Đề cương ôn tập học kì 1 môn Ngữ văn 10 năm 2019-2020 - Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm

Chia sẻ: Starburst Free | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề cương ôn tập học kì 1 môn Ngữ văn 10 năm 2019-2020 - Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm cung cấp cho các bạn những câu hỏi bài tập giúp bạn ôn tập và hệ thống kiến thức hiệu quả. Hi vọng với tư liệu này sẽ giúp các bạn đạt kết quả cao trong kì thi sắp tới. Chúc các bạn thi tốt!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề cương ôn tập học kì 1 môn Ngữ văn 10 năm 2019-2020 - Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm

TRƯỜNG THPT NGUYỄN BỈNH KHIÊM TỔ: NGỮ VĂN ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN NGỮ VĂN 10 HỌC KỲ I. NĂM HỌC: 2019 – 2020 PHẦN I . KIẾN THỨC VÀ KĨ NĂNG LÀM CÁC DẠNG ĐỀ ĐỌC – HIỂU I. Phạm vi và yêu cầu của phần đọc – hiểu 1. Phạm vi Các văn bản được chọn có thể là văn bản văn học (trong chương trình hoặc ngoài chương trình Ngữ văn phổ thông), văn bản nhật dụng. 2. Yêu cầu: đọc hiểu văn bản theo 4 cấp độ: - Nhận biết về thể loại, phương thức biểu đạt, cách sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, các biện pháp tu từ,… - Hiểu được đặc điểm, ý nghĩa của việc sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, biện pháp tu từ. - Khái quát được nội dung cơ bản của văn bản, đoạn văn bản. - Bày tỏ suy nghĩ, quan điểm về một vấn đề nêu ra trong văn bản. II. Kiến thức trọng tâm: 1. Kiến thức về từ - Phân loại từ theo phạm vi sử dụng: Từ toàn dân, từ địa phương, từ lóng, khẩu ngữ, thuật ngữ… - Phân loại từ theo cấu tạo: Từ đơn, từ phức (từ láy, từ ghép) - Đặc điểm ngữ âm, ngữ nghĩa - Các biện pháp tu từ về từ: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, điệp từ, nói giảm nói tránh, nói quá, tương phản, liệt kê, chơi chữ.... 2. Kiến thức về câu - Các loại câu phân loại theo cấu tạo ngữ pháp: câu đơn (câu đơn bình thường, câu đơn đặc biệt), câu ghép (câu ghép đẳng lập, câu ghép chính phụ) - Các loại câu phân loại theo mục đích nói: câu tường thuật, câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm. - Câu tỉnh lược, câu đặc biệt, câu khẳng định, câu phủ định,… - Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn. 3. Kiến thức về văn bản - Đề tài, chủ đề, bố cục, nội dung chính của văn bản - Phân loại văn bản theo phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh, hành chính - công vụ. - Các thể loại của văn bản văn học 1
- Các phương thức trần thuật trong văn bản nghệ thuật: Trực tiếp (ngôi thứ nhất), nửa trực tiếp (từ ngôi thứ ba nhưng điểm nhìn và lời kể theo giọng điệu của nhân vật trong tác phẩm), gián tiếp (ngôi thứ 3). III. Bài tập minh họa Bài tập 1: Đọc đoạn văn bản sau và trả lời các câu hỏi: Phan Anh là sao Việt hiếm hoi biết dùng trang cá nhân của mình để kêu gọi cộng đồng chung tay vào những việc nhân văn, có ý nghĩa. Đây được xem là “chuyện