Đề tài cấp bộ: Đánh giá thực trạng và định hướng tổ chức các kênh phân phối một số mặt hàng chủ yếu ở nước ta thời kỳ đến năm 2015

Chia sẻ: Minh Nguyet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:266

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là đánh giá một cách toàn diện thực trạng các kênh phân phối một số mặt hàng chủ yếu ở nước ta; dự báo xu hướng biến đổi và phát triển các kênh phân phối, xây dựng định hướng tổ chức các kênh phân phối đối với một số mặt hàng chủ yếu ở nước ta trong thời gian tới; đề xuất các chính sách và giải pháp để tổ chức và điều tiết các kênh phân phối nhằm đáp ứng tốt các mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội ở nước ta thời kỳ 2015. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài cấp bộ: Đánh giá thực trạng và định hướng tổ chức các kênh phân phối một số mặt hàng chủ yếu ở nước ta thời kỳ đến năm 2015

Bé Th−¬ng m¹i ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i ®Ò tµi khoa häc cÊp bé M∙ sè: 2005 - 78 - 009 ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ ®Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta thêi kú ®Õn n¨m 2015 6474 20/8/2007 Hµ néi - 2007
Bé th−¬ng m¹i ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i §Ò Tµi KHOA Häc CÊp Bé M∙ sè: 2005 - 78 – 009 §¸nh Gi¸ Thùc Tr¹ng Vµ §Þnh H−íng Tæ Chøc C¸c K£NH PH¢N Phèi MéT Sè MÆt Hµng Chñ YÕu ë N¦íC TA Thêi Kú §Õn N¡M 2015 C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi: Bé th−¬ng m¹i C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn: ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS.TS §inh V¨n Thµnh C¸c thµnh viªn: Ths. NguyÔn thÞ Thanh Hµ Ths. §ç Kim Chi CN. Ph¹m Hång Tó CN. Lª V¨n Ho¸ CN. Ph¹m Hång Lam Hµ néi - 2007
Môc lôc Më ®Çu 1 Ch−¬ng 1. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét 5 sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta tõ 2001 ®Õn nay 1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 5 1.1. Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 5 1.1.1. Ph©n ®Þnh mét sè kh¸i niÖm vÒ kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 5 1.1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 9 1.2. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 10 1.2.1. Môc tiªu vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n−íc ta 10 1.2.2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ t¸c ®éng cña nã ®èi víi ph¸t triÓn hÖ thèng ph©n 11 phèi 1.2.3. §Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña hµng ho¸, ®Æc ®iÓm cña kh¸ch hµng 11 1.2.4. Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, nguån lùc cña doanh nghiÖp 12 1.2.5. C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi kh¸c 13 1.3. C¸c yªu cÇu vµ nguyªn t¾c tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 14 1.3.1. C¸c yªu cÇu 14 1.3.2. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 16 2. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc 18 ta hiÖn nay 2.1. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi s¾t thÐp 18 2.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt, xuÊt – nhËp khÈu vµ tiªu thô mÆt 20 hµng s¾t thÐp 2.1.2. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi trªn thÞ tr−êng thÐp 21 i
2.1.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kªnh ph©n phèi thÐp 28 2.2. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi xi m¨ng 29 2.2.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt, nhËp khÈu vµ tiªu thô xi m¨ng ViÖt 29 Nam 2.2.2. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi xi m¨ng 32 2.2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng kªnh ph©n phèi xi m¨ng 36 2.3. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi ph©n bãn ho¸ häc 39 2.3.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ s¶n xuÊt, nhËp khÈu vµ tiªu thô PBHH 39 2.3.2. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi PBHH 42 2.3.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng kªnh ph©n phèi PBHH 49 2.4. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi rau qu¶ 51 2.4.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt/nhËp khÈu vµ tiªu thô rau qu¶ 51 2.4.2. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi rau qu¶ 54 2.4.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng kªnh ph©n phèi rau qu¶ 66 2.5. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi thÞt 69 2.5.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô thÞt 70 2.5.2. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi thÞt 71 2.5.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng kªnh ph©n phèi thÞt 78 2.6. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 79 2.6.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng may mÆc 79 2.6.2. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 82 2.6.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 86 3. §¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ ë 87 n−íc ta hiÖn nay 3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 87 3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n 89 ii
