Đề tài nghiên cứu khoa học: Nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:73

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu thực trạng bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay, trên cơ sở đó đề ra các giải pháp góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học: Nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA NGƯỜI HỌC NÂNG CAO BẢN LĨNH CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Mã số đề tài: ĐTSV.2021.02 Chủ nhiệm đề tài : Phạm Quân Nhu Lớp : 1705CSCA Cán bộ hướng dẫn : ThS. Nguyễn Thị Phương Hoa Hà Nội, tháng 5 năm 2021
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA NGƯỜI HỌC NÂNG CAO BẢN LĨNH CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Mã số đề tài: ĐTSV.2021.02 Chủ nhiệm đề tài: Phạm Quân Nhu Thành viên tham gia : Phạm Thị Thu Hương Trần Văn Đức Lớp : 1705CSCA Cán bộ hướng dẫn: Ths. Nguyễn Thị Phương Hoa Hà Nội, tháng 5 năm 2021
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này, ngoài sự cố gắng của nhóm nghiên cứu, chúng em còn nhận được sự hướng dẫn tận tình của cô Nguyễn Thị Phương Hoa cùng sự giúp đỡ, chỉ bảo của các thầy, cô giáo tại Khoa Khoa học chính trị - Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Chúng em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới sự giúp đỡ quý báu của các thầy giáo, cô giáo trong quá trình nhóm nghiên cứu thực hiện đề tài. Tuy nhiên, với lượng kiến thức và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế, nên đề tài nghiên cứu không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý thầy cô và những nhà nghiên cứu quan tâm đến đề tài. Chúng em xin chân thành cảm ơn!
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 ĐHNVHN Đại học Nôi vụ Hà Nội 2 CNXH Chủ nghĩa xã hội 3 CNH Công nghiệp hóa 4 HĐH Hiện đại hóa 5 XHCN Xã hội chủ nghĩa 6 BCHTW Ban Chấp hành Trung ương
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1: Ý kiến của sinh viên về bản lĩnh chính trị ....................................... 27 Biểu đồ 2: Yếu tố hình thành nên bản lĩnh chính trị của sinh viên .................... 27 Biểu đồ 3: Mức độ quan tâm của sinh viên đến tình hình chính trị Việt Nam ... 28 Biểu đồ 4: Mức độ quan tâm của sinh viên đến các chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước ......................................................... 29 Biểu đồ 5: Mức độ đánh giá về tầm quan trọng của các môn lý luận chính trị đối với việc nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên ............................................ 30 Biểu đồ 6: Trong các môn học Lý luận chính trị, giảng viên có lồng ghép, lấy những dẫn chứng cụ thể thực tế tình hình chính trị Việt Nam........................... 31 Biểu đồ 7: Biểu đồ thể hiện động cơ học tập của sinh viên ............................... 32 Biểu đồ 8: Biểu hiện mức độ chuyên cần của sinh viên .................................... 32 Biểu đồ 9: Biểu đồ thể hiện mức độ chuyên cần trong các hoạt động tự học của sinh viên ........................................................................................................... 33 Biểu đồ 10: Thái độ của sinh viên khi các thế lực thù địch có những hành động chống phá, âm mưu “diễn biến hòa bình”, “bạo loạn lật đổ” trên đất nước ta ... 35 Biểu đồ 11: Quan điểm của sinh viên khi gặp phải những khó khăn, thử thách trong cuộc sống ................................................................................................ 36 Biểu đồ 12: Biểu hiện sa sút về tư tưởng và nhận thức chính trị của một bộ phận sinh viên ........................................................................................................... 36
