Chuyên Đề Địa Lý Kinh Tế Việt Nam - GVC Ths. Nguyễn Thị Vang phần 8

Chia sẻ: 3389 Computer | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

111
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Địa lý kinh tế phê phán là phương pháp nghiên cứu mang quan điểm của môn địa lý phê phán đương đại và triết lý của nó. Địa lý kinh tế hành vi xem xét quá trình nhận thức ẩn sau việc lựa chọn không gian, ra quyết định về địa điểm và hành vi của xí nghiệp và các cá nhân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên Đề Địa Lý Kinh Tế Việt Nam - GVC Ths. Nguyễn Thị Vang phần 8

- Hßn Gai: Däc tuyÕn 18, ®−êng thuû néi ®Þa H¹ Long, B¸i Tö Long víi c¸c h¶i c¶ng: Cöa «ng, Hßn Gai, C¸i L©n, trªn c¬ së khai th¸c than, c¬ khÝ khai má. C¬ khÝ ®ãng tÇu, g¹ch GiÕng §¸y, ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch, nghØ m¸t träng ®iÓm cña miÒn B¾c: H¹ Long, Mãng C¸i. II .Vïng T©y B¾c Vïng gåm 3 tØnh: Lai Ch©u, S¬n La vµ Hoµ B×nh. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 35637 km2, chiÕm 10,82% diÖn tÝch c¶ n−íc. D©n sè lµ 2312,6 ngh×n ng−êi (n¨m 2001) víi mËt ®é d©n sè 61 ng−êi/km2. 2.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng T©y B¾c: phÝa B¾c gi¸p Trung Quèc cã cöa khÈu Lai V©n, ®−êng biªn giíi dµi 310 km; PhÝa T©y gi¸p Lµo cã cöa khÈu §iÖn Biªn, S«ng M·, Mai S¬n, ®−êng biªn giíi dµi 560 km; PhÝa §«ng gi¸p vïng §«ng B¾c vµ §ång b»ng s«ng Hång; phÝa Nam gi¸p víi B¾c Trung Bé. Vïng T©y B¾c cã ý nghÜa trong giao l−u kinh tÕ víi c¸c n−íc l¸ng giÒng vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt vÒ quèc phßng. b) §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh §Þa h×nh nói cao hiÓm trë chia c¾t phøc t¹p, nhiÒu ®Ønh nói cao víi d·y Hoµng Liªn S¬n ch¹y theo h−íng T©y B¾c - §«ng Nam tõ biªn giíi ViÖt Trung vÒ ®ång b»ng vµ c¸c d·y nói, cao nguyªn kh¸c. Bëi vËy viÖc më mang x©y dùng vµ giao l−u víi bªn ngoµi cña vïng rÊt h¹n chÕ. N»m gi÷a vïng lµ dßng s«ng §µ víi hai bªn lµ nói cao vµ cao nguyªn t¹o thµnh vïng tù nhiªn ®éc ®¸o thÝch hîp ph¸t triÓn thµnh khu kinh tÕ tiªu biÓu cho vïng nói cao miÒn B¾c ViÖt Nam. * KhÝ hËu KhÝ hËu nhiÖt ®íi chÞu ¶nh h−ëng cña giã mïa. ChÕ ®é giã mïa cã sù t−¬ng ph¶n râ rÖt: Mïa hÌ giã mïa T©y Nam nãng kh«, m−a nhiÒu, mïa ®«ng giã mïa §«ng B¾c l¹nh, kh«, Ýt m−a. ChÕ ®é giã t¹o ra thêi tiÕt cã phÇn kh¾c nghiÖt, g©y nªn kh« nãng, h¹n h¸n, s−¬ng muèi g©y trë ng¹i cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. * Tµi nguyªn n−íc - T©y B¾c lµ ®Çu nguån cña mét vµi hÖ thèng s«ng §µ, s«ng M·, s«ng B«i. Víi 120
®Þa thÕ l−u vùc rÊt cao, lßng s«ng chÝnh vµ c¸c chi l−u rÊt dèc. Cã nhiÒu ghÒnh th¸c ®· t¹o nªn nguån thuû n¨ng lín cho ViÖt Nam. - Nguån suèi nãng ë vïng kh¸ nhiÒu nh− Kim B«i - Hßa B×nh, §iÖn Biªn,... cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh. - C¸c suèi kho¸ng ë Lai Ch©u, S¬n La (16 ®iÓm), Hoµ B×nh. * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n - Than: tr÷ l−îng kho¶ng 10 triÖu tÊn ®¸p øng nhu cÇu ®Þa ph−¬ng. C¸c má Suèi Bµng, Suèi Hoa, Quúnh Nhai, Hang M¬n - Tµ V¨n. - Niken - §ång - Vµng: ®· ph¸t hiÖn 4 má niken vµ nhiÒu ®iÓm quÆng. §ång ®−îc ph¸t hiÖn ë khu vùc má V¹n Sµi- Suèi Ch¸t víi tæng tr÷ l−îng kho¶ng 980 tÊn vµ dù b¸o ®¹t h¬n 270.000 tÊn. - Vµng sa kho¸ng ph©n bè däc s«ng §µ vµ c¸c triÒn s«ng. Nh×n chung tµi nguyªn kho¸ng s¶n ë vïng cßn nhiÒu ë d¹ng tiÒm n¨ng. * §Êt hiÕm Cã tiÒm n¨ng ®Êt hiÕm lín nhÊt ViÖt Nam. Má ®Êt hiÕm §«ng Pao (Lai Ch©u) tr÷ l−îng kho¶ng 5,5 triÖu tÊn. Nguån ®Êt hiÕm ®−îc khai th¸c sÏ phôc vô cho nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. * Tµi nguyªn ®Êt vµ rõng Cã hai lo¹i ®Êt chÝnh lµ ®á vµng vµ ®Êt båi tô trong c¸c thung lòng vµ ven s«ng. Trong c¬ cÊu sö dông ®Êt, ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 9,92%, ®Êt l©m nghiÖp 13,18%, ®Êt chuyªn dïng 1,75 % vµ ®Êt ch−a sö dông chiÕm tíi 75,13 %. Lo¹i ®Êt ®á vµng ë c¸c s−ên nói cã xu h−íng tho¸i ho¸ nhanh do canh t¸c vµ khai th¸c rõng qu¸ møc. DiÖn tÝch rõng n¨m 2001 lµ 1018,9 ngh×n ha, trong ®ã diÖn tÝch rõng tù nhiªn lµ 927,5 ngh×n ha. Rõng chñ yÕu lµ rõng tre nøa, gç th−êng, cã Ýt gç quÝ hiÕm vµ lµ rõng thø sinh. Tuy nhiªn trong rõng cã nhiÒu lo¹i d−îc liÖu quÝ nh− sa nh©n, tam thÊt (Lai Ch©u). §Æc biÖt rõng T©y B¾c cã nhiÒu c¸nh kiÕn vµ c¸c ®éng vËt quÝ hiÕm voi, bß tãt, nai... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: - Vïng ®−îc khai th¸c muén nªn mËt ®é d©n c− th−a thít h¬n so víi c¸c vïng trong n−íc, chñ yÕu lµ c¸c d©n téc Ýt ng−êi sinh sèng, bao gåm c¸c d©n téc Th¸i, 121
