Đặc điểm giải phẫu bệnh và phân loại tổn thương nội mạc tử cung

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU BỆNH VÀ PHÂN LOẠI TỔN THƯƠNG NỘI MẠC<br /> TỬ CUNG<br /> Nguyễn Văn Thắng* ,Lê Chí Dũng*, Đào Thị Minh Nhã*, Nguyễn Đại Thức*, Nguyễn Ngọc Lâm*,<br /> Nguyễn Thị Kiều Oanh* ,Trần Thị Bích Huyền* ,Đặng Thị Hà* ,Tống Kim Long*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tổng quan: Nội mạc tử cung (NMTC) là thành phần vô cùng quan trọng của tử cung và có thể gặp nhiều<br /> loại bệnh lý như: viêm cấp, viêm mạn, viêm lao, tăng sinh nội mạc tử cung (TSNMTC), polype nội mạc, ung thư<br /> nội mạc tử cung…Mỗi loại tổn thương của NMTC có phương thức điều trị khác nhau và tiên lượng bệnh cũng<br /> khác nhau.<br /> Vật liệu và phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu cắt ngang, chọn mẫu thuận tiện. Khảo sát<br /> đặc tính giải phẫu bệnh lý của 152 trường hợp bệnh lý NMTC, được khám và điều trị tại Khoa Sản bệnh viện Đại<br /> học Y Dược cơ sở 2, từ 01/2013 – 11/2014.<br /> Kết quả: Qua nghiên cứu mẫu xét nghiệm Giải phẫu bệnh của 152 ca bệnh lý NMTC, chúng tôi ghi nhận<br /> kết quả sau: Hầu hết bệnh nhân (BN) trong lứa tuổi 30-59: 141/152 ca (92,8%).; Tổn thương thường gặp nhất là<br /> TSNMTC: 117/152 ca (77%) trong đó TSNMTC đơn giản – điển hình 97 ca (63,8%). Kế tiếp là viêm NMTC<br /> mạn tính 30 ca (19,7%).; Mối tương quan giữa các tổn thương và nhóm tuổi: TSNMTC hầu hết thuộc nhóm tuổi<br /> 40-59 gồm 97/117 ca TSNMTC (82,9%). Tất cả TSNMTC phức tạp - điển hình (TSPT-ĐH) gặp ở BN >40 tuổi<br /> 7/7 ca (100%). Tăng sinh phức tạp - không điển hình (TSPT-KĐH) hầu hết ở BN >40 tuổi 4/5 ca (80%) và 2/5 ca<br /> > 60 tuổi (40%).<br /> Kết luận: Hầu hết BN trong lứa tuổi 30-59 (141/152 ca chiếm 92,8%). Tổn thương thường gặp nhất là<br /> TSNMTC 117/152 ca (77%). TSNMTC hầu hết thuộc nhóm tuổi 40-59 gồm 97/117 ca TSNMTC (82,9%).<br /> Từ khóa: Nội mạc tử cung, Tăng sinh nội mạc tử cung.<br /> ABSTRACT<br /> PATHOLOGICAL FEATURES AND CATEGORIZATION OF ENDOMETRIAL DISEASES<br /> Nguyen Van Thang, Le Chi Dung, Đao Thi Minh Nha, Nguyen Đai Thuc, Nguyen Ngoc Lam, Nguyen<br /> Thi Kieu Oanh , Tran Thi Bich Huyen,, Đang Thi Ha, Tong Kim Long<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 5 - 2015: 172 - 175<br /> <br /> Background: The endometrium is a vital part of the mammalian uterus. It is vulnerable to many diseases<br /> such as acute inflammation, chronic inflammation, endometrial hyperplasia, endometrial cancer, etc. Each type of<br /> endometrial diseases has different treatments and prognosis.<br /> Material and Method: We used the horizontal sampling method to analyze the pathological characteristics<br /> of 152 endometrial cases examined and treated at the Department of Obstetrics at the University of Medicine and<br /> Pharmacy Hospital, Branch 2, from January 2013 to November 2014.<br /> Results: The most common age group of endometrial patients is from 30 to 59: 141/152 cases (92.8%);; The<br /> most common disease is endometrial hyperplasia: 117/152 cases (77%), among which 97 cases are typical<br /> endometrial hyperplasia (63.8%) and 30 cases are chronic endometrial inflammation (19.7%).; Correlation<br /> between diseases and age groups: Endometrial hyperplasia mostly happens among the 40 to 59 year old age group,<br /> <br /> * Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS.BS Nguyễn Văn Thắng ĐT: 0903878130 Email: dr.nvthang@gmail.com<br /> <br /> 172 Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> including 97/117 cases (82.9%). All typical complex endometrial hyperplasia happens on patients over 40 years<br /> old (7/7 cases). 