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT DANH MỤC BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu: .............................................................. 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 4 5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 4 6. Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................. 4 7. Đóng góp mới của đề tài .......................................................................... 4 8. Cấu trúc của đề tài .................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢN LĨNH CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN ................................................................................................................. 6 1.1. Một số khái niệm cơ bản ....................................................................... 6 1.1.1. Bản lĩnh .............................................................................................. 6 1.1.2. Bản lĩnh chính trị ................................................................................ 7 1.1.3. Bản lĩnh chính trị của sinh viên .......................................................... 8 1.2. Biểu hiện bản lĩnh chính trị của sinh viên ............................................ 10 1.2.1. Nhận thức và thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ................................................................................................... 10 1.2.2. Bồi dưỡng bản lĩnh chính trị thông qua học tập các học phần Lý luận chính trị ...................................................................................................... 11 1.2.2. Động cơ, thái độ đúng đắn trong học tập và rèn luyện ...................... 12 1.2.4. Lập trường, tư tưởng vững vàng, tránh xa các tệ nạn xã hội ............. 14 1.3. Các nhân tố tác động đến bản lĩnh chính trị của sinh viên hiện nay ........... 16 1.3.1. Nhân tố khách quan .......................................................................... 16 1.3.1.1. Sự tác động của môi trường kinh tế, văn hóa, xã hội. .................... 16
1.3.1.2. Xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế ........................................... 17 1.3.2. Nhân tố chủ quan.............................................................................. 19 1.3.2.1. Môi trường gia đình....................................................................... 19 1.3.2.2. Bản thân sinh viên ......................................................................... 20 Tiểu kết chương 1 ...................................................................................... 22 Chương 2. THỰC TRẠNG BẢN LĨNH CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 23 2.1. Khái quát về công tác giáo dục bản lĩnh chính trị cho sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội............................................................................... 23 2.2. Thực trạng bản lĩnh chính trị của sinh viên trường đại học Nôi vụ Hà Nội ............................................................................................................. 26 2.2.1. Thực trạng về nhận thức và thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước .............................................................................. 28 2.2.2. Thực trạng bồi dưỡng ý thức chính trị thông qua học tập các học phần Lý luận chính trị ......................................................................................... 29 2.2.3. Xác định động cơ, thái độ học tập và rèn luyện ................................ 31 2.2.4. Lập trường, tư tưởng trong tránh xa hiện tuợng tiêu cực của xã hội ........ 34 2.3. Đánh giá chung về thực trạng bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội............................................................................... 37 2.3.1. Ưu điểm ........................................................................................... 37 2.3.2. Hạn chế ............................................................................................ 39 2.3.3. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế.................................... 40 2.3.3.1. Nguyên nhân của những ưu điểm .................................................. 40 2.3.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................... 41 Tiểu kết chương 2 ...................................................................................... 42 Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO BẢN LĨNH CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ................................................................ 43 3.1. Nâng cao nhận thức của sinh viên về tầm quan trọng của việc rèn luyện bản lĩnh chính trị ........................................................................................ 43