Ch−¬ng 2. §Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét 93 sè mÆt hµng chñ yÕu ë ViÖt Nam thêi kú ®Õn 2015 1. Dù b¸o xu h−íng ph¸t triÓn c¸c kªnh ph©n phèi 93 1.1. Bèi c¶nh quèc tÕ vµ trong n−íc t¸c ®éng tíi ph¸t triÓn c¸c kªnh ph©n 93 phèi hµng ho¸ ë ViÖt Nam 1.2. Xu h−íng ph¸t triÓn cña c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ trªn thÕ giíi vµ 101 mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam 1.2.1. Xu h−íng ph¸t triÓn cña c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ trªn thÕ giíi 101 1.2.2. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam 106 2. Quan ®iÓm vµ môc tiªu vÒ tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng ho¸ ViÖt Nam 108 2.1. Quan ®iÓm 108 2.2. Môc tiªu tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi 110 3. §Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi thêi kú ®Õn n¨m 2015 112 3.1. §Þnh h−íng tæ chøc kªnh ph©n phèi s¾t thÐp 112 3.2. §Þnh h−íng tæ chøc kªnh ph©n phèi xi m¨ng 120 3.3. §Þnh h−íng tæ chøc kªnh ph©n phèi ph©n bãn 124 3.4. §Þnh h−íng tæ chøc kªnh ph©n phèi rau qu¶ 129 3.5. §Þnh h−íng tæ chøc kªnh ph©n phèi thÞt 132 3.6. §Þnh h−íng tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 136 Ch−¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ chñ yÕu 139 1. C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa Nhµ n−íc 139 1.1. Hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nh»m t¹o ra m«i 139 tr−êng thuËn lîi vµ æn ®Þnh cho ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh ph©n phèi 1.2. §æi míi c«ng t¸c qui ho¹ch ph¸t triÓn th−¬ng m¹i vµ rµ so¸t, ®iÒu chØnh, 140 bæ sung c¸c qui ho¹ch ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng th−¬ng m¹i 1.3. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn hÖ thèng ph©n phèi 141 hµng ho¸ iii
1.4 C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 142 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp 145 2.1. X©y dùng vµ thùc thi chiÕn l−îc ph¸t triÓn kªnh ph©n phèi hµng ho¸ cña 145 doanh nghiÖp 2.2. Hoµn thiÖn qu¶n lý c¸c dßng ch¶y trong kªnh ph©n phèi 154 2.3. N©ng cao hiÖu qu¶ liªn kÕt gi÷a c¸c thµnh viªn trong kªnh ph©n phèi 157 2.4. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 161 3. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi mét sè mÆt hµng chñ yÕu 162 3.1. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi kªnh ph©n phèi s¾t thÐp 162 3.2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi kªnh ph©n phèi xi m¨ng 165 3.3. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi kªnh ph©n phèi ph©n bãn 167 3.4. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi kªnh ph©n phèi rau qu¶ 168 3.5. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi kªnh ph©n phèi thÞt 174 3.6. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 176 4. Mét sè khuyÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n−íc 177 KÕt luËn 179 Tµi liÖu tham kh¶o 181 Phô lôc 183 iv
Danh môc b¶ng biÓu, s¬ ®å, phô lôc B¶ng biÓu B¶ng 1.1. S¶n l−îng s¶n xuÊt cña ngµnh thÐp trong n−íc 19 B¶ng 1.2. NhËp khÈu thÐp c¸c lo¹i 20 B¶ng 1.3. S¶n xuÊt xi m¨ng cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000 - 2005 30 B¶ng 1.4. T×nh h×nh s¶n xuÊt ph©n bãn 2001 – 2005 39 B¶ng 1.5. NhËp khÈu ph©n bãn vµo ViÖt Nam tõ 2001 – 2005 40 B¶ng 1.6. T×nh h×nh sö dông ph©n bãn ë ViÖt Nam 2001 - 2005 41 B¶ng 1.7. S¶n xuÊt rau, qu¶ cña ViÖt Nam 2001- 2005 52 B¶ng 1.8. TËp qu¸n chän lùa nhµ cung cÊp rau qu¶ t−¬i cña c¸c nhãm hé gia 66 ®×nh B¶ng 1.9. S¶n l−îng s¶n phÈm ch¨n nu«i chñ yÕu 69 B¶ng 1.10. C¬ cÊu c¸c lo¹i thÞt ®−îc s¶n xuÊt ë ViÖt Nam 70 B¶ng 1.11. T¨ng tr−ëng s¶n xuÊt hµng dÖt may 79 B¶ng 1.12. T×nh h×nh s¶n xuÊt hµng may mÆc 80 B¶ng 1.13. T×nh h×nh tiªu thô hµng may mÆc 81 B¶ng 2.1. Dù b¸o cung - cÇu trªn thÞ tr−êng thÐp (2005 - 2015) 113 B¶ng 2.2. S¶n l−îng xi m¨ng s¶n xuÊt ®Õn n¨m 2015 120 B¶ng 2.3. Dù b¸o nhu cÇu xi m¨ng c¶ n−íc vµ theo c¸c vïng ®Õn 2015 121 v
