Đề cương ôn tập HK 2 môn Ngữ văn lớp 10 năm 2015-2016 - THPT Hùng Vương

TRƯỜNG THPT HÙNG VƯƠNG<br /> TỔ KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM<br /> Độc lập – Tự do – Hạnh phúc<br /> <br /> ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP CUỐI NĂM MÔN NGỮ VĂN 10<br /> NĂM HỌC 2015 – 2016<br /> <br /> PHẦN I. VĂN HỌC<br /> BÀI 1. CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA.<br /> 1. Tìm hiểu ca dao.<br /> - Định nghĩa, phân loại ca dao.<br /> 2. Đọc – hiểu văn bản.<br /> a. Nội dung:<br /> - Bài 1,2: Những câu hát than thân.<br /> - Bài 3: Lời yêu thương.<br /> - Bài 4: Nỗi niềm thương nhớ của cô gái trong tình yêu.<br /> - Bài 5: Ước mơ táo bạo, mãnh liệt của cô gái trong tình yêu.<br /> - Bài 6: Tình nghĩa thủy chung của người bình dân.<br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Công thức mở đầu bằng cụm từ Thân em…;<br /> - Những hình ảnh biểu tượng (Tấm lụa đào, củ ấu gai, sao Hôm, sao Mai, sao<br /> Vượt, khăn, đèn, mắt, cầu dải yếm, muối, gừng);<br /> - Cùng với đó là biện pháp nghệ thuật so sánh, ẩn dụ và thể thơ lục bát, song thất<br /> lục bát.<br /> c. Ý nghĩa văn bản:<br /> - Chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa ca ngợi và khẳng định vẻ đẹp đời<br /> sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của người bình dân Việt Nam.<br /> BÀI 2. TỎ LÒNG (Phạm Ngũ Lão).<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> a.<br /> b.<br /> -<br /> <br /> Tác giả.<br /> Năm sinh, năm mất.<br /> Đóng góp của ông cho đất nước.<br /> Tác phẩm.<br /> Hoàn cảnh ra đời.<br /> Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.<br /> <br /> 2. Đọc – hiểu văn bản.<br /> a. Nội dung:<br /> - Vẻ đẹp của con người và đội quân nhà Trần.<br /> - Chí làm trai và nỗi lòng nhà thơ.<br /> 1<br /> <br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Hình ảnh thơ hoành tráng, thích hợp với việc tái hiện khí thế hào hùng của thời<br /> đại và tầm vóc, chí hướng của người anh hùng.<br /> - Ngôn ngữ cô đọng, hàm súc, có sự dồn nén cao độ về cảm xúc.<br /> c. Ý nghĩa văn bản:<br /> Thể hiện lí tưởng cao cả của vị danh tướng Phạm Ngũ Lão, khắc ghi dấu ấn đáng<br /> tự hào về một thời kì oanh liệt, hào hùng của lịch sử dân tộc.<br /> BÀI 3. CẢNH NGÀY HÈ (Nguyễn Trãi).<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> -<br /> <br /> Vài nét về tác giả Nguyễn Trãi.<br /> Vài nét về tác phẩm: Xuất xứ, thể loại, chủ đề.<br /> <br /> 2. Đọc – hiểu văn bản.<br /> a. Nội dung:<br /> - Vẻ đẹp rực rỡ của bức tranh thiên nhiên.<br /> - Vẻ đẹp rực rỡ của bức tranh đời sống con người.<br /> - Vẻ đẹp tâm hồn Ức Trai.<br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Hệ thống ngôn từ giản dị, xen lẫn từ Hán và điển tích.<br /> - Sử dụng từ láy độc đáo: đùn đùn, lao xao, dắng dỏi,…<br /> c. Ý nghĩa văn bản:<br /> Tư tưởng xuyên suốt sự nghiệp của Nguyễn Trãi – tư tưởng nhân nghĩa yêu nước<br /> thương dân – được thể hiện qua những rung động trữ tình dạt dào trước cảnh thiên<br /> nhiên ngày hè.<br /> BÀI 4. TÁC GIẢ NGUYỄN TRÃI.<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> -<br /> <br /> Vài nét về cuộc đời Nguyễn Trãi: Tên tuổi, quê quán, năm sinh, năm mất, gia<br /> đình.<br /> Vài nét những sự kiện tiêu biểu trong cuộc đời của Nguyễn Trãi.<br /> <br /> 2. Sự nghiệp thơ văn.<br /> a. Nội dung:<br /> - Những tác phẩm chính viết bằng chữ Hán (nội dung chính tác phẩm viết bằng<br /> chữ Hán).<br /> - Những tác phẩm chính viết bằng chữ Nôm (nội dung chính viết bằng chữ<br /> Nôm).<br /> - Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận kiệt xuất.<br /> - Nguyễn Trãi là nhà thơ trữ tình sâu sắc (người anh hùng vĩ đại, con người trần<br /> thế).