3.2. Phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể trong giáo dục bản lĩnh chính trị của sinh viên .......................................................................................... 44 3.3. Nâng cao hiệu quả giảng dạy các học phần lý luận chính trị của giảng viên trong việc xây dựng bản lĩnh chính trị cho sinh viên........................... 49 3.4. Xây dựng môi trường học đường lành mạnh, tạo động lực cho sinh viên học tập và rèn luyện bản lĩnh chính trị........................................................ 51 3.5. Phát huy vai trò tích cực, tự giác của sinh viên trong việc rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị ......................................................................... 53 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................... 55 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 56 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 58 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 61
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, sinh viên luôn là lực lượng đóng vai trò rất quan trọng. Đánh giá về vai trò và vị trí của sinh viên trong quá trình phát triển lịch sử xã hội, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi đó là lực lượng đông đảo đang góp phần quan trọng vào mọi hoạt động của đời sống xã hội, là lực lượng đang lớn lên, đang trưởng thành, có khả năng thích ứng nhanh và nhạy bén trước những biến động của xã hội. Bản lĩnh chính trị của sinh viên là nội dung quan trọng trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng của Đảng, là bộ phận cấu thành chương trình giáo dục trong các Trường Đại học nhằm hình thành phát triển phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho sinh viên. Vì vậy, cần thiết tăng cường giáo dục bản lĩnh chính trị cho sinh viên, hình thành ở đội ngũ trí thức tương lai nhận thức chính trị đúng đắn, bản lĩnh vững vàng, góp phần hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng và phương pháp luận khoa học. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng chỉ rõ mục tiêu giáo dục và đào tạo: Xây dựng “con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học”, coi đó là “một mục tiêu của chiến lược phát triển”, đáp ứng yêu cầu đổi mới của đất nước hiện nay [6, tr.66]. Trường Đại học Nội vụ Hà Nội là cơ sở giáo dục Đại học công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, trực thuộc Bộ Nội vụ, có chức năng tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có trình độ Đại học, sau Đại học và thấp hơn trong lĩnh vực công tác Nội vụ và các ngành nghề khác có liên quan; hợp tác quốc tế; nghiên cứu khoa học và triển khai áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, việc rèn luyện bản lĩnh chính trị cho sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội là một nội dung quan trọng trong chương trình giáo dục tổng thể của Nhà trường. Những năm qua, lãnh đạo Nhà trường luôn quan tâm đến vấn đề này. Phần lớn sinh viên Nhà trường không ngừng phấn đấu, tận dụng cơ hội do 1
toàn cầu hóa mang lại, chủ động học tập, nâng cao bản lĩnh chính trị, tham gia nhiều hoạt động xã hội mang tính cộng đồng, tinh thần xung phong tình nguyện, xung kích cách mạng sinh viên tiếp tục được khơi dậy và phát huy mạnh mẽ góp phần thiết thực vào sự phát triển chung của đất nước. Tuy vậy, vẫn còn một bộ phận sinh viên bị tác động bởi mặt trái của toàn cầu hóa, sống thực dụng, buông thả, phai nhạt lý tưởng, thờ ơ với những vấn đề chính trị - xã hội; quan niệm về cuộc sống của một bộ phận sinh viên còn lệch lạc; thậm chí, có hiện tượng sinh viên bị các thế lực thù địch lợi dụng, lôi kéo, dụ dỗ. Việc nghiên cứu một cách cơ bản, có hệ thống về vấn đề bản lĩnh chính trị của sinh viên Việt Nam nói chung, sinh viên Nội vụ nói riêng, trong giai đoạn hiện nay là một đòi hỏi cấp bách cả về lý luận và thực tiễn. Từ đó tìm ra một số giải pháp góp phần phát huy những giá trị tích cực, khắc phục những hạn chế để sinh viên đứng vững trước những thử thách trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế xứng đáng là người chủ tương lai của đất nước. Đó là lý do nhóm nghiên cứu chọn đề tài “Nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay” làm đề tài nghiên cứu. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu: Đã có một số công trình nghiên cứu, một số cuốn sách viết về bản lĩnh, bản lĩnh chính trị, bản lĩnh chính trị của thanh niên, có thể chia làm 3 nhóm như sau: Nhóm 1: Vấn đề về công tác sinh viên - Dương Tự Đam (2002), Định hướng giá trị cho thanh niên sinh viên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nxb Thanh niên, Hà Nội. - Trần Thị Quy Nhơn (2000), Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò thanh niên trong cách mạng Việt Nam, Tạp chí Lịch sử Đảng. Các công trình nghiên cứu trên đều có chung quan điểm là: Sinh viên có vị trí, vai trò quan trọng trong xã hội, cho nên Đảng, Nhà nước và các tổ chức xã hội cần phải quan tâm tác động một cách có ý thức tới sinh viên, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên phát triển, trưởng thành và phát huy vai trò làm chủ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 2
Nhóm 2: Vấn đề giáo dục sinh viên - Trần Viết Hơn (2005), Giáo dục chính trị tư tưởng cho thanh niên trong điều kiện cơ chế thị trường và mở cửa, Tạp chí Dân vận. - Nguyễn Văn Bắc (2006), Bản lĩnh chính trị Hồ Chí Minh và ý nghĩa của nó đối với việc giáo dục, rèn luyện cán bộ, Đảng viên ở nước ta hiện nay, Luận văn thạc sĩ chính trị học, Hà Nội. Vấn đề giáo dục thanh niên phải được xem là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong toàn bộ hoạt động của Đảng, đồng thời là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, trong đó Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là nòng cốt. Nhóm 3: Vấn đề giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên - Trần Hùng Phi (2006), Xây dựng bản lĩnh chính trị cho thanh niên ở nước ta hiện nay, Tạp chí khoa học Chính trị. - Đào Văn Mừng (2008), Tự học, tự rèn - nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động nâng cao bản lĩnh chính trị của cán bộ, Tạp chí Khoa học Chính trị. Việc nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên là việc làm cần thiết và cấp bách, nhất là trong giai đoạn hiện nay; đồng thời các tác giả còn đưa ra một số nội dung cần chú ý trong việc nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên. Nhìn chung, các tác giả của các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến nhiều vấn đề về bản lĩnh, bản lĩnh chính trị của cán bộ đảng viên trong đó đề cập đến một số nội dung có tính định hướng cho việc giáo dục nhân cách, đạo đức cho sinh viên. Những công trình nghiên cứu này là những cơ sở dữ liệu bổ ích cho việc nghiên cứu bản lĩnh chính trị của sinh viên. Các công trình này đã cung cấp những cơ sở ban đầu cho việc nghiên cứu bản lĩnh chính trị của sinh viên Việt Nam về cả lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu về bản lĩnh chính trị của sinh viên Việt Nam nói chung và sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nói riêng. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu thực trạng bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học 3
Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay, trên cơ sở đó đề ra các giải pháp góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khái quát những vấn đề lý luận về bản lĩnh chính trị của sinh viên. - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. - Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên Trường Đại học Nội Vụ Hà Nội trong trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu bản lĩnh chính trị của sinh viên hệ chính quy Trường Đại học Nội Vụ Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Trường Đại học Nội vụ Hà Nội thuộc cơ sở Hà Nội. - Phạm vi về thời gian: Từ năm 2017 đến năm 2021. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Đồng thời đề tài còn sử dụng các phương pháp cụ thể: - Khảo cứu tài liệu - Phân tích, tổng hợp - Điều tra xã hội học - Sơ đồ hoá... 6. Giả thuyết nghiên cứu Việc nâng cao bản lĩnh chính trị cho sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong những năm gần đây luôn được Nhà trường quan tâm giáo dục. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế, bất cập. Nếu đề tài đưa ra được những giải pháp hợp lý sẽ góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. 7. Đóng góp mới của đề tài - Đề tài góp phần làm rõ hơn một số vấn đề liên quan đến bản lĩnh chính trị 4