4/5 non-typical complex endometrial hyperplasia cases are found on patients over 40 years old<br /> (80%) and 2/5 cases are on patients over 60 years old (40%).<br /> Conclusion: Most of patients are from 30 to 59 year old (141 cases which cover 92.8% total number of<br /> cases). The most common diseases are endometrial hyperplasia, which happens in 117 out of 152 cases (77%).<br /> Endometrial hyperplasia is mostly found in the 40 to 59 year old age group, covering 97/117 cases (82.9%).<br /> Keywords: Endometrium, endometrial hyperplasia (Endometrium proliferative)<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ khám tại Bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở 2.<br /> Mẫu thử được xử lý và làm tiêu bản Giải<br /> Nội mạc tử cung (NMTC) là thành phần vô<br /> phẫu bệnh thường qui với nhuộm HE<br /> cùng quan trọng của tử cung và có thể gặp nhiều<br /> (Hematoxylin – Eosin). Sau đó được đọc kết quả,<br /> loại bệnh lý như: Viêm cấp, Viêm mạn, Viêm lao,<br /> phân loại trên kính hiển vi quang học bởi 2 Bác<br /> TSNMTC, polype NMTC, Ung thư nội mạc tử<br /> sĩ, tại Bộ môn Xét nghiệm, Khoa Điều dưỡng –<br /> cung…Mỗi loại tổn thương có phương thức điều<br /> Kỹ thuật Y học.<br /> trị khác nhau và tiên lượng bệnh cũng khác<br /> nhau. TSNMTC là loại tổn thương chiếm đa số Tăng sinh NMTC được phân làm 4 nhóm(1,4,8)<br /> trong các thương tổn của NMTC. Tăng sinh nội Tăng sinh đơn giản – điển hình (TSĐG-ĐH).<br /> Tăng sinh đơn giản – không điển hình (TSĐG-KĐH).<br /> mạc tử cung là tình trạng tăng sinh bất thường<br /> Tăng sinh phức tạp – điển hình (TSPT-ĐH).<br /> phần nội mạc, bao gồm các thành phần: tuyến và Tăng sinh phức tạp – không điển hình (TSPT-KĐH).<br /> mô đệm. Tùy theo lứa tuổi của bệnh nhân sẽ<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> thường gặp các dạng TSNMTC khác nhau. Các<br /> dạng TSNMTC sẽ có nguy cơ tiến triển thành Tuổi bệnh nhân<br /> ung thư nội mạc với tỷ lệ khác nhau(6,7): 1% Bảng 1- Phân bố bệnh nhân theo tuổi.<br /> TSĐG-ĐH; 3% TSPT-ĐH; 8% TSĐG-KĐH; 30% TUỔI SỐ BN Tỷ lệ %<br /> TSPT-KĐH. 20 – 29 6 3,9<br /> 30 – 39 14 9,2<br /> Mục tiêu nghiên cứu 40 – 49 75 49,3<br /> - Khảo sát đặc tính giải phẫu bệnh và phân 50 – 59 52 34,2<br /> loại các tổn thương NMTC. 60 - 69 5 3.3<br /> TỔNG 152 100<br /> - Xác định mối tương quan giữa nhóm tuổi<br /> và các tổn thương NMTC. Nhận xét: bệnh nhân có tuổi nhỏ nhất 24 tuổi<br /> và tuổi cao nhất 65 tuổi. Hầu hết bệnh nhân<br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU trong lứa tuổi 30-59 (141/152 ca chiếm 92,8%) và<br /> Đối tượng nghiên cứu có xuất độ cao ở lứa tuổi từ 40 – 59 (127/152 ca<br /> Từ 01/2013 – 11/2014 chúng tôi khảo sát đặc chiếm 83,6%).<br /> tính Giải phẫu bệnh lý của 152 trường hợp bệnh Đặc điểm Giải phẫu bệnh của tổn thương<br /> lý nội mạc tử cung, được khám và điều trị tại nội mạc tử cung<br /> Khoa Sản, bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở 2. Qua khảo sát 152 mẫu NMTC chúng tôi ghi<br /> Phương pháp nghiên cứu nhận các tổn thương là: Viêm cấp; Viêm mạn;<br /> Phương pháp nghiên cứu cắt ngang, loại Tăng sinh nội mạc tử cung và Phản ứng màng<br /> nghiên cứu phân tích. rụng. Trong đó tăng sinh nội mạc tử cung chiếm<br /> tỷ lệ cao nhất (77%).