Đề tài nghiên cứu khoa học: Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản Triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tập trung phân tích, đánh giá tình hình phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I để khẳng định những kết quả đạt được và làm rõ những hạn chế còn tồn tại; từ đó đưa ra các giải pháp phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học: Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản Triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA KHOA LƢU TRỮ HỌC VÀ QUẢN TRỊ VĂN PHÒNG BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA NGƢỜI HỌC PHÁT HUY GIÁ TRỊ TÀI LIỆU LƢU TRỮ CHÂU BẢN TRIỀU NGUYỄN TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I Mã số đề tài: ĐTSV.2023.002 Đồ ủ iệ đề tài: N u ễ V Hiệ T ầ T T H L : 2005VTLA Giả vi ƣ : Ths. Trần Th Mai Hà Nội, t á 05 2023
LỜI CẢM ƠN h hiệ i ghi ứ : “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản Triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I”, nhóm nghiên cứ xi g i i g ại học Nội vụ Hà Nội (nay là Học viện Hành chính Quốc gia), Khoa Vă h ữ ( ay khoa L ữ học và Qu n trị vă phòng) ã ạo i u kiện th c hiệ tài nghiên cứu này và nhóm nghiên cứu xin c gi g vi – Ths. Trần Thị Mai ã h h ạy h g g h g h ộ i ho hiệ Nhóm nghiên cứ g xi g i i Ba giá ốc, cán bộ Tru g â L ữ quố gia I ã gi nhóm i iệ ố iệ v h h h hụ vụ ho tài ghi ứ i: “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản Triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” của nhóm nghiên cứ hạ h v ki hứ g h á k ă g xây g i ghi ứ o g g ủa thầy, cô và các nhà khoa họ Xi â h h Hà Nội, ngày 20 tháng 05 năm 2023 Nhóm nghiên cứu
LỜI CAM ĐOAN Nhóm nghiên cứu xin a oa i ghi ứ : “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản Triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” i ủa h h hiệ o g á h họ ại g ại họ Nội vụ H Nội (nay là Học viện Hành chính Quốc gia). Nhóm nghiên cứ xi mb o tài nghiên cứu khoa học là thành qu của h v á i iệ ụ g o g i ghi ứ h g g ụ g g á vă y hạ há ủa Nh v việ phát huy giá trị tài liệ h h h h kh o á h ại T g â L trữ quốc gia I. Hà Nội, ngày 20 tháng 05 năm 2023 Nhóm nghiên cứu
DANH MỤC BẢNG Bảng 01. Thống kê số t p của kho Châu b n tri u Nguyễn .............................. 30 Bảng 02. Thống kê Châu b ã ô g ố của Ủy ban biên gi i quốc gia ......... 33 Bảng 03. Tổ chức nhân s làm công tác phát huy giá trị tài liệ ữ tại T g â L ữ quốc gia I ........................................................................... 36 Bảng 04. Thống kê số g ộc gi khai thác s dụng tài liệ ữ ă 2021, 2022 tại T g â L ữ quốc gia I.................................................... 44 Bảng 05. Thống kê số ng c p b n sao tài liệ ữ ă 2021 2022 ại T g â L ữ quốc gia I ........................................................................... 50 Bảng 06. Thống kê số g á h T g â L ữ quốc gia I biên soạn ă 2021 v 2022 ........................................................................................... 59
DANH MỤC HÌNH ẢNH Ảnh 1. Các loại Châ h Châ kh y Châ i m, Châu mạt, Châu sổ, Châu c i. ................................................................................................................... 28 Ảnh 2. B n chi u tuyên bố cho thần dân c c v việc gi m các hạng thu ă Giáp Tu t vì th i ti t không thu n l i g y 12 há g 3 ă Gia Lo g hứ 13 (1814). ......................................................................................................................... 29 Ảnh 3. Châu b n 18 (2 t ) Ngu :T g â L ữ quốc gia I .................... 34 Ảnh 4. Một số hình nh Châu b n tri u Nguyễn bị h hỏng nặng .................... 40 Ảnh 5. Trang Facebook của T g â L ữ quốc gia I hiện nay có kho ng 29 000 t theo dõi. ........................................................................................ 45 Ảnh 6. Kênh Youtube của T g â L ữ quốc gia I hiện nay có kho ng 8180 ă gk v ă g i kho g h 250 video gi i thiệu v các khối tài liệ a g c b o qu n tại kho. ...................................................................................... 46 Ảnh 7. Mục gi i thiệu tài liệ ữ a g hô g i iện t của Trung tâm L trữ quốc gia I ............................................................................................ 46 Ảnh 8. Châu b n tri u Nguyễn T ức t p 238, t 173 ................................... 48 Ảnh 9. Cá ại bi u, khách m i tham quan không gian Tri ã “T x a”... 53 Ảnh 10. Hình nh tại buổi tri n lãm................................................................. 54 Ảnh 11. Tri n lãm tr c tuy “Giáo ục tri u Nguyễn – vang vọng còn lại” ... 56 Ảnh 12. Tri n lãm tr c tuy “Giáo ục tri u Nguyễn – vang vọng còn lại” ... 56 Ảnh 13. Tri ã 3D: “Th ởng – Phạt: chuyện x a h a ” ........................ 57 Ảnh 14. Mục lục Châu b n tri u Nguyễn......................................................... 58 Ảnh 15. Một trong những cuố á h T g â L ữ quốc gia I gi i thiệ n công chúng ....................................................................................... 60 Ảnh 16. Si h vi T g ại học Nội vụ Hà Nội ha a x ởng tu bổ tài liệu ................................................................................................................... 61 Ảnh 17. o ại bi u Truy n hình Quốc hội tham quan kho b o qu n Châu b n tri u Nguyễn.............................................................................................. 63
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH ẢNH MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 3 1. Lí do chọ đề tài ........................................................................................... 3 2. L ch sử nghiên cứu vấ đề ........................................................................... 4 3. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 6 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ................................................................... 6 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 7 6. P ƣơ áp nghiên cứu ............................................................................. 7 7. Đó ó ủ đề tài ...................................................................................... 8 8. Bố cục củ đề tài........................................................................................... 9 C ƣơ 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ TÀI LIỆU LƢU TRỮ ................................................................................................................ 11 1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................ 11 1.1.1. Một số khái niệm ................................................................................... 11 1.1.2. Mục đích, ý nghĩa và các nguyên tắc phát huy giá trị tài liệu lưu trữ .. 13 1.1.3. Các hình thức phát huy giá trị tài liệu lưu trữ ..................................... 15 1.2. Cơ sở pháp lý ........................................................................................... 16 1.2.1. Quy định của Nhà nước ........................................................................ 16 C ƣơ 2. THỰC TRẠNG PHÁT HUY TÀI LIỆU LƢU TRỮ CHÂU BẢN TRIỀU NGUYỄN TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I ............... 22 2.1. Khái quát về Trung tâm Lƣu t ữ quốc gia I.......................................... 22 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I .. 22 2.1.2. Vị trí, chức năng của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I............................ 24
2.1.3. Nhiệm vụ, quyền hạn của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I .................... 24 2.1.4. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I............................... 25 2.1.5. Quy định về việc phát huy giá trị tài liệu của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I ................................................................................................................. 26 2.2. Thành phần, khối lƣợng, nội dung tài liệu lƣu t ữ Châu bản triều Nguyễ đƣợc bảo quản tại T u tâ Lƣu trữ quốc gia