Đánh giá hiệu quả của châm cứu trên nhịp tim ở bệnh nhân cường giáp

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 15, 2003<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA CHÂM CỨU TRÊN NHỊP TIM <br /> Ở BỆNH NHÂN CƯỜNG GIÁP<br />  Nguyễn Thị Tân <br /> Trường Đại học Y khoa, Đại học Huế<br /> <br /> I.  ĐẶT VẤN ĐỀ<br />   Rối loạn nhịp tim mà nhịp nhanh là biểu hiện thường gặp nhất  ở bệnh nhân  <br /> cường giáp. Bên cạnh chỉ   định thuốc kháng giáp, việc sử  dụng thuốc tim  <br /> mạch là mối quan tâm  của thầy thuốc lâm sàng đặt ra trước những bệnh nhân  <br /> cường giáp này.<br /> Trong khi chờ  đợi tác dụng của thuốc kháng giáp, cần có thời gian khá dài (10 ­ 15  <br /> ngày) bệnh nhân phải sử  dụng một số  thuốc làm chậm nhịp tim như  các thuốc  ức <br /> chế  ... Nhưng trên thực tế, một số bệnh nhân không thể dùng các thuốc đó (hen phế <br /> quản, loét dạ dày tá tràng, hạ đường máu , phụ nữ mang thai...). <br /> Một số  tài liệu trong và ngoài nước  về  Y học cổ  truyền có đề  cập  đến  <br /> phương pháp sử  dụng một số  huyệt châm cứu để  điều hòa nhịp tim trong các rối  <br /> loạn về tim mạch. Tuy nhiên cho đến nay, tại Việt Nam vẫn chưa thấy có đề tài nào <br /> nghiên cứu tác dụng của châm cứu làm chậm nhịp tim  ở bệnh nhân cường giáp. <br />   Mục đích của đề tài nhằm:<br /> 1. Đánh giá  thời gian bắt đầu, thời gian tác dụng tối đa và kéo dài tác dụng <br /> của châm cứu  trên nhịp tim ở bệnh nhân cường giáp.<br /> 2. Đánh giá mối liên quan giữa hiệu quả của châm cứu với một số đặc điểm  <br /> lâm sàng và nồng độ T3,T4, TSH huyết tương. <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng:<br />  Gồm 34 bệnh nhân được chẩn đoán cường giáp chưa điều trị hoặc đang điều  <br /> trị trong tuần đầu. Bệnh nhân nhập viện tại bệnh viện Trung ương Huế từ  3/2000 ­  <br /> 6/2001. <br /> 2. Phương pháp tiến hành:<br /> ­   Cho bệnh nhân nghỉ ngơi 15 phút trước khi châm cứu.<br /> ­   Đo điện tâm đồ (chủ yếu ở chuyển đạo DII), bắt mạch trước khi châm.<br /> ­ Tiến hành châm:<br /> +  Huyệt vị sử dụng: huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao hai bên.<br />           + Phương pháp châm cứu: châm tả, vê kim, cách 5 phút vê kim một lần <br />           + Thời gian lưu kim: 30 phút.<br /> 19<br />           + Theo dõi: ở các thời điểm 0, 5, 10, 20, 30 phút: đánh giá thời gian tác dụng.<br />          Đo điện tâm đồ sau châm.<br />         Theo dõi thời gian tác dụng trong 24 giờ. Bắt mạch quay 3 giờ  một lần sau  <br /> châm.<br /> 3. Phương pháp xử lý số liệu nghiên cứu: <br /> Sử  dụng phần mềm EPI­ INFO phiên bản 6.04 do Trung tâm Kiểm soát bệnh  <br /> tật CDC, Atlanta, Hoa kỳ phát hành năm 1996. Đồng thời sử dụng chương trình SPSS  <br /> và EXCEL 7.0 for Windows để  xử  lý các thông số  thu được theo phương pháp toán <br /> thống kê y học và lập bảng, vẽ các biểu đồ tương quan.