<br /> Thiết bị và vật liệu nghiên cứu<br /> TSNMTC là tình trạng tăng sinh bất thường<br /> Các mẫu thử được lấy từ bệnh nhân đến<br /> phần nội mạc, bao gồm các phần tuyến và gây<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học 173<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> thay đổi tỷ lệ tuyến/mô đệm; thường có 4 dạng Bảng 2- Phân bố bệnh nhân theo loại tổn thương.<br /> - TSĐG-ĐH: gia tăng số lượng tuyến, nhưng STT Loại tổn thương Số BN Tỷ lệ %<br /> 1 Viêm cấp 2 1,3<br /> cấu trúc tuyến còn bình thường.<br /> 1 Viêm mạn 30 19,7<br /> - TSĐG-KĐH: gia tăng số lượng tuyến, cấu 2 TSNMTC ĐG-ĐH 97 63,8<br /> trúc tuyến còn bình thường nhưng có tế bào bất 3 TSNMTC ĐG-KĐH 8 5,3<br /> thường. 4 TSNMTC PT-ĐH 7 4,6<br /> 5 TSNMTC PT-KĐH 5 3,3<br /> - TSPT-ĐH: gia tăng số lượng tuyến và thay 6 Phản ứng màng rụng 3 2,0<br /> đổi cấu trúc tuyến ngoằn ngoèo. Tổng 152 100<br /> - TSPT-KĐH: gia tăng số lượng tuyến, thay Nhận xét: tổn thương thường gặp nhất là<br /> đổi cấu trúc tuyến biến dạng và có tế bào bất TSNMTC 117/152 ca (77%) trong đó TSNMTC<br /> thường. ĐG-ĐH 97 ca (63,8%). Kế tiếp là viêm mạn nội<br /> mạc tử cung mạn tính 30 ca (19,7%).<br /> Tương quan giữa các tổn thương và nhóm tuổi<br /> Bảng 3- Phân bố tổn thương theo nhóm tuổi.<br /> STT Loại tổn thương 20 - 29 30 -39 40 - 49 50 - 59 60 - 69 Tổng<br /> 1 Viêm cấp 1 1 2<br /> 2 Viêm mạn 1 1 12 15 1 30<br /> 3 TSĐG-ĐH 5 9 50 31 2 97<br /> 4 TSĐG-KĐH 1 5 2 8<br /> 5 TSPT-ĐH 3 4 7<br /> 6 TSPT-KĐH 1 2 2 5<br /> 7 Phản ứng màng rụng 6 1 2<br /> Tổng 6 14 75 52 5 152<br /> Nhận xét estrogen và progesterone. NMTC tăng sinh<br /> - Viêm mạn NMTC hầu hết gặp nhóm tuổi khi lượng estrogen dư thừa mà thiếu hụt<br /> 40 – 59 gồm 27/30 ca viêm mạn (chiếm 90%). progesterone (do trứng không rụng hoặc rụng<br /> không đều) nên không tạo nên lớp lót TC nên<br /> - Tăng sinh nội mạc tử cung hầu hết thuộc<br /> NMTC không bong ra mà tiếp tục phát triển.<br /> nhóm tuổi 40-59 gồm 97/117 ca TSNMTC (chiếm<br /> Tình trạng này có thể gặp trên những người có<br /> 82,9%).<br /> có chu kỳ kinh không rụng trứng (như hội<br /> - Tất cả TSPT-ĐH gặp trên 40 tuổi 7/7 ca<br /> chứng buồng trứng đa nang) hay những<br /> (100%).<br /> người sử dụng estrogen liên tục không kèm<br /> - Hầu hết TSPT-KĐH gặp trên 40 tuổi 4/5 ca với progesterone hay những phụ nữ: Thể<br /> (80%). trạng béo phì, có kinh sớm, mãn kinh muộn,<br /> BÀN LUẬN chưa từng mang thai, hút thuốc lá(1,2,3,4,5,8).<br /> <br /> Tuổi bệnh nhân Loại tổn thương NMTC<br /> Hầu hết bệnh nhân của lô nghiên cứu Tổn thương thường gặp nhất là TSNMTC<br /> trong lứa tuổi 30-59 (141/152) ca, chiếm 92,8%. 117/152 ca (77%) trong đó TSĐG-ĐH 97 ca<br /> Đặc biệt có xuất độ cao ở lứa tuổi từ 40 – 59 (63,8%). Kế tiếp là viêm nội mạc tử cung mạn<br /> (127/152 ca, chiếm 83,6%), đây là nhóm tuổi tính 30 ca (19,7%). Phù hợp với các tác giả đều<br /> tiền mãn kinh. Nội tiết tố ở nhóm này thay ghi nhận tổn thương TSNMTC là tổn thương<br /> đổi, đặc biệt là sự mất cân bằng về nội tiết tố thường gặp ở NMTC (1,2)<br /> <br /> <br /> <br /> 174 Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mối tương quan giữa các tổn thương và Tất cả TSPT-ĐH gặp BN trên 40 tuổi 7/7 ca<br /> nhóm tuổi (100%).