Đề tài: Ảnh hưởng của hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia ( NMD ) tới quan hệ Mỹ - Trung Quốc

Chia sẻ: Nguyễn Thanh Lâm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những biến động của quan hệ Mỹ - Trung luôn là một đề tài hấp dẫn đối với những người quan tâm , nghiên cứu quan hệ quốc tế. MỐi quan hệ này là một trong những quan hệ song phương quan trọng nhật trên thế giới, có ảnh hưởng đến an ninh, ổn định và phồn vinh của khu vực châu Á - Thái Bình Dương...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Ảnh hưởng của hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia ( NMD ) tới quan hệ Mỹ - Trung Quốc

1 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM BÖÅ NGOAÅI GIAO HOÅC VIÏÅN QUAN HÏÅ QUÖËC TÏË KHOA CHÑNH TRÕ QUÖËC TÏË VAÂ NGOAÅI GIAO --------------------------------------------------------------- Luêån vùn töët nghiïåp AÃNH HÛÚÃNG CUÃA HÏÅ THÖËNG PHOÂNG THUÃ TÏN LÛÃA QUÖËC GIA (NMD) TÚÁI QUAN HÏÅ MYÄ -TRUNG QUÖËC Giaáo viïn hûúáng dêîn : T.S Àöî Sún Haãi Sinh viïn thûåc hiïån : Buâi Haãi Thiïm Lúáp/Khoaá : D – K25 Haâ Nöåi – 2002 http://www.ebooks.vdcmedia.com
2 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM MUÅC LUÅC Lúâi caãm ún .................................................................................... 4 Danh muåc tûâ viïët tùæt................................................................... 5 Lúâi múã àêìu ................................................................................... 7 Chûúng I: Vêën àïì vuä khñ chiïën lûúåc trong quan hïå Myä-Trung ............................................................................................................... 10 1. Khaái quaát vïì quan hïå Myä-Trung ..................................... 10 1.1. Quan hïå Myä-Trung trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh 10 1.2. Quan hïå Myä-Trung tûâ sau chiïën tranh laånh àïën nay ....................................................................................................... 12 2. Vai troâ cuãa vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc trong quan hïå Myä-Trung.......................................................................................... 15 2.1. Nhên töë rùn àe - kiïìm chïë lêîn nhau......................... 15 2.2. Nhên töë thuác àêíy húåp taác........................................... 18 Chûúng II: AÃnh hûúãng cuãa hïå thöëng NMD túái möåt söë vêën àïì trong quan hïå Myä-Trung.................................................................... 22 1. Trung Quöëc - àöëi tûúång chuã yïëu cuãa hïå thöëng NMD ..... 22 1.1. Khaã nùng àaãm baão an ninh vaâ caác lúåi ñch chiïën lûúåc cho nûúác Myä cuãa hïå thöëng NMD................................................ 22 1.2. Nhên töë Trung Quöëc trong böë trñ hïå thöëng NMD cuãa Myä.................................................................................................. 26 2. Nguy cú phaá vúä thïë cên bùçng khaã nùng rùn àe haåt nhên ........................................................................................................... 28 http://www.ebooks.vdcmedia.com
3 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 2.1. Quan àiïím cuãa Trung Quöëc vïì khaã nùng rùn àe haåt nhên àöëi vúái Myä ........................................................................... 28 2.2. Möëi àe doaå cuãa hïå thöëng NMD àöëi vúái khaã nùng rùn àe haåt nhên cuãa Trung Quöëc...................................................... 32 3. NMD caãn trúã quaá trònh thöëng nhêët Àaâi Loan ................ 35 3.1. Khaái quaát vïì vêën àïì Àaâi Loan trong quan hïå Myä- Trung ............................................................................................ 35 3.2. Taác àöång cuãa hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa túái vêën àïì thöëng nhêët Àaâi Loan................................................................... 38 4. NMD thuác àêíy möåt cuöåc chaåy àua vuä trang múái............ 40 Chûúng III: Chiïìu hûúáng quan hïå Myä-Trung trûúác sûå xuêët hiïån cuãa hïå thöëng NMD ..................................................................... 46 1. Xu hûúáng têåp húåp lûåc lûúång cuãa Myä vaâ Trung Quöëc xung quanh vêën àïì NMD......................................................................... 46 2. Triïín voång quan hïå Myä-Trung trûúác sûå xuêët hiïån cuãa hïå thöëng NMD....................................................................................... 51 Kïët luêån ...................................................................................... 54 Chuá thñch.................................................................................... 57 http://www.ebooks.vdcmedia.com
4 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM LÚÂI CAÃM ÚN Töi xin baây toã loâng biïët ún sêu sùæc àöëi vúái Thêìy giaáo – Tiïën syä Àöî Sún Haãi, ngûúâi àaä têån tònh hûúáng dêîn töi hoaân thaânh baãn luêån vùn naây vaâ àaä cho chuáng töi nhûäng baâi giaãng böí ñch trong suöët khoaá hoåc. Àöìng thúâi töi muöën guãi lúâi caãm ún chên thaânh túái caác thêìy, caác cö trong Khoa Chñnh trõ quöëc tïë vaâ Ngoaåi giao. Töi cuäng xin caãm ún caác chuyïn viïn cuãa Ban nghiïn cûáu Êu - Myä: cö Lï Linh Lan (Trûúãng ban), cö Nguyïîn Thaái Yïn Hûúng, cö Nguyïîn Thu Hùçng vaâ anh Lï Àònh Tônh vïì nhûäng baâi giaãng trong khoaá hoåc vïì chñnh saách àöëi ngoaåi cuãa Myä, vïì nhûäng taâi liïåu vaâ nhûäng chó dêîn quñ baáu àaä giuáp àúä töi trong quaá trònh laâm luêån vùn. Töi cuäng xin gûãi lúâi caãm ún àïën Thû viïån Hoåc viïån quan hïå quöëc tïë, Thû viïån Quên àöåi vïì nhûäng taâi liïåu tham khaão cho baãn luêån vùn. Cuöëi cuâng töi rêët biïët ún gia àònh, nhûäng ngûúâi thên vaâ baån beâ àaä hïët loâng àöång viïn, giuáp àúä töi trong quaá trònh viïët luêån vùn. Haâ Nöåi, thaáng 7 nùm 2002 Buâi Haãi Thiïm http://www.ebooks.vdcmedia.com
