Đánh giá mức độ phân mảnh ADN tinh trùng và các chỉ số tinh dịch đồ nam giới vô sinh có giãn tĩnh mạch tinh

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ PHÂN MẢNH ADN TINH TRÙNG VÀ<br /> CÁC CHỈ SỐ TINH DỊCH ĐỒ NAM GIỚI VÔ SINH<br /> CÓ GI N TĨNH MẠCH TINH<br /> Nguyễn Thị Trang*; Lương Thị Lan Anh*;<br /> Nguyễn Hoài Bắc*; Bùi Thị Huyền My*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: khảo sát ảnh hưởng của giãn tĩnh mạch tinh (TMT) lên tỷ lệ phân mảnh ADN tinh<br /> trùng và các chỉ số tinh dịch đồ (TDĐ). Đối tượng và phương pháp: nhóm bệnh gồm 179 nam<br /> giới có tiền sử vô sinh ít nhất 1 năm và bị giãn TMT. Phân loại chỉ số TDĐ được theo Hướng<br /> dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (2010). Sử dụng phương pháp SCD (kít Halosperm, Halotech,<br /> Tây Ban Nha) để đánh giá chỉ số phân mảnh ADN tinh trùng (DFI). Nhóm chứng gồm 179 nam<br /> giới tiền sử khỏe mạnh, trong độ tuổi sinh sản. Kết quả: các chỉ số TDĐ ở nhóm bệnh nhân<br /> (BN) giãn TMT thấp hơn đáng kể so với nhóm nam giới bình thường. Trong khi đó các chỉ số<br /> DFI của nhóm BN cao hơn đáng kể so với nhóm chứng (DFI < 15%: 21,2 - 14,4%, 15% ≤ DFI%<br /> ≥ 30%: 63,2 - 40,1% và DFI > 30%: 45,5 - 15,7%). Tốc độ di động của tinh trùng tỷ lệ nghịch với<br /> chỉ số DFI ở nhóm giãn TMT. Không có sự khác biệt về chỉ số phân mảnh ADN tinh trùng ở 3<br /> nhóm giãn TMT. Kết luận: giãn TMTcó liên quan đến mức độ tổn thương ADN cao trong tinh<br /> trùng và ảnh hưởng đến các chỉ số TDĐ. Phân mảnh AND là xét nghiệm chẩn đoán bổ sung<br /> cần thiết cho BN bị giãn TMT.<br /> * Từ khóa: Phân mảnh ADN tinh trùng; Nam giới vô sinh; Giãn tĩnh mạch tinh; Chỉ số tinh<br /> dịch đồ.<br /> <br /> Evaluation of Sperm DNA Fragmentation Index and Semen<br /> Parameters from Infertile Men with Varicocele<br /> Summary<br /> Objectives: To investigate the effect of varicocele on DNA fragmentation index and semen<br /> parameters in infertile patients. Subjects and methods: 179 men with at least 1-year history of<br /> infertility, varicocele were examined. Varicocele sperm samples were classified as normal or<br /> pathological according to the 2010 World Health Organization guidelines. The SCD test<br /> (Halosperm test) was used to assess the sperm DNA fragmentation index (DFI). A group of<br /> healthy fertile volunteers (n = 179) who had initiated a natural pregnancy within the past<br /> 12 months and had a normal genital examination was included as a control group. Results:<br /> Semen parameters in infertile men with varicocele was significantly lower than that in the fertile control<br /> group. Patients with varicoceles had significantly higher percentage of DFI than controls group (DFI < 15%,<br /> * Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thị Trang (trangtrang1182@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 27/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 30/08/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 01/97/2017<br /> <br /> 284<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> range: 21.2 - 14 4%; 15% ≤ DFI% ≥ 30%, range: 63 2 - 40.1% and DFI > 30%, range: 45.5 15.7%). In addition, an inverse correlation was found between spermatic motility and the degree<br /> of spermatic DNA fragmentation in patients with clinical varicocele. There was no difference in<br /> sperm DNA fragmentation index in 3 groups of varicoceles. Conclusion: Varicocele is<br /> associated with high levels of DNA-damage in spermatozoa. Moreover, in subjects with<br /> varicocele, abnormal spermatozoa motility is correlated to higher levels of sperm DNA<br /> fragmentation. Therefore, DNA fragmentation may be an essential additional diagnostic test<br /> that should be recommended for patients with clinical varicocele.