M−êng, H’M«ng, Dao... cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ tËp qu¸n s¶n xuÊt. - V¨n ho¸ Hoµ B×nh lµ ®Æc tr−ng cña ng−êi M−êng vµ ng−êi ViÖt-M−êng, ®Ó l¹i nhiÒu di chØ cã gi¸ trÞ vÒ lÞch sö vµ kiÔn tróc. - Nh×n chung tr×nh ®é d©n trÝ trong vïng cßn thÊp, tû lÖ mï ch÷ trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm tíi 49,6% (so víi c¶ n−íc lµ 16,5%) trong ®ã ë Lai Ch©u lµ 64,2% vµ S¬n La lµ 63,5% vµ Hoµ B×nh lµ 23,5%... - Lùc l−îng lao ®éng cña vïng kh¸ dåi dµo tuy nhiªn tr×nh ®é lao ®éng thÊp, c¬ cÊu lao ®éng rÊt ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ lao ®éng n«ng nghiÖp, tû lÖ thÊt nghiÖp cao chiÕm tíi 9,3%. Do vËy trong hiÖn t¹i vµ c¶ t−¬ng lai cÇn chó träng ®Çu t− n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ vµ tr×nh ®é cña ng−êi lao ®éng. CÇn kh¬i dËy c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng vµ gi÷ g×n ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vïng nµy. 2.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng - NÒn kinh tÕ ®ang ë ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, t¨ng tr−ëng GDP thÊp vµ kÐo dµi nhiÒu n¨m. Tèc ®é t¨ng d©n sè cao trªn 3%, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi bao gåm c¶ khu thuû ®iÖn Hoµ B×nh rÊt thÊp ®¹t 1616,8 ngh×n ®ång/ng−êi/n¨m b»ng 48,2% møc trung b×nh cña c¶ n−íc. - ë vïng cao, s¶n xuÊt cßn l¹c hËu mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n. - C¬ cÊu kinh tÕ mÆc dï ®· cã sù chuyÓn biÕn nh−ng cßn rÊt chËm, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng- l©m nghiÖp, n¨m 1997 tû träng thu nhËp n«ng l©m nghiÖp chiÕm tíi 56,16%, c«ng nghiÖp chØ chiÕm 13,66% vµ dÞch vô 30,18%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng- l©m nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp - Ph¸t huy thÕ m¹nh c©y chÌ tuy chÊt l−îng kh«ng cao nh− chÌ vïng §«ng B¾c nh−ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn chÌ ®en xuÊt khÈu v× chÌ lµ c©y cã gi¸ trÞ cña vïng. DiÖn tÝch chÌ chiÕm 10,25% diÖn tÝch chÌ trong c¶ n−íc n¨m1995, ®−îc trång chñ yÕu ë Lai Ch©u, S¬n La, Hoµ B×nh. - C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy nhiÒu nhÊt lµ mÝa. Ngoµi ra cßn cã vïng b«ng T« HiÖu - S¬n La; vïng ®Ëu t−¬ng S¬n La, Lai Ch©u. - C©y l−¬ng thùc: tõng b−íc gi¶m diÖn tÝch lóa ®åi, t¨ng diÖn tÝch lóa n−íc, x©y dùng c¸nh ®ång M−êng Thanh, B¾c Yªn, V¨n ChÊn... vµ ph¸t triÓn ruéng bËc thang. 122
Ngoµi ra c©y ng« lµ thÕ m¹nh cña vïng s¶n xuÊt lÊy l−¬ng thùc vµ thøc ¨n cho ®µn gia sóc lín. - Ch¨n nu«i cña vïng cã thÕ m¹nh ch¨n nu«i bß s÷a (Méc Ch©u) do ®iÒu kiÖn sinh th¸i rÊt thÝch hîp. T©y B¾c lµ vïng ch¨n nu«i bß s÷a lín nhÊt n−íc ta. * Ngµnh l©m nghiÖp Do cã sù ®æi míi vÒ chÝnh s¸ch céng víi sù quan t©m cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, phong trµo trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn c¸c m« h×nh v−ên rõng, v−ên ®åi kÕt hîp lÊy gç víi c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i kh¸ thµnh c«ng, g¾n n«ng nghiÖp víi l©m nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. - Ngµnh c«ng nghiÖp: Lín nhÊt lµ thuû ®iÖn Hoµ B×nh, cßn l¹i quy m« ngµnh c«ng nghiÖp trong vïng cßn rÊt nhá bÐ. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®¸ng kÓ nhÊt lµ chÕ biÕn s÷a Méc Ch©u, chÕ biÕn chÌ Tam §−êng. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng nh− c¬ khÝ söa ch÷a, ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp m©y tre ®an cßn rÊt nhá bÐ. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ: HÖ thèng ®« thÞ cña vïng víi thµnh phè §iÖn Biªn, 3 thÞ x· S¬n La, thÞ x· Hoµ B×nh vµ thÞ x· Lai Ch©u. Tæng diÖn tÝch c¸c ®« thÞ lµ 596.7 km2 vµ d©n sè lµ 178.6 ngh×n ng−êi. - Thµnh phè §iÖn Biªn lµ trung t©m cña tØnh Lai Ch©u, vùa lóa lín nhÊt cña vïng T©y B¾c, trung t©m du lÞch quan träng cña c¶ n−íc, cã s©n bay M−êng Thanh vµ cöa khÈu T©y Trang. - ThÞ x· Lai Ch©u lµ trung t©m cña khu vùc phÝa B¾c tØnh Lai Ch©u, cã ý nghÜa kinh tÕ, quèc phßng ®èi víi c¸c huyÖn phÝa B¾c cña tØnh. - ThÞ x· S¬n La lµ cùc t¨ng tr−ëng víi c«ng nghiÖp thuû ®iÖn, du lÞch sinh th¸i nh©n v¨n, lµ ®Çu mèi giao l−u quan träng cña toµn vïng T©y B¾c. - ThÞ x· Hoµ B×nh lµ cöa ngâ giao l−u cña vïng T©y B¾c víi thñ ®« Hµ Néi, ®ång b»ng B¾c Bé vµ vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i: - §−êng bé mËt ®é thÊp, ph©n bè kh«ng ®Òu do ®Þa h×nh hiÓm trë. 64 trong tæng 123
sè 526 x· ch−a cã ®−êng « t«, 44 x· ch−a cã ®−êng d©n sinh... do ®ã h¹n chÕ cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng. Quèc lé 6: Hµ Néi-Hoµ B×nh-S¬n La-Lai Ch©u dµi 465 km; quèc lé 37 ch¹y tõ ChÝ Linh (H¶i D−¬ng) ®i S¬n La dµi 422 km. Quèc lé 4D ch¹y däc tuyÕn biªn giíi phÝa B¾c nèi víi Sapa Lµo Cai.; quèc lé 12... - Ngoµi ra cßn cã hÖ thèng ®−êng thuû vµ ®−êng hµng kh«ng nh−ng cßn h¹n chÕ. §−êng thuû theo tuyÕn s«ng §µ. §−êng hµng kh«ng cã hai s©n bay §iÖn Biªn vµ Nµ S¶n quy m« nhá. 2.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn cña vïng a) Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt hiÖn nay cña vïng T©y B¾c lµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, bao gåm: - N©ng cÊp c¸c trôc giao th«ng lµ huyÕt m¹ch quan träng cña vïng nh− c¸c quèc lé 6, 37, 4D, 279, 12 vµ c¸c trôc ®−êng liªn tØnh. §Õn n¨m 2010 phÊn ®Êu 100% x· cã ®−êng « t« vµo trung t©m x·. - Ph¸t triÓn m¹ng b−u chÝnh viÔn th«ng. - X©y dùng l−íi ®iÖn kÕt hîp l−íi ®iÖn quèc gia vµ c¸c thuû ®iÖn võa vµ nhá, cùc nhá theo quy m« hé vµ b¶n, phÊn ®Êu n¨m 2010 kho¶ng 70% sè d©n ®−îc dïng ®iÖn. - Thuû lîi: Kh«i phôc rõng ®Çu nguån b¶o vÖ c¸c nguån n−íc trªn c¸c hå, ®Çm, ao, s«ng, suèi. Söa ch÷a vµ x©y dùng c¸c ®Ëp thuû lîi; ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp n−íc s¹ch cho nh©n d©n. b) Khai th¸c hiÖu qu¶ thÕ m¹nh n«ng l©m nghiÖp: Trång rõng phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a. KÕt hîp ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp chÌ, cµ phª, ®ç t−¬ng, b«ng... c©y d−îc liÖu, c©y c¸nh kiÕn. c) Ngµnh c«ng nghiÖp: Thóc ®Èy c«ng nghiÖp khai th¸c thuû n¨ng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n. d) Th−¬ng m¹i vµ dÞch vô: Ph¸t triÓn c¸c trung t©m th−¬ng m¹i ë c¸c cöa khÈu, c¸c chî n«ng th«n. Cñng cè th−¬ng nghiÖp quèc doanh vµ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ph¸t huy tiÒm n¨ng du lÞch s½n cã cña tõng ®Þa ph−¬ng, b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc. 124