5 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM DANH MUÅC TÛÂ VIÏËT TÙÆT ABM (Anti-Ballistic Missile) : Tïn lûãa chöëng tïn lûãa àaån àaåo ALBM (Air-Launched Ballistic Missile): Tïn lûãa àaån àaåo phoáng tûâ maáy bay chiïën lûúåc BMD (Ballistic Missile Defense) : Phoâng thuã tïn lûãa àaån àaåo CHND: Cöång hoaâ nhên dên CTBT (Comprehensive Test Ban Treaty): Hiïåp ûúác cêëm thûã vuä khñ haåt nhên toaân diïån DF (Dong Feng) : Àöng Phong–Loaåi tïn lûãa àaån àaåo vûúåt àaåi chêu cuãa Trung Quöëc GPALS (Global Protection Against Limited Strikes) : Phoâng thuã toaân cêìu chöëng laåi caác cuöåc tiïën cöng haån chïë EKV (Exoatmosphere-Kill-Vehicle) : Thiïët bõ àaánh vaâ tiïu diïåt tïn lûãa ngoaâi khñ quyïín FDI (Foreign Direct Investment): Àêìu tû trûåc tiïëp tûâ nûúác ngoaâi GDP (Gross Domestic Product): Töíng saãn phêím quöëc nöåi HÀBA: Höåi àöìng Baão an ICBM (Inter-Continental Ballistic Missile) : Tïn lûãa àaån àaåo xuyïn luåc àõa JL (Julang) : Soáng Lúán - Loaåi tïn lûãa àaån àaåo phoáng tûâ taâu ngêìm cuãa Trung Quöëc LHQ: Liïn Húåp quöëc MAD (Mutual Assured Destruction) : Sûå huyã diïåt lêîn nhau möåt caách chùæc chùæn MD (Missile Defense) : Phoâng thuã tïn lûãa http://www.ebooks.vdcmedia.com
6 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM MIRV (Multiple Independently-targetable Re-entry Vehicle): Phûúng tiïån mang caác àaån àaåo haåt nhên àaánh vaâo nhiïìu muåc tiïu àöåc lêåp coá thïí quay trúã laåi khñ quyïín MRBM (Medium Range Ballistic Missile): Tïn lûãa àaån àaåo têìm trung MTCR (Missile Technology Control Regime): Cú chïë kiïím soaát cöng nghïå tïn lûãa NMD (National Missile Defense): Phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia NPT (Non-Proliferation Treaty): Hiïåp ûúác khöng phöí biïën vuä khñ haån nhên SALT (Strategic Arms Limitation Talks): Àaâm phaán haån chïë vuä khñ tiïën cöng chiïën lûúåc SDI (Strategic Defense Initiative) : Saáng kiïën phoâng thuã chiïën lûúåc SLBM (Submarine-Launched Ballistic Missile) : Tïn lûãa àaån àaåo phoáng tûâ taâu ngêìm SRBM (Short Range Ballistic Missile) : Tïn lûãa àaån àaåo têìm ngùæn START (Strategic Arms Reduction Treaty): Hiïåp ûúác cùæt giaãm vuä khñ tiïën cöng chiïën lûúåc TMD (Theater Missile Defense) : Phoâng thuã tïn lûãa chiïën trûúâng WMD (Weapon of Mass Destruction) : Vuä khñ huyã diïåt haâng loaåt http://www.ebooks.vdcmedia.com
7 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM LÚÂI MÚÃ ÀÊÌU Nhûäng biïën àöång cuãa quan hïå Myä-Trung luön laâ möåt àïì taâi hêëp dêîn àöëi vúái nhûäng ngûúâi quan têm, nghiïn cûáu quan hïå quöëc tïë. Möëi quan hïå naây laâ möåt trong nhûäng quan hïå song phûúng quan troång nhêët trïn thïë giúái, coá aãnh hûúãng lúán àïën an ninh, öín àõnh vaâ phöìn vinh cuãa khu vûåc chêu A'-Thaái Bònh Dûúng cuäng nhû xu hûúáng chñnh trõ vaâ kinh tïë thïë giúái trong tûúng lai. Trong khi xem xeát quan hïå Myä-Trung, möåt vêën àïì luön thu huát àûúåc sûå quan têm theo doäi cuãa thïë giúái laâ vuä khñ chiïën lûúåc vaâ khaã nùng rùn àe haåt nhên. Àêy laâ yïëu töë cêëu thaânh quan troång cuãa sûác maånh vaâ àõa võ nûúác lúán cuãa Myä vaâ Trung Quöëc. Têìm quan troång cuãa vêën àïì naây thïí hiïån úã chöî noá duy trò sûå öín àõnh chiïën lûúåc trong quan hïå hai nûúác: vûâa rùn àe, kiïìm chïë vûâa húåp taác vúái nhau. Tuy nhiïn, sûå xuêët hiïån cuãa hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia (NMD) coá nhiïìu khaã nùng àe doaå nghiïm troång sûå öín àõnh chiïën lûúåc trïn. Kïë hoaåch triïín khai möåt hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa cuãa Myä laâ möåt yïëu töë khöng múái. Trûúác àêy, caác chñnh quyïìn Myä àaä tûâng coá kïë hoaåch triïín khai caác hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa nhû hïå thöëng Sentinel (1967), hïå thöëng Safeguard (1969) vaâ àùåc biïåt laâ Saáng kiïën phoâng thuã chiïën lûúåc (SDI) (1983), hïå thöëng phoâng thuã toaân cêìu chöëng laåi caác cuöåc têën cöng haån chïë (GPALS) (1991). Nhûäng kïë hoaåch trïn cuöëi cuâng àïìu khöng thûåc hiïån àûúåc hoùåc chïët yïíu. Tuy nhiïn hiïån nay kïë hoaåch phoâng thuã tïn lûãa laåi àang àûúåc chñnh quyïìn Myä “hêm noáng” laåi, trúã thaânh tiïu àiïím trong quan hïå giûäa caác nûúác lúán, trong àoá coá quan hïå Myä-Trung. Trïn cú súã Àaåo luêåt phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia nùm 1999, Töíng thöëng Myä G.W. Bush àaä toã roä quyïët têm triïín khai hïå thöëng NMD bùçng viïåc ruát khoãi Hiïåp ûúác chöëng tïn lûãa àaån àaåo (ABM) vaâ rêìm röå thûåc hiïån chiïën dõch tuyïn truyïn vêån àöång cho kïë hoaåch NMD. Viïåc triïín khai hïå thöëng NMD seä àe doaå nghiïm troång àïën nhûäng lúåi ñch quöëc gia, trong àoá coá khaã nùng rùn àe haåt nhên, cuãa Trung Quöëc, nïn Trung Quöëc laâ möåt trong nhûäng nûúác phaãn àöëi kõch http://www.ebooks.vdcmedia.com