lạ” giữa showbiz tràn ngập những ngôi sao chỉ biết khoe thân, khoe của trên facebook. Trong một lần trả lời phỏng vấn, MC này đã chia sẻ về quan điểm sống của mình như sau: "Tôi cố gắng trở thành một người tốt, sống có tâm và có tình. Đó là 3 chữ T cần thiết. Còn trong các mối quan hệ xã hội nói chung thì tôi chọn 2 chữ T: tử tế”. Có lẽ chính vì quan điếm sống hết sức nhân văn trên mà Phan Anh là nghệ sĩ hiếm hoi ở Việt Nam gây dựng được uy tín cá nhân với cộng đồng. Những phát ngôn và hành động của anh hầu hết đều nhận được sự ủng hộ tích cực của xã hội. Chứng kiến hình ảnh xúc động về người dân miền Trung trong cơn bão lũ cuối tuần qua, MC Phan Anh đã lập tức bỏ ra 500 triệu đồng ủng hộ. Anh cũng kêu gọi cộng đồng hãy chung tay cùng mình để sẻ chia bớt những khó khăn, nhọc nhằn sau cơn lũ với người dân miền Trung. Sức mạnh lời kêu gọi của MC Phan Anh có hiệu ứng bất ngờ. Sau gần 1 ngày anh phát ra thông báo chung tay ủng hộ đồng bào miền Trung, tài khoản của MC này đã thu về gần 8 tỉ đồng. Tính đến trưa 18/10 thì con số đã vượt qua 10 tỉ. (Nguồn http://vietnamnet.vn/vn/giai-tri/the-gioi-sao/ly-giai-suc-hut-khung-khiep-cua-mc-phan-anh- 334679.html ngày 19/10/2016) Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt của văn bản. Câu 2. Tại sao nói MC Phan Anh có quan điểm sống hết sức nhân văn? Câu 3. Trái ngược với phát ngôn và hành động của MC Phan Anh là hiện tượng gì xảy ra trong đời sống được nhắc đến trong văn bản? Nêu hậu quả của hiện tượng đó? Câu 4. Suy nghĩ của anh/chị về cái nhìn của mọi người đối với người “tử tế” được gợi ra ở phần đọc hiểu. Bài tập 2: Đọc bài thơ sau và trả lời các câu hỏi MẸ VÀ QUẢ (Nguyễn Khoa Điềm) Những mùa quả mẹ tôi hái được Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng Những mùa quả lặn rồi lại mọc Như mặt trời, khi như mặt trăng 2
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên Còn những bí và bầu thì lớn xuống Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi. Và chúng tôi, một thứ quả trên đời Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi Mình vẫn còn một thứ quả non xanh. (Trích từ Mẹ của nhà thơ, NXB Phụ nữ, 2008) Câu 1.Bài thơ viết về đề tài gì? Câu 2.Ở khổ thơ thứ nhất, hình ảnh người mẹ hiện lên như thế nào? Câu 3.Trong hai câu thơ: Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi - Mình vẫn còn một thứ quả non xanh, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó. Bài tập 3: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 4: Hạt gạo làng ta Có vị phù sa Của sông Kinh Thầy Có hương sen thơm Trong hồ nước đầy Có lời mẹ hát Ngọt ngào đắng cay… Hạt gạo làng ta Có bão tháng Bảy Có mưa tháng Ba Giọt mồ hôi sa Những trưa tháng sáu Nước như ai nấu Chết cả cá cờ Cua ngoi lên bờ Mẹ em xuống cấy… (Trích Hạt gạo làng ta- Trần Đăng Khoa) Câu 1. Thể thơ của văn bản là gì? Câu 2. Chỉ ra và nêu tác dụng của phép so sánh trong đoạn thơ thứ hai. Câu 3.Qua đoạn thơ, tác giả muốn khẳng định những giá trị gì của hạt gạo làng ta? 4. Em có suy nghĩ gì đối với người nông dân “ một nắng hai sương” làm ra hạt gạo em được ăn hằng ngày? PHẦN II: LÀM VĂN (NGHỊ LUẬN VĂN HỌC) I. Phạm vi – yêu cầu 1. Yêu cầu 3
