Đánh giá chất lượng nước sông Tiền, sông Hậu ở một số vùng dân cư của tỉnh Đồng Tháp, Vĩnh Long và Cần Thơ năm 2006

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG NƯỚC SÔNG TIỀN, SÔNG HẬU<br /> Ở MỘT SỐ VÙNG DÂN CƯ CỦA TỈNH ĐỒNG THÁP, VĨNH LONG<br /> VÀ CẦN THƠ NĂM 2006<br /> Thịnh Thị Hương*, Trần Bích Ngọc*, Nguyễn Trần Bảo Thanh* và cs*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Sử dụng cầu tiêu trên sông, tập quán nuôi cá bằng phân người, nhà sàn trên sông, ăn ở, lưu<br /> thông trên sông nước; gần đây nghề nuôi cá phát triển nhanh, đặc biệt người nuôi cá bè dùng thịt cá băm nhuyễn<br /> cho cá ăn và thải thức ăn thừa trực tiếp ra sông; ngoài ra cùng với việc sử dụng phổ biến thuốc trừ sâu trong<br /> nông nghiệp, tất cả yếu tố đó đang làm ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nước sông Tiền, sông Hậu mà người<br /> dân lấy sử dụng cho ăn uống và sinh hoạt hằng ngày ở Đồng Tháp, Vĩnh Long và Cần Thơ.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Mô tả và đánh giá chất lượng nước của các chỉ tiêu hóa lý và vi sinh nước sông Tiền,<br /> sông Hậu ở tỉnh Đồng Tháp, Vĩnh Long và Cần Thơ.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Một nghiên cứu mô tả cắt ngang về chất lượng nước sông Tiền, sông Hậu vào<br /> tháng 6 và tháng 11 năm 2006 ở một số vùng dân cư sống dọc theo ven sông của 3 tỉnh Đồng Tháp, Vĩnh Long<br /> và Cần Thơ nhằm mục đích xác định mức độ ô nhiễm hoá lý và vi sinh nước.<br /> Kết quả: Kết quả xét nghiệm 40 mẫu nước cho thấy: Nhu cầu oxy hoá học (COD) lúc triều thấp vượt quá<br /> giới hạn cho phép từ 1,1 – 6 lần. Nhu cầu oxy sinh hóa sau 5 ngày (BOD5) vượt mức cho phép từ 1,5 – 10 lần.<br /> Mật độ coliform của nhánh sông Hậu ở huyện Thốt Nốt, Cờ Đỏ và Quận Bình Thuỷ vượt mức cho phép từ 4,6 –<br /> 92 lần (Theo Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 5942 -1995, loại A)(12).<br /> Các kết quả ô nhiễm nước bề mặt nêu trên phần lớn là do chất thải sinh hoạt, phân người và chất thải của<br /> nuôi thủy sản.<br /> Kết luận: Các kết quả nghiên cứu và các yếu tố gây ảnh hưởng ô nhiễm nước sinh hoạt giúp cho các cấp<br /> chính quyền, cơ quan Y tế xây dựng chương trình cải thiện chất lượng nước và ngăn ngừa các bệnh truyền qua<br /> nước.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION ON THE WATER QUALITY OF TIEN, HAU RIVERS<br /> IN SOME HUMAN COMMUNITIES IN ĐONG THAP, VINH LONG<br /> AND CAN THO PROVINCES, 2006<br /> Thinh Thi Huong, Tran Bich Ngọc, Nguyen Tran Bao Thanh et al.<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - Supplement of No 4 - 2008: 186 - 191<br /> Background: The use of overhung latrines, habits of rearing fishes by human excreta, houses on stilts,<br /> aquaculture, living in boats, transportation; recently, farm fishing grows quickly, especially people raising fish in<br /> floating rafts uses tiny pieces of fish meat to breed fish and the left over of this food is thrown directly to the river;<br /> besides, popular use of pesticides in agriculture can affect directly to water quality of Tien and Hau rivers that the<br /> local inhabitants collect to use for drinking and everyday activities in Dong Thap, Vinh Long and Can Tho<br /> provinces.