<br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Nguyễn Trãi đóng tích cực về thể loại, ngôn ngữ làm cho ngôn ngữ giàu và đẹp.<br /> - Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận kiệt xuất, là danh nhân văn hóa thế giới, có<br /> những đóng góp to lớn cho sự phát triển của văn hóa, văn học dân tộc.<br /> 2<br /> <br /> BÀI 5. TÁC GIẢ NGUYỄN DU.<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> -<br /> <br /> Vài nét về cuộc đời: Tên tuổi, quê quán, năm sinh, năm mất, thời thơ ấu, thời<br /> thanh niên, thời trung niên.<br /> Nhân tố ảnh hưởng sáng tác của Nguyễn Du (gia đình, quê hương, thời đại xã<br /> hội, bản thân).<br /> <br /> 2. Sự nghiệp văn học.<br /> a. Nội dung:<br /> - Những tác phẩm chính viết bằng chữ Hán (nội dung chính tác phẩm viết bằng<br /> chữ Hán).<br /> - Những tác phẩm chính viết bằng chữ Nôm (nội dung chính tác phẩm viết bằng<br /> chữ Nôm).<br /> - Một vài nét về đặc điểm nội dung trong thơ văn Nguyễn Du.<br /> - Một vài nét về đặc điểm nghệ thuật trong thơ văn Nguyễn Du.<br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Học vấn uyên bác thành công trong nhiều thể loại: ngũ ngôn, cổ thi, ngũ ngôn<br /> luật, ca hành,…<br /> - Thơ lục bát, song thất lục bát chữ Nôm lên đến tuyệt đỉnh thi ca cổ trung đại.<br /> - Tinh hoa ngôn ngữ bình dân và bác học việt đã kết tụ nơi thiên tài Nguyễn Du.<br /> - Nhà phân tích tâm lí bậc nhất, bậc đại thánh của thơ lục bát và song thất lục bát.<br /> BÀI 6. TRAO DUYÊN ( Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du).<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> -<br /> <br /> Vài nét về tác giả: Tên tuổi, quê quán, năm sinh, năm mất, con người.<br /> Vài nét về đoạn trích: vị trí, nội dung, tiêu đề, nhan đề, bố cục, chủ đề.<br /> <br /> 2. Đọc – hiểu văn bản.<br /> a.<br /> b.<br /> -<br /> <br /> Nội dung:<br /> Lời tâm sự, cậy nhờ của Thúy Kiều đối với Thúy Vân.<br /> Diễn biến tâm trạng của Thúy Kiều sau khi trao kỉ vật và dặn dò Thúy Vân.<br /> Thúy Kiều trở lại với cuộc sống thực tại.<br /> Nghệ thuật:<br /> Trong Trao duyên, Nguyễn Du đã miêu tả tinh tế diễn biến tâm trạng của nhân<br /> vật.<br /> - Sử dụng ngôn ngữ độc thoại nội tâm hết sức sinh động.<br /> c. Ý nghĩa văn bản:<br /> Vẻ đẹp nhân cách của Thúy Kiều thể hiện qua nỗi đau đớn khi duyên tình tan vỡ và<br /> sự hi sinh đến quên mình vì hạnh phúc của người thân.<br /> 3<br /> <br /> BÀI 7. CHÍ KHÍ ANH HÙNG (Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du).<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> -<br /> <br /> Vài nét về tác giả: Tên tuổi, quê quán, năm sinh, năm mất, con người.<br /> Vài nét về đoạn trích: Tóm tắt, nhan đề, vị trí, nội dung, bố cục, chủ đề.<br /> <br /> 2. Đọc – hiểu văn bản.<br /> a. Nội dung:<br /> - Tính cách và chí khí anh hùng của Từ Hải.<br /> - Cuộc đối thoại giữa Thúy Kiều và Từ Hải.<br /> - Hình ảnh Từ Hải dứt áo ra đi.<br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Bút pháp lí tưởng hóa; từ ngữ: trượng phu, thoắt,…<br /> - Hình ảnh kì vĩ, ước lệ; lòng bốn phương, trời bể.<br /> c. Ý nghĩa văn bản:<br /> Đoạn trích thể hiện lí tưởng anh hùng Từ Hải và ước mơ công lí của Nguyễn Du.<br /> BÀI 8. TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ.<br /> (Trích Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn).<br /> 1. Tìm hiểu chung.<br /> - Vài nét về tác giả, dịch giả, quê quán, năm sinh, năm mất.<br /> - Vài nét về tác phẩm và đoạn trích: Hoàn cảnh ra đời, thể loại, vị trí, đại ý, bố<br /> cục.<br /> 2. Đọc – hiểu văn bản.<br /> a. Nội dung:<br /> - Tám câu thơ đầu: Nỗi cô đơn, lẻ bóng của người chinh phụ.<br /> - Tám câu thơ tiếp theo: Nỗi sầu muộn triền miên.