<br /> * Keywords: DNA fragmentation; Male infertility; Varicocele; Semen parameters.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ngày nay, nhiều nghiên cứu cho rằng<br /> TMT là tình trạng giãn một cách bất<br /> thường của đám rối TMT nằm trong bìu,<br /> thường do trào ngược máu từ tĩnh mạch<br /> thận ở bên trái và tĩnh mạch chủ ở bên<br /> phải về TMT trong. Đây là một bệnh<br /> thường gặp ở nam giới, chủ yếu ở bên<br /> trái, (80 - 90%). Ở thanh thiếu niên, tỷ lệ<br /> giãn TMT ước tính khoảng 15%. Tuy<br /> nhiên, bệnh hiếm gặp ở nam trước tuổi<br /> dậy thì, chủ yếu gặp ở lứa tuổi 15 - 25, là<br /> giai đoạn tinh hoàn phát triển mạnh nhất<br /> [1].<br /> Giãn TMT là nguyên nhân chủ yếu gây<br /> ra tình trạng vô sinh ở nam giới, làm suy<br /> giảm quá trình sinh tinh và chất lượng<br /> tinh dịch, đặc biệt giãn độ 2 và 3. Các<br /> nghiên cứu trên thế giới cho thấy giãn<br /> TMT là nguyên nhân gây ra 15 - 25% các<br /> trường hợp vô sinh nam nguyên phát và<br /> 75 - 81% vô sinh nam thứ phát [2, 3]. Tuy<br /> nhiên, giãn TMT chẩn đoán rất dễ và điều<br /> trị tốt, cải thiện khả năng sinh sản.<br /> Trong giãn TMT, mất cân bằng oxy<br /> hoá là nguyên nhân phổ biến gây nên<br /> phân mảnh ADN tinh trùng. Mất cân bằng<br /> phản ứng oxy hoá là mất cân bằng giữa<br /> hình thành các chất gây phản ứng oxy<br /> hoá (ROS: Reactive oxygen species) và<br /> <br /> khả năng điều hoà, hạn chế ROS của<br /> chất chống oxy hoá. ROS là sản phẩm<br /> chuyển hoá bình thường trong tế bào, có<br /> thể làm biến đổi hoặc mất base, gây trao<br /> đổi chéo đoạn ADN, bất thường nhiễm<br /> sắc thể (NST), phân mảnh mạch đơn<br /> hoặc mạch đôi ADN và đột biến gen [4,<br /> 5]. Bạch cầu và tinh trùng là 2 nguồn sản<br /> sinh ROS trong tinh dịch. Bạch cầu sản<br /> xuất ROS là một trong các cơ chế tiêu<br /> diệt mầm bệnh. Tinh trùng sản xuất ROS<br /> liên quan đến sự trưởng thành của tinh<br /> trùng. Tinh tử trước khi phát triển thành<br /> tinh trùng phải loại bỏ các túi bào tương<br /> thừa để trưởng thành về hình thái, ROS<br /> được tạo thành khi quá trình này diễn ra,<br /> do đó tinh trùng dị dạng hoặc chưa hoàn<br /> toàn trưởng thành có những túi bào<br /> tương thừa vùng cổ.<br /> Cơ thể người sản xuất hàng loạt chất<br /> chống oxy hoá như superoxid dismutas,<br /> glutathion peroxidas và các chất chống<br /> oxy hoá không phải là enzym như axít<br /> ascorbic<br /> (vitamin<br /> C),<br /> α-tocopherol<br /> (vitamin E), glutathion, axít amino (taurin,<br /> hypotaurin), albumin, carotennoid… Các<br /> chất này điều hoà hoạt động gốc oxy hoá<br /> tự do bằng phản ứng hoá học trực tiếp.