S¬ ®å S¬ ®å 1.1. Thùc tr¹ng tæ chøc kªnh ph©n phèi cña VSC 23 S¬ ®å 1.2. Kªnh ph©n phèi thÐp cña c¸c nhµ s¶n xuÊt thÐp ngoµi VSC 25 S¬ ®å 1.3. Kªnh ph©n phèi thÐp cña c¸c c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, hîp t¸c x· 26 vµ c¸c hé s¶n xuÊt t¹i c¸c lµng nghÒ S¬ ®å 1.4. CÊu tróc hÖ thèng ph©n phèi thÐp ë ViÖt Nam 32 S¬ ®å 1.5. HÖ thèng kªnh ph©n phèi xi m¨ng cña Tæng c«ng ty Xi m¨ng ViÖt 33 Nam S¬ ®å 1.6. Kªnh ph©n phèi ph©n bãn ho¸ häc 42 S¬ ®å 1.7. Kªnh ph©n phèi ph©n bãn ho¸ häc nhËp khÈu cña TCT VËt t− n«ng 48 nghiÖp S¬ ®å 1.8. Kªnh ph©n phèi qu¶ 55 S¬ ®å 1.9. Kªnh ph©n phèi ng¾n cho rau tõ khu vùc gÇn thµnh phè 59 S¬ ®å 1.10. Kªnh ph©n phèi dµi ®èi víi rau 60 S¬ ®å 1.11. Kªnh ph©n phèi rau trong n−íc 61 S¬ ®å 1.12. Kªnh ph©n phèi thÞt lîn t¹i khu vùc Hµ Néi 73 S¬ ®å 1.13. Dßng ch¶y cña s¶n phÈm tõ ng−êi ch¨n nu«i ®Õn ng−êi tiªu dïng 74 S¬ ®å 1.14. Kªnh ph©n phèi thÞt lîn 76 S¬ ®å 1.15. Kªnh ph©n phèi thÞt bß 77 S¬ ®å 1.16. Kªnh ph©n phèi thÞt gµ 77 S¬ ®å 1.17. Kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 83 S¬ ®å 1.18. HÖ thèng ph©n phèi hµng may mÆc cña Vinatex 86 S¬ ®å 2.1. CÊu tróc c¸c thµnh viªn kªnh trong hÖ thèng ph©n phèi s¾t thÐp 116 S¬ ®å 2.2. M« h×nh tæ chøc hÖ thèng kªnh ph©n phèi cña c¸c nhµ ph©n phèi lín 117 S¬ ®å 2.3. M« h×nh tæ chøc hÖ thèng kªnh ph©n phèi cña c¸c nhµ ph©n phèi võa 119 vi
vµ nhá S¬ ®å 2.4. CÊu tróc c¸c thµnh viªn kªnh trong hÖ thèng ph©n phèi xi m¨ng 121 S¬ ®å 2.5. M« h×nh tæ chøc kªnh ph©n phèi xi m¨ng cña Tæng c«ng ty xi m¨ng 123 S¬ ®å 2.6. CÊu tróc c¸c thµnh viªn kªnh trong hÖ thèng ph©n phèi ph©n bãn ho¸ 125 häc S¬ ®å 2.7. M« h×nh tæ chøc kªnh ph©n phèi ph©n bãn kiÓu TËp ®oµn 127 S¬ ®å 2.8. CÊu tróc c¸c thµnh viªn kªnh trong hÖ thèng ph©n phèi rau qu¶ 129 S¬ ®å 2.9. M« h×nh tæ chøc kªnh ph©n phèi mÆt hµng rau qu¶ 131 S¬ ®å 2.10. CÊu tróc c¸c thµnh viªn kªnh trong hÖ thèng kªnh ph©n phèi thÞt 133 S¬ ®å 2.11. M« h×nh tæ chøc kªnh ph©n phèi thÞt 135 S¬ ®å 2.12. CÊu tróc c¸c thµnh viªn kªnh trong hÖ thèng kªnh ph©n phèi hµng 136 may mÆc S¬ ®å 2.13. M« h×nh tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 138 vii
Phô lôc Phô lôc 1. MÉu phiÕu ®iÒu tra cÊu tróc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ trªn thÞ 183 tr−êng néi ®Þa Phô lôc 2. MÉu phiÕu ®iÒu tra kªnh ph©n phèi cña c¬ së kinh doanh 185 Phô lôc 3. Kªnh ph©n phèi thÐp 190 Phô lôc 4. Kªnh ph©n phèi xi m¨ng 191 Phô lôc 5. Kªnh ph©n phèi ph©n bãn ho¸ häc 192 Phô lôc 6 . Kªnh ph©n phèi rau qu¶ 193 Phô lôc 7. Kªnh ph©n phèi thÞt lîn 195 Phô lôc 8. Kªnh ph©n phèi hµng may mÆc 196 Phô lôc 9. So s¸nh mét sè chØ tiªu cña c¸c c¬ së c¸n thÐp ViÖt Nam 198 Phô lôc 10. Nhu cÇu tiªu thô theo chñng lo¹i thÐp 198 Phô lôc 11. Mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu thÐp chñ yÕu 199 Phô lôc 12. HÖ thèng ph©n phèi cña Tæng c«ng ty ThÐp ViÖt Nam 200 Phô lôc 13. Nhu cÇu ph©n bãn cho tõng vô, tõng vïng 201 Phô lôc 14. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh gi¸ trong kªnh ph©n phèi nh·n t−¬i 202 Phô lôc 15. H×nh thµnh gi¸ vµ lîi nhuËn gi÷a c¸c t¸c nh©n tham gia kªnh ph©n 203 phèi v¶i Thanh Hµ viii
Më ®Çu Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu ®Ò tµi Nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi kinh tÕ, chuyÓn sang ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, lÜnh vùc l−u th«ng ph©n phèi nãi chung vµ vÊn ®Ò tiªu thô hµng ho¸ nãi riªng ®· cã nh÷ng thay ®æi rÊt c¬ b¶n tõ c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ ngµy cµng héi nhËp s©u réng vµo thÞ tr−êng thÕ giíi. Tr¹ng th¸i nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi theo h−íng cung ®èi víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ch¼ng nh÷ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhanh chãng vµ ®Çy ®ñ cho nhu cÇu tiªu dïng trong n−íc ngµy mét n©ng cao c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng, mÉu m·… mµ cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, c¸ biÖt cã mét sè mÆt hµng chóng ta cßn ®øng ë c¸c vÞ trÝ lµ mét trong c¸c n−íc xuÊt khÈu hµng ®Çu thÕ giíi. Tõ ®ã, vÊn ®Ò tiªu thô hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c kªnh ph©n phèi trë thµnh mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña ph¸t triÓn th−¬ng m¹i trong bèi c¶nh hiÖn nay. ChØ cã trªn c¬ së tæ chøc tèt c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ th× viÖc tiªu thô hµng ho¸ míi ®−îc ®Èy m¹nh, qua ®ã mµ gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ bao cÊp, viÖc ®iÒu tiÕt hµng ho¸ l−u th«ng theo kªnh nµo lµ do sù ¸p ®Æt chñ quan cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc. HiÖn nay, phÇn lín c¸c mÆt hµng chóng ta ®ang ®Ó