e) VÒ tæ chøc l∙nh thæ: C¸c cùc ph¸t triÓn cña vïng lµ: - Cùc Hoµ B×nh víi c¸c tuyÕn Hoµ B×nh - S¬n La, Hoµ B×nh - Xu©n Mai, Hoµ B×nh - Håi Xu©n (Thanh Ho¸) víi c¸c chøc n¨ng chÕ biÕn n«ng l©m s¶n, khai th¸c kho¸ng s¶n, c¬ khÝ söa ch÷a. - Cùc S¬n La víi c¸c tuyÕn S¬n La - Lai Ch©u, S¬n La - Mai Ch©u - Hoµ B×nh vµ S¬n La - V¨n ChÊn víi chøc n¨ng chÕ biÕn s÷a, chÌ, b«ng, l−¬ng thùc vµ c¬ khÝ söa ch÷a. - Cùc §iÖn Biªn víi c¸c tuyÕn §iÖn Biªn - Phong Thæ, §iÖn Biªn - S¬n La víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ chÕ biÕn ®−êng mÝa, l−¬ng thùc, khai th¸c than ®Þa ph−¬ng, ph¸t triÓn du lÞch . III. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång Vïng §ång b»ng s«ng Hång gåm c¸c tØnh, thµnh phè: Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn, Hµ T©y, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Hµ Nam, Ninh B×nh, VÜnh Phóc vµ B¾c Ninh. DiÖn tÝch tù nhiªn cña vïng lµ 14.788 km2, chiÕm 4,5% diÖn tÝch c¶ n−íc. D©n sè cña vïng lµ 17.243,3 ngh×n ng−êi n¨m 2001 chiÕm 22% d©n sè c¶ n−íc. 3.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: §ång b»ng s«ng Hång n»m ë vÞ trÝ chuyÓn tiÕp gi÷a trung du, miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y B¾c, lµ nh÷ng vïng cã nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n; phÝa ®«ng gi¸p biÓn §«ng, vïng ®−îc coi lµ cöa ngâ cña vÞnh B¾c Bé. Bëi vËy, vïng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc, trë thµnh mét bé phËn chñ yÕu cña vïng träng ®iÓm kinh tÕ B¾c Bé. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh, khÝ hËu vµ thuû v¨n - §Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng víi hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng thuû bé vµ c¬ së h¹ tÇng cña vïng. - §Æc tr−ng khÝ hËu cña vïng lµ mïa ®«ng tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau, mïa nµy còng lµ mïa kh«. Mïa xu©n cã tiÕt m−a phïn. §iÒu kiÖn vÒ khÝ hËu cña vïng t¹o thuËn lîi cho viÖc t¨ng vô trong n¨m: vô ®«ng víi c¸c c©y −a l¹nh, vô xu©n, vô hÌ thu vµ vô mïa. 125
- HÖ thèng s«ng ngßi t−¬ng ®èi ph¸t triÓn. Tuy nhiªn vÒ mïa m−a l−u l−îng dßng ch¶y qu¸ lín cã thÓ g©y ra lò lôt, nhÊt lµ ë c¸c vïng cöa s«ng khi n−íc lò vµ triÒu lªn gÆp nhau g©y ra hiÖn t−îng dån ø n−íc trªn s«ng. VÒ mïa kh« (th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau), dßng n−íc trªn s«ng chØ cßn 20-30% l−îng n−íc c¶ n¨m g©y ra hiÖn t−îng thiÕu n−íc. Bëi vËy, ®Ó æn ®Þnh viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt trong n«ng nghiÖp th× ph¶i x©y dùng hÖ thèng thuû n«ng ®¶m b¶o chñ ®éng t−íi tiªu vµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng ®ª ®iÒu chèng lò vµ ng¨n mÆn. * Tµi nguyªn ®Êt ®ai §Êt ®ai n«ng nghiÖp lµ nguån tµi nguyªn c¬ b¶n cña vïng do phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh båi ®¾p. HiÖn cã trªn 103 triÖu ha ®Êt ®· ®−îc sö dông, chiÕm 82,48 % diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña vïng vµ chiÕm 5,5% diÖn tÝch ®Êt sö dông cña c¶ n−íc. Nh− vËy møc sö dông ®Êt cña vïng cao nhÊt so víi c¸c vïng trong c¶ n−íc. §Êt ®ai cña vïng rÊt thÝch hîp cho th©m canh lóa n−íc, trång mµu vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy. Vïng cã diÖn tÝch trång c©y l−¬ng thùc ®øng thø 2 trong c¶ n−íc víi diÖn tÝch ®¹t 1246,9 ngh×n ha. Kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch cña ®ång b»ng vÉn cßn kho¶ng 137 ngh×n ha. Qu¸ tr×nh më réng diÖn tÝch g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh chinh phôc biÓn th«ng qua sù båi tô vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p quai ®ª lÊn biÓn theo ph−¬ng thøc: “lóa lÊn cãi, cãi lÊn só vÑt, só vÑt lÊn biÓn”. * Tµi nguyªn biÓn §ång b»ng s«ng Hång cã mét vïng biÓn lín, víi bê biÓn kÐo dµi tõ Thuû Nguyªn - H¶i Phßng ®Õn Kim S¬n- Ninh B×nh. Bê biÓn cã b·i triÒu réng vµ phï sa dµy lµ c¬ së nu«i trång thuû h¶i s¶n, nu«i rong c©u vµ ch¨n vÞt ven bê. Ngoµi ra mét sè b·i biÓn, ®¶o cã thÓ ph¸t triÓn thµnh khu du lÞch nh− b·i biÓn §å S¬n, huyÖn ®¶o C¸t Bµ,... * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n §¸ng kÓ nhÊt lµ tµi nguyªn ®Êt sÐt, ®Æc biÖt lµ ®Êt sÐt tr¾ng ë H¶i D−¬ng, phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm sµnh sø. Tµi nguyªn ®¸ v«i ë Thuû Nguyªn - H¶i Phßng ®Õn Kim M«n - H¶i D−¬ng, d¶i ®¸ v«i tõ Hµ T©y ®Õn Ninh B×nh chiÕm 25,4% tr÷ l−îng ®¸ v«i c¶ n−íc, phôc vô cho ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng. Tµi nguyªn than n©u ë ®é s©u 200m ®Õn 2000m cã tr÷ l−îng hµng chôc tû tÊn ®øng hµng ®Çu c¶ n−íc, hiÖn ch−a cã ®iÒu kiÖn khai th¸c. Ngoµi ra vïng cßn cã tiÒm n¨ng vÒ khÝ ®èt. Nh×n chung kho¸ng s¶n cña vïng kh«ng nhiÒu chñng lo¹i vµ cã 126
