi u ki n thu n l i cho vi c l u tr thông tin l ch s cho s ÿ k toán. 6. Trong các cl ng d i ÿây, cl ng nào ph n ánh chính xác nh t chi phí th c c a d án. A. Trên xu ng. B. D i lên. C. Kinh phí. D. Phân b ngân sách. 7. B n ti p qu n m t d án ÿang ÿ c ti n hành kho ng ba tháng. Giám ÿ c d án tr c yêu c u ÿ i d án cung c p các c tính hàng tu n trong ti n trình th c hi n. K ho ch d án ch ra 5 giai ÿo n và 1.000 nhi m v . Giai ÿo n ÿ u tiên ÿã k t thúc và có 800 nhi m v ch a hoàn thành. Trong s 800 nhi m v ch a hoàn thành thì có 200 nhi m v ÿã hoàn thành 50%. Phát bi u nào v tr ng thái d án là ÿúng? A. D án hoàn t t kho ng 20%. B. D án hoàn t t kho ng 30%. C. D án hoàn t t kho ng 25%. D. Các c tính n l c còn l i và d li u hoàn t t d ÿ nh c n ÿ c t p h p ÿ có c tính chính xác v tr ng thái d án. 8. Có nhi u ph ng pháp dùng ÿ giám sát hi u qu c a d án. Hai ph ng pháp nào có th ÿ c dùng ÿ giám sát các thay ÿ i ph m vi?(Ch n 2) A. Phân tích l ch s bi n ÿ ng chi phí. B. Theo dõi s l ng thay ÿ i ph m vi. C. Phân tích l ch s bi n ÿ ng l ch trình. D. Theo dõi giá tr ÿ ng ÿôla c a công vi c thêm vào ÿ c th c hi n. 9. Trong khi ti n hành duy t d án hàng tu n, b n nh n th y r ng d án ÿã chi tiêu quá kh n ng. B n nên làm gì ÿ xác ÿ nh ph m vi ÿang chi tiêu nhi u h n so v i kinh phí d toán? A. Tính toán t ng chi phí d án (TCP). B. Tính toán bi n ÿ ng chi phí (CV) cho t ng ph m vi. C. Tính toán bi n ÿ ng l ch trình (SV) cho t ng ph m vi. D. Ki m tra bi u ÿ Gantt và so sánh ti n trình c a t ng nhi m v . 97
10. Giám ÿ c d án công ngh thông tin thông báo bi n ÿ ng l ch trình vào m t trong s các k t qu chuy n giao c a d án. BCWP (Chi phí d toán c a vi c ÿã th c hi n) là 7.000$, ACWP (Chi phí th c c a vi c ÿã th c hi n) là 9.000$ và BCWS (Chi phí d toán c a vi c ÿã x p l ch) là 11.000$ cho m t tu n. D a vào toàn b s l ng này thì d án: A. Tr c l ch trình kho ng 4.000$ cho m t tu n. B. Tr c l ch trình kho ng 2.000$ cho m t tu n. C. Sau l ch trình kho ng 4.000$ cho m t tu n. D. Sau l ch trình kho ng 2.000$ cho m t tu n. 11. T l chi phí d toán c a vi c ÿã th c hi n v i chi phí d toán c a vi c ÿã x p l ch (BCWP/BCWS) ÿ c g i là: A. T l ÿ ng t i h n (CR). B. Bi n ÿ ng chi phí (CV) C. Hi u su t chi phí (CPI). D. Hi u su t l ch trình (SPI). 12. Chi phí thuê phòng s ÿ c dùng cho cu c h p d án là ví d minh ho cho lo i chi phí nào? A. Chi phí t t y u B. Chi phí c ÿ nh C. Chi phí bi n ÿ ng D. Chi phí không ÿ c d ki n 13. Trong tình hu ng nào giám ÿ c d án ÿ c yêu c u ph i g i m t yêu c u thay ÿ i t i nhà tài tr và các ÿ i t ng liên quan d án. A. Th i ÿi m nào ÿó yêu c u thay ÿ i ÿ c xét duy t. B. Khi chi phí v t quá ÿ bi n ÿ ng cho phép theo kinh phí. C. Khi không có s l a ch n kh thi. D. Khi khách hàng ÿ ng ý thay ÿ i. 14. i u quan tr ng ÿ giám ÿ c d án truy n ÿ t các thay ÿ i chính trong d án cho các nhà tài tr d án duy t và phê chu n b i vì truy n thông này………….. A. T o ÿi u ki n thu n l i cho quy trình l p k ho ch ngu n l c. B. Cung c p thông tin bi n ÿ ng cho nhà tài tr d án. C. T o ÿi u ki n thu n l i t ng c ng ph i h p gi a các ÿ i ng thành viên. D. a ra c ch nh m qu n lý các m c ÿ k v ng c a nhà tài tr d án. 15. Báo cáo v ph ng pháp cl ng nào là ÿúng? A. c l ng k thu t c n thi t khi d li u không ÿ y ÿ , các m i quan h không ÿ c bi t ho c thi u ÿ nh ngh a v s n ph m. B. cl ng theo tham s t ng ÿ i ÿ n gi n và ít t n kém ÿ xây d ng. C. cl ng t ng t h th ng ph v n ÿã chính xác h n các ph ng pháp khác. D. cl ng ý ki n chuyên gia b h n ch ÿ i v i k thu t n ÿ nh. 16. T i sao vi c ÿi u hoà chi phí cho các nhi m v d án theo c tính so v i chi phí th c l i ÿóng vai trò quan tr ng? 98
A. ó là m t công c qu n lý ch t l ng. B. ó là ph n phân tích bi n ÿ ng chi phí ch y u. C. Nó cung c p ngu n vào ch y u cho quy trình l p k ho ch thu mua. D. Nó t o ÿi u ki n thu n l i cho vi c l u tr thông tin l ch s cho s ÿ k toán. 17. Hai k t qu có th x y ra ÿ i v i k ho ch d án khi kinh phí b t bu c ÿ c xác l p th p là gì? (Ch n hai ÿáp án) A. D án b hu b . B. L ch trình d án t ng lên. C. L ch trình d án gi m xu ng. D. Tính n ng d án gi m xu ng. E. Ch t l ng d án gi m xu ng. 18. i u gì sau ÿây c n ÿ xây d ng m t c tính chi phí d án chi ti t? A. K ho ch qu n lý B. Các yêu c u ngu n l c C. Quy ÿ nh d án D. K ho ch chi phí 19. Hai thành ph n nào nên vi t s phê chu n t nhà tài tr d án? (Ch n 2) A. Kinh phí d án. B. Các ph n có th chuy n giao c a d án. C. Công c s p x p l ch trình d án. D. D ng ÿ xu t d án. E. D ng báo cáo tr ng thái d án. 20. Ph n nào c a tài li u l p k ho ch d án ÿ c dùng ÿ ki m soát bùng phát ph m vi? A. Ch t l ng c a các ph n có th chuy n giao. B. S l ng ÿ i ng thành viên. C. Nh ng h n ch v kinh phí. D. Quy trình qu n lý ch a ÿ c gi i quy t. 99