<br /> Objectives: The study aims at describing and evaluating the water quality of physico- chemical and<br /> bacteriological parameters of Tien and Hau rivers in Đong Thap, Vinh Long and Can Tho provinces.<br /> * Viện Vệ sinh -Y tế công cộng thành phố Hồ Chí Minh<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> 185<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Method: A cross - sectional study on the water quality of Tien, Hau rivers in June and November<br /> 2006 in some human communities living along river sides of three provinces: Đong Thap, Vinh Long<br /> and Can Tho. The water quality was assessed by Viet Nam Standard TCVN 5942 – 1995, the category<br /> A are applied to the surface water using for source of domestic water supply with appropriate<br /> treatments.<br /> Results: The laboratory results of 40 surface water samples showed that: The Chemical Oxygen<br /> Demand (COD) was over the standard limit from 1.1 - 6 times. The Biochemical Oxygen Demand after<br /> 5 days (BOD5) was over the standard limit from 1.5 - 15 times. The level of coliform concentration of the<br /> branch in Hau river at Thot Not, Co Đo townlet and Binh Thuy districts was over the standard limit<br /> from 4.6 - 92 times (According to Viet Nam Standard TCVN 5942 – 1995, the category A)(12).<br /> The above results of surface water pollution were mainly due to solid wastes, human excreta and<br /> wastes of raising fish.<br /> Conclusion: The above results of the study and factors affecting quality of surface water could help<br /> the authorities at all levels, health organs to establish program to improve the quality of water and<br /> prevent water borne diseases.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Theo Quỹ nhi đồng Liên hiệp quốc UNICEF năm 1990 đã chỉ rõ, hằng năm tại các<br /> nước đang phát triển có khoảng 14 triệu trẻ em<br /> dưới 5 tuổi bị chết, hơn 3 triệu trẻ em bị tàn tật<br /> nặng là hậu quả của nhiễm bẩn nước, vệ sinh<br /> kém và ô nhiễm môi trường.(13)<br /> Năm 2004 chúng tôi đã thực hiện một nghiên<br /> cứu mô tả cắt ngang về chất lượng nước sông<br /> Tiền, sông Hậu vào tháng 6 và tháng 11 ở một số<br /> vùng dân cư ven sông của 3 tỉnh Tiền Giang, An<br /> Giang và Cần Thơ nhằm mục đích xác định mức<br /> độ ô nhiễm hoá lý và vi sinh nước.