tr÷ l−îng võa vµ nhá nªn viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phô thuéc nhiÒu vµo nguån nguyªn liÖu tõ bªn ngoµi. * Tµi nguyªn sinh vËt Tµi nguyªn sinh vËt trong vïng kh¸ phong phó víi nhiÒu ®éng thùc vËt quÝ hiÕm ®Æc tr−ng cho giíi sinh vËt cña ViÖt Nam. MÆc dï trong vïng cã c¸c khu d©n c− vµ ®« thÞ ph©n bè dÇy ®Æc nh−ng giíi sinh vËt vÉn ®−îc b¶o tån ë c¸c v−ên quèc gia Ba V×, C¸t Bµ, Cóc Ph−¬ng. c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: Tµi nguyªn nh©n v¨n cña vïng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Vïng cã lÞch sö h×nh thµnh sím, lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i cña nÒn v¨n minh lóa n−íc. LÞch sö 4000 n¨m dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc ta g¾n liÒn víi vïng ®Êt nµy. §ång b»ng s«ng Hång tiªu biÓu cho truyÒn thèng v¨n ho¸, truyÒn thèng yªu n−íc, truyÒn thèng cÇn cï lao ®éng cña nh©n d©n ViÖt Nam. CÊu tróc lµng x·, c¸ch qu¶n lý x· héi cña c¸c vïng trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®Òu b¾t nguån tõ vïng nµy. C− d©n trong vïng chñ yÕu lµ d©n téc Kinh víi nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt vµ c¸c nghÒ truyÒn thèng thñ c«ng mü nghÖ. Tû lÖ d©n téc Ýt ng−êi chØ cã 3,8% trong d©n sè toµn vïng. H×nh thøc quÇn c− theo hai xu h−íng chÝnh lµ kiÓu lµng x· tËp trung thµnh nh÷ng ®iÓm ë c¸c d¶i ®Êt cao xen kÏ trong vïng vµ kiÓu ph©n bæ däc theo hai bê cña hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh vµ s«ng Hång. Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 17.243,3 ngh×n ng−êi. MËt ®é d©n sè trong vïng lao nhÊt trong c¶ n−íc, n¨m 2001 ®¹t 1148 ng−êi/ km2, tèc ®é gia t¨ng d©n sè kh¸ cao ë møc gÇn 2% trõ Hµ Néi, Th¸i B×nh, Hµ Nam, Nam §Þnh. Do vËy tiÒm n¨ng vÒ sè l−îng lao ®éng cña vïng rÊt lín. Tr×nh ®é d©n trÝ vµ häc vÊn cña c− d©n trong vïng cao h¬n so víi c¸c vïng kh¸c. Tû lÖ ng−êi mï ch÷ trong ®é tuæi lao ®éng thÊp nhÊt 10,7% so víi møc trung b×nh cña c¶ n−íc lµ 16,5%. Sè lao ®éng cã kü thuËt cao nhÊt 14% tæng sè lao ®éng so víi c¶ n−íc lµ 10%. Sè c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao ®¼ng chiÕm 35,5% tæng sè c¸n bé cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn cña c¶ n−íc vµ so víi vïng §«ng Nam Bé lµ 20,6%… Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi l©u ®êi ®· h×nh thµnh nªn nhiÒu ®iÓm, côm kinh tÕ - x· héi vµ thÞ trÊn, thÞ x· vµ h×nh thµnh hai trung t©m ph¸t triÓn kinh tÕ vµo lo¹i lín nhÊt cña c¶ n−íc lµ Hµ Néi vµ H¶i Phßng. Hµ Néi lµ trung t©m chÝnh trÞ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt vµ kinh tÕ cña c¶ n−íc; H¶i Phßng lµ thµnh phè c¶ng quan träng nhÊt miÒn B¾c, lµ vÞ trÝ tiÕp nhËn vµ trao ®æi hµng ho¸, nguyªn liÖu cña vïng vµ cña 127
vïng kh¸c. Møc ®é ®« thÞ ho¸ cña §ång b»ng s«ng Hång lµ kh¸ cao. N¨m 2001 d©n sè thµnh thÞ trong vïng ®¹t 3568,5 ngh×n ng−êi, chiÕm 21%d©n sè toµn vïng. Toµn vïng cã 12 thµnh phè, thÞ x· vµ kho¶ng 88 thÞ trÊn. §©y lµ nh÷ng c¬ së quan träng h×nh thµnh bé khung l·nh thæ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn vïng. 3.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Vïng §ång b»ng s«ng Hång lµ vïng ph¸t triÓn m¹nh vÒ c«ng nghiÖp, dÞch vô, n«ng l©m ng− nghiÖp. Víi 22% d©n sè c¶ n−íc n¨m 2001 vïng nµy ®· ®ãng gãp 56.310 tû ®ång chiÕm 22% GDP trong ®ã cã tíi 19,4% gi¸ trÞ gia t¨ng n«ng nghiÖp vµ 28,8% gi¸ trÞ gia t¨ng dÞch vô cña c¶ n−íc. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cã xu h−íng dÞch chuyÓn t¨ng tû träng ngµnh c«ng nghiÖp-x©y dùng, gi¶m tû träng ngµnh n«ng l©m ng− nghiÖp, tû träng ngµnh dÞch vô ®¹t tíi gÇn 50%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång lµ mét trong hai vùa lóa cña ViÖt Nam, nã cã nhiÖm vô hç trî l−¬ng thùc cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ mét phÇn dµnh cho xuÊt khÈu. Thêi kú 1993-1997, 85% s¶n phÈm n«ng nghiÖp phôc vô cho nhu cÇu cña vïng, 5% hç trî c¸c tØnh vµ 10% xuÊt khÈu. DiÖn tÝch ®Êt sö dông trong n«ng nghiÖp chiÕm tíi 57,65% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña toµn vïng. C¬ cÊu ngµnh trång trät- ch¨n nu«i cßn nÆng vÒ trång trät, tû träng ngµnh trång trät trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp lµ 63%. Trong ngµnh trång trät chñ yÕu lµ lóa n−íc, s¶n l−îng lóa chiÕm tíi 89,21% trong s¶n l−îng l−¬ng thùc quy thãc 4,62 triÖu tÊn, cßn l¹i lµ hoa mµu l−¬ng thùc nh− ng«, khoai, s¾n. Ngoµi ra trong vïng cßn ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp kh¸c nh− l¹c, ®Ëu t−¬ng cã thÓ trång xen canh, gèi vô. C©y c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ ®ay chiÕm 55% diÖn tÝch ®ay c¶ n−íc vµ cãi chiÕm 41,28 % diÖn tÝch cãi c¶ n−íc. VÒ ch¨n nu«i, sù ph¸t triÓn ®µn lîn g¾n liÒn víi s¶n xuÊt l−¬ng thùc trong vïng. §Õn n¨m 2001 ®· cã 5921,8 ngh×n con, chiÕm 27,2% ®µn lîn c¶ n−íc; ®µn gia cÇm cã trªn 30 triÖu con chiÕm 20,05% ®µn gia cÇm c¶ n−íc. §µn tr©u cã chiÒu h−íng gi¶m do nhu cÇu vÒ søc kÐo ®−îc thay thÕ bëi m¸y mãc hiÖn ®¹i. §µn bß 483 ngh×n con n¨m 2001 ®¸p øng nhu cÇu thÞt, s÷a. Ch¨n nu«i thuû s¶n còng ®−îc chó träng ph¸t triÓn ®Ó tËn dông lîi thÕ diÖn tÝch mÆt n−íc ®a d¹ng cña vïng vµ phôc vô nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n. - Ngµnh c«ng nghiÖp §ång b»ng s«ng Hång cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµo lo¹i sím nhÊt n−íc ta. 128