cho c¬ chÕ thÞ tr−êng tù ®iÒu tiÕt kªnh ph©n phèi hµng ho¸. ViÖc ®Ó cho c¬ chÕ thÞ tr−êng tù ®iÒu tiÕt c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ mét mÆt kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë n−íc ta vµ mÆt kh¸c nã ®· vµ sÏ lµm gi¶m vai trß cña Nhµ n−íc trong viÖc h¹n chÕ c¸c mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. ChÝnh v× vËy, viÖc ®Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ trong thêi gian tíi ë n−íc ta lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc tÝnh khoa häc vµ tÝnh phï hîp víi thùc tiÔn cña ®Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ trong thêi gian tíi l¹i cÇn ph¶i cã c¸c t− liÖu vÒ thùc tr¹ng t×nh h×nh tiªu thô hµng ho¸ qua c¸c kªnh ph©n phèi trong thêi gian qua. Ch¼ng h¹n, ®Ó tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng n«ng s¶n chóng ta cÇn ph¶i biÕt hoÆc −íc l−îng ®−îc r»ng cã tû lÖ bao nhiªu hµng ho¸ ®· vµ sÏ ph¶i ®i qua hÖ thèng c¸c chî, c¸c cöa hµng b¸n lÎ, c¸c siªu thÞ, c¸c chî ®Çu mèi, c¸c trung t©m th−¬ng m¹i vµ c¸c sµn giao dÞch, c¸c kho cña s¶n xuÊt hay hÖ thèng kho cña th−¬ng m¹i… 1
Do ch−a cã c¸c hÖ thèng d÷ liÖu nh− trªn nªn viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh tiªu thô hµng ho¸ qua c¸c kªnh ph©n phèi gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ trë ng¹i, viÖc dù b¸o ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc x©y dùng c¸c quy ho¹ch m¹ng l−íi chî, siªu thÞ, hÖ thèng cöa hµng b¸n lÎ, trung t©m th−¬ng m¹i vµ hÖ thèng kho…còng chØ mang tÝnh −íc lÖ. T×nh h×nh trªn ®· dÉn tíi hËu qu¶ lµ chóng ta muèn t¸c ®éng vµo viÖc tiªu thô hµng ho¸ theo kªnh qua chî, siªu thÞ vµ ®· ®Çu t− x©y dùng chî ®Ó råi cã nh÷ng chî ®−îc x©y dùng khang trang l¹i kh«ng cã ng−êi vµo ho¹t ®éng kinh doanh mua b¸n, t×nh tr¹ng x©y dùng mét sè trung t©m th−¬ng m¹i còng diÔn ra t−¬ng tù, cã n¬i th× thiÕu kho chøa hµng nh−ng cã n¬i l¹i ®ang thõa kho hµng…ViÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc vÒ t¹m tr÷ hµng ho¸ nh»m chê thêi c¬ thÞ tr−êng thÕ giíi còng vÊp ph¶i c¸c khã kh¨n do kh«ng cã hÖ thèng kho chuyªn dïng…MÆt kh¸c, do ch−a cã ®ñ t− liÖu cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh vµ ®Þnh h−íng m« h×nh tæ chøc c¸c chñ thÓ tham gia vµo c¸c kªnh ph©n phèi nªn còng ®· dÉn tíi mét thùc tÕ lµ cã nh÷ng kªnh ph©n phèi tuy nhá vµ ng¾n nh−ng l¹i cã qu¸ nhiÒu chñ thÓ tham gia ®· dÉn tíi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, trong khi ®ã l¹i cã nh÷ng kªnh rÊt cÇn sù tham gia cña nhiÒu chñ thÓ th× l¹i cã Ýt chñ thÓ tham gia. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn nh− ®· nªu trªn, viÖc triÓn khai nghiªn cøu ®Ò tµi: "§¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ ®Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta thêi kú ®Õn n¨m 2015" lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi: - §¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn thùc tr¹ng c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta. - Dù b¸o xu h−íng biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn c¸c kªnh ph©n phèi, x©y dùng ®Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi ®èi víi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta trong thêi gian tíi. - §Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®Ó tæ chøc vµ ®iÒu tiÕt c¸c kªnh ph©n phèi nh»m ®¸p øng tèt c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ë n−íc ta thêi kú ®Õn n¨m 2015. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t−îng nghiªn cøu: Do tÝnh chÊt phøc t¹p vµ réng lín cña vÊn ®Ò nghiªn cøu, nªn ®Ò tµi giíi h¹n ®èi t−îng nghiªn cøu lµ nh÷ng néi dung ë tÇm vÜ m«, thùc tr¹ng vµ ®Þnh 2
h−íng, gi¶i ph¸p vÜ m« vÒ tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi ®èi víi mét sè hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng néi ®Þa. §ång thêi, ®Ò tµi chØ tËp trung vµo nghiªn cøu c¸c dßng ch¶y cña hµng ho¸ trong kªnh. - Ph¹m vi nghiªn cøu: + VÒ mÆt hµng: ®èi víi nhãm hµng n«ng s¶n thùc phÈm tËp trung chñ yÕu vµo mÆt hµng rau qu¶ vµ thÞt; ®èi víi hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng tËp trung vµo mÆt hµng may mÆc; ®èi víi nhãm hµng vËt t− phôc vô s¶n xuÊt tËp trung vµo mÆt hµng s¾t thÐp, xi m¨ng vµ ph©n bãn. + VÒ kh«ng gian lµ ph¹m vi cña c¶ n−íc, cã tËp trung vµo mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm. + VÒ thêi gian: ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng tõ 2001 ®Õn nay, ®Þnh h−íng vµ c¸c gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ cho thêi kú ®Õn n¨m 2015. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ngoµi c¸c ph−¬ng ph¸p chung, ®Ò tµi sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p cô thÓ nh− sau: - Sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ kh¶o s¸t theo chuyªn ®Ò thu thËp c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh thùc tr¹ng tiªu thô hµng ho¸ qua c¸c kªnh ph©n phèi. - Sö dông ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch thèng kª ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng. KÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p chuyªn gia ®Ó rót ra c¸c kÕt luËn vµ ®¸nh gi¸. - Sö dông ph−¬ng ph¸p −íc l−îng thèng kª ®Ó suy réng kÕt qu¶ nghiªn cøu, trªn c¬ së ®ã mµ dù b¸o xu h−íng ph¸t triÓn c¸c kªnh ph©n phèi trong thêi gian tíi. - Héi th¶o tr−ng cÇu ý kiÕn chuyªn gia ®Ó lùa chän ®Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi vµ tËp hîp c¸c gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ. Néi dung nghiªn cøu Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ c¸c phô lôc kÌm theo, néi dung nghiªn cøu kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng nh− sau: 3
Ch−¬ng 1. Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta tõ 2001 ®Õn nay. Ch−¬ng 2. §Þnh h−íng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë ViÖt Nam thêi kú ®Õn n¨m 2015. Ch−¬ng 3. Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ chñ yÕu. 4
Ch−¬ng 1 Thùc tr¹ng tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi mét sè mÆt hµng chñ yÕu ë n−íc ta tõ 2001 ®Õn nay 1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 1.1. Kh¸i niÖm vµ sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 1.1.1. Ph©n ®Þnh mét sè kh¸i niÖm vÒ kªnh ph©n phèi hµng ho¸ Theo quan ®iÓm qu¶n lý vÜ m« th× kªnh ph©n phèi lµ mét hÖ thèng kinh tÕ - kü thuËt cã chøc n¨ng lµm phï hîp cung cÇu hµng ho¸ trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ. Tæ chøc kªnh ph©n phèi vÜ m« lµ mét qu¸ tr×nh x· héi x¸c lËp, ®Þnh h−íng vµ ®iÒu tiÕt dßng ch¶y hµng ho¸ vµ dÞch vô cña nÒn kinh tÕ tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn ng−êi tiªu dïng nh»m ®¶m b¶o cung cÇu phï hîp vµ ®¹t c¸c môc tiªu cña x· héi. Nh− vËy, kªnh ph©n phèi lµ mét tËp hîp x¸c ®Þnh c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ®éc lËp vµ phô thuéc lÉn nhau mµ qua ®ã doanh nghiÖp s¶n xuÊt thùc hiÖn b¸n s¶n phÈm cho ng−êi sö dông hoÆc tiªu dïng cuèi cïng. Nãi c¸ch kh¸c, kªnh ph©n phèi lµ hÖ thèng quan hÖ cña mét nhãm c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia vµo qu¸ tr×nh ®−a hµng ho¸ tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn ng−êi tiªu dïng cuèi cïng. Kªnh ph©n phèi lµ mét hÖ thèng c¸c mèi quan hÖ tån t¹i gi÷a c¸c tæ chøc cã liªn quan trong qu¸ tr×nh mua vµ b¸n hµng ho¸. Kªnh ph©n phèi lµ mét ®èi t−îng ph¶i tæ chøc vµ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp, còng lµ ®èi t−îng qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n−íc. C¸c kªnh ph©n phèi t¹o nªn hÖ thèng th−¬ng m¹i phøc t¹p trªn thÞ tr−êng. Trªn gi¸c ®é vi m«, kªnh ph©n phèi ®−îc coi lµ ®−êng ®i cña s¶n phÈm tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng, nã ®−îc m« t¶ nh− lµ c¸c h×nh thøc liªn kÕt cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó cïng thùc hiÖn mét môc ®Ých th−¬ng m¹i. Kªnh ph©n phèi hµng ho¸ cña doanh nghiÖp cßn ®−îc hiÓu lµ mét tËp hîp cÊu tróc lùa chän cã chñ ®Ých môc tiªu gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c trung gian th−¬ng m¹i víi ng−êi tiªu dïng cuèi cïng ®Ó tæ chøc ph©n phèi vµ vËn ®éng hµng ho¸ hîp lý nhÊt cho tËp kh¸ch hµng tiÒm n¨ng träng ®iÓm trùc tiÕp vµ cuèi cïng cña doanh nghiÖp. Mét s¶n phÈm sÏ ®i theo nhiÒu con ®−êng kh¸c nhau tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn ng−êi tiªu dïng. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, viÖc ph©n phèi s¶n phÈm cã thÓ ®−îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu kªnh kh¸c nhau tuú theo ®Æc ®iÓm cña s¶n 5