8 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM liïåt nhêët yá àöì triïín khai NMD cuãa Myä. Vêën àïì NMD coá nguy cú phuã möåt boáng àen lïn quan hïå Myä-Trung. Ài sêu tòm hiïíu aãnh hûúãng cuãa hïå thöëng NMD àöëi vúái lúåi ñch cuãa Trung Quöëc, Myä cuäng nhû töíng thïí quan hïå Myä-Trung seä giuáp coá möåt caái nhòn àêìy àuã hún vaâ àaánh giaá chñnh xaác hún vïì quan hïå Myä-Trung cuäng nhû vêën àïì NMD. Xuêët phaát tûâ nhûäng lyá do trïn, ngûúâi viïët àaä choån àïì taâi: “aãnh hûúãng cuãa hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia (NMD) túái quan hïå Myä-Trung”. Tuy nhiïn, luêån vùn khöng coá tham voång nghiïn cûáu toaân diïån têët caã caác mùåt aãnh hûúãng maâ coá nhûäng giúái haån nhêët àõnh. Luêån vùn têåp trung nhiïn cûáu möåt söë vêën àïì cú baãn laâ khaã nùng rùn àe haåt nhên, vêën àïì thöëng nhêët Àaâi Loan vaâ tùng cûúâng vuä trang. Yïëu töë kyä thuêåt - quên sûå seä khöng àûúåc àïì cêåp nhiïìu maâ phêìn lúán laâ nhûäng taác àöång vïì mùåt an ninh - chñnh trõ vaâ têm lyá trïn cú súã nhûäng àïì xuêët hiïån taåi cuãa chñnh quyïìn Myä vïì hïå thöëng NMD. Cho àïën nay, vêën àïì NMD trong quan hïå Myä-Trung àang gêy nhiïìu tranh luêån vaâ thu huát sûå chuá yá cuãa nhiïìu hoåc giaã trïn thïë giúái nïn cuäng àaä coá nhiïìu baâi viïët phên tñch vêën àïì naây, chuã yïëu laâ cuãa Trung Quöëc vaâ Myä. Tuy nhiïn, phêìn lúán nhûäng baâi viïët àoá coân leã teã, chûa hïå thöëng hoùåc chó àûáng trïn lêåp trûúâng cuãa Trung Quöëc hay Myä vaâ phên tñch theo quan àiïím cuãa chñnh möåt trong hai nûúác naây. úã nûúác ta cuäng chûa xuêët hiïån nhiïìu baâi viïët hay baâi nghiïn cûáu coá liïn quan, caác taâi liïåu tham khaão phêìn lúán chó mang tñnh töíng húåp thöng tin. Do àoá baãn luêån vùn coá mong muöën tòm hiïíu vêën àïì naây àïí coá thïí àoáng goáp möåt taâi liïåu tham khaão coá ñch cho nhûäng ai quan têm. Vïì mùåt phûúng phaáp luêån nghiïn cûáu, caác phên tñch, àaánh giaá àïìu dûåa trïn quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ duy vêåt lõch sûã. Àöìng thúâi caác phûúng phaáp nghiïn cûáu chuã yïëu àûúåc sûã duång laâ phûúng phaáp phên tñch-töíng húåp, so saánh-àöëi chiïëu kïët húåp vúái phûúng phaáp lögic-lõch sûã àïí têåp trung laâm roä yïu cêìu cuãa àïì taâi. Vúái nhûäng muåc àñch vaâ yïu cêìu àaä nïu, luêån vùn, ngoaâi phêìn Múã àêìu vaâ phêìn Kïët luêån, àûúåc böë cuåc nhû sau: * Chûúng I: Khaái quaát möåt söë neát vïì quan hïå Myä -Trung trong vaâ sau chiïën tranh laånh, phên tñch vai troâ cuãa vuä khñ chiïën lûúåc - nïìn taãng cuãa hïå thöëng NMD - trong quan hïå Myä-Trung. http://www.ebooks.vdcmedia.com
9 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM * Chûúng II: Trûúác hïët tòm hiïíu nhûäng khaã nùng NMD àaãm baão lúåi ñch cho Myä, nhên töë Trung Quöëc trong böë trñ hïå thöëng NMD, sau àoá têåp trung phên tñch nhûäng aãnh hûúãng cuãa hïå thöëng naây àöëi vúái lúåi ñch cuãa Trung Quöëc vaâ ruát ra nhûäng nhêån xeát vïì aãnh hûúãng cuãa noá àöëi vúái quan hïå Myä-Trung. * Chûúng III: Tûâ kïët quaã phên tñch nhûäng aãnh hûúãng túái quan hïå ài àïën nhûäng àaánh giaá vïì taác àöång cuãa hïå thöëng NMD àöëi vúái xu hûúáng têåp húåp lûåc lûúång cuãa Myä vaâ Trung Quöëc; phên tñch chiïìu hûúáng phaát triïín cuãa möëi quan hïå naây trong thúâi gian túái. Àêy laâ möåt àïì taâi múái meã vaâ khoá àöëi vúái trònh àöå, kinh nghiïåm coân haån chïë cuãa sinh viïn àöìng thúâi do àiïìu kiïån taâi liïåu coá liïn quan cuäng rêët haån chïë nïn mùåc duâ àaä coá nhiïìu cöë gùæng, luêån vùn chùæc chùæn khöng traánh khoãi nhûäng thiïëu soát nhêët àõnh. Rêët mong nhêån àûúåc sûå chó baão cuãa thêìy cö vaâ sûå àoáng goáp yá kiïën cuãa caác baån. Haâ Nöåi, thaáng 7 nùm 2002 Buâi Haãi Thiïm http://www.ebooks.vdcmedia.com
10 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM CHÛÚNG I: VÊËN ÀÏÌ VUÄ KHÑ CHIÏËN LÛÚÅC TRONG QUAN HÏÅ MYÄ -TRUNG 1. Khaái quaát vïì quan hïå Myä-Trung Myä vaâ Trung Quöëc laâ hai nûúác lúán coá têìm quan troång àùåc biïåt trong nïìn chñnh trõ thïë giúái. Kïí tûâ sau chiïën tranh thïë giúái thûá hai àïën nay, Myä luön giûä àûúåc àõa võ siïu cûúâng caã vïì kinh tïë, chñnh trõ vaâ quên sûå coá aãnh hûúãng to lúán trïn phaåm vi toaân cêìu. Coân nhên töë Trung Quöëc kïí tûâ khi xuêët hiïån nûúác Cöång hoaâ nhên dên Trung Hoa (1/10/1949) khöng nhûäng bao truâm lïn chêu AÁ maâ ngaây caâng àoáng vai troâ quan troång trïn phaåm vi toaân thïë giúái. Do àoá quan hïå Myä- Trung luön laâ möåt truåc rêët quan troång trong quan hïå quöëc tïë, ngay caã trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh khi quan hïå Xö-Myä chiïëm àõa võ chi phöëi nïìn chñnh trõ thïë giúái. Quan hïå Myä-Trung àaä traãi qua nhiïìu giai àoaån thùng trêìm cuãa lõch sûã gùæn liïìn vúái möîi thay àöíi sêu sùæc cuãa tònh hònh thïë giúái, quan hïå giûäa caác nûúác lúán vaâ nhûäng biïën cöë nöåi böå tûâng nûúác. Quan hïå hai nûúác ài tûâ thúâi kyâ àöëi àêìu cùng thùèng dêìn dêìn ài àïën giai àoaån thùm doâ, lúåi duång nhau vaâ àiïìu chónh theo hûúáng vûâa tiïëp xuác-húåp taác vûâa àêëu tranh-kiïìm chïë lêîn nhau. 1.1. Quan hïå Myä-Trung trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh Nûúác CHND Trung Hoa ra àúâi nùm 1949 trong böëi caãnh thïë giúái àaä hònh thaânh thïë cên bùçng “hai cûåc” Myä-Xö. Quan hïå giûäa Trung Quöëc vaâ Myä coá nhûäng bûúác phaát triïín cú baãn sau: Tûâ nùm 1949 àïën cuöëi thêåp kyã 60 laâ giai àoaån cùng thùèng nhêët trong quan hïå hai nûúác. Myä vaâ Trung Quöëc àïìu bõ cuöën vaâo cuöåc chiïën tranh laånh vaâ úã trong traång thaái àöëi àêìu nhau. Sau khi àûúåc thaânh lêåp, vò caác lyá do kinh tïë, an ninh vaâ hïå tû tûúãng, Trung Quöëc àaä quyïët àõnh choån con àûúâng coá lúåi nhêët cho mònh laâ “nhêët biïn àaão” ngaã theo Liïn Xö, chöëng laåi Myä. Trong khi àoá, Myä xem Trung Quöëc laâ möëi àe doaå cöång saãn úã chêu AÁ nïn àaä thûåc hiïån möåt chñnh saách àöëi http://www.ebooks.vdcmedia.com