Trong vïng tËp trung nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp hµng ®Çu cña c¶ n−íc, nhÊt lµ vÒ c¬ khÝ chÕ t¹o, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ chÕ biÕn thùc phÈm. XÐt vÒ tû träng trong tæng GDP ngµnh c«ng nghiÖp toµn vïng th× c«ng nghiÖp chÕ biÕn l−¬ng thùc thùc phÈm chiÕm 20,9%, c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt, may, da) chiÕm 19,3%; s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng 17,9%; c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö 15,6%; ho¸ chÊt, ph©n bãn, cao su chiÕm 8,1%; cßn l¹i 18,2% lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. §Õn nay trªn ®Þa bµn vïng ®· h×nh thµnh mét sè khu, côm c«ng nghiÖp cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng nh− c¸c khu c«ng nghiÖp ë H¶i Phßng, Hµ Néi, H¶i D−¬ng, VÜnh Phóc,... Tuy vËy tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña vïng cßn thÊp nhiÒu so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c vïng §«ng Nam Bé vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long. Tû träng lao ®éng c«ng nghiÖp cña vïng chiÕm 32% tæng lao ®éng c«ng nghiÖp trong toµn quèc nh−ng míi chØ s¶n xuÊt ra h¬n 22% gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc. - Ngµnh dÞch vô Lµ trung t©m th−¬ng m¹i lín nhÊt cña c¶ n−íc, §ång b»ng s«ng Hång ®· ®¶m nhËn chøc n¨ng ph©n phèi hµng ho¸ trªn ph¹m vi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ mét phÇn cho c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung. §ång b»ng s«ng Hång lµ mét trung t©m dÞch vô lín cho c¶ n−íc cã tû träng dÞch vô trong GDP cña vïng ®¹t 45% so víi c¶ n−íc lµ 41%. C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, ng©n hµng, xuÊt nhËp khÈu, du lÞch, th«ngtin, t− vÊn, chuyÓn giao c«ng nghÖ cña §ång b»ng s«ng Hång më réng trªn ph¹m vi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ c¶ n−íc. Trong dÞch vô, th−¬ng m¹i chiÕm vÞ trÝ quan träng. Tuy vËy nã l¹i lµ kh©u yÕu kÐm cña vïng, chØ chiÕm 18% tæng gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cña c¶ n−íc. VÒ giao th«ng vËn t¶i, vïng cã nhiÒu ®Çu mèi liªn hÖ víi c¸c tØnh phÝa B¾c, phÝa Nam. Vïng ®−îc coi lµ cöa khÈu quèc tÕ hµng ®Çu cña c¶ n−íc. C¸c hÖ thèng ®−êng bé, ®−êng thuû, ®−êng hµng kh«ng cña vïng t−¬ng ®èi ph¸t triÓn so víi c¶ n−íc. L−u l−îng vËn chuyÓn cña vïng chiÕm tíi 8,7% khèi l−îng hµng ho¸ vËn chuyÓn; 7,5% hµng ho¸ lu©n chuyÓn; 11,2% vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ 11,5% lu©n chuyÓn hµnh kh¸ch cña c¶ n−íc. VÒ dÞch vô b−u ®iÖn vµ kinh doanh tiÒn tÖ (tÝn dông, ng©n hµng, b¶o hiÓm, kho b¹c, xæ sè) ph¸t triÓn næi tréi h¬n h¼n c¸c vïng kh¸c. Hai lÜnh vùc nµy gãp phÇn lµm t¨ng GDP cña ngµnh dÞch vô cña vïng. §ång b»ng s«ng Hång lµ trung t©m t− 129
vÊn, th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ hµng ®Çu, ®ång thêi cßn lµ mét trong hai trung t©m tµi chÝnh - ng©n hµng lín nhÊt cña c¶ n−íc. b) Bé khung l∙nh thæ cña vïng: - HÖ thèng ®« thÞ Víi 4 thµnh phè lín lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng, Nam §Þnh vµ 10 thÞ x· tØnh lþ, 88 thÞ trÊn lµ c¸c trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ quan träng víi sù giao l−u trao ®æi hµng ho¸, lao ®éng dÔ dµng. Trong vïng h×nh thµnh nªn 3 côm ®« thÞ: côm T©y B¾c víi Hµ Néi, côm phÝa §«ng víi H¶i Phßng vµ côm phÝa Nam víi Nam §Þnh lµ trung t©m. - Thñ ®« Hµ Néi: Lµ thñ ®« cña c¶ n−íc, Hµ Néi trë thµnh trung t©m v¨n ho¸, kinh tÕ, chÝnh trÞ, khoa häc kü thuËt cña c¶ n−íc. - Thµnh phè H¶i Phßng: Gi÷ vai trß lµ ®Çu mèi giao l−u liªn vïng vµ lµ cöa ngâ giao l−u quèc tÕ cña §ång b»ng s«ng Hång vµ c¸c tØnh phÝa B¾c. Thµnh phè ®−îc ph¸t triÓn trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ vÒ giao th«ng vËn t¶i biÓn. - Thµnh phè Nam §Þnh: Lµ thµnh phè c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ngoµi ra cßn cã c¸c thµnh phè vµ thÞ x· trùc thuéc c¸c tØnh lµ trung t©m kinh tÕ v¨n ho¸ cña c¸c tØnh, cã ý nghÜa liªn kÕt c¸c tØnh trong toµn vïng vµ liªn kÕt víi vïng kh¸c. - HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i M¹ng l−íi giao th«ng kh¸ dµy kÕt hîp nhiÒu chiÒu trong kh«ng gian l·nh thæ cña vïng. C¸c trôc vµ h−íng ®−êng cã ý nghÜa chiÕn l−îc vÒ kinh tÕ vµ quèc phßng. + HÖ thèng ®−êng s¾t quy tô t¹i Hµ Néi. Tæng chiÒu dµi ®−êng s¾t trong vïng lµ 1.000 km chiÕm 1/3 tæng chiÒu dµi ®−êng s¾t toµn quèc. Bao gåm c¸c h−íng: Hµ Néi - §ång Giao (qua Phñ Lý - Nam §Þnh - Ninh B×nh); tuyÕn Hµ Néi- H¶i Phßng; Hµ Néi - Lµo Cai. + HÖ thèng ®−êng « t« quy tô vÒ trung t©m: TuyÕn ®−êng 5 Hµ Néi - H¶i Phßng; tuyÕn ®−êng 6 Hµ Néi - T©y B¾c; ... C¸c tuyÕn ®−êng c¾t chÐo nhau: ®−êng 10 H¶i Phßng- Th¸i B×nh - Nam §Þnh; ®−êng 17 H¶i D−¬ng - Ninh Giang; ®−êng 39 Th¸i B×nh - H−ng Yªn. HÖ thèng ®−êng « t« t¹o thµnh m¹ng l−íi v« cïng thuËn lîi ®Ó thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ vïng. + HÖ thèng ®−êng s«ng, ®−êng biÓn kh¸ ph¸t triÓn trong vïng dùa trªn m¹ng l−íi s«ng ngßi dµy ®Æc, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh. HÖ 130