<br /> Viêm mạn NMTC hầu hết gặp nhóm tuổi 40 TSPT-KĐH hầu hết BN lớn hơn 40 tuổi 4/5 ca<br /> – 59 gồm 27/30 ca viêm mạn (90%). (80%).<br /> Tăng sinh nội mạc tử cung hầu hết thuộc KIẾN NGHỊ<br /> nhóm tuổi 40-59 gồm 97/117 ca TSNMTC<br /> Tích cực khám phụ khoa định kỳ để được<br /> (82,9%).<br /> phát hiện và điều trị bệnh ở giai đoạn sớm.<br /> Tất cả TSPT-ĐH gặp ở phụ nữ trên 40 tuổi<br /> Khám khi có triệu chứng bất thường như:<br /> 7/7 ca (100%).<br /> đau bụng dưới; rong kinh; rong huyết …<br /> TSPT-KĐH hầu hết lớn hơn 40 tuổi 4/5<br /> Đặc biệt quan tâm khám định kỳ với nhóm<br /> ca (80%).<br /> phụ nữ > 40 tuổi.<br /> Nhóm tuổi 40-59 thường gặp các tổn thương<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> NMTC nhất vì đây là nhóm phụ nữ tiền mãn<br /> 1. Endometrial Hyperplasia (2014). Patient.co.uk (18-02-2014);<br /> kinh, sự mất cân bằng về nội tiết tố (estrogen và www.patient.co.uk>Professional Reference.<br /> progesterone) xảy ra(3,5,8). 2. Gallos ID, Krishan P, Shehmar M, et al (2013). LNG-IUS<br /> versus oral progestogen treatment for endometrial<br /> KẾT LUẬN hyperplasia: a long-term comparative cohort study. Hum<br /> Reprod Nov;28(11):2966-71. doi: 10.1093/humrep/det320.<br /> Qua nghiên cứu mẫu xét nghiệm Giải phẫu Epub 2013 Aug 23.<br /> bệnh của 152 ca bệnh lý NMTC, chúng tôi ghi 3. Gallos ID, Krishan P, Shehmar M, et al (2013). Relapse of<br /> endometrial hyperplasia after conservative treatment: a cohort<br /> nhận kết quả sau study with long-term follow-up. Hum Reprod<br /> Tuổi bệnh nhân May;28(5):1231-6. doi: 10.1093/humrep/det049. Epub 2013 Mar<br /> 6.<br /> Bệnh nhân có tuổi nhỏ nhất 24 tuổi và tuổi 4. Giải phẫu bệnh nội mạc tử cung và chuyển sản - Dieutri.vn,<br /> cao nhất 65 tuổi. Hầu hết BN trong lứa tuổi 30- www.dieutri.vn/.../Giai-phau-benh-noi-mac-tu-cung-va-<br /> chuyen-san.htm<br /> 59: 141/152 ca (92,8%) và có xuất độ cao ở lứa 5. Groothuis PG (2007). Estrogen and the endometrium: lessons<br /> tuổi từ 40 – 59: 127/152 ca (83,6%). learned from gene...,<br /> humupd.oxfordjournals.org/content/13/4/405.full.<br /> Các tổn thương NMTC thường gặp 6. Lacey JV Jr, Chia VM (2009). Endometrial hyperplasia and the<br /> risk of progression to carcinoma. Maturitas. May 20;63(1):39-<br /> Tổn thương thường gặp nhất là TSNMTC 44. doi: 10.1016/j.maturitas.2009.02.005. Epub 2009 Mar 13.<br /> 117/152 ca (77%) trong đó TSĐG-ĐH 97 ca 7. Lacey JV Jr, Sherman ME, Rush BB, et al (2010). Absolute risk<br /> (63,8%). Kế tiếp là viêm NMTC mạn tính 30 of endometrial carcinoma during 20-year follow-up among<br /> women with endometrial hyperplasia. J Clin Oncol. 2010 Feb<br /> ca (19,7%). 10;28(5):788-92. doi: 10.1200/JCO.2009.24.1315. Epub 2010 Jan<br /> 11.<br /> Mối tương quan giữa các tổn thương và 8. Tăng sinh nội mạc tử cung(2014). Y học cộng đồng 18-08-2014;<br /> nhóm tuổi yhoccongdong.com/thongtin/tang-sinh-noi-mac-tu-cung<br /> <br /> Viêm mạn NMTC hầu hết gặp nhóm tuổi 40-<br /> 59 gồm 27/30 ca viêm mạn (90%). Ngày nhận bài báo: 23/8/2015<br /> TSNMTC hầu hết thuộc nhóm tuổi 40-59 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 16/9/2015<br /> gồm 97/117 ca TSNMTC (82,9%).<br /> Ngày bài báo được đăng: 20/10/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học 175<br />