11 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM ngoaåi rêët thuâ àõch vúái nûúác Trung Quöëc. Myä bao vêy, phong toaã Trung Quöëc caã vïì chñnh trõ, kinh tïë vaâ quên sûå nhû khöng cöng nhêån Trung Quöëc, ngùn khöng cho Trung Quöëc vaâo Liïn Húåp quöëc, cêëm vêån thûúng maåi, kyá caác hiïåp ûúác liïn minh quên sûå vúái Nhêåt Baãn (1951), Nam Triïìu Tiïn (1953) vaâ Àaâi Loan (1954). Cuöåc chiïën tranh Triïìu Tiïn (1950-53) àaä dêîn àïën sûå àöëi àêìu quên sûå giûäa Myä vaâ Trung Quöëc khiïën quan hïå Myä-Trung trúã nïn hïët sûác cùng thùèng. Trong thêåp kyã 60, khi Xö-Trung phên liïåt, Trung Quöëc chuyïín sang “têën cöng hai mùåt”, chöëng caã Myä vaâ Liïn Xö. Quan hïå hai nûúác tiïëp tuåc trong traång thaái “àoáng bùng”. Tûâ àêìu thêåp kyã 70 àïën àêìu thêåp kyã 80, quan hïå Myä-Trung coá nhûäng bûúác caãi thiïån àaáng kïí, thêåm chñ ài àïën cêu kïët chùåt cheä trong möåt mùåt trêån chung chöëng Liïn Xö. Chuyïën thùm cuãa Töíng thöëng Myä R.Nixon àïën Trung Quöëc nùm 1972 àaánh dêëu möåt möëc lõch sûã trong quan hïå Myä-Trung, hai bïn xñch laåi gêìn nhau. Quan hïå hai nûúác àaä àûúåc khai thöng sau baãn Thöng caáo chung Thûúång Haãi 1972. Tuy nhiïn cho àïën cuöëi thêåp kyã 70, quan hïå Myä-Trung vêîn chûa coá thïm bûúác tiïën naâo do Myä –Xö hoaâ dõu, chiïën tranh Viïåt Nam kïët thuác (1975) khiïën Trung Quöëc mêët ài laá baâi mùåc caã vaâ têìm quan troång chiïën lûúåc cuãa Trung Quöëc àöëi vúái Myä giaãm, thïm vaâo àoá laâ tònh hònh phûác taåp trong nöåi böå cuãa möîi nûúác. Vaâo cuöëi nhûäng nùm 1970, quan hïå Myä-Trung àaä coá bûúác phaát triïín múái. Quan hïå Xö-Myä bûúác vaâo giai àoaån cùng thùèng trúã laåi. Myä vaâ Trung Quöëc coá chung lúåi ñch trong viïåc cuâng bùæt tay chöëng laåi sûå múã röång aãnh hûúãng cuãa Liïn Xö. Thúâi kyâ “trùng mêåt” giûäa hai bïn àûúåc àaánh dêëu bùçng sûå kiïån ngaây 16/12/1978, Myä vaâ Trung Quöëc kñ Thöng caáo chung thiïët lêåp quan hïå ngoaåi giao vaâ tuyïn böë chñnh thûác quan hïå ngoaåi giao tûâ ngaây 1/1/1979. Sûå kiïån Myä vaâ Trung Quöëc kyá Thöng caáo chung Thûúång Haãi II ngaây 17/8/1982 vïì viïåc Myä haån chïë baán vuä khñ cho Àaâi Loan laâ möåt minh chûáng cuå thïí hún cho thúâi kyâ töët àeåp cuãa quan hïå hai nûúác. Tûâ giûäa thêåp kyã 80, Trung Quöëc àaä thi haânh chñnh saách ngoaåi giao “toaân phûúng võ”, “àöåc lêåp, tûå chuã” thûåc chêët laâ ngoaåi giao “khöng liïn kïët” nïn dêìn tiïën túái caãi thiïån quan hïå vúái Liïn Xö, duy trò quan hïå töët vúái Mô. Tuy nhiïn luác naây Myä cuäng àaä caãi thiïån quan hïå vúái Liïn Xö nïn têìm quan troång chiïën lûúåc cuãa Trung Quöëc àöëi vúái http://www.ebooks.vdcmedia.com
12 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM Myä cuäng bùæt àêìu giaãm àùåc biïåt laâ vaâo cuöëi thêåp kyã 80 khi quan hïå Xö-Myä hoaâ dõu àónh cao coân vêën àïì Cam-pu-chia cuäng àaä xuêët hiïån giaãi phaáp. Sûå kiïån Thiïn An Mön (1989) àaä àaánh dêëu sûå kïët thuác cho thúâi kyâ töët àeåp vaâ sûå quay laåi tònh traång cùng thùèng trong quan hïå Myä-Trung. Myä bùæt àêìu thûåc hiïån chñnh saách trûâng phaåt rêët cûáng rùæn àöëi vúái Trung Quöëc: bao vêy, cö lêåp vïì chñnh trõ vaâ cêëm vêån vïì kinh tïë. Quan hïå hai nûúác xêëu ài nghiïm troång. Sûå kiïån Liïn Xö suåp àöí vaâ chiïën tranh laånh kïët thuác Myä àaä phaãi nhòn nhêån laåi võ trñ vaâ vai troâ cuãa Trung Quöëc trong böëi caãnh thïë giúái múái. Myä dêìn àiïìu chónh chñnh saách àöëi vúái chêu AÁ-Thaái Bònh Dûúng noái chung vaâ chñnh saách Trung Quöëc noái riïng. Quan hïå Myä- Trung tûâ àêy bûúác sang möåt chûúng múái, mang nhûäng àùåc àiïím múái vaâ diïîn biïën hïët sûác phûác taåp. 1.2. Quan hïå Myä-Trung tûâ sau chiïën tranh laånh àïën nay Sau khi Liïn Xö tan raä, cú súã “chöëng Xö” cuãa quan hïå Myä-Trung hay möëi àe doaå cuãa Liïn Xö khöng coân töìn taåi nûäa. Myä trúã thaânh siïu cûúâng duy nhêët vúái tham voång thiïët lêåp möåt trêåt tûå thïë giúái do Myä laänh àaåo vaâ muåc tiïu chiïën lûúåc laâ ngùn chùån àöëi thuã tiïìm taâng thaách thûác võ trñ àoá cuãa Myä. Trung Quöëc luác naây chûa bao giúâ coá àûúåc têìm quan troång chiïën lûúåc àöëi vúái Myä lúán nhû thïë. Myä khöng coân xem Trung Quöëc laâ laá baâi àïí mùåc caã àûúåc nûäa maâ têìm quan troång chiïën lûúåc cuãa Trung Quöëc àöëi vúái Myä thïí hiïån trïn hai goác àöå : vûâa laâ àöëi thuã tiïìm taâng coá thïí gêy ra thaách thûác lúán nhêët túái àõa võ siïu cûúâng cuãa Myä, vûâa laâ àöëi taác quan troång trong caác lônh vûåc chñnh trõ cuäng nhû kinh tïë, trong caác vêën àïì khu vûåc cuäng nhû toaân cêìu. Àöìng thúâi cuäng chûa bao giúâ Myä coá võ trñ chiïën lûúåc quan troång àöëi vúái an ninh, öín àõnh vaâ phaát triïín kinh tïë cuãa Trung Quöëc nhû hiïån nay, búãi leä trong têët caã caác nûúác lúán coân laåi chó duy nhêët coá Myä laâ coá khaã nùng vûúåt tröåi àïí kiïìm chïë, àe doaå trûåc tiïëp túái an ninh vaâ phaát triïín cuãa Trung Quöëc. Trïn goác àöå laâ àöëi thuã tiïìm taâng, Myä vaâ Trung Quöëc coá mêu thuêîn vïì chiïën lûúåc. Myä laâ cûúâng quöëc muöën duy trò nguyïn traång, ngùn chùån sûå xuêët hiïån cuãa möåt siïu cûúâng nöíi lïn thaách thûác võ trñ cuãa Myä. Ngûúåc laåi, Trung Quöëc sau möåt thúâi gian daâi kinh tïë tùng trûúãng cao vaâ öín àõnh, sûác maånh töíng húåp tùng lïn àaáng kïí trúã http://www.ebooks.vdcmedia.com