- Dạng bài: Nghị luận về một tác phẩm/ đoạn trích thơ. - Kiến thức: + HS nắm được tác giả, tác phẩm, xuất xứ, vị trí đoạn trích của tác phẩm. + HS nắm được nội dung của tác phẩm. + HS nắm được nghệ thuật, phong cách của tác giả. 2. Phạm vi Viết bài văn nghị luận văn học về các tác phẩm : -Tỏ lòng (Phạm Ngũ Lão) -Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi) -Nhàn (Nguyễn Bỉnh Khiêm) II. Kiến thức trọng tâm 1. Tác phẩm Tỏ lòng (Phạm Ngũ Lão) 1.1. Tác giả - tác phẩm - Phạm Ngũ Lão: được ngợi ca là người : “văn võ toàn tài” -Tác phẩm: mieâu taû khí phaùch vaø hoaøi baõo lôùn lao cuûa vò töôùng taøi ñôøi Traàn trong cuoäc khaùng chieán choáng quaân Nguyeân. 1.2. Nội dung a.Hai caâu ñaàu: hình töôïng con ngöôøi vaø quaân ñoäi thôøi Traàn. + Con ngöôøi: Hoaønh soùc (caàm ngang ngoïn giaùo) → tö theá huøng duõng hieân ngang, saün saøng chieán ñaáu trong khoâng gian roäng lôùn, thôøi gian daøi → Beàn chí, kieân cöôøng baát khuaát, chieán ñaáu trong suoát beà daøi lòch söû. Tö theá aáy mang taàm voùc vuõ truï lôùn lao saùnh cuøng trôøi ñaát. + Tam quaân: Nghóa heïp: toaøn boä quaân ñoäi nhaø Traàn. Nghóa roäng: caû daân toäc cuøng ñöùng leân. Hình aûnh con nguôøi vaø thôøi ñaïi nhaø Traàn ñaõ loàng vaøo nhau. +Söùc maïnh: tì hoå: so saùnh → söùc maïnh phi thöôøng. Khí thoân ngöu: cöôøng ñieäu → khí theá tieán coâng maõnh lieät. Toùm laïi, taùc giaû ñaõ xaây döïng hình aûnh ngöôøi traùng só loàng trong hình aûnh toaøn daân toäc vôùi tö theá taàm voùc vuõ truï, khí theá haøo huøng, gợi hào khí Đông A b. Hai caâu sau: Lyù töôûng lôùn lao cuûa taùc giaû. + Coâng danh: laäp coâng (ñeå laïi söï nghieäp), laäp danh (ñeå laïi tieáng thôm). PNL: coi hoaøi baõo giuùp nöôùc, giuùp daân laø nghóa vuï, traùch nhieäm thieâng lieâng ñoái vôùi ñaát nöôùc. +Taâm: theïn vì chöa coù taøi möu löôïc lôùn, chöa traû xong nôï nöôùc, theå hieän yù thöùc traùch nhieäm cao ñoái vôùi ñaát nöôùc. Ñoù chính laø caùi theïn cao caû coù yù nghóa tích cöïc, laøm neân nhaân caùch con ngöôøi cuûa oâng. + Khaùt voïng: muoán coáng hieán nhieàu hôn nöõa cho ñaát nöôùc. 1.3. Ngheä thuaät: 4
- Hình ảnh thơ hoành tráng, thích hợp với việc tái hiện khí thế hào hùng của thời đại và tầm vóc, chí hướng của người anh hùng - Ngôn ngữ cô đọng. 2. Tác phẩm Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi) 2.1. Tác giả - tác phẩm - Nguyễn Trãi laø moät nhaø chính trò, moät nhaø vaên hoaù loãi laïc, moät nhaø thô, moät nhaø ngheä só yeâu thieân nhieân, yeâu cuoäc soáng. -Xuaát xöù: baøi thô soá 43/61 baøi trong chuøm thô “Baûo kính caûnh giôùi” trích “Quoác aâm thi taäp”. 