của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. - Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo đối với việc nghiên cứu khoa học chính trị trong đó có ngành Chính trị học về vấn đề bản lĩnh chính trị nói riêng và về văn hóa chính trị, con người chính trị nói chung; tài liệu tham khảo đối với các tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. 8. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, nội dung của đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về bản lĩnh chính trị của sinh viên. Chương 2: Thực trạng bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. Chương 3: Một số giải pháp góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị của sinh viên Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢN LĨNH CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Bản lĩnh Theo Từ điển Hán Việt của Đào Duy Anh, “bản lĩnh là nền gốc của nhân cách, tài lực và khả năng” [1, tr.125]. Cũng theo hướng tiếp cận này, từ điển Hán Việt giải nghĩa: “bản lĩnh” là nhân cách, là tài năng sẵn có khiến cho con người có bản sắc riêng. Như vậy “bản lĩnh” được hiểu là một loại khả năng bên trong của con người, mà khả năng này tạo ra nền móng, gốc rễ của nhân cách con người. Đại từ điển tiếng Việt do Nguyễn Như Ý chủ biên cho rằng “bản lĩnh” là khả năng, ý chí kiên định trước mọi hoàn cảnh [29, tr.93]. Theo đó, bản lĩnh là sự tỉnh táo cùng với ý chí kiên cường, bất khuất của một con người trước mọi hoàn cảnh khó khăn như cám dỗ, dụ dỗ (áp lực từ bên ngoài). Người có bản lĩnh là người luôn kiên định lập trường quan điểm, không bị tác động, thay đổi bởi hoàn cảnh xung quanh. Bản lĩnh là một hiện tượng xã hội, phản ánh nhóm phẩm chất cốt lõi thuộc về phẩm chất của con người và của các tổ chức xã hội do con người lập nên. Chủ tịch Hồ Chí Minh khái quát, hình thành một chân lý phổ biến đối với dân tộc Việt Nam: “Chúng ta thà hy sinh tất cả, nhất định không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ” [18, tr.480]. Bản lĩnh đó cũng được Người căn dặn các chiến sỹ quyết tử của Trung đoàn Thủ đô khi bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp: “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” [19, tr.381], thành lẽ sống đối với cán bộ, chiến sỹ lực lượng vũ trang nhân dân và thế hệ trẻ. Như vậy, "bản lĩnh" là có ý chí, quyết tâm, dám làm, dám suy nghĩ. Sống bản lĩnh chính là dám thể hiện khả năng, sở thích của mình, luôn tự tin trong cuộc sống. Trong cuộc sống, bản lĩnh tạo nên những nét riêng của mỗi người và người sống có bản lĩnh luôn dám đương đầu với mọi khó khăn trong cuộc sống, sẵn sàng chịu trách nhiệm. Điều này rất quan trọng đối với giới trẻ hiện nay trong xu thế toàn cầu hóa. 6
1.1.2. Bản lĩnh chính trị Bản lĩnh chính trị là phẩm chất chính trị đặc biệt của người có bản lĩnh, biểu hiện ở lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, không hoang mang, dao động trước những tình huống, hoàn cảnh chính trị cụ thể. Bản lĩnh chính trị là kết quả của quá trình bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện, thử thách lâu dài trong thực tiễn công tác, chiến đấu, lao động, học tập, trong đó công tác giáo dục chính trị, tư tưởng đóng vai trò quan trọng hàng đầu, có ý nghĩa quyết định việc tạo nền tảng chính trị, sự giác ngộ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và niềm tin vào đường lối lãnh đạo của Đảng, vào mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của mỗi cá nhân. Bản lĩnh chính trị là điều kiện cần thiết để đảm bảo cho mỗi người có định