phÈm, nguån lùc cña doanh nghiÖp, c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng marketing cña doanh nghiÖp. NÕu xÐt mét c¸ch tæng thÓ, c¸c kªnh ph©n phèi s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp cã cÊu tróc nh− c¸c hÖ thèng m¹ng l−íi do chóng gåm nhiÒu doanh nghiÖp ®éc lËp vµ phô thuéc vµo nhau cïng c¸c t¸c nh©n cã liªn quan ®Õn nhau trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ph©n phèi hµng ho¸. Cßn nÕu tiÕp cËn theo c¸c l¸t c¾t cô thÓ th× cã 3 c¸ch thøc tiÕp cËn chñ yÕu nh− sau: - TiÕp cËn däc Theo c¸ch tiÕp cËn däc, cã c¸c lo¹i h×nh kªnh chñ yÕu nh− sau: + Kªnh ng¾n nhÊt lµ kªnh ng−êi s¶n xuÊt hoÆc nhµ nhËp khÈu b¸n hµng trùc tiÕp cho ng−êi tiªu dïng, cßn gäi lµ kªnh ng¾n, kªnh trùc tiÕp hay kªnh kh«ng cÊp. §èi víi lo¹i kªnh trùc tiÕp nµy −u thÕ râ rÖt cña nã lµ ®Èy nhanh tèc ®é l−u th«ng, ®¶m b¶o sù giao tiÕp chÆt chÏ gi÷a nhµ s¶n xuÊt víi ng−êi tiªu dïng, t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm thÞ tr−êng vµ b¶o ®¶m tÝnh chñ ®¹o cña s¶n xuÊt trong kªnh ph©n phèi. Tuy nhiªn, lo¹i kªnh nµy cã nhiÒu mÆt h¹n chÕ vµ bÊt lîi nh− h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, ®ßi hái ®Çu t− vµ qu¶n lý hÖ thèng kinh doanh tiªu thô hµng ho¸ vµ s¶n xuÊt ra rÊt lín vµ rÊt phøc t¹p, khã cã thÓ më réng kªnh khi mµ sè l−îng vµ chñng lo¹i mÆt hµng t¨ng lªn, thÞ tr−êng tiªu thô ®−îc më réng ra. + Kªnh mét cÊp lµ kªnh däc tõ nhµ s¶n xuÊt hoÆc nhµ nhËp khÈu qua nhµ b¸n lÎ vµ ®Õn ng−êi tiªu dïng. −u ®iÓm cña lo¹i kªnh nµy lµ mét mÆt vÉn ph¸t huy ®−îc −u thÕ cña lo¹i h×nh kªnh trùc tiÕp, mÆt kh¸c nã gi¶i phãng cho nhµ s¶n xuÊt chøc n¨ng l−u th«ng ®Ó chuyªn m«n ho¸ vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh, ®¶m b¶o mét tr×nh ®é x· héi ho¸ cao h¬n, æn ®Þnh vµ hîp lý h¬n trong xóc tiÕn b¸n hµng. Tuy nhiªn, lo¹i kªnh nµy vÉn bÞ h¹n chÕ ë chç ch−a ph¸t huy triÖt ®Ó c¸c −u thÕ cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi tr×nh ®é cao, c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ b¸n lÎ ®«i khi kiªm c¶ chøc n¨ng b¸n bu«n vµ do vËy lµm h¹n chÕ tr×nh ®é x· héi ho¸ cña l−u th«ng, h¹n chÕ ®Õn hiÖu qu¶ vµ tÝnh hîp lý cña ph©n bè hµng ho¸ dù tr÷ ë c¸c kªnh. V× vËy, lo¹i h×nh nµy chØ ¸p dông cã hiÖu qu¶ ®èi víi mét sè kiÓu b¸n lÎ nhÊt ®Þnh, mét sè mÆt hµng ®¬n gi¶n x¸c ®Þnh, trong nh÷ng kho¶ng c¸ch kh«ng gian so víi ®iÓm ph¸t luång hµng ho¸ nhÊt ®Þnh, phôc vô cho mét sè lo¹i nhu cÇu th−êng xuyªn, æn ®Þnh cña ng−êi tiªu dïng x¸c ®Þnh. + Kªnh hai cÊp lµ kªnh däc tõ nhµ s¶n xuÊt - nhµ b¸n bu«n - nhµ b¸n lÎ – ng−êi tiªu dïng. §©y lµ lo¹i h×nh kªnh ph©n phèi phæ biÕn nhÊt trong ph©n phèi hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng bëi phÇn lín c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nµy ®Òu chØ cã mét s¶n l−îng kh«ng lín trong danh môc mÆt hµng trªn thÞ tr−êng vµ còng kh«ng cã kh¶ n¨ng giao tiÕp trùc tuyÕn víi hµng ngµn cöa hµng b¸n lÎ ®−îc ph©n 6
bè réng kh¾p trªn thÞ tr−êng tæng thÓ. Trong tr−êng hîp nµy nhµ s¶n xuÊt th−êng tæ chøc giao tiÕp víi c¸c nhµ b¸n bu«n ®Ó thùc hiÖn viÖc mua b¸n bu«n, tËp hîp, chØnh lý, dù tr÷ hµng ho¸ vµ lµm hËu cÇn cho thÞ tr−êng b¸n lÎ tæng hîp . + Kªnh ba cÊp lµ kªnh däc tõ nhµ s¶n xuÊt - nhµ b¸n bu«n - ®¹i lý b¸n bu«n - nhµ b¸n lÎ – ng−êi tiªu dïng. KiÓu kªnh ph©n phèi d¹ng nµy cã thÓ ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu ph©n c«ng x· héi vÒ lao ®éng gi÷a c¶ s¶n xuÊt vµ l−u th«ng, cho phÐp x· héi ho¸ tèi ®a ho¹t ®éng th−¬ng m¹i trªn mäi vÞ trÝ thÞ tr−êng b¸n lÎ vµ ë mäi ®iÓm ph©n bè d©n c−. Quy m« vµ sù chuyªn m«n ho¸ cµng cao, c¬ cÊu mÆt hµng cµng phøc t¹p, tr×nh ®é x· héi ho¸ thÞ tr−êng cµng lín th× quy m« lo¹i h×nh kªnh nµy cµng lín vµ vai trß ®iÒu chØnh luång hµng vµ tèc ®é vËn ®éng cña dßng ch¶y trong kªnh cµng cao. Tuy nhiªn, lo¹i h×nh kªnh nµy còng chøa ®ùng nh÷ng m¹o hiÓm vµ h¹n chÕ trªn nhiÒu mÆt, nÕu kh«ng ®−îc tæ chøc vµ ®iÒu hµnh tinh vi, hîp lý vµ khoa häc th× cã thÓ sÏ lµm kÐo dµi bÊt hîp lý thêi gian l−u th«ng vµ lµm ph©n ®o¹n còng nh− ph©n nh¸nh luång hµng cña kªnh, g©y khã kh¨n trong viÖc kÕt hîp c¸c dßng thµnh tè cña kªnh, cã nguy c¬ t¨ng chi phÝ tæng céng cña ph©n phèi. - TiÕp cËn ngang Trªn c¸c cÊp ®é nµo cña kªnh däc còng cã thÓ cã sù rÏ ngang vµ t¹o thµnh c¸c kªnh ngang theo ph¹m vi nhãm mÆt hµng kinh doanh hay theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ kinh doanh vµ dÞch vô phôc vô. VÒ thùc chÊt khÝa c¹nh tiÕp cËn ngang cho phÐp trªn mçi ®o¹n ph©n phèi cã thÓ ®Þnh h−íng c¸c lo¹i b¹n hµng kh¸c vµ t¹o lËp c¸c biÕn thÓ ngang cña kªnh ph©n phèi. Theo c¸ch tiÕp cËn ngang cã thÓ nhËn thÊy sù liªn kÕt vµ héi tô cña c¸c c¬ së kinh doanh trªn cïng mét mÆt b»ng hoÆc mét møc kªnh ph©n phèi däc ®Ó t¹o nªn mét cÊu tróc míi trong hÖ thèng kªnh ph©n phèi hµng ho¸. §iÓn h×nh nhÊt lµ sù liªn kÕt vµ héi tô cña c¸c nhµ b¸n lÎ t¹i c¸c chî hoÆc t¹i c¸c trung t©m th−¬ng m¹i hoÆc siªu thÞ, cña c¸c nhµ b¸n bu«n t¹i c¸c sµn giao dÞch hay së mua b¸n hµng ho¸. Theo c¸ch tiÕp cËn ngang cßn nhËn thÊy c¸c sù liªn kÕt vµ héi tô cña c¸c ho¹t ®éng chung trong mét lÜnh vùc cô thÓ, hoÆc ë mét kh©u t¸c nghiÖp x¸c ®Þnh, hoÆc liªn minh theo mét tho¶ −íc th−¬ng m¹i x¸c ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh− chî nguyªn liÖu, héi chî theo ngµnh hµng...Ngoµi ra, cßn cã c¸c quan hÖ kh«ng gian ngang ®−îc h×nh thµnh khi c¸c lo¹i h×nh c¬ së trung gian cïng nèi kÕt víi nhau trong quan hÖ ng−êi b¸n lÎ – b¸n bu«n x¶y ra do tÝnh kÕ cËn vµ phô thuéc cña mét c¬ së b¸n lÎ vµo ho¹t ®éng cña trung t©m b¸n bu«n. VÒ mÆt lý thuyÕt, −u ®iÓm cña c¸c kªnh ngang ®−îc tæ chøc lµ t¹o ra sù t−¬ng hç lÉn nhau lµm cho dßng hµng ho¸ trong mçi kªnh riªng lÎ cã thÓ ch¶y 7