2.2. Nội dung a. Saùu caâu ñaàu: böùc tranh caûnh vaät vaø cuoäc soáng ôû queâ nhaø cuûa taùc giaû. -Hoaøn caûnh soáng: Roài: roãi raõi, raõnh roãi → hoùng maùt, daïo chôi. Ngaøy tröôøng: ngaøy daøi → moät söï an nhaøn baát ñaéc dó. -Caûnh vaät – cuoäc soáng: +Hình aûnh: Hoeø luïc: ñuøn ñuøn, rôïp giöông, thaïch löïu – phun thöùc ñoû, hoàng lieân – tiễn muøi höông. Ñoäng töø gôïi taû, gôïi caûm. Böùc tranh thieân nhieân ngaøy heø hieän leân vôùi nhöõng hình aûnh raát ñaëc tröng, röïc rôõ, ñaày söùc soáng qua söï caûm nhaän tinh teá cuûa nhaø thô. +Âm thanh: lao xao, daéng doûi. Cuoäc soáng vui töôi , yeân aû, thanh bình. =>Tình yeâu thieân nhieân vaø tình caûm gaén boù saâu ñaäm vôùi cuoäc soáng ôû queâ nhaø. b. Hai caâu cuoái: taám loøng cuûa taùc giaû. -Öôùc mong, khaùt voïng cao ñeïp veà moät cuoäc soáng thaùi bình, haïnh phuùc cho muoân daân, noãi nieàm traên trôû saâu kín cuûa taùc giaû – suoát ñôøi vì nöôùc, vì daân =>Tö töôûng nhaân nghóa–ñieåm keát tuï cuûa hoàn thô ÖÙc Trai. 2.3. Ngheä thuaät: -Töø ngöõ giaûn dò, giaøu söùc bieåu caûm, hình aûnh gaàn guõi, caâu chöõ ngaén goïn, doàn neùn caûm suùc, xen lẫn từ Hán và điển tích - Sử dụng từ láy độc đáo: đùn đùn, lao xao, dắng dỏi… 3. Tác phẩm Nhàn (Nguyễn Bỉnh Khiêm) 3.1. Tác giả - tác phẩm - Thô Nguyeãn Bænh Khieâm mang ñaäm chaát trieát lí giaùo huaán, ngôïi ca chí cuûa keû só, thuù thanh nhaøn. Ñoàng thôøi pheâ phaùn thoùi ñôøi ñen baïc trong xaõ hoäi. -Tác phẩm: Baøi thô ruùt trong taäp Baïch Vaân quoác ngöõ thi 3.2. Nội dung a. Hai caâu ñeà -Troàng rau , troàng hoa, nuoâi caù. Loái soáng an nhaøn, ung dung, thö thaùi. - Chöõ “moät” ñöôïc laëp laïi -> nhu caàu cuoäc soáng thaät ñôn giaûn - Hai chöõ “thô thaån” noùi traïng thaùi thaûnh thôi cuûa con ngöôøi. 5
b. Hai caâu thöïc + Tìm nôi vaéng veû khoâng phaûi laø laùnh ñôøi maø laø tìm nôi mình thích thuù, nôi khoâng phaûi choán quan tröôøng, chôï buùa, “giaønh giaät tö lôïi”. + Ñeán choán lao xao laø ñeán choán “lôïi danh” huyeân naùo, nôi coù nhieàu nguy hieåm. - Quan nieäm “khoân” vaø “daïi” cuûa taùc giaû khaùc ñôøi vì nay laø caùch noùi ngöôïc vôùi gioïng mæa mai. “Daïi” ôû nay chæ laø khoân, “khoân” laïi chính laø daïi. c. Hai caâu luaän - Noùi veà chuyeän sinh hoaït haèng ngaøy nhö chuyeän aên, chuyeän taém… tuy ñôn sô nhöng muøa naøo cuõng saün. Cuoäc soáng nhö theá cho pheùp con ngöôøi ñöôïc töï do, khoâng caàn phaûi khoâng theo ñuoåi coâng danh, khoâng luoàn cuùi , caàu caïnh keû khaùc -> Cuoäc soáng thanh ñaïm hoaø hôïp vôùi thieân nhieân. d. Hai caâu keát -yù nghóa coi thöôøng phuù quyù, khaúng ñònh moät laàn nöõa söï löïa choïn loái soáng cuûa rieâng mình. 3.3. Ngheä thuaät: - Sử dụng phép đối, điển cố - Ngôn ngữ mộc mác, tự nhiện mà ý vị, giàu chất triết lí. 5. DẠNG ĐỀ NGHỊ LUẬN VỀ MỘT BÀI THƠ, ĐOẠN THƠ *Mở bài: -Giới thiệu khái quát về: tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh ra đời của bài thơ… -Giới thiệu đoạn thơ (nếu đề yêu cầu nghị luận về một đoạn thơ). * Thân bài: - Phân tích nội