13 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM thaânh cûúâng quöëc àang tröîi dêåy, muöën phaá boã caác “luêåt chúi” do Myä chi phöëi, chöëng laåi sûå “àöåc tön” cuãa Myä trong hïå thöëng quöëc tïë. Trung Quöëc caâng lúán maånh thò tham voång caâng cao trong viïåc múã röång phaåm vi aãnh hûúãng ra khu vûåc vaâ thïë giúái. Vúái sûác maånh kinh tïë ngaây caâng tùng theo chiïìu hûúáng phaát triïín kinh tïë hiïån nay, quên àöåi Trung Quöëc àûúåc hiïån àaåi hoaá dêìn vûúåt tröåi caác nûúác trong khu vûåc, caâng tùng khaã nùng Trung Quöëc sûã duång vuä lûåc hoùåc àe doaå duâng vuä lûåc giaãi quyïët tranh chêëp, nhêët laâ tranh chêëp laänh thöí vúái caác nûúác laáng giïìng. Mêu thuêîn trïn laâ mêu thuêîn cú baãn chi phöëi toaân böå tiïën trònh quan hïå Myä-Trung cuäng nhû caác chñnh saách cuãa Myä àöëi vúái Trung Quöëc kïí tûâ chñnh quyïìn Bush I, Clinton cho àïën Bush II, cho duâ àoá laâ chñnh saách “can dûå tñch cûåc”, “ngùn chùån vaâ kiïìm chïë” hay höîn húåp theo kiïíu “kiïìm chïë mïìm” nhû hiïån nay. Tuy nhiïn mêu thuêîn chiïën lûúåc trïn chûa thïí trûåc tiïëp laâm buâng nöí xung àöåt giûäa hai bïn maâ noá phaãi biïíu hiïån thöng qua möåt hoùåc nhiïìu vêën àïì cuå thïí naâo àoá nhû vêën àïì Àaâi Loan, dên chuã nhên quyïìn, kiïím soaát vuä khñ chiïën lûúåc, hïå tû tûúãng, caác giaá trõ vaâ nïìn vùn hoaá... Trong têët caã caác vêën àïì trïn, mêu thuêîn vïì vêën àïì Àaâi Loan luön laâ nguy cú tiïìm taâng laâm buâng nöí xung àöåt xung àöåt giûäa hai bïn lúán nhêët. Trung Quöëc vúái sûác maånh töíng húåp ngaây möåt tùng, àõa võ nûúác lúán ngaây möåt maånh thò quyïët têm thöëng nhêët Àaâi Loan ngaây möåt lúán, nhêët laâ trong böëi caãnh Àaâi Loan ngaây caâng coá xu hûúáng àöåc lêåp vaâ dûúâng nhû muöën trò hoaän vö thúâi haån viïåc thöëng nhêët vaâo àaåi luåc. Trung Quöëc luön àïí ngoã khaã nùng sûã duång vuä lûåc mùåc duâ nïëu duâng àïën vuä lûåc coá nghôa laâ thaách thûác cam kïët baão vïå àöìng minh cuãa Myä cuäng nhû àõa võ siïu cûúâng cuãa Myä. Roä raâng vêën àïì Àaâi Loan vêîn vaâ seä laâ vêën àïì gai goác gêy trúã ngaåi lúán nhêët cho quan hïå Myä-Trung. Trïn goác àöå laâ àöëi taác quan troång hay “àöëi taác chiïën lûúåc”, giûäa Myä vaâ Trung Quöëc coá nhiïìu àiïím àöìng vïì lúåi ñch nhû duy trò hoaâ bònh vaâ öín àõnh, thiïët lêåp quan hïå öín àõnh lêu daâi, tòm caách traánh xung àöåt quên sûå trûåc diïån coá thïí laâm phûúng haåi àïën an ninh vaâ ûu tiïn phaát triïín kinh tïë cuãa möîi nûúác. Myä vaâ Trung Quöëc chia seã lúåi ñch trong viïåc húåp taác giaãi quyïët hoùåc ngùn chùån nhûäng àiïím noáng tiïìm taâng coá thïí gêy xaáo àöång lúán cho khu vûåc vaâ thïë giúái (chùèng haån nhû vêën àïì thöëng nhêët baán àaão Triïìu Tiïn, vêën àïì biïín Àöng...), àöëi http://www.ebooks.vdcmedia.com
14 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM phoá vúái nhûäng vêën àïì toaân cêìu nhû kiïím soaát vuä khñ, khuãng böë quöëc tïë, möi trûúâng, ma tuyá, dên söë, lûúng thûåc, nùng lûúång... Ngoaâi ra hai nûúác coân coá lúåi ñch chung trong viïåc húåp taác cuãng cöë cú chïë caác nûúác lúán trong caác töí chûác, diïîn àaân quöëc tïë, àùåc biïåt laâ cú chïë P5 trong Höåi àöìng Baão an Liïn Húåp quöëc, “cêu laåc böå” caác cûúâng quöëc haåt nhên àïí aáp àùåt yá chñ cuãa mònh lïn caác nûúác vûâa vaâ nhoã. Thïm vaâo àoá quan hïå Myä-Trung laåi coá möåt cú súã àaãm baão vûäng chùæc laâ lúåi ñch kinh tïë rêët to lúán cuãa hai bïn. Trung Quöëc luön xuêët siïu sang Myä vaâ xuêët khêíu sang Myä chiïëm túái 28,5% töíng kim ngaåch xuêët khêíu cuãa Trung Quöëc. Hiïån nay Myä laâ baån haâng söë 1 vaâ thõ trûúâng xuêët khêíu söë 1 cuãa Trung Quöëc. Haâng nùm trao àöíi thûúng maåi giûäa hai nûúác tùng vúái töëc àöå 15% (nùm 2000 àaåt 84 tó àö-la) coân àêìu tû trûåc tiïëp cuãa nûúác ngoaâi (FDI) cuãa Myä vaâo Trung Quöëc chiïëm 10% töíng vöën FDI vaâo Trung Quöëc, àùåc biïåt laâ nhûäng ngaânh khoa hoåc muäi nhoån, kyä thuêåt cao. Trong tiïën trònh giaãi quyïët nhûäng vêën àïì giûäa hai bïn, tuyâ tûâng thúâi àiïím vaâ tûâng trûúâng húåp cuå thïí, lúåi ñch cuãa Trung Quöëc vaâ Myä coá thïí tûúng àöìng hay xung àöåt nhûng vò lúåi ñch toaân cuåc lêu daâi, Trung Quöëc tòm caách thoaã hiïåp, traánh thaách thûác lúåi ñch chiïën lûúåc cuãa Myä. Ngûúåc laåi, Myä cuäng tñnh toaán tön troång lúåi ñch chiïën lûúåc cuãa Trung Quöëc. Hai bïn luön cöë gùæng tñch cûåc tòm kiïëm àiïím àöìng vïì lúåi ñch, tñnh àïën lúåi ñch cuãa bïn kia nhùçm xûã lyá thoaã àaáng caác vêën àïì mêu thuêîn, bêët àöìng vúái tinh thêìn “cêìu àöìng töìn dõ” nhùçm traánh àöí vúä quan hïå. Viïåc xûã lyá caác sûå kiïån gay cêën trong quan hïå hai nûúác nhû cuöåc khuãng hoaãng eo biïín Àaâi Loan 3/1996, viïåc maáy bay Myä neám bom vaâo Àaåi sûá quaán Trung Quöëc taåi Belgrade (1999) hay vuå va chaåm giûäa maáy bay Trung Quöëc vaâ maáy bay do thaám EP-3 cuãa Myä (4/2001) àïìu thïí hiïån nhûäng àùåc àiïím trïn. Quan hïå Myä-Trung töìn taåi lúåi ñch chung àan xen mêu thuêîn nïn coá àùåc àiïím nöíi bêåt laâ vûâa húåp taác-dñnh lñu vûâa àêëu tranh-kiïìm chïë lêîn nhau, laâm cho quan hïå naây luön thùng trêìm, luác xêëu luác töët, nhûng khöng dêîn àïën àöí vúä. Trong böëi caãnh quan hïå Myä-Trung tiïìm taâng nhûäng mêu thuêîn coá thïí buâng nöí thaânh xung àöåt nhû hiïån nay, lônh vûåc vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc chiïëm möåt võ trñ rêët quan troång trong khi xem xeát http://www.ebooks.vdcmedia.com
