Đề tài cấp Bộ: Giáo dục môi trường cho học sinh phổ thông cấp II và III qua môn Địa lý

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> ***<br /> <br /> GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG<br /> CẤP II VÀ III QUA MÔN ĐỊA LÝ<br /> <br /> ĐỀ TÀI CẤP BỘ<br /> SỐ : B93 - 30 -14<br /> <br /> Chủ nhiệm đề tài : PTS - Phạm Xuân Hậu<br /> Nhóm thực hiện : Khuất Huy Thành<br /> Đào Ngọc Cảnh<br /> Trần Thị Tuyết<br /> Tạ Thị Ngọc Bích<br /> <br /> TP. HCM : 1995<br /> <br /> A. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> I - TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI.<br /> Ngay từ khi xuất hiện trên trái đất, con ngƣời đã gắn bó với thiên nhiên. Do nhu cầu sinh<br /> tồn, con ngƣời đã chủ động khai thác tài nguyên thiên nhiên để duy trì cuộc sống của mình. Qua<br /> quá trình tác động, con ngƣời khai thác, cải tạo tài nguyên thiên nhiên đem lại lợi ích lớn, song<br /> do khai thác không có kế hoạch, phƣơng tiện thủ công đã gây ra những hậu quả không lƣờng<br /> làm tổn hại đến tài nguyên và môi trƣờng.<br /> Khi lực lƣợng sản xuất chƣa phát triển, các tác động vào môi trƣờng còn đơn giản, hạn<br /> hẹp, hậu quả gây ra không rõ lắm. Nhƣng khi lực lƣợng sản xuất phát triển, sự tác động vào môi<br /> trƣờng mạnh mẽ hơn, qui mô rộng lớn hơn. Đặc biệt từ khi nền khoa học kỹ thuật phát triển nhƣ<br /> vũ bão, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa diễn ra mạnh mẽ, sự gia tăng dân số quá nhanh<br /> đã dần đƣa tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt, môi trƣờng sinh thái bị "khủng hoảng" nghiêm<br /> trọng, điều đó đặt ra cho mỗi quốc gia trên thế giới và cả cộng đồng là phải làm gì, làm thế nào<br /> để ngăn chặn thực trạng trên, cứu lấy cuộc sống của nhân loại trên hành tinh.<br /> Nhiều cuộc hội thảo quốc tế đã đƣợc tổ chức để bàn bạc, tìm cách giải quyết, nhiều quốc<br /> gia trên thế giới đã ban bố những đạo luật nhằm cứu vãn, ngăn chặn nguy cơ suy thoái môi<br /> trƣờng, làm thế nào để đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao cuộc sống cho con<br /> ngƣời mà không làm tổn hại đến môi trƣờng là trách nhiệm của mỗi quốc gia và cả cộng đồng.<br /> Ngày nay chúng ta có thể tiến hành hàng loạt các biện pháp thực hiện, song biện pháp<br /> nâng cao dân trí về lĩnh vực tài nguyên môi trƣờng, trang bị những kiến thức căn bản, cần thiết<br /> về bảo vệ môi trƣờng cho mọi ngƣời, mọi lứa tuổi thông qua trƣờng học là biện pháp rất cần<br /> thiết và có thể đem lại hiệu quả cao. Đây cũng là mục tiêu chủ yếu của chƣơng trình giáo dục<br /> môi trƣờng quốc tế (IEEP) của UNESCO và UNEP (United Nation Environment Programme),<br /> ngoài nhiệm vụ nghiên cứu môi trƣờng về các mặt, cơ quan này còn giúp các quốc gia xây<br /> dựng chƣơng trình và đào tạo cán bộ về bảo vệ môi trƣờng của tất cả các cấp trong ngành giáo<br /> dục của nƣớc mình từ mẫu giáo đến đại học và trên đại học.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Ở nƣớc ta trong những năm gần đây, việc giáo dục môi trƣờng đã bắt đầu đƣợc đƣa vào<br /> nhà trƣờng bằng hình thức này hay hình thức khác (có thể tích hợp, lồng ghép vào bài giảng các<br /> môn học, báo cáo chuyên đồ...) nhƣng chƣa đạt đƣợc hiệu quả cao, vì đội ngũ giáo viên và học<br /> sinh các cấp chƣa nhận thức đầy đủ về khái niệm và vai trò của giáo dục môi trƣờng trong<br /> trƣờng học. Mặt khác giáo viên ở các trƣờng chƣa xác định đƣợc việc lồng ghép, tích hợp nội<br /> dung vào các môn học nhƣ thế nào để giảng dạy giáo dục môi trƣờng có hiệu quả.