<br /> Từ khi có bằng chứng cho thấy mức<br /> độ cao của mất cân bằng oxy hóa là trung<br /> 285<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> gian của quá trình phân mảnh ADN tinh<br /> trùng ở nam giới vô sinh, [6, 7] có thể kết<br /> luận tổn thương ADN tinh trùng của BN<br /> giãn TMT có liên quan đến vai trò của mất<br /> cân bằng oxy hóa như là trung gian gây<br /> ra tổn thương này. Vì vậy, chúng tôi tiến<br /> hành nghiên cứu này nhằm: Phân tích<br /> đ c điểm TDĐ, mức độ phân mảnh ADN<br /> tinh trùng ở BN giãn TMT và đánh giá mối<br /> liên quan giữa phân mảnh ADN tinh trùng<br /> và giãn TMT.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> - Nhóm bệnh: 179 BNđược chẩn đoán<br /> giãn TMT đến khám tại Bệnh viện Đại học<br /> Y Hà Nội từ tháng 1 - 2014 đến12 - 2015.<br /> - Nhóm chứng: 179 người khỏe mạnh<br /> trong độ tuổi sinh sản.<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn:<br /> - Lựa chọn BN:<br /> + Nam giới trong độ tuổi sinh sản,<br /> chẩn đoán xác định có giãn TMTtại Bệnh<br /> viện Đại học Y Hà Nội.<br /> + Có kết quả xét nghiệm TDĐ và kết<br /> quả phân mảnh ADN tinh trùng đánh giá<br /> theo phương pháp SCD (Sperm chromatin<br /> dispertion - đánh giá sự phân tán chất<br /> nhiễm sắc) sử dụng bộ kít HaloSperm.<br /> + Đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> - Lựa chọn nhóm chứng:<br /> + Nam giới trong độ tuổi sinh sản,<br /> thăm khám lâm sàng bình thường,không<br /> phát hiện bệnh lý thuộc cơ quan sinh dục,<br /> không có chẩn đoán vô sinh, các thông số<br /> TDĐ và mức độ phân mảnh ADN tinh<br /> trùng bình thường.<br /> 286<br /> <br /> + Đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> - Loại trừ BN:<br /> + Không có đủ các tiêu chuẩn lựa chọn<br /> BN.<br /> - Loại trừ nhóm chứng:<br /> + Không đủ các tiêu chuẩn lựa chọn<br /> nhóm chứng.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu tiến cứu, sử dụng phương<br /> pháp thống kê để mô tả đặc điểm TDĐ và<br /> phân mảnh AND tinh trùng của nhóm giãn<br /> TMT và nhóm chứng. Số liệu thu thập từ<br /> bệnh án đến khám tại Bệnh viện Đại học<br /> Y từ tháng 1 - 2016 đến 5 - 2017.<br /> * Chẩn đoán giãn TMT:<br /> - Lâm sàng:<br /> + Khám lâm sàng:<br /> Điều kiện: phòng khám đủ ánh sáng,<br /> nhiệt độ, kín đáo. Có thể có 1 người đi<br /> kèm ngoài BN.<br /> Cách thức: BN được khám ở tư thế<br /> đứng đối diện thầy thuốc. 70% trường<br /> hợp có thể chẩn đoán xác định thông qua<br /> khám lâm sàng. Một số trường hợp có<br /> thể yêu cầu BN làm nghiệm pháp<br /> Valsalva để quan sát rõ hơn.<br /> + Phân độ giãn TMT cổ điển theo<br /> Dubin và Amelar.<br /> Độ 1: giãn TMT sờ thấy sau khi làm<br /> nghiệm pháp Valsalva.<br /> Độ 2: giãn TMT sờ thấy khi không cần<br /> làm nghiệm pháp Valsalva.<br /> Độ 3: giãn TMT có thể nhìn thấy bằng<br /> mắt thường.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> - Siêu âm:<br /> Đây là phương pháp đơn giản, không<br /> xâm lấn, chính xác. Chẩn đoán giãn TMT<br /> khi siêu âm thấy đường kính tĩnh mạch ><br /> 2,5 mm. Dòng trào ngược.<br /> * Đánh giá phân mảnh AND:<br /> <br /> - Nhập và quản lý số liệu bằng phần<br /> mềm Microsoft Excel 2007.<br /> - Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS<br /> v.23.0 với các phép kiểm định, so sánh có<br /> ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> * Đạo đức nghiên cứu:<br /> <br /> Sử dụng phương pháp SCD để đo độ<br /> phân mảnh ADN của tinh trùng bằng bộ<br /> kít Halosperm (Halosperm, Mỹ) tại Bộ<br /> môn Di truyền, Đại học Y Hà Nội.<br /> * Xử lý số liệu:<br /> - Xử lý, phân tích số liệu theo phương<br /> pháp thống kê y học.