thèng ®−êng s«ng cã ý nghÜa kinh tÕ lín trong vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch. Tuy nhiªn mét khã kh¨n cña hÖ thèng ®−êng s«ng lµ mùc n−íc qu¸ chªnh lÖch gi÷a hai mïa, c¸c luång, l¹ch hay bÞ thay ®æi sau kú lò. ViÖc t¹o c¸c luång l¹ch vµ c¸c bÕn c¶ng ch−a ®−îc chó träng, ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn ch−a nhiÒu, ch−a hiÖn ®¹i ho¸. + §−êng hµng kh«ng t−¬ng ®èi ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho liªn hÖ víi c¸c vïng trong n−íc vµ n−íc ngoµi. Tõ Hµ Néi cã nhiÒu h−íng bay ®i c¸c vïng néi ®Þa vµ quèc tÕ. Trong vïng cã s©n bay quèc tÕ Néi Bµi vµ hai s©n bay Gia L©m - Hµ Néi, C¸t Bi- H¶i Phßng. 3.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn cña vïng QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc phª duyÖt quy ho¹ch tæng thÓ kinh tÕ- x· héi vïng §ång b»ng s«ng Hång thêi kú 1996 - 2010 ®· x¸c ®Þnh: §ång b»ng s«ng Hång cã vÞ trÝ trung t©m giao l−u gi÷a c¸c vïng §«ng B¾c - T©y B¾c - trung du B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé; lµ cña ngâ th«ng th−¬ng ®−êng biÓn vµ ®−êng hµng kh«ng cña c¸c tØnh phÝa B¾c; cã Thñ ®« Hµ Néi lµ trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ, th−¬ng m¹i, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt cña c¶ n−íc. Bëi vËy ®Þnh h−íng vµ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng lµ rÊt quan träng. Môc tiªu t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña vïng cao h¬n møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n cña c¶ n−íc lµ 1,2- 1,3 lÇn. C¬ cÊu kinh tÕ trong vïng ®−îc x¸c ®Þnh lµ dÞch vô - c«ng nghiÖp vµ x©y dùng - N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng− nghiÖp lµ 50% - 43%- 7%. a) Ngµnh n«ng nghiÖp: - Ph¸t triÓn b¶o ®¶m an toµn l−¬ng thùc cho vïng; h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt lóa vµ ng« chÊt l−îng cao. - Khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ®a d¹ng, chÊt l−îng cao; ph¸t triÓn vµ lµm giµu m«i tr−êng sinh th¸i, tiÕt kiÖm ®Êt ®ai trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng. - X©y dùng c¸c vïng chuyªn canh, ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau, c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, c©y ¨n qu¶, hoa vµ vËt nu«i; ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n ven biÓn, ®¸nh b¾t thuû s¶n ven bê. - Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®i ®«i víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, x©y dùng n«ng th«n míi; thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. T¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. b) Ngµnh c«ng nghiÖp: - Ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ c¸c ngµnh 131
s¶n xuÊt t− liÖu s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®iÖn tö; ph¸t triÓn cã chän läc c¸c ngµnh Ýt g©y « nhiÔm m«i tr−êng. - ¦u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt cao: c«ng nghiÖp nhÑ, c¬ khÝ chÕ t¹o, kü thuËt ®iÖn, ®iÖn tö, tin häc; c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû h¶i s¶n, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn liÖu c¬ b¶n nh− kim lo¹i mµu, thÐp, vËt liÖu x©y dùng vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c. - X©y dùng mét sè khu c«ng nghiÖp t¹i Hµ Néi, H¶i Phßng, H¶i D−¬ng vµ Hµ T©y theo c¸c tuyÕn quèc lé 21A, 1,5, 18. c) Ngµnh dÞch vô: Khai th¸c lîi thÕ vÞ trÝ cña vïng ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh dÞch vô, du lÞch. Më réng m¹ng l−íi th−¬ng m¹i, ph¸t triÓn c¸c trung t©m th−¬ng m¹i, n©ng cao chÊt l−îng c¸c dÞch vô b−u chÝnh viÔn th«ng, tµi chÝnh, ng©n hµng vµ c¸c dÞch vô kh¸c. d) C¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x∙ héi kh¸c: - Gi¶m tû lÖ gia t¨ng d©n sè xuèng d−íi 2%. Cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶i quyÕt ph©n bè d©n c− vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm. - §¶m b¶o nhu cÇu n−íc cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ cho sinh ho¹t; c¬ b¶n hoµn thµnh ®iÖn khÝ ho¸ trong vïng; n©ng cÊp hÖ thèng tr−êng häc, bÖnh viÖn, bÖnh x¸, nhµ v¨n ho¸. IV. Vïng B¾c trung bé Gåm c¸c tØnh: Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn - HuÕ. DiÖn tÝch tù nhiªn 51501 km2 chiÕm 15,64% diÖn tÝch tù nhiªn c¶ n−íc. D©n sè 10188,4 ngh×n ng−êi n¨m 2001 chiÕm 12,95 % d©n sè c¶ n−íc. 4.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng B¾c Trung Bé cã tÝnh chÊt chuyÓn tiÕp gi÷a c¸c vïng kinh tÕ phÝa B¾c vµ c¸c vïng kinh tÕ phÝa Nam. PhÝa T©y lµ s−ên §«ng Tr−êng S¬n, gi¸p n−íc Lµo cã ®−êng biªn giíi dµi 1.294 km víi c¸c cöa khÈu Quan Ho¸, Lang Ch¸nh (Thanh Ho¸), Kú S¬n (NghÖ An), H−¬ng S¬n (Hµ TÜnh), Lao B¶o (Qu¶ng TrÞ), t¹o ®iÒu kiÖn giao l−u kinh tÕ víi Lµo vµ c¸c n−íc §«ng Nam ¸ trªn lôc ®Þa; PhÝa §«ng h−íng ra biÓn §«ng víi tuyÕn ®−êng bé ven biÓn dµi 700 km, víi nhiÒu h¶i s¶n vµ cã nhiÒu c¶ng n−íc s©u cã thÓ h×nh thµnh c¸c c¶ng biÓn. 132