<br /> Kết quả xét nghiệm 40 mẫu nước cho thấy:<br /> Nhu cầu oxy hoá học (COD) lúc triều thấp vượt<br /> quá giới hạn cho phép từ 1,8 – 6 lần. Mật độ<br /> coliform lúc triều thấp của nhánh sông Hậu ở<br /> huyện Thốt Nốt, Ô Môn và Quận Bình Thuỷ<br /> vượt quá giới hạn cho phép từ 11 - 22 lần. Mật<br /> độ coliform lúc triều thấp của nhánh sông Tiền ở<br /> Thị trấn Cái Bè và cầu Cổ Cò, Cái Bè vượt quá<br /> giới hạn cho phép từ 11,4 - 18,6 lần (Theo Tiêu<br /> chuẩn Việt Nam TCVN 5942 - 1995, loại A). Để<br /> tiếp tục thấy được hiện trạng chất lượng nước<br /> của 2 khu vực sông Tiền, sông Hậu, chúng tôi đã<br /> tiến hành đề tài: “ Đánh giá chất lượng nước<br /> sông Tiền, sông Hậu ở một số vùng dân cư của<br /> <br /> tỉnh Đồng Tháp,Vĩnh Long và Cần Thơ năm<br /> 2006 ”.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Phương pháp mô tả cắt ngang lấy mẫu hai<br /> đợt vào tháng 6 và tháng 11 năm 2006, thời điểm<br /> triều cường (nước lớn) và triều thấp (nước ròng)<br /> trong ngày. Đối tượng gồm 40 mẫu nước sông<br /> Tiền, sông Hậu ở Đồng Tháp,Vĩnh Long và Cần<br /> Thơ, đây là ba tỉnh có hoạt động Nông nghiệp<br /> phát triển của vùng Đồng bằng Cửu long. Trong<br /> đó: Đồng Tháp 12 mẫu, Vĩnh Long 16 mẫu và<br /> Cần Thơ 12 mẫu. Vị trí lấy mẫu ở vùng Nông<br /> nghiệp trọng điểm; nơi tập trung đông dân cư<br /> sống ven sông và sử dụng nước sông cho ăn<br /> uống sinh hoạt.<br /> Bảng 1. Vị trí lấy mẫu nước<br /> Stt<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> 6.<br /> <br /> 186<br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> Vị trí lấy mẫu nước sông Tiền, sông Hậu<br /> Sông Tiền, bến phà Cao Lãnh, Thị trấn Cao<br /> Lãnh, Đồng Tháp<br /> Kênh Ủy ban nhân dân huyện Thanh Bình, Đồng<br /> Tháp<br /> Kênh chợ Thực phẩm Tam Nông, Thị trấn Tràm<br /> Chim, Đồng Tháp<br /> Sông Tân Lược, xã Tân An Thạnh, Bình Minh,<br /> Vĩnh Long<br /> Sông Tân Lược, ấp Tân Lộc, xã Tân Lược, Bình<br /> Minh, Vĩnh Long<br /> Sông Ngãi Tứ, ấp An Phong, xã Ngãi Tứ, Tam<br /> Bình, Vĩnh Long<br /> <br /> Số<br /> mẫu<br /> 4<br /> 4<br /> 4<br /> 4<br /> 4<br /> 4<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> Stt<br /> <br /> Vị trí lấy mẫu nước sông Tiền, sông Hậu<br /> <br /> Số<br /> mẫu<br /> <br /> Rạch Ngọn Cả Cơ, ấp Phú An, xã An Phước,<br /> Mang Thít, Vĩnh Long<br /> Sông Bình Thủy, P. Long Hòa, Q. Bình Thủy,<br /> 8.<br /> Thành phố Cần Thơ<br /> Sông Bình Thủy, ấp Thới Thạnh B, xã Thới<br /> 9.<br /> Thạnh, Cờ Đỏ, Cần Thơ<br /> Sông Bình Thủy, ấp Lợi 1, xã Trung Nhất, Thốt<br /> 10.<br /> Nốt, Cần Thơ<br /> <br /> Chỉ tiêu COD: Trong tổng số 40 mẫu khảo<br /> sát, hàm lượng COD vượt quá giá trị giới hạn từ<br /> 1,1 – 6 lần.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Chỉ tiêu BOD5: Trong tổng số 40 mẫu khảo<br /> sát, hàm lượng BOD5 vượt mức cho phép từ 1,5 10 lần.<br /> <br /> 4<br /> 4<br /> <br /> Chỉ tiêu nitrit: Có 28 mẫu nước sông không<br /> đạt trong tổng số 40 mẫu khảo sát.<br /> <br /> 4<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Hàm lượng nitrat của tổng số 40 mẫu đều<br /> đạt Tiêu chuẩn nước mặt loại A.