nhanh h¬n, quy m« cña tõng kªnh riªng lÎ cã thÓ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, h¹n chÕ cña nã lµ cã thÓ t¹o ra xung ®ét gi÷a c¸c kªnh riªng lÎ víi nhau nh»m thu hót kh¸ch hµng vÒ m×nh. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy cÇn ph¶i cã c¸c HiÖp héi ®−îc tæ chøc mét c¸ch phï hîp. - TiÕp cËn theo chøc n¨ng cña c¸c trung gian ph©n phèi C¸c trung gian ph©n phèi bao gåm c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n kinh tÕ hîp thøc ®øng gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ nhµ tiªu dïng thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi hµng ho¸ ®Ó t×m kiÕm lîi nhuËn cho hä. Theo chøc n¨ng cña c¸c trung gian ph©n phèi, th−êng cã 2 lo¹i trung gian ph©n phèi lµ trung gian b¸n bu«n vµ trung gian b¸n lÎ. Theo LuËt Th−¬ng m¹i 2005, ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña th−¬ng nh©n (bao gåm tæ chøc kinh tÕ ®−îc thµnh lËp hîp ph¸p, c¸ nh©n ho¹t ®éng th−¬ng m¹i mét c¸ch ®éc lËp, th−êng xuyªn vµ cã ®¨ng ký kinh doanh- §iÒu 6) trong lÜnh vùc mua b¸n hµng ho¸ vµ cung øng dÞch vô, ho¹t ®éng cña v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh cña th−¬ng nh©n n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam kh«ng ®−îc ®Þnh danh lµ trung gian th−¬ng m¹i. §iÓm 11 cña §iÒu 3 chØ quy ®Þnh: c¸c ho¹t ®éng cña c¸c trung gian th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng cña th−¬ng nh©n ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch th−¬ng m¹i cho mét hoÆc mét sè th−¬ng nh©n ®−îc x¸c ®Þnh, bao gåm ho¹t ®éng ®¹i diÖn cho th−¬ng nh©n, m«i giíi th−¬ng m¹i, uû th¸c mua b¸n hµng ho¸, ®¹i lý th−¬ng m¹i. §Ó phôc vô cho môc ®Ých nghiªn cøu vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸, chóng t«i ph©n ®Þnh c¸c trung gian th−¬ng m¹i theo 2 lo¹i lµ trung gian b¸n bu«n vµ trung gian b¸n lÎ. Trong thùc tÕ l¹i cã trung gian th−¬ng m¹i võa b¸n bu«n vµ kiªm c¶ b¸n lÎ, khi ®ã hä sÏ ®−îc coi lµ trung gian b¸n bu«n hay trung gian b¸n lÎ lµ tuú thuéc vµo tû träng b¸n bu«n vµ b¸n lÎ cao thÊp kh¸c nhau. Nh− vËy, c¸c trung gian b¸n bu«n sÏ bao gåm 3 lo¹i chñ yÕu lµ: Nhµ b¸n bu«n së h÷u hµng ho¸ thùc sù; c¸c ®¹i lý vµ c¸c chi nh¸nh. C¸c trung gian b¸n lÎ th−êng cã sè l−îng lín h¬n, lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ c¸c h×nh th¸i tæ chøc l¹i ®a d¹ng h¬n. Cã thÓ ph©n chia thµnh c¸c nhµ b¸n lÎ truyÒn thèng, c¸c nhµ b¸n lÎ ¸p dông ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i; c¸c nhµ b¸n lÎ ®éc lËp vµ c¸c nhµ b¸n lÎ liªn kÕt; c¸c cöa hµng b¸n lÎ ®éc lËp vµ c¸c doanh nghiÖp b¸n lÎ; cöa hµng chuyªn doanh vµ cöa hµng tæng hîp; siªu thÞ chuyªn doanh vµ siªu thÞ tæng hîp, ®¹i siªu thÞ... - Ngoµi ra cßn cã thÓ tiÕp cËn ng−îc tõ phÝa kh¸ch hµng, kh¸ch hµng cã thÓ lµ c¸ nh©n, tæ chøc vµ doanh nghiÖp. 8
1.1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ xuÊt ph¸t tõ c¸c lý do chñ yÕu nh− sau: - Thø nhÊt lµ xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái kh¸ch quan cña c¶ s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ tiªu dïng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nµy, c¸c nhµ s¶n xuÊt buéc ph¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt ra, c¸c nhµ ph©n phèi ®ßi hái ph¶i tæ chøc tèt qua tr×nh l−u th«ng hµng hãa ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ vµ t¨ng lîi nhuËn, ng−êi tiªu dïng ®ßi hái cã sù lùa chän dÔ dµng h¬n khi mua s¾m hµng hãa vµ yªu cÇu hµng hãa ph¶i ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng, cã th−¬ng hiÖu, cã gi¸ c¶ hîp lý vµ chÊt l−îng dÞch vô ngµy cµng cao. - Thø hai lµ xuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng cña qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi víi l−u th«ng hµng ho¸ vµ thÞ tr−êng còng nh− tõ yªu cÇu cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp. §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi víi l−u th«ng hµng ho¸, Nhµ n−íc ph¶i ®Þnh h−íng, hç trî, thóc ®Èy vµ ®iÒu tiÕt c¸c kªnh vµ dßng ch¶y cña c¸c kªnh ph©n phèi lín, ®èi víi c¸c mÆt hµng quan träng phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, còng nh− an ninh quèc gia. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®Ó ®Èy nhanh viÖc tiªu thô hµng ho¸ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc hÖ thèng kªnh ph©n phèi mét c¸ch hîp lý . - Thø ba lµ tõ ®ßi hái kh¸ch quan cña viÖc ph¶i gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c kªnh vµ c¸c thµnh viªn gi÷a c¸c kªnh ph©n phèi kh¸c nhau. Nh− ®· ®Ò cËp ë phÇn trªn, trong ph¹m vi mét quèc gia, hoÆc ®èi víi mçi ngµnh hµng th× c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ ®−îc h×nh thµnh nh− mét m¹ng l−íi phøc t¹p c¸c lo¹i kªnh kh¸c nhau, víi ®é dµi, ®é lín vµ cã sù liªn hÖ ch»ng chÞt víi nhau. Trong m¹ng l−íi ch»ng chÞt Êy, c¸c quan hÖ kªnh cã thÓ lµ quan hÖ hîp t¸c, c¹nh tranh vµ xung ®ét lÉn nhau. Sù hîp t¸c gi÷a thµnh viªn kªnh ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau vµ gi÷a cïng mét cÊp ®é dùa trªn nh÷ng c¬ së lîi Ých phï hîp lµ ®iÒu mµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i h−íng tíi. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr−êng buéc ph¶i cã sù hîp t¸c trong c¹ch tranh. C¹nh tranh lu«n diÔn ra gi÷a c¸c thµnh viªn cïng lo¹i ë cïng cÊp ®é kªnh víi nhau; gi÷a c¸c thµnh viªn kh¸c lo¹i ë cïng cÊp ®é kªnh víi nhau; gi÷a c¸c thµnh viªn cña kªnh ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau trong kªnh; vµ gi÷a c¸c hÖ thèng kªnh hoµn chØnh c¹nh tranh víi nhau. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh cã thÓ x¶y ra c¸c xung ®ét do nguån lùc cã h¹n, do thµnh viªn kªnh kh«ng thùc hiÖn ®óng cam kÕt, do thµnh viªn kªnh cã c¸c mong muèn kh¸c vÒ quyÒn lîi, hoÆc do c¸c quy ®Þnh khi tham gia hîp t¸c trong kªnh kh«ng râ rµng hay ch−a hîp lý... §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu kh¸ch quan ph¶i tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ph©n phèi hµng ho¸. 9
- Thø t− lµ do yªu cÇu t¨ng c−êng søc m¹nh ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng kªnh cña c¸c thµnh viªn kªnh. VËn ®éng cña hµng ho¸ trong kªnh do t¸c ®éng cña nguyªn lý kÐo vµ ®Èy. Søc hót kÐo cña kªnh chÝnh lµ ¸p lùc cña ng−êi tiªu dïng t¸c ®éng lªn c¸c nhµ ph©n phèi vµ søc kÐo cña nhµ ph©n phèi ®èi víi nhµ s¶n xuÊt. Søc m¹nh ®Èy thÓ hiÖn ë n¨ng lùc cña nhµ s¶n xuÊt thóc ®Èy nhµ ph©n phèi vµ nhµ ph©n phèi l¹i thóc ®Èy ng−êi tiªu dïng trong mua s¾m hµng ho¸. §Ó ®¹t ®−îc sù ph©n phèi hiÖu qu¶ chÝnh lµ sù hoµ hîp gi÷a kÐo vµ ®Èy c¸c dßng ch¶y trong kªnh, tøc lµ ph¶i tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ph©n phèi hµng ho¸. Muèn vËy, ph¶i t¨ng c−êng søc m¹nh ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña kªnh theo h−íng t¨ng søc m¹nh vÒ kinh tÕ ®Ó t¨ng sù ¸p ®Æt cña mét thµnh viªn kªnh hoÆc toµn bé thµnh viªn kªnh, t¨ng søc m¹nh vÒ qu¶n lý kªnh theo h−íng ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ trong qu¶n lý, hoÆc sö dông c¸c c«ng cô marketing ®Ó t¨ng søc kÐo ®Èy ®èi víi ng−êi tiªu dïng. 1.2. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ 1.2.1. Môc tiªu vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x∙ héi cña n−íc ta Tæ chøc kªnh ph©n phèi hµng ho¸ lµ ho¹t ®éng cã chñ ®Ých nh»m ®iÒu khiÓn dßng vËn ®éng cña hµng ho¸ tõ s¶n xuÊt tíi tiªu dïng mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. ChÝnh v× vËy, chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhanh vµ bÒn v÷ng ®i liÒn víi viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn th−¬ng m¹i nãi riªng sÏ cã ¶nh h−ëng ®Õn kªnh ph©n phèi hµng ho¸. Trong ®ã, thuéc néi dung nµy sÏ cã c¸c nh©n tè cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tæ chøc c¸c kªnh ph©n phèi hµng ho¸ lµ: - Sù gia t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ tõ 7,5 - 8,0%/n¨m; xuÊt khÈu t¨ng tr−ëng tõ 17,5% trë lªn, tèc ®é t¨ng tr−ëng tæng møc l−u chuyÓn b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô x· héi lµ trªn 10- 12%( ®· lo¹i trõ yÕu tè gi¸). - Xu h−íng tiªu dïng sÏ cã sù biÕn ®æi c¶ vÒ l−îng vµ chÊt, chuyÓn tõ tho¶ m·n ®Çy ®ñ sang tho¶ m·n víi chÊt l−îng cao vµ dÞch vô ®ång bé. - ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ®−îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn mét c¸ch ®ång bé h¬n. - C¹nh tranh sÏ cµng m¹nh mÏ h¬n gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, sÏ sím xo¸ bá sù kh¸c biÖt gi÷a doanh nghiÖp trong n−íc vµ doanh nghiÖp FDI. - Ph−¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i ®−îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, c«ng nghÖ th«ng tin vµ th−¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ ®−îc ¸p dông réng r·i. 10