15 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM quan hïå Myä-Trung búãi leä quan hïå giûäa hai nûúác lúán naây trûúác hïët laâ quan hïå giûäa hai cûúâng quöëc haåt nhên. Noá goáp phêìn rêët lúán vaâo viïåc quyïët àõnh tñnh chêët vaâ àùåc àiïím cuãa truåc quan hïå naây. 2. Vai troâ cuãa vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc trong quan hïå Myä- Trung Vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc vaâ khaã nùng rùn àe haåt nhên laâ biïíu tûúång quan troång cho sûác maånh vaâ àõa võ nûúác lúán nïn noá luön giûä möåt têìm quan troång àùåc biïåt trong quan hïå giûäa caác nûúác lúán trong àoá coá quan hïå Myä-Trung. Noá coá àûúåc võ trñ nhû vêåy laâ nhúâ hai phûúng diïån: möåt mùåt àoáng vai troâ laâ nhên töë rùn àe, kiïìm chïë lêîn nhau, mùåt khaác laåi laâ nhên töë thuác àêíy sûå húåp taác giûäa hai nûúác. Do àoá trïn thûåc tïë chñnh vuä khñ haåt nhên àaä àoáng goáp vaâo viïåc duy trò quan hïå chiïën lûúåc öín àõnh giûäa Myä vaâ Trung Quöëc, ngùn ngûâa xung àöåt haåt nhên giûäa hai nûúác. 2.1. Nhên töë rùn àe - kiïìm chïë lêîn nhau Möåt thûåc tïë khöng thïí phuã nhêån laâ vuä khñ haåt nhên coá àùåc tñnh huyã diïåt vö cuâng khuãng khiïëp nïn bêët cûá nûúác naâo súã hûäu noá àïìu coá thïí möåt mùåt ngùn ngûâa hûäu hiïåu möåt cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc, kiïìm chïë möåt loaåt caác möëi àe doaå trong àoá coá vuä khñ huyã diïåt haâng loaåt vaâ nhûäng lûåc lûúång thöng thûúâng lúán nhûng mùåt khaác àöìng thúâi laåi laâ möëi àe doaå thûúâng trûåc cho caác àöëi thuã. Caách töët nhêët àïí möîi nûúác ngùn àöëi thuã sûã duång chuáng chöëng laåi mònh laâ sûã duång chñnh möëi àe doaå haåt nhên àïí àöëi phoá laåi. Noái möåt caách khaác laâ “dô àöåc trõ àöåc”. Sûå rùn àe bùçng vuä khñ haåt nhên laâm cho caái giaá phaãi traã cho viïåc sûã duång vuä khñ haåt nhên cuãa àöëi thuã cao àïën mûác keã àoá seä quyïët àõnh khöng sûã duång chuáng trong bêët cûá tònh huöëng naâo, ngay caã trûúâng húåp khuãng hoaãng trêìm troång hay xung àöåt gay gùæt. Àùåc àiïím naây coá thïí thêëy rêët roä trong quan hïå giûäa caác cûúâng quöëc haåt nhên noái chung vaâ quan hïå Myä - Trung Quöëc noái riïng: vuä khñ haåt nhên laâ sûác maånh mang tñnh àe doaå, kiïìm chïë lêîn nhau. Trûúác àêy trong thúâi kyâ chiïën tranh laånh, hai siïu cûúâng Xö-Myä möîi bïn súã hûäu möåt kho vuä khñ haåt nhên lúán túái haâng ngaân àêìu àaån coá khaã nùng àaánh túái laänh thöí cuãa nhau, àuã sûác huyã diïåt toaân nhên loaåi àïën haâng chuåc lêìn. Do àoá vuä khñ haåt nhên àoáng vai troâ laâ nhên http://www.ebooks.vdcmedia.com
16 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM töë rùn àe hûäu hiïåu àöëi vúái caã hai siïu cûúâng vaâ traánh àûúåc möåt cuöåc chiïën tranh haåt nhên do nhêån thûác vïì sûå huyã diïåt lêîn nhau möåt caách chùæc chùæn (MAD). Nïëu hai siïu cûúâng àïìu sûã duång vuä khñ haåt nhên àïí têën cöng nhau hoùåc möåt bïn têën cöng möåt bïn traã àuäa thò kïët cuåc àïìu laâ sûå tûå saát cuãa caã hai bïn maâ khöng coá keã chiïën thùæng. Chiïën tranh haåt nhên traánh àûúåc möåt phêìn quan troång nhúâ coá traång thaái “cên bùçng súå haäi” (Balance of Terror) giûäa hai bïn. Trong böëi caãnh quan hïå Myä-Trung hiïån nay, mùåc duâ chïnh lïåch rêët lúán trong so saánh lûåc lûúång haåt nhên chiïën lûúåc giûäa Myä vaâ Trung Quöëc vúái ûu thïë vûúåt tröåi cuãa Myä, nhûng khöng vò thïë maâ vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc trong quan hïå Myä-Trung giaãm mêët vai troâ rùn àe kiïìm chïë àöëi vúái ngay caã Myä. Vúái hiïåp àõnh cùæt giaãm vuä khñ haåt nhên chiïën lûúåc kyá vúái Nga (5/2002), Myä dûå àõnh àïën nùm 2012 seä chó duy trò tûâ 1700-2200 àêìu àaån haåt nhên úã tû thïë sùén saâng chiïën àêëu so vúái mûác hiïån coá laâ 7013 àêìu àaån. Sûå cùæt giaãm naây nùçm trong àiïìu chónh hoåc thuyïët haåt nhên vaâ chiïën lûúåc rùn àe múái cuãa Myä nhùçm tùng cûúâng tñnh linh hoaåt, àöå chñnh xaác vaâ sûác maånh tiïën cöng cuãa lûåc lûúång haåt nhên Myä. Vúái lûåc lûúång haåt nhên tinh nhuïå phöëi húåp “böå ba chiïën lûúåc” göìm tïn lûãa àaån àaåo xuyïn luåc àõa (ICBM), tïn lûãa àaån àaåo àùåt trïn taâu ngêìm (SLBM) vaâ tïn lûãa àaån àaåo phoáng tûâ caác maáy bay neám bom haåt nhên têìm xa (ALBM), Myä coá khaã nùng àaánh àoân quyïët àõnh tiïu diïåt hoaân toaân àöëi thuã. Viïåc Myä cöng khai hoaá sûác maånh haåt nhên khöíng löì• cuãa mònh taåo nïn hiïåu quaã rêët maånh “thuyïët phuåc” vaâ rùn àe caác àöëi thuã tiïìm taâng. Caác àöëi thuã tiïìm taâng cuãa Myä, trong àoá coá Trung Quöëc, seä thêëy rùçng têën cöng Myä khöng khaác naâo tûå saát. Trung Quöëc tuy chó coá möåt lûåc lûúång haåt nhên khiïm töën hún nhiïìu vaâ khöng thïí aáp duång hoåc thuyïët haåt nhên kiïíu Myä, nhûng laåi coá caách riïng àïí duy trò khaã nùng rùn àe haåt nhên àöëi vúái Myä. Mùåc duâ Trung Quöëc chûa bao giúâ cöng böë roä raâng lûåc lûúång haåt nhên cuãa mònh nhûng theo àaánh giaá cuãa tònh baáo Myä, Trung Quöëc coá khoaãng trïn 20 tïn lûãa àaån àaåo xuyïn luåc àõa (ICBM) nhiïn liïåu loãng, àùåt cöë àõnh úã caác hêìm chûáa vaâ coá khaã nùng àaánh túái laänh thöí Myä. Söë 20 ICBM naây cuãa Trung Quöëc àaä àûúåc tònh baáo Myä phaát hiïån vaâ xaác àõnh nïn seä coá rêët ñt khaã nùng söëng soát trûúác möåt cuöåc têën cöng haåt http://www.ebooks.vdcmedia.com