Vïng cã n¬i hÑp nhÊt lµ Qu¶ng B×nh (50km), n»m trªn trôc giao th«ng xuyªn ViÖt lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi giao l−u kinh tÕ víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ phÝa Nam. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh: ®©y lµ n¬i b¾t ®Çu cña d·y Tr−êng S¬n, mµ s−ên §«ng ®æ xuèng VÞnh B¾c Bé, cã ®é dèc kh¸ lín. L·nh thæ cã bÒ ngang hÑp, ®Þa h×nh chia c¾t phøc t¹p bëi c¸c con s«ng vµ d·y nói ®©m ra biÓn, nh− d·y Hoµng Mai (NghÖ An), d·y Hång LÜnh (Hµ TÜnh)... s«ng M· (Thanh Ho¸), s«ng C¶ (NghÖ An), s«ng NhËt LÖ (Qu¶ng B×nh)... CÊu tróc ®Þa h×nh gåm c¸c cån c¸t, d¶i c¸t ven biÓn, tiÕp theo lµ c¸c d¶i ®ång b»ng nhá hÑp, cuèi cïng phÝa T©y lµ trung du, miÒn nói thuéc d¶i Tr−êng S¬n B¾c. Nh×n chung ®Þa h×nh B¾c Trung Bé phøc t¹p, ®¹i bé phËn l·nh thæ lµ nói, ®åi, h−íng ra biÓn, cã ®é dèc, n−íc ch¶y xiÕt, th−êng hay g©y lò lôt bÊt ngê g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. * VÒ khÝ hËu: ®©y lµ vïng cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾c nghiÖt nhÊt so víi c¸c vïng trong c¶ n−íc. Hµng n¨m th−êng x¶y ra nhiÒu thiªn tai nh− b·o, lò, giã Lµo, h¹n h¸n, mµ nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do vÞ trÝ, cÊu tróc ®Þa h×nh t¹o ra. Vïng nµy còng chÞu ¶nh h−ëng cña giã mïa §«ng B¾c l¹nh, tuy nhiªn kh«ng s©u s¾c nh− ë B¾c Bé. §iÒu kiÖn khÝ hËu cña vïng g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. * Tµi nguyªn ®Êt ®ai: - DiÖn tÝch ®Êt c¸t, sái, ®Êt b¹c mµu chiÕm tû lÖ lín. Cã 3 lo¹i ®Êt chÝnh lµ ®Êt ®á vµng ph©n bè ë vïng trung du miÒn nói, thÝch hîp cho trång c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy vµ khai th¸c l©m nghiÖp, trång c©y ¨n qu¶; ®Êt phï sa ven s«ng thÝch hîp c©y l−¬ng thùc, hoa mµu, c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy; ®Êt c¸t ho¹c c¸t pha ven biÓn chÊt l−îng thÊp chØ trång mét sè lo¹i c©y hoa mµu, trång rõng phi lao, b¹ch ®µn chèng giã, c¸t. - §Êt l©m nghiÖp cã 3,4 triÖu ha chiÕm 63% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña vïng vµ 15,6% ®Êt l©m nghiÖp cña c¶ n−íc.Trong sè ®ã diÖn tÝch ®Êt cã rõng lµ 2249,9 ngh×n ha n¨m 2001. Tµi nguyªn rõng cña vïng chØ ®øng sau T©y Nguyªn vµ chÝnh nã ®· cung cÊp mét phÇn quan träng vÒ gç vµ l©m s¶n hµng ho¸ cho §ång b»ng s«ng Hång, ®¸p øng mét phÇn xuÊt khÈu cña n−íc ta. * Tµi nguyªn biÓn: Bë biÓn dµi 670 km víi 23 cöa s«ng trong ®ã cã nhiÒu cöa s«ng lín cã thÓ x©y dùng c¶ng phôc vô vËn t¶i, ®¸nh c¸ nh− L¹ch Híi, Nghi S¬n (Thanh Ho¸), L¹ch QuÌn, Cöa Lß, Cöa Héi (NghÖ An, Hµ TÜnh). Vïng biÓn cã thÒm lôc ®Þa réng víi diÖn tÝch 92.000 km2 vµ nhiÒu tµi nguyªn h¶i s¶n, ®é s©u 51 - 200 mÐt. Tr÷ l−îng c¸ lªn tíi 133
620.000 tÊn vµ tr÷ l−îng c¸ næi chiÕm tèi 52-58% thuËn lîi cho viÖc ®¸nh b¾t. Ngoµi ra cßn cã c¸c loµi h¶i s¶n cã gi¸ trÞ kh¸c nh− t«m he, t«m hïm, c¸ mùc. Ven biÓn víi 30.000 ha n−íc lî cã kh¶ n¨ng nu«i h¶i s¶n. Cã nhiÒu ®ång muèi cã gi¸ trÞ ë Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh. * Tµi nguyªn kho¸ng s¶n: Tµi nguyªn kho¶ng s¶n cña vïng kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng. So víi c¶ n−íc, B¾c Trung Bé chiÕm 100% tr÷ l−îng cr«mit, 60% tr÷ l−îng s¾t, 44% tr÷ l−îng ®¸ v«i xi m¨ng. C¸c kho¸ng s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ trong vïng bao gåm: - §¸ v«i x©y dùng: 37,5 tû tÊn cã ë hÇu hÕt c¸c tØnh. - QuÆng s¾t: 556,62 triÖu tÊn chñ yÕu lµ ë má Th¹ch Khª. - C¸t thuû tinh: 573,6 m3, cã ë 3 tØnh Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn - HuÕ. - SÐt lµm g¹ch, ngãi: 3,09 tû tÊn cã ë c¸c tØnh trong vïng - §¸ v«i xi m¨ng: 172,83 triÖu tÊn, cã ë Thanh Ho¸, NghÖ An. - Titan: 6,32 triÖu tÊn cã nhiÒu ë Qu¶ng TrÞ. - §¸ c¸t kÐt: 200 triÖu tÊn cã ë NghÖ An vµ mét sè n¬i kh¸c. - Nh«m: Trªn 100 ngh×n tÊn cã ë NghÖ An. - Cr«mit: 2.066 ngh×n tÊn ë Thanh Ho¸. - Ngoµi ra cßn mét sè kho¸ng s¶n kh¸c nh− ®¸ èp l¸t, cao lanh, sÐt... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: B¾c Trung Bé lµ vïng ®Êt tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n biÕn ®éng phøc t¹p, ®−îc h×nh thµnh trong lÞch sö l©u dµi. §©y lµ vïng s¶n sinh ra nhiÒu nh©n tµi cña ®Êt n−íc, n¬i cã ®ãng gãp vÒ søc ng−êi søc cña cho c«ng cuéc b¶o vÖ Tæ quèc. Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 10,188 ngh×n ng−êi. Tèc ®é t¨ng tr−ëng d©n sè hµng n¨m thêi kú 1989 -1997 lµ 2,2%. MËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 198 ng−êi/km2 so víi møc b×nh qu©n c¶ n−íc lµ 231 ng−êi/km2. Tû lÖ d©n sè thµnh thÞ lµ 13%, d©n sè n«ng th«n lµ 87%. D©n téc: B¾c Trung Bé cã 25 d©n téc ®ang sinh sèng. Chñ yÕu lµ ng−êi Kinh chiÕm 90,6%, c− tró ë ®ång b»ng ven biÓn vµ trung du; cßn l¹i lµ c¸c d©n téc Ýt ng−êi sèng ë c¸c vïng cao phÝa T©y vµ T©y B¾c cña tØnh Thanh Ho¸. Tr×nh ®é häc vÊn cña d©n trong vïng t−¬ng ®èi kh¸. Tû lÖ biÕt ch÷ lµ 87,4%, xÊp xØ møc trung b×nh cña c¶ n−íc. * Lùc l−îng lao ®éng Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ 5,024 triÖu ng−êi chiÕm 51,42% d©n sè cña 134