dung chính qua từ ngữ, hình ảnh, câu thơ… -Phân tích các chi tiết, hình ảnh nghệ thuật đặc sắc - Tổng kết nội dung, nghệ thuật. * Kết bài: - Khái quát nội dung yêu cầu đề. Cảm nhận của bản thân về bài thơ, đoạn thơ. PHẦN III. ĐỀ MINH HỌA Đề 1: I. Phần đọc hiểu (3 điểm) Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi: Nếu bước chân vào bất kì bệnh viện nào và hỏi bác sĩ về “bệnh vô cảm”, chắc chắn bạn sẽ không nhận được câu trả lời. Bởi đó là căn bệnh tồn tại ngoài xã hội chứ không phải đơn thuần trên giường bệnh. “Bệnh vô cảm” là tình trạng chai sạn của tâm hồn, là thái độ sống thờ ơ, lãnh đạm trước những gì diễn ra xung quanh mình. Đáng sợ hơn là nó diễn ra ngay cả trước những đau khổ, mất mát của con người. Một ngày, bạn không còn biết yêu thương và cũng không căm ghét, không cảm nhận được hạnh phúc và cũng không động lòng trước đau khổ, không có khát vọng sống ý nghĩa… thì ắt hẳn, bạn đang có những “triệu chứng” của căn bệnh vô cảm đáng sợ kia. Nó không làm con người ta đau đớn hay chết đi về thể xác nhưng lại làm trái tim và tâm hồn chết dần trong sự lạnh lẽo. Và phải chăng “cái chết không phải là điều mất mát lớn nhất trong cuộc đời, sự mất mát lớn nhất là bạn để tâm hồn tàn lụi ngay khi còn sống” như lời Nooc-man Ku-sin đã khẳng định? 6
(Theo Bài tập Ngữ văn 12, tập Hai, tr.75, NXBGDVN-2011) 1. Xác định phương thức biểu đạt của văn bản? 2. Theo tác giả, những “triệu chứng” của thói vô cảm là gì? 3. Tại sao tác giả lại cho rằng vô cảm là căn bệnh tồn tại ngoài xã hội chứ không phải đơn thuần trên giường bệnh? 4. Theo anh/chị mỗi người cần phải làm những gì để tâm hồn không tàn lụi ngay khi còn sống? II. Phần làm văn (7 điểm) Phân tích bài thơ “Tỏ lòng” của Phạm Ngũ Lão. Qua quan niệm “công danh” của tác giả, anh (chị) hãy xác định quan niệm về “công danh” của bản thân trong xã hội hiện nay. Đề 2: I. Phần đọc hiểu (3 điểm) Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi: Hãy sống như đời sống để biết yêu nguồn cội Hãy sống như đồi núi vươn tới những tầm cao Hãy sống như biển trào, như biển trào để thấy bờ bến rộng Hãy sống như ước vọng để thấy đời mênh mông Và sao không là gió, là mây để thấy trời bao la Và sao không là phù sa rót mỡ màu cho hoa Sao không là bài ca của tình yêu đôi lứa Sao không là mặt trời gieo hạt nắng vô tư Và sao không là bão, là giông, là ánh lửa đêm đông Và sao không là hạt giống xanh đất mẹ bao dung Sao không là đàn chim gọi bình minh thức giấc Sao không là mặt trời gieo hạt nắng vô tư (Khát vọng - Phạm Minh Tuấn) Câu 1: Nội dung chủ yếu của bài hát là gì? Câu 2: Chỉ ra và phân tích hiệu quả của những biện pháp tu từ được sử dụng trong lời bài hát trên? 7
Câu 3: Câu nào trong lời bài hát để lại cho anh/chị ấn tượng sâu sắc nhất? Câu 4: Lời bài hát đem đến cho anh/ chị cảm xúc gì? II. Phần làm văn (7 điểm) Phân tích bài thơ Nhàn (Nguyễn Bỉnh Khiêm), qua đó nhận xét về lựa chọn sống “nhàn” của tác giả. 8