hướng chính trị đúng đắn, luôn làm chủ bản thân, làm chủ hoàn cảnh thực tiễn và kiểm soát được hành vi, thái độ của mình trong mọi tình huống. Đó chính là sự vững vàng, kiên định, chủ động trong cả suy nghĩ và hành động trước những khó khăn, thách thức của cuộc sống, đúng như V.I.Lênin từng nhấn mạnh: “Chỉ giai cấp nào đi theo con đường của mình mà không do dự, không chán nản và không sa vào tuyệt vọng trong những bước ngoặt khó khăn nhất, gay go nhất và nguy hiểm nhất, thì mới có thể lãnh đạo được những quần chúng lao động và bị bóc lột. Chúng ta không cần những sự hăm hở điên cuồng. Điều cần thiết cho chúng ta, chính là bước đi nhịp nhàng của những đoàn quân vững như gang thép của giai cấp vô sản” [16, tr.349]. Theo Hồ Chí Minh, bản lĩnh chính trị của cán bộ, đảng viên là sự thể hiện tính giai cấp, “tính Đảng” trong mọi hoàn cảnh, mọi thời điểm; là luôn “nhận rõ phải, trái. Giữ vững lập trường. Tận trung với nước. Tận hiếu với dân”; là “phải quyết tâm suốt đời phục vụ Đảng, phục vụ nhân dân. Đó là phẩm chất cao quý của người cách mạng, đó là đạo đức cách mạng, đó là tính Đảng, tính giai cấp, nó đảm bảo cho sự thắng lợi của Đảng, của giai cấp, của nhân dân” [19, tr.611]. Từ phân tích trên, có thể đưa ra khái niệm bản lĩnh chính trị: Là thuộc tính phản ánh bản chất chính trị của một cá nhân hay tổ chức xã hội được cấu thành bởi những tri thức, tình cảm, nhận thức, ý chí và hành vi chính trị của một chủ 7
thể được biểu hiện ở khả năng tự quyết định những suy nghĩ và hành vi chính trị một cách độc lập, sáng tạo và có hiệu quả trong các tình huống phức tạp về chính trị, không dao động thay đổi trước những tác động từ bên ngoài. Bản lĩnh chính trị là tập hợp những phẩm chất tích cực, tiến bộ của mỗi cá nhân thể hiện ra trong hoạt động chính trị. Đó là tri thức chính trị, niềm tin chính trị và ý chí chính trị. Để có bản lĩnh chính trị nhất thiết ba yếu tố này phải có sự thống nhất, sự phát triển nhất định, phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn xã hội và được khẳng định trong các tình huống chính trị. Tri thức chính trị là toàn bộ những hiểu biết về lợi ích và quyền lực, về quy luật và những tính quy luật của việc giành, giữ và sử dụng quyền lực chính trị của các giai cấp và các dân tộc mà cơ bản nhất là quyền lực nhà nước, cùng những biểu hiện đặc thù trong tiến trình lịch sử về con đường, phương thức hiện thực hóa lợi ích. Niềm tin chính trị là sự tin tưởng về sự đúng đắn của một lý tưởng chính trị, sự định hướng giá trị được xác định vững chắc trong tư tưởng, nhận thức và chi phối hành động của cá nhân trong cuộc sống vì sự phát triển và tiến bộ con người luôn hướng con người tìm đến các giá trị chân - thiện - mỹ để tạo dựng nhân cách. Niềm tin chính trị được hình thành trong giao tiếp, trong mối quan hệ xã hội, trong cuộc sống sinh tồn và phát triển con người. Ý chí chính trị là ý chí của con người được thể hiện trên lĩnh vực hoạt động chính trị. Ý chí con người do hai yếu tố sinh học và giáo dục tạo thành. Đây chính là các phẩm chất về mặt tinh thần, nhân cách của cá nhân, giúp con người làm chủ được hành vi của mình khi tham gia vào đời sống xã hội. 1.1.3. Bản lĩnh chính trị của sinh viên Từ trước tới nay có rất ít nhà nghiên cứu đi sâu nghiên cứu về vấn đề bản lĩnh chính trị của sinh viên Việt Nam một cách chi tiết, cụ thể. Các nhà nghiên cứu chủ yếu đưa ra một số quan niệm chung nói về nhân cách, lý tưởng, niềm tin, hoài bão… của sinh viên Việt Nam vào chế độ Xã hội chủ nghĩa (XHCN), vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hoặc nhiều nhà nghiên cứu chỉ ra những hành động không ngại khó khăn, gian khổ của sinh viên trong học tập, lao động, 8
trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Có thể thấy một số quan niệm về bản lĩnh chính trị của sinh viên sau: Bản lĩnh chính trị của sinh viên là nhân cách chủ yếu của sinh viên trên lĩnh vực chính trị. Nhân cách của sinh viên là một chỉnh thể bao gồm tất cả các phẩm chất xã hội, năng lực thể chất và năng lực nghiệp vụ chuyên môn. Trong đó phẩm chất chính trị và đạo đức, lối sống là những phẩm chất cơ bản và rất quan trọng [28, tr.189]. Bản lĩnh chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay là sự kiên định con đường tiến lên Chủ nghĩa xã hội (CNXH) do Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn. Trong đó trước hết có sự thể hiện rõ ràng sự vững vàng niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng của Đảng, vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân; là ý thức, trách nhiệm trong học tập, lao động để tạo ra cho mình có đủ trí tuệ, trình độ học vấn, tài năng, ý chí góp sức vào xây dựng đất nước giàu mạnh, nhân dân có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc [3, tr.55]. Bản lĩnh chính trị của sinh viên là sự kiên định lý tưởng phấn đấu, sống với nhiệt huyết trong hành động, luôn làm chủ bản thân bằng sự hiểu biết của mình trên cơ sở những kiến thức khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, nhân văn để không bị lôi cuốn vào những cám dỗ tầm thường, không ảo tưởng nhưng cũng không thực dụng, biết phải làm gì để cống hiến cho đất nước, cho xã hội… Bản lĩnh chính trị của sinh viên ngày nay còn là sự phấn đấu không mệt mỏi để hoàn thiện nhân cách mà cốt lõi là đạo đức, là sự vươn tới chân, thiện, mỹ, là “vừa hồng, vừa chuyên” [29, tr.103]. Như vậy, có thể hiểu bản lĩnh chính trị của sinh viên là sự kiên định lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc, không ngừng rèn luyện và tu dưỡng, có ý thức trách nhiệm trong học tập và lao động, không ngại khó khăn, gian khổ để góp tài năng và sức trẻ của mình vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bản lĩnh chính trị của sinh viên được hình thành từ việc giáo dục trong gia đình, nhà trường và toàn xã hội, từ việc tham gia các hoạt động xã hội đến việc rèn luyện của cá nhân. Bản lĩnh chính trị của sinh viên trên cơ sở tri thức, trí tuệ 9
và nhân cách, ở những khía cạnh nhất định, bản lĩnh chính trị lại gắn chặt với tri thức, kinh nghiệm và phẩm chất đạo đức lối sống tốt đẹp. Sinh viên có bản lĩnh chính trị được xã hội thừa nhận là những con người có phẩm chất, nhân cách, trí tuệ và hoàn thành những yêu cầu mà xã hội đặt ra. Bản lĩnh chính trị sinh viên là tập hợp của nhiều đức tính, nhưng quan trọng nhất là: - Sống có mục tiêu, lý tưởng chính trị rõ ràng; tin tưởng vào đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. - Dám nghĩ, dám nói, dám làm theo quan niệm mà mình tin là đúng, không bị bất cứ áp lực nào làm nhụt chí và dám chịu trách nhiệm về hành vi của mình. - Có tính độc lập cao, không ỷ lại, không dựa dẫm vào người khác. - Không cầu an, không ngại khó, không chùn bước trước những trở lực. - Có chí lớn dám chấp nhận mạo hiểm để đạt tới mục tiêu đã chọn. - Đầu óc khoáng đạt, cởi mở với cái mới, không bảo thủ, cố chấp, cũng không hẹp hòi [28, tr.16]. Bản lĩnh chính trị của sinh viên là bộ phận trong tổng thể nhân cách sinh viên, có liên quan đến đạo đức lối sống và nỗ lực của sinh viên. Sinh viên có bản lĩnh chính trị là người kiên trì phấn đấu đến cùng cho mục đích của mình, vượt lên mọi hoàn cảnh và số phận để hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn. 1.2. Biểu hiện bản lĩnh chính trị của sinh viên 1.2.1. Nhận thức và thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Nhận thức và thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước sẽ giúp cho sinh viên định hướng sự phát triển nhân cách chính trị của bản thân, có bản lĩnh chính trị vững vàng, lập trường tư tưởng đúng đắn. Mỗi sinh viên cần tích cực, chủ động học tập, tìm hiểu, nắm vững và am hiểu sâu sắc các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thấm nhuần đạo đức cách mạng để thực hiện tốt nhiệm vụ học tập và rèn luyện ở Trường học, đồng thời coi trọng xây dựng nền tảng đạo đức xã hội. Mỗi sinh viên cần nêu gương sáng trong tuân thủ và chấp hành pháp luật; hoạt động 10
trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật; am hiểu pháp luật để thi hành nghiêm chỉnh pháp luật. Sinh viên cần tham gia tích cực giải thích, vận động, thuyết phục, cảm hóa, tập hợp nhân dân và tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước mà mình học và được biết ở trường để tuyên truyền phổ biến về gia đình, địa phương để mỗi người dân đều có hiểu biết pháp luật, tự giác học tập, tìm hiểu pháp luật, đồng thời tuân thủ và chấp hành Hiến pháp và pháp luật khi tham gia các quan hệ xã hội và thực hiện nghiêm pháp luật. 1.2.2. Bồi dưỡng bản lĩnh chính trị thông qua học tập các học phần Lý luận chính trị Cùng với việc học tập kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, sinh viên phải được trang bị hệ thống tri thức lý luận chính trị đúng đắn. Thông qua học tập các môn Lý luận chính trị; trong đó, người dạy tác động vào người học (sinh viên) để truyền thụ, luận giải, phân tích một cách khoa học những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, giúp sinh viên tiếp thu tri thức khoa học, hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng; có lý tưởng, tư duy khoa học, đạo đức cách mạng, năng lực sáng tạo trong hoạt động thực tiễn; nắm được những kiến thức căn bản, cốt lõi, quan trọng để xây dựng cơ sở khoa học cho nhận thức và niềm tin vững chắc vào sự nghiệp cách mạng, vào sự lựa chọn và con đường độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Với tư cách là những vũ khí lý luận để cải tạo tự nhiên, xã hội, cải tạo con người, xét về chiều sâu bản chất nhân văn, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là khoa học vun trồng lý tưởng, đạo đức cách mạng, trao cho sinh viên những phương tiện “học để làm người”, góp phần hình thành phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống xã hội chủ nghĩa cho sinh viên. Cùng với những nội dung cơ bản, cần thiết được quy định bởi chương trình, giáo trình, khung chương trình, thông qua các bài giảng có liên hệ với những vấn đề nóng bỏng của xã hội như chống “diễn biến hòa bình” trong tư tưởng - chính trị, đạo đức, lối sống; nâng cao tinh thần đại đoàn kết dân tộc, truyền thống yêu nước, tự cường dân tộc…, 11
các môn Lý luận chính trị góp phần xây dựng, bồi dưỡng những thế hệ sinh viên kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Từ đó, làm cho chủ nghĩa xã hội được nhận thức đúng đắn trên cơ sở nắm vững, quán triệt, thấm sâu, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lấy đó làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động cách mạng. Bồi dưỡng, giáo dục ý thức chính trị có tác động trực tiếp đến tư tưởng, tình cảm, đạo đức và khả năng thực hành công việc của mỗi sinh viên trong thực tiễn cuộc sống. Điều đó lại càng quan trọng hơn khi tình hình trong nước và quốc tế trong thời gian gần đây đang có những diễn biến phức tạp, nhiều vấn đề trong quá trình xây dựng CNXH, về xác định con đường đi lên CNXH ở nước ta cần được làm sáng tỏ thêm về mặt lý luận. Vì vậy, việc bồi dưỡng ý thức chính trị, lý luận cách mạng cho sinh viên để đáp ứng thực được với tiễn cách mạng nước ta hiện nay là một yêu cầu hết sức cấp thiết. 1.2.3. Động cơ, thái độ đúng đắn trong học tập và rèn luyện Động cơ, thái độ học tập là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng hiệu quả học tập của mỗi sinh viên. Đối với học sinh, sinh viên nếu động cơ học tập không có sẵn, không thể áp đặt mà được hình thành trong quá trình học tập, rèn luyện. Trong quá trình đó, thầy(cô) giáo là người dẫn dắt, nhưng bản thân sinh viên phải tự rèn luyện động cơ, thái độ học tập của mình. Phải tự hình thành mục đích, động cơ học tập cho mình để hướng đến các kết quả mong muốn. Động cơ, thái độ học tập của sinh viên rất đa dạng, đa tầng và đa biến đổi. Thật vậy, động cơ học tập của mỗi sinh viên đều có nhiều dạng khác nhau. Biểu hiện của động cơ học tập của sinh viên là: Sinh viên có thái độ học tập nghiêm túc, đi học đầy đủ và đúng giờ theo quy định của Nhà trường, chăm chú nghe giảng những kiến thức mà giảng viên truyền đạt trên lớp, ghi chép bài cẩn thận và trong quá trình học tập nghe giảng trên lớp sinh viên chăm chú và hăng hái phát biểu xây dựng bài… Đồng thời động cơ học tập của sinh viên còn được biểu hiện thông qua các hoạt động tự học như: Sinh viên đọc tài liệu và chuẩn bị bài trước khi đến lớp, học và làm bài tập về nhà theo vở ghi và giáo trình kết hợp với tài 12