vïng vµ 12% lao ®éng cña c¶ n−íc. Trong ®ã lao ®éng trong ngµnh n«ng l©m ng− nghiÖp chiÕm 72,36%, lao ®éng lµm viÖc t¹i c¸c khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng, dÞch vô chØ cã 27,64% . Lùc l−îng lao ®éng trÎ chiÕm tíi 35,7% nh−ng tr×nh ®é häc vÊn vµ tay nghÒ kh«ng cao. Toµn vïng cã 90% sè ng−êi trong tuæi lao ®éng lµ lao ®éng phæ th«ng, chØ cã 10% lao ®éng ®· qua ®µo t¹o nghÒ. HiÖn cã 490 ngh×n ng−êi ®· ®−îc ®µo t¹o tõ møc c«ng nh©n kü thuËt trë lªn, trong ®ã 85 000 lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc chiÕm 1,7% so víi d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng. Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong vïng kh¸ cao, ®Æc biÖt ë n«ng th«n t×nh tr¹ng b¸n thÊt nghiÖp rÊt cao. 4.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña vïng a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh n«ng, l©m, ng− nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp + Tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng l©m nghiÖp cña vïng cã kho¶ng 4,3 triÖu ha. DiÖn tÝch c©y l−¬ng thùc 911.200 ha, s¶n l−îng l−¬ng thùc quy thãc ®¹t 2307,8 ngh×n tÊn, l−¬ng thùc quy thãc b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 237,6 kg/ng−êi, chØ ®¹t 65,76% møc b×nh qu©n cña c¶ n−íc. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh vïng nµy kh«ng phï hîp cho s¶n xuÊt c©y l−¬ng thùc. §Ó ®¸p øng nhu cÇu l−¬ng thùc, vïng vÉn ph¶i nhËp thªm tõ vïng kh¸c. + ThÕ m¹nh cña vïng lµ ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m nh− l¹c, cãi, mÝa, d©u t»m... trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c©y l¹c cã diÖn tÝch 64 000ha chiÕm 24,6% trong tæng diÖn tÝch l¹c cña c¶ n−íc, chñ yÕu ®−îc trång ë c¸c tØnh NghÖ An, Hµ TÜnh, Thanh Ho¸; diÖn tÝch mÝa 7.800 ha ®−îc trång nhiÒu ë Thanh Ho¸, NghÖ An; cãi 2546 ha chiÕm 25,8% diÖn tÝch cãi c¶ n−íc trång ë c¸c vïng ven biÓn. C¸c c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m nh− hå tiªu trång ë Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ; cµ phª, cao su, chÌ trång nhiÒu ë NghÖ An, Qu¶ng TrÞ, Thanh Ho¸ vµ c©y ¨n qu¶ trång nhiÒu ë T©n Kú, NghÜa §µn (NghÖ An), V©n Du, Hµ Trung (Thanh Ho¸). + VÒ ch¨n nu«i chñ yÕu lµ tr©u cã 627,1 ngh×n con chiÕm 21% ®µn tr©u c¶ n−íc; ®µn bß 733 ngh×n con chiÕm 21,9% ®µn bß c¶ n−íc; ®µn lîn 2.356,9 ngh×n con chiÕm 15,85% ®µn lîn c¶ n−íc. Ngoµi ra ë ®©y cßn cã truyÒn thèng nu«i dª, h−¬u ë NghÖ An, Hµ TÜnh; nu«i vÞt ë Thanh Ho¸. * Ngµnh l©m nghiÖp + Khai th¸c, chÕ biÕn, tu bæ vµ trång rõng ®−îc chó träng ë vïng. S¶n l−îng gç khai th¸c hµng n¨m lµ 341.514 m3 n¨m 1993 chiÕm 11,8% tr÷ l−îng cña c¶ n−íc; 135
Khai th¸c tre, luång lµ 41,4 triÖu c©y chñ yÕu ë Thanh Ho¸ vµ NghÖ An. Trong vïng còng h×nh thµnh nhiÒu l©m tr−êng lín chuyªn khai th¸c, chÕ biÕn tu bæ rõng nh− l©m tr−êng Nh− Xu©n, NghÜa §µn, H−¬ng S¬n, H−¬ng Khª, Ba Ròn... + HiÖn nay viÖc khai th¸c rõng ë vïng ®· ®Õn møc giíi h¹n. Rõng gç quÝ vµ rõng giµu chØ cßn tËp trung ë vïng gi¸p biªn giíi ViÖt - Lµo, do vËy viÖc khai th¸c kÕt hîp tu bæ vµ trång rõng lµ mét nhiÖm vô ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu... Trong nh÷ng n¨m qua, B¾c Trung Bé ®· chó ý ®Õn viÖc phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc. * Ngµnh ng− nghiÖp Vïng cã truyÒn thèng trong khai th¸c vµ nu«i trång thuû h¶i s¶n. HiÖn nay c¸c ®Þa ph−¬ng ®· ®Çu t−, ®æi míi trang thiÕt bÞ ®¸nh b¾t. S¶n l−îng c¸ biÓn ®· khai th¸c ®−îc lµ n¨m 1991 lµ 73.995 tÊn chiÕm 10% cña c¶ n−íc. Ngoµi ra cßn khai th¸c t«m, mùc, cua... Trong vïng còng ®· ph¸t triÓn c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû h¶i s¶n nh− Cöa Héi (NghÖ An), CÈm Nh−îng (Hµ TÜnh), SÇm S¬n (Thanh Ho¸), ThuËn An (Thõa Thiªn -HuÕ) vµ nhiÒu c¬ së nhá cña c¸c huyÖn. Vïng còng ph¸t triÓn nu«i trång thuû h¶i s¶n ven bê thuéc c¸c vòng, vÞnh, ®Çm. Däc ven bê h×nh thøc nu«i c¸ lång gåm c¸ song, c¸ v−îc, c¸ ®èi ®−îc ph¸t triÓn m¹nh. Ngoµi ra cßn trång rau t¶o chñ yÕu ë Thanh Ho¸, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ. * Ngµnh c«ng nghiÖp: + NÒn c«ng nghiÖp cña vïng míi ®−îc ph¸t triÓn. Chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng mµ ®¸ng kÓ nhÊt lµ xi m¨ng, s¶n xuÊt g¹ch ngãi, ph©n bè ë kh¾p c¸c tØnh. §¸ èp l¸t víi c«ng suÊt hiÖn cã 50000 m2/n¨m ph©n bè ë Thanh Ho¸, NghÖ An, Thõa Thiªn - HuÕ. + Khai kho¸ng, luyÖn kim, khai th¸c më s¾t ë Th¹ch Khª... + C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n: nhµ m¸y ®−êng NghÜa §µn (NghÖ An), Th¹ch Thµnh (Thanh Ho¸), chÕ biÕn thÞt ë Thanh Ho¸, NghÖ An, Thõa Thiªn HuÕ; chÕ biÕn dÇu ë Vinh, Ðp dÇu th¶o méc ë NghÜa §µn -NghÖ An vµ ë Thanh Ho¸. + Khai th¸c vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, s¶n xuÊt ®å uèng. + ChÕ biÕn chÌ, l©m s¶n, giÊy vµ bét giÊy; chÕ biÕn mñ cao su Thanh Ho¸, NghÖ An, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn - HuÕ. + C«ng nghiÖp hµng tiªu dïng mµ ngµnh dÖt may lµ ngµnh mòi nhän, c«ng nghiÖp may. 136