17 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM nhên phuã àêìu cuãa Myä. Tuy nhiïn do Trung Quöëc khöng hïì xaác nhêån hay baác boã bêët cûá ûúác tñnh naâo cuãa nûúác ngoaâi vïì qui mö cuãa lûåc lûúång haåt nhên têìm xa cuãa mònh nïn Myä rêët khoá maâ loaåi trûâ àûúåc sai soát nhêët àõnh trong tñnh toaán. Khaã nùng rùn àe haåt nhên cuãa Trung Quöëc do àoá dûåa trïn sûå mêåp múâ vïì söë lûúång caác ICBM vaâ Trung Quöëc chó cêìn duy trò möåt kho vuä khñ haån nhên nhoã cuäng àuã àïí rùn àe hiïåu quaã àöëi phûúng. Chñnh do viïåc khöng xaác àõnh àûúåc chñnh xaác söë lûúång ICBM cuãa Trung Quöëc àaä ngùn caãn, rùn àe Myä trong viïåc hoaåch àõnh möåt cuöåc têën cöng haåt nhên vaâo Trung Quöëc. Coá thïí coá nhiïìu caách ûúác tñnh khaác nhau vïì söë lûúång àêìu àaån haåt nhên cêìn thiïët àïí gêy cho Myä nhûäng töín thêët “khöng thïí chõu àûång nöíi” nhûng möåt caách àún giaãn coá thïí ruát ra khi xem xeát lõch sûã nhûäng cuöåc chiïën tranh thöng thûúâng maâ ngûúâi Myä tiïën haânh gêìn àêy. Trong nûãa sau thïë kyã XX, Myä kïët thuác hai cuöåc chiïën tranh maâ khöng giaânh àûúåc thùæng lúåi laâ chiïën tranh Triïìu Tiïn vaâ chiïën tranh Viïåt Nam àöìng thúâi chõu nhûäng töín thêët to lúán, gêy nhûác nhöëi lêu daâi trong loâng xaä höåi Myä do haâng chuåc ngaân ngûúâi Myä àaä thiïåt maång trong möîi cuöåc chiïën tranh. Myä nhêån thûác roä rùçng hêåu quaã cuãa cuöåc têën cöng haåt nhên àöëi vúái Trung Quöëc seä laâ cuöåc tiïën cöng haåt nhên traã àuäa keáo theo con söë thûúng vong lúán hún nhiïìu lêìn con söë haâng chuåc ngaân. Theo tñnh toaán cuãa caác nhaâ khoa hoåc, möåt quaã bom haåt nhên coá sûác nöí tûúng àûúng möåt triïåu têën thuöëc nöí TNT nïëu àaánh vaâo möåt thaânh phöë cuãa Myä nhêët àõnh seä gêy thiïåt maång cho haâng chuåc vaån ngûúâi. Vò lyá do àoá cuöåc tiïën cöng traã àuäa cuãa Trung Quöëc chó bùçng vaâi àêìu àaån haåt nhên cuäng àuã àïí ngùn àe möåt cuöåc têën cöng haåt nhên cuãa Myä. Toám laåi, khaã nùng rùn àe haåt nhên Trung Quöëc laâ “khaã nùng rùn àe töëi thiïíu” dûåa trïn sûå khöng roä raâng vïì qui mö cuãa lûåc lûúång haåt nhên vaâ khaã nùng söëng soát àïí àaánh traã cuãa lûåc lûúång haåt nhên Trung Quöëc khi bõ têën cöng trûúác. Àiïìu àoá coá nghôa laâ Trung Quöëc bùçng lûåc lûúång haåt nhên chiïën lûúåc tuy coá phêìn khiïm töën cuãa mònh cuäng vêîn hoaân toaân coá khaã nùng rùn àe vaâ kiïìm chïë àöëi vúái Myä. http://www.ebooks.vdcmedia.com
18 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM 2.2. Nhên töë thuác àêíy húåp taác Trong kyã nguyïn nguyïn tûã, vuä khñ haåt nhên töìn taåi laâ möåt thûåc tïë khaách quan maâ khöng thïí loaåi boã noá ra khoãi cuöåc söëng con ngûúâi bùçng mong muöën chuã quan. Vuä khñ haåt nhên trúã thaânh möåt möëi àe doaå thûúâng trûåc àöëi vúái caác quöëc gia noái riïng vaâ nhên loaåi noái chung. Caác cûúâng quöëc haåt nhên coá thïí rùn àe, kiïìm chïë lêîn nhau àïí traánh cuöåc chiïën tranh haåt nhên nhûng thêåt khoá maâ loaåi trûâ hoaân toaân khaã nùng coá nhûäng vuå phoáng do nhêìm lêîn, ngêîu nhiïn hay khöng àuáng thêím quyïìn quyïët àõnh hoùåc khaã nùng “roâ ró” vuä khñ haåt nhên vaâo tay nhûäng thûåc thïí phi nhaâ nûúác hiïëu chiïën, caác töí chûác khuãng böë quöëc tïë. Nguy cú àoá àùåt ra yïu cêìu bûác thiïët phaãi coá sûå húåp taác giûäa caác cûúâng quöëc haåt nhên búãi vò sûå húåp taác àoá phuåc vuå cho lúåi ñch quöëc gia cua chñnh hoå cuäng nhû lúåi ñch cuãa nhên loaåi. Hai nûúác Myä vaâ Trung Quöëc cuäng àaä súám nhêån thûác àûúåc lúåi ñch chung cuãa sûå húåp taác trong lônh vûåc kiïím soaát vuä khñ vaâ haån chïë phöí biïën vuä khñ haåt nhên. Trûúác hïët, hai bïn thûúâng xuyïn duy trò caác cuöåc tiïëp xuác quên sûå, cöë gùæng minh baåch hoaá chñnh saách haåt nhên vaâ caác “yá àõnh” cuãa mònh, taåo ra nhûäng cú höåi húåp taác töët hún nhùçm traánh sûå hiïíu nhêìm dêîn àïën xung àöåt haåt nhên khöng àaáng coá giûäa hai bïn. Trïn thûåc tïë viïåc duy trò caác cuöåc trao àöíi chuyïën thùm cuãa caác àoaân quên sûå cêëp cao giûäa Myä vaâ Trung Quöëc cuäng nhû viïåc minh baåch hoaá chñnh saách haåt nhên cuãa möîi bïn àaä giuáp “giaãm búát khaã nùng tñnh toaán sai”. Cuöåc khuãng hoaãng eo biïín Àaâi Loan thaáng 3/1996 àùåt Myä vaâ Trung Quöëc bïn búâ vûåc cuãa möåt cuöåc xung àöåt vuä trang: Trung Quöëc têåp trêån vaâ bùæn thûã tïn lûãa úã eo biïín Àaâi Loan coân Myä phaái hai taâu sên bay USS Independence vaâ Nimitz àïën khu vûåc àïí rùn àe Trung Quöëc. Tuy nhiïn, hai bïn àaä nhêån thûác roä hêåu quaã khön lûúâng cuãa möåt cuöåc xung àöåt vuä trang giûäa hai nûúác, hiïíu roä yá àöì cuäng nhû haânh àöång cuãa bïn kia nïn àaä kiïìm chïë àïí traánh viïåc phaãi sûã duång hay àe doaå sûã duång vuä khñ haåt nhên àöëi vúái nhau. Möåt vêën àïì khaác khöng keám phêìn quan troång àöëi vúái lúåi ñch an ninh cuãa möîi bïn, àùåc biïåt laâ Myä - nûúác vöën vêîn àûúåc hai àaåi dûúng che trúã vaâ rêët nhaåy caãm vúái thûúng vong - àoá laâ traánh phaát taán möëi àe doaå haåt nhên. Caâng nhiïìu chuã thïí súã hûäu vuä khñ haåt nhên thò möëi nguy cú àöëi vúái an ninh quöëc gia cuãa caã Myä vaâ Trung Quöëc caâng tùng http://www.ebooks.vdcmedia.com