<br /> Giáo dục môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng ở cấp II và III có thể thông qua nhiều môn<br /> học, mỗi môn có những ƣu thế riêng, nhƣng nếu xét về những nội dung cần cung cấp cho học<br /> sinh về khái niệm môi trƣờng, những thành phần của môi trƣờng, tác động của môi trƣờng đến<br /> sản xuất xã hội, vai trò của con ngƣời trong việc khai thác, cải tạo làm thay đổi môi trƣờng thì<br /> môn địa lý là thuận lợi nhất. Vì vậy tôi đã chọn và thực hiện đề tài: "Giáo dục môi trƣờng cho<br /> học sinh phổ thông cấp II và III qua môn địa lý ".<br /> <br /> II. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI.<br /> Trên cơ sở mục đích giáo dục môi trƣờng trong nhà trƣờng phổ thông, kết hợp với<br /> những nội dung có thể khai thác để giáo dục môi trƣờng trong môn địa lý ở cấp II và III, làm<br /> cho học sinh hiểu rõ, nắm chắc hệ thống những khái niệm về môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng.<br /> Từ đó thông qua các bài giảng địa lý cụ thể, giáo viên khai thác nội dung có liên quan đến môi<br /> trƣờng, truyền đạt cho học sinh hiểu đƣợc mối quan hệ giữa môi trƣờng và cuộc sống, ảnh<br /> hƣởng của sự ô nhiễm môi trƣờng đến sinh hoạt của con ngƣời, từ đó tự xây dựng cho mình ý<br /> thức bảo vệ môi trƣờng ngay trong gia đình, địa phƣơng mình cơn trú và của cả cộng đồng...<br /> <br /> III. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI.<br /> Do đặc điểm của môn học, đề tài chỉ nghiên cứu khai thác nội dung môi trƣờng cho học<br /> sinh cấp II và III qua các bài giảng địa lý cụ thể trong chƣơng trình sách giáo khoa địa lý hiện<br /> hành và một số nội dung thực tiễn khi đƣa học sinh đi thực địa ở ngoài trời.<br /> <br /> 2<br /> <br /> IV. CÁC QUAN ĐIỂM NGHIÊN CỨU.<br /> Sự hình thành và phát triển của các thành phần tự nhiên trên trái đất luôn diễn ra trong<br /> mối quan hệ khăng khít chặt chẽ với nhau. Sự phân hóa giữa các khu vực dẫn đến sự khác nhau<br /> về khả năng khai thác tài nguyên và môi trƣờng. Tuy nhiên trên mỗi phạm vi lãnh thổ ít nhiều<br /> đều đã và đang hoặc sẽ diễn ra sự tác động của con ngƣời trong qua trình phát triển. Mối quan<br /> hệ giữa con ngƣời và môi trƣờng diễn ra thƣờng xuyên, khi con ngƣời tác động vào các yếu tố<br /> tự nhiên, sẽ làm thay đổi cơ bản môi trƣờng. Vì vậy khi khai thác những nội dung trong bài địa<br /> lý không thể không đề cập đến mối quan hệ đó và những tác động qua lại của các mối quan hệ<br /> diễn ra ngay trên đất nƣớc, địa phƣơng của mình đang sống.<br /> Mối quan hệ giữa con ngƣời và môi trƣờng cũng nhƣ tác động qua lại (tốt và không tốt)<br /> phải đƣợc khai thác qua nội dung từng bài giảng, từng chƣơng, mục phù hợp với đặc trƣng của<br /> địa lý, thông qua đó làm cho học sinh hăng say với môn học địa lý hơn, hỏi vì địa lý đã cung<br /> cấp cho họ những hiểu biết tổng hợp về cuộc sống và những vấn đề đang diễn ra xung quanh<br /> cuộc sống, từ đó mà học sinh nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trƣờng.<br /> <br /> V. CÁC PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> V. l. Phương pháp nghiên cứu hệ thống.<br /> Theo lý thuyết hệ thống, có thể coi giáo dục môi trƣờng là một hệ thống trong đó bao<br /> gồm nhiều yếu tố: Chƣơng trình, sách giáo khoa, giáo viên và học sinh. Giữa các yếu tố của hệ<br /> thống này có liên quan chặt chẽ, khăng khít với nhau. Vì thế, để xác định đƣợc nội dung và hình<br /> thức giáo dục môi trƣờng cần khai thác những nội dung phù hợp với chƣơng trình sách giáo<br /> khoa, thực hiện đúng mục đích giảng dạy để học sinh hiểu và tiếp thu đƣợc những nội dung cần<br /> thiết.<br /> <br /> V.2. Phương pháp quan sát.<br /> Thông qua việc quan sát các sự vật, hiện tƣợng địa lý đang diễn ra hàng ngày, những<br /> hoạt động sản xuất, sinh hoạt để học sinh thấy đƣợc mối quan hệ qua lại giữa con ngƣời và môi<br /> trƣờng, từ đó<br /> <br /> 3<br /> <br />