<br /> <br /> - Giữ bí mật tất cả thông tin về đối<br /> tượng nghiên cứu và chỉ phân tích để<br /> phục vụ tư vấn sinh sản cho BN nghiên<br /> cứu và cho nghiên cứu này, không sử<br /> dụng cho bất kỳ mục đích nào khác.<br /> - Không công bố các thông tin cá nhân<br /> của đối tượng nghiên cứu.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đặc điểm TDĐ và đ ph n mảnh ADN tinh trùng ở BNgiãn TMT.<br /> 179 BNgiãn TMT được làm xét nghiệm TDĐ và đánh giá độ phân mảnh ADN tinh<br /> trùng, sau đóso sánh với kết quả của nhóm chứng gồm 179nam giới có tiền sử khỏe<br /> mạnh, không có giãn TMT.<br /> Bảng 1: Đặc điểm các thông số TDĐ.<br /> Nhóm giãn TMT<br /> <br /> Nhóm chứng<br /> <br /> (n = 179)<br /> <br /> (n = 179)<br /> <br /> Mật độ tinh trùng (triệu/ml)<br /> <br /> 65,8 ± 53,3<br /> <br /> 75,3 ± 46,6<br /> <br /> 0,05<br /> <br /> Độ di động tiến tới (%)<br /> <br /> 37,9 ± 18,1<br /> <br /> 52,4 ± 10,4<br /> <br /> 0,01<br /> <br /> Tốc độ di chuyển (µm/s)<br /> <br /> 37,5 ± 11,6<br /> <br /> 42,9 ± 8,6<br /> <br /> 0,05<br /> <br /> 13 ± 8,9<br /> <br /> 12,9 ± 4,9<br /> <br /> 0,91<br /> <br /> 12,1 ± 3,3<br /> <br /> 14,7 ± 4,1<br /> <br /> 0,04<br /> <br /> Thông số TDĐ<br /> <br /> Tỷ lệ tinh trùng bình thường(%)<br /> Thế tích tinh hoàn (ml)<br /> <br /> p<br /> <br /> Mật độ tinh trùng, độ di động tiến tới, tốc độ di truyền và thể tích tinh hoàn của<br /> nhóm giãn TMT thấp hơn của nhóm chứng. Khác biệt giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống<br /> kê (p < 0,05). Tỷ lệ tinh trùng có hình thái bình thường của 2 nhóm không khác nhau<br /> nhiều (13 và 12,9%).<br /> 287<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ-2017<br /> <br /> Biểu đồ1: Đặc điểm phân mảnh AND tinh trùng của nhóm giãn TMT và nhóm chứng.<br /> Nhóm BN có giãn TMT, 45,5% BN có chỉ số phân mảnh ADN tinh trùng (DFI - ADN<br /> fragmentation index) mức cao, tỷ lệ BN có DFI mức trung bình thấp hơn (40,1%),<br /> 14,4% BN có DFI mức thấp. Trong khi đó, ở nhóm chứng, tỷ lệ BN có chỉ số DFI mức<br /> trung bình lớn nhất (63,2%), 15,7% BN có chỉ số DFI mức cao và 21,1% BN có chỉ số<br /> DFI mức thấp. Khác biệt giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> <br /> Biểu đồ 2: So sánh DFI trung bình giữa nhóm giãn TMT và nhóm chứng.<br /> Độ phân mảnh ADN tinh trùng trung bình của nhóm giãn TMT (32,5 ± 18,7 (%)) cao<br /> hơn nhóm chứng (21,7 ± 8,5 (%)). Khác biệt giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> 2. Mối liên quan giữa đ ph n mảnh ADN tinh trùng v i mức đ giãn TMT.<br /> Chia 179 BN thành các nhóm theo mức độ giãn độ 1, độ 2 và độ 3.<br /> Bảng 2: Liên quan mức độ phân mảnh ADN với độ giãn TMT.<br /> DFI (%)<br /> <br /> Nhóm giãn<br /> <br /> p<br /> <br /> < 15<br /> <br /> 15 - 30<br /> <br /> > 30<br /> <br /> Độ 1<br /> <br /> 1 (11,1%)<br /> <br /> 5 (55,6%)<br /> <br /> 3 (33,3%)<br /> <br /> Độ 2<br /> <br /> 4 (11,1%)<br /> <br /> 14 (38,9%)<br /> <br /> 18 (50%)<br /> <br /> Độ 3<br /> <br /> 22 (16,4%)<br /> <br /> 53 (39,6%)<br /> <br /> 59 (44%)<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> Nhóm giãn độ 1, BN có chỉ số DFI mức trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất (55,6%),<br /> 33,3% BN có chỉ số DFI mức cao và 11,1% BN có chỉ số DFI mức thấp.<br /> 288<br /> <br />