<br /> <br /> Theo Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 5942 1995, nước mặt loại A có thể dùng làm nguồn<br /> cấp nước sinh hoạt (nhưng phải qua quá trình<br /> xử lý theo quy định). Chúng tôi có nhận xét như<br /> sau:<br /> <br /> Asen và các kim loại nặng<br /> Asen, đồng và chì được phát hiện với hàm<br /> lượng nhỏ hơn giá trị giới hạn theo Tiêu chuẩn<br /> Việt Nam TCVN 5942 – 1995, nước mặt loại A.<br /> <br /> Tại các điểm lấy mẫu, mật độ coliform của<br /> nước sông Tiền ở Vĩnh Long vượt mức cho phép<br /> từ 1,1 - 8,6 lần và nước sông Tiền ở Đồng Tháp<br /> có mật độ coliform vượt mức cho phép từ 2,2 –<br /> 4,8 lần. Đặc biệt, mật độ coliform của nước sông<br /> Hậu ở Cần Thơ vượt mức cho phép từ 4,6 - 92<br /> lần.<br /> <br /> Không phát hiện thấy cadimi, kẽm và thủy<br /> ngân trong tổng số 40 mẫu khảo sát.<br /> Phenol và hóa chất Bảo vệ thực vật<br /> Vào thời điểm lấy mẫu, không phát hiện<br /> thấy phenol, cũng không phát hiện thấy hoá chất<br /> bảo vệ thực vật gốc clo hữu cơ và gốc photpho<br /> hữu cơ trong tổng số 40 mẫu khảo sát.<br /> <br /> Chỉ tiêu chất rắn lơ lửng: Trong tổng số 40<br /> mẫu khảo sát, hàm lượng chất rắn lơ lửng vượt<br /> quá giá trị giới hạn từ 1,5 - 6 lần.<br /> <br /> Coliform/100 ml<br /> <br /> log 10<br /> Trieu thap<br /> Trieu cuong<br /> <br /> 6<br /> 5<br /> <br /> TCVN 5942 - 1995<br /> <br /> 4<br /> 3<br /> 2<br /> 1<br /> 0<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> 11<br /> <br /> 11<br /> <br /> chợ Tân An Trung Nhất chợ Tân An Trung Nhất<br /> <br /> 11<br /> <br /> Tháng<br /> Địa điểm<br /> <br /> Tam Nông Thạnh Tam Nông Thạnh<br /> <br /> Biểu đồ 1. Biểu diễn mật độ coliform của sông Tiền - sông Hậu tháng 6 và tháng 11 năm 2006<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> 187<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> COD<br /> mg/l<br /> <br /> Trieu thap<br /> <br /> 70<br /> <br /> Trieu cuong<br /> <br /> 60<br /> 50<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> TCVN 5942 - 1995<br /> <br /> 10<br /> 0<br /> Ben pha<br /> Cao Lanh<br /> <br /> Cho Tam<br /> Nong<br /> <br /> Tan An<br /> Thanh<br /> <br /> Tan Luoc<br /> <br /> Ngai Tu<br /> <br /> Long Hoa Thoi Thanh Trung Nhat<br /> Địa điểm<br /> <br /> Biểu đồ 2. Biểu diễn hàm lượng COD tại 8 điểm của sông Tiền sông Hậu tháng 6 năm 2006<br /> COD<br /> mg/l<br /> <br /> Trieu thap<br /> <br /> 45<br /> 40<br /> 35<br /> 30<br /> 25<br /> 20<br /> 15<br /> 10<br /> 5<br /> 0<br /> <br /> Trieu cuong<br /> <br /> TCVN 5942 - 1995<br /> <br /> Ben pha cho Tam Tan An Tan Luoc Ngai Tu<br /> Cao Lanh Nong<br /> Thanh<br /> <br /> Long<br /> Hoa<br /> <br /> Thoi<br /> Thanh<br /> <br /> Trung<br /> Nhat<br /> <br /> Địa điểm<br /> <br /> Biểu đồ 3. Biểu diễn hàm lượng COD tại 8 điểm của sông Tiền sông Hậu