19 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM lïn. Chñnh vò vêåy húåp taác Myä-Trung trong lônh vûåc haån chïë phöí biïën cöng nghïå tïn lûãa, vuä khñ haåt nhên vaâ caác loaåi vuä khñ huyã diïåt haâng loaåt khaác coá yá nghôa rêët quan troång. Myä laâ nûúác luön ài àêìu vaâ tham gia khúãi xûúáng phêìn lúán caác àiïìu ûúác quöëc tïë vaâ caác cú chïë liïn quan àïën lônh vûåc kiïím soaát vuä khñ huyã diïåt, cêëm phöí biïën cöng nghïå tïn lûãa vaâ vuä khñ haåt nhên: Hiïåp ûúác cêëm phöí biïën vuä khñ haåt nhên (NPT), Chïë àöå kiïím soaát cöng nghïå tïn lûãa (MTCR), Cöng ûúác vïì vuä khñ hoaá hoåc (CWC), vuä khñ sinh hoåc (BWC), Hiïåp ûúác cêëm thûã vuä khñ haåt nhên toaân diïån (CTBT)... Trûúác àêy Trung Quöëc dûúâng nhû khöng hûúãng ûáng sûå húåp taác vúái Myä cuäng nhû caác àïì nghõ cuãa Myä liïn quan àïën lônh vûåc naây vò caác lyá do kinh tïë vaâ chñnh trõ. Trung Quöëc laâ möåt trong nhûäng nûúác chuã yïëu baán caác loaåi cöng nghïå vaâ thiïët bõ tïn lûãa àaån àaåo, caác nguyïn liïåu cêìn thiïët àïí chïë taåo vuä khñ haåt nhên cho nhiïìu nûúác nhû Pa-kix-tan, I-ran, Xi-ri, Arêåp Xï-uát... Möåt mùåt viïåc xuêët khêíu caác mùåt haâng àoá giuáp Trung Quöëc thu àûúåc nhûäng nguöìn ngoaåi tïå maånh, böí sung cho nguöìn vöën phaát triïín kinh tïë cuãa àêët nûúác. Mùåt khaác noá giuáp Trung Quöëc nêng cao võ thïë chñnh trõ vaâ múã röång têìm aãnh hûúãng ra ngoaâi khu vûåc. Tuy nhiïn sau khi àaåt àûúåc nhiïìu thaânh tûåu phaát triïín kinh tïë àaáng kïí trong thêåp kyã 80 vaâ 90, Trung Quöëc ñt phuå thuöåc hún vaâo thu nhêåp tûâ xuêët khêíu vuä khñ vaâ vai troâ chñnh trõ trïn trûúâng quöëc tïë àaä àûúåc nêng cao. Tûâ sau chiïën tranh laånh, Trung Quöëc tham gia ngaây caâng tñch cûåc vaâo caác cú chïë kiïím soaát vuä khñ haåt nhên toaân cêìu àöìng thúâi húåp taác chùåt cheä hún vúái Myä. Nùm 1992, Trung Quöëc àaä gûãi Myä baãn cam kïët bùçng vùn baãn tön troång chïë àöå kiïím soaát cöng nghïå tïn lûãa. Cuâng nùm àoá Trung Quöëc tham gia Hiïåp ûúác NPT. Trung Quöëc àaä kyá cöng ûúác vïì vuä khñ hoaá hoåc nùm 1993, kyá Hiïåp ûúác CTBT nùm 1996. Thaáng 10/1994, Trung Quöëc vaâ Myä àaä kyá möåt tuyïn böë chung vïì cêëm saãn xuêët caác chêët phoáng xaå cêìn cho viïåc chïë taåo vuä khñ haåt nhên. Trung Quöëc coân àoáng vai troâ quan troång cuâng Myä giaãi quyïët vêën àïì haåt nhên úã Nam aá hay thuyïët phuåc Bùæc Triïìu Tiïn ngûâng tiïën haânh thûã tïn lûãa. Toám laåi, sûå húåp taác Myä-Trung trong lônh vûåc kiïím soaát vuä khñ haåt nhên àaä goáp phêìn àaáng kïí vaâo viïåc haån chïë söë lûúång thaânh viïn cuãa “cêu laåc böå” caác cûúâng quöëc haåt nhên, ngùn chùån sûå “roâ ró” vaâ phaát taán cuãa möëi nguy cú haåt nhên, trúã thaânh möåt àiïím saáng trong http://www.ebooks.vdcmedia.com
20 SVTH BUÂI HAÃI THIÏM quan hïå Myä-Trung. Vuä khñ haåt nhên àaä àoáng möåt vai troâ quan troång thuác àêíy húåp taác vaâ duy trò quan hïå töët giûäa hai nûúác. Qua caác phên tñch úã trïn coá thïí thêëy vuä khñ chiïën lûúåc àoáng vai troâ rêët quan troång trong viïåc duy trò sûå öín àõnh chiïën lûúåc cuãa quan hïå Myä-Trung vò noá vûâa rùn àe - kiïìm chïë vûâa thuác àêíy húåp taác vúái nhau. Vuä khñ chiïën lûúåc trïn thûåc tïë bao göìm vuä khñ tiïën cöng vaâ vuä khñ phoâng thuã. Do àùåc tñnh huyã diïåt khuãng khiïëp cuãa vuä khñ haåt nhên cuäng nhû sûå khoá khùn trong viïåc chïë taåo vuä khñ phoâng thuã chöëng laåi noá nïn caác cûúâng quöëc haåt nhên thûúâng chó chuá troång têåp trung phaát triïín thêåt maånh caác loaåi vuä khñ tiïën cöng chiïën lûúåc maâ khöng chuá yá thñch àaáng àïën phaát triïín vuä khñ phoâng thuã haåt nhên. Chñnh vò vêåy khi àïì cêåp àïën vuä khñ chiïën lûúåc trong quan hïå Myä- Trung noái riïng vaâ caác quan hïå chiïën lûúåc noái chung ngûúâi ta thûúâng chó ngêìm hiïíu àoá laâ vuä khñ tiïën cöng. Sûå öín àõnh chiïën lûúåc trong quan hïå Myä-Trung cuäng dûåa trïn khaã nùng rùn àe haåt nhên vúái cú súã laâ sûác maånh cuãa lûåc lûúång tiïën cöng chiïën lûúåc vaâ khaã nùng traã àuäa haåt nhên cuãa noá àöëi vúái keã thuâ. Vúái yá nghôa àoá, vuä khñ phoâng thuã haåt nhên hay caác hïå thöëng phoâng thuã chöëng tïn lûãa àûúåc coi laâ khöng hiïån thûåc vaâ gêy mêët öín àõnh àöëi vúái caác quan hïå chiïën lûúåc àaä àûoåc xaác àõnh trong àoá coá quan hïå Myä-Trung. Hiïåp ûúác chöëng tïn lûãa àaån àaåo (ABM)• kyá nùm 1972 giûäa Myä vaâ Liïn Xö àaä phaáp àiïín hoaá quan niïåm phöí biïën trïn vïì haån chïë phaát triïín vuä khñ phoâng thuã haåt nhên bùçng viïåc cêëm hai bïn kyá kïët triïín khai möåt hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa baão vïå toaân böå laänh thöí quöëc gia mònh. Hiïåp ûúác ABM vò thïë àûúåc Trung Quöëc coi laâ nïìn taãng cuãa sûå öín àõnh chiïën lûúåc toaân cêìu, bao göìm caã quan hïå Myä-Trung. Tuy nhiïn, trong quy luêåt phaát triïín vuä khñ bao giúâ cuäng diïîn ra àöìng thúâi hai quaá trònh (mùåc duâ töëc àöå nhanh chêåm khaác nhau): vûâa chïë taåo vuä khñ vuä khñ tiïën cöng vûâa nghiïn cûáu chïë taåo vuä khñ phoâng thuã àïí vö hiïåu hoaá vuä khñ tiïën cöng àoá. Trong quan hïå Myä- Trung àaä xuêët hiïån möåt nhên töë múái seä gêy nhûäng aãnh hûúãng to lúán, àoá laâ hïå thöëng phoâng thuã tïn lûãa quöëc gia (NMD) cuãa Myä. Tûâ sau chiïën tranh laånh, Myä àaä khöng ngûâng tñch cûåc àêíy maånh viïåc nghiïn cûáu chïë taåo hïå thöëng NMD. Ngaây 13/12/2001, Töíng thöëng Myä George http://www.ebooks.vdcmedia.com