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân:<br />           Nam: 9 bệnh nhân (73,5%)  <br />           Nữ: 25 bệnh nhân(26,5%) <br />           Tuổi trung bình = 36   12 (p 1,9ng/ml )  :   29/29  bệnh nhân chiếm tỷ lệ  100%<br /> T4 tăng (> 110ng/ml)   :   27/29  bệnh nhân chiếm tỷ lệ  93,1%<br /> TSH giảm (30 1 2,9<br /> Tổng cộng 100<br /> Tần số tim giảm tối đa /phút sau khi châm cứu là 19   8 nhịp /phút. Tỷ lệ giảm <br /> tần số  tim tối đa sau châm > 10 nhịp   chiếm đa số  ( 88,23%), và > 20 nhịp chiếm  <br /> 38,24%. Tần số tim giảm tối đa  30 nhịp chiếm tỷ lệ thấp (2,94%). <br /> 2.3. Tỉ lệ giảm tần số tim/ phút sau lưu kim 30 phút:<br /> Giảm tần số tim/phút sau lưu kim <br /> 30 phút Số bệnh nhân Tỉ lệ (%)<br /> Không giảm 2 5,9<br /> Giảm  10 nhịp /phút 2 5,9<br /> Giảm 11­20 nhịp /phút 19 55,9<br /> Giảm 21­30 nhịp /phút 10 29,4<br /> Giảm >30 nhịp /phút 1 2,9<br /> Tổng cộng 34 100<br /> Tỷ  lệ  giảm tần số  tim/ phút sau lưu kim 30 phút từ  11 ­ 20 nhịp chiếm đa số <br /> (55,9%).<br /> 2.4.  Sô únhịp tim giảm sau châm 24 giờ:<br /> Trung bình số nhịp tim giảm sau châm 24 giờ là 15   7 nhịp . Số nhịp tim giảm  <br />   10 nhịp chiếm tỷ  lệ  cao 79,4% ,     20 nhịp là 38,2%. Không có trường hợp nào <br /> giảm   30 nhịp. Như  vậy tác dụng của châm cứu  đã duy trì kéo dài trong vòng 24 <br /> giờ. Đây là một kết quả  rất quan trọng giúp cho chúng ta có thể  áp dụng châm cứu  <br /> ngày một lần trên bệnh nhân để làm giảm nhịp tim.<br /> 2.5. Thời gian tần số tim giảm tối đa sau châm:<br /> Thời gian trung bình tần số tim giảm tối đa sau châm là 53   55 phút. Phân bố <br /> theo các mốc thời gian như sau:<br /> Tần số tim giảm tối đa sau Số bệnh nhân Tỉ lệ (%)<br /> 20 phút 3 8,8<br /> 30 phút 23 67,7<br /> 1 giờ 1 2,9<br /> 3 giờ 5 14,7<br /> Tần số tim giảm tối đa sau châm 30 phút chiếm tỷ lệ 67,7%.<br /> 2.6. Thời gian tần số tim tăng trở lại sau châm:<br /> Tần số tim tăng trở lại sau 24 giờ  24 bệnh nhân chiếm 70,59%; sau 21 giờ 10  <br /> bệnh nhân chiếm 29,41%. Kết quả này cho thấy chỉ cần châm cứu ngày một lần  cho <br /> các bệnh nhân cường giáp có nhịp nhanh thì có thể  làm giảm nhịp tim xuống mức  <br /> bình thường hoặc gần bình thường.<br /> 2.7.  Hiệu quả của châm cứu ở bệnh nhân cường giáp:<br /> 21<br />  Tần số tim/ phút sau lưu kim 30 phút<br /> <br /> Phân độ hiệu quả Số bệnh nhân ( n = 34) Tỉ lệ (%)<br /> Tốt  (110 lần /phút) 3 8,82%<br /> <br />             Tỉ lệ có hiệu quả                   :  91,18%<br />             Tỷ lệ có hiệu quả tốt             :  67,65%<br />   Tỷ lệ có hiệu quả trung bình : 17,65%<br /> Để đánh giá hiệu quả của châm cứu, chúng tôi chọn mốc là thời điểm sau lưu  <br /> kim 30 phút vì đây là thời điểm sau khi rút kim.<br /> Qua nghiên cứu trên 34 bệnh nhân cường giáp chúng tôi nhận thấy tỷ  lệ  có  <br /> hiệu quả tốt là 23 bệnh nhân (67,65%) tương đương với sau lưu kim 30 phút nhịp tim <br /> ghi nhận