<br /> - Tám câu thơ cuối: Nỗi nhớ thương chồng đau đáu của người chinh phụ.<br /> b. Nghệ thuật:<br /> - Sử dụng thể thơ dân tộc nhuần nhuyễn.<br /> - Miêu tả nội tâm nhân vật đặc sắc.<br /> - Nghệ thuật nội tâm: Ngoại hình, ngoại cảnh.<br /> - Cử chỉ, hành động lặp lại, so sánh, câu hỏi tu từ, điệp từ, hình ảnh ẩn dụ tượng<br /> trưng, câu hỏi phủ định.<br /> c. Ý nghĩa văn bản:<br /> - Đoạn trích ghi lại nỗi cô đơn buồn khổ của người chinh phụ trong tình cảnh chia<br /> lìa qua đó đề cao hạnh phúc lứa đôi và tố cáo chiến tranh phong kiến.<br /> PHẦN II. TIẾNG VIỆT<br /> BÀI 1. THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ ẨN DỤ, HOÁN DỤ.<br /> 1. Tìm hiểu kiến thức cơ bản:<br /> + Ẩn dụ hình thành trên cơ sở nhận thức được sự tương đồng nào đó giữa các đối<br /> tượng trong hiện thực, từ đó chuyển tên gọi đối tượng này sang đối tượng khác,<br /> nhờ thế từ (tên gọi) có nghĩa mới. Ẩn dụ đáp ứng nhu cầu biểu hiện và nhu cầu<br /> thẩm mĩ của con người trong giao tiếp ngôn ngữ.<br /> 4<br /> <br /> + Hoán dụ hình thành trên cơ sở nhận thức được quan hệ tương cận (liên quan đến<br /> nhau hay đi đôi với nhau) của các đối tượng trong hiện thực, từ đó cũng có sự<br /> chuyển đổi tên gọi và từ được dùng theo nghĩa mới. Hoán dụ cũng đáp ứng nhu cầu<br /> biểu hiện và nhu cầu thẩm mĩ của con người trong giao tiếp.<br /> + Ẩn dụ và hoán dụ tu từ về bản chất giống với ẩn dụ và hoán dụ từ vựng, nhưng<br /> khác ở tính chất mới mẻ, lâm thời, tính hấp dẫn và giá trị nghệ thuật.<br /> 2. Luyện tập:<br /> -<br /> <br /> Phân tích mỗi phép tu từ gắn với tác dụng, hiệu quả thẩm mĩ của chúng. Muốn<br /> thế cần lĩnh hội đúng nội dung thẩm mĩ mà văn bản hoặc phần trích văn bản<br /> biểu hiện.<br /> - Các loại bài luyện tập:<br /> + Nhận biết và phân tích hai phép tu từ trong văn bản.<br /> + Cảm nhận và phân tích tác dụng nghệ thuật của hai phép tu từ trong văn bản.<br /> BÀI 2. THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ PHÉP ĐIIỆP, PHẾP ĐỐI.<br /> 1. Tìm hiểu kiến thức cơ bản:<br /> + Phép điệp là biện pháp tu từ lặp lại một yếu tố diễn đạt (vần, nhịp, từ, cụm từ,<br /> câu) nhằm nhấn mạnh, biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa, có khả năng gợi hình tượng<br /> nghệ thuật.<br /> + Phép đối là biện pháp tu từ lặp lại một yếu tố diễn đạt (vần, nhịp, từ, cụm từ, câu)<br /> nhằm nhấn mạnh, biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa, có khả năng gợi hình tượng nghệ<br /> thuật.<br /> + Phép điệp và phép đối tu từ về bản chất giống với phép điệp và phép đối, nhưng<br /> khác ở tính chất mới mẻ, lâm thời, tính hấp dẫn và giá trị nghệ thuật.<br /> 2. Luyện tập:<br /> -<br /> <br /> Phân tích mỗi phép tu từ gắn với tác dụng, hiệu quả thẩm mĩ của chúng. Muốn<br /> thế cần lĩnh hội đúng nội dung thẩm mĩ mà văn bản hoặc phần trích văn bản<br /> biểu hiện.<br /> - Các loại bài luyện tập:<br /> + Nhận biết và phân tích hai phép tu từ trong văn bản.<br /> + Cảm nhận và phân tích tác dụng nghệ thuật của hai phép tu từ trong văn bản<br /> BÀI 3. NHỮNG YÊU CẦU SỬ DỤNG TIẾNG VIỆT.<br /> 1. Tìm hiểu kiến thức cơ bản:<br /> + Về ngữ âm và chữ viết: cần phát âm theo âm thanh chuẩn của tiếng Việt, cần viết<br /> đúng theo các qui tắc hiện hành về chính tả và chữ viết nói chung.<br /> + Về từ ngữ: dùng từ ngữ đúng với hình thức và cấu tạo, với ý nghĩa, với đặc điểm<br /> ngữ pháp của chúng trong tiếng Việt.<br /> + Về ngữ pháp: cần cấu tạo câu theo đúng ngữ pháp tiếng Việt, diễn đạt đúng các<br /> quan hệ ý nghĩa và sử dụng dấu câu thích hợp.<br /> + Về phong cách ngôn ngữ: cần nói và viết phù hợp với các đăc trưng và chuẩn<br /> mực trong từng phong cách chức năng ngôn ngữ.<br /> <br /> 5<br /> <br />