tháng 11 năm 2006<br /> <br /> 188<br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Tri?u th?p<br /> <br /> 45<br /> <br /> BOD5<br /> mg/l<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tri?u cư?ng<br /> <br /> 40<br /> 35<br /> 30<br /> 25<br /> 20<br /> 15<br /> 10<br /> <br /> TCVN 5942 - 1995<br /> <br /> 5<br /> 0<br /> 6<br /> 11<br /> <br /> 6<br /> 11<br /> <br /> 6<br /> <br /> 11<br /> <br /> Tháng/Địa điểm<br /> <br /> Chợ Tân An Trung Nhất Chợ Tân An Trung Nhất<br /> <br /> Biểu đồ 4. Biểu diễn hàm lượng BOD5 của sông Tiền – sông Hậu tháng 6 và tháng 11 năm 2006<br /> Phước - huyện Mang Thít chưa được cung cấp<br /> Nhận xét: Tại các điểm lấy mẫu trên biểu<br /> nước sạch, do vậy người dân ở đây sử dụng<br /> đồ, mật độ coliform và hàm lượng COD, BOD5<br /> nước rạch Ngọn Cả Cơ cho ăn uống và sinh<br /> vượt mức giá trị giới hạn theo TCVN 5942 –<br /> họat.Trong khi nước rạch Ngọn Cả Cơ tại thời<br /> 1995, nước mặt loại A.<br /> điểm lấy mẫu có mật độ coliform vượt mức cho<br /> BÀN LUẬN VÀ KẾT LUẬN<br /> phép gấp 8,6 lần theo TCVN 5942 - 1995 nước<br /> Qua hai đợt khảo sát lấy mẫu nước ở khu<br /> mặt loại A.<br /> vực sông Tiền, sông Hậu chúng tôi có nhận định<br /> Về mặt hóa lý<br /> về hiện trạng chất lượng nước như sau:<br /> Các chỉ tiêu COD và BOD5 không đạt do<br /> Về mặt vi sinh<br /> nước sông tại các khu vực khảo sát bị ô nhiễm<br /> Nước sông tại các điểm khảo sát bị ô nhiễm<br /> hữu cơ.<br /> phân động vật do mật độ coliform vượt mức cho<br /> Nước sông Tiền, sông Hậu tại các điểm lấy<br /> phép từ 1,1 – 92 lần. Đặc biệt tại khu vực sông<br /> mẫu không đạt Tiêu chuẩn vệ sinh. Nhà sàn trên<br /> Bình Thủy – Tp. Cần Thơ, mật độ coliform vượt<br /> sông, thải chất thải sinh hoạt xuống sông, nuôi<br /> mức cho phép từ 4,6 – 92 lần theo TCVN 5942 –<br /> trồng thủy sản thải thức ăn thừa của cá ra sông<br /> 1995 mức A.Trong khi đó, người dân ở ven sông<br /> là nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm nặng<br /> nhánh còn sử dụng nước sông cho ăn uống và<br /> nguồn nước.<br /> sinh họat chiếm tỉ lệ từ 27 - 28% do giá thành<br /> Do đời sống kinh tế của người dân còn thấp,<br /> nước máy đắt so với mức thu nhập kinh tế của<br /> trình<br /> độ học vấn còn hạn chế, ý thức vệ sinh<br /> người nghèo. Mặc khác, do một số ấp ở vùng xa<br /> phòng bệnh chưa cao. Do đó, việc hợp tác giữa<br /> Thị xã chưa được lắp đặt hệ thống dẫn nước<br /> nhân viên Y tế và người dân về việc cải tạo môi<br /> máy đến tận nhà người dân. (Nguồn: TTYT DP.<br /> trường như: Thay thế cầu tiêu trên sông bằng<br /> Cần Thơ, TTYT DP. huyện Tam Bình, Mang Thít<br /> loại cầu tiêu hợp vệ sinh, không đi tiêu trên<br /> –Vĩnh Long).<br /> sông, nuôi trồng thủy sản không thải thức ăn<br /> Người dân ở ấp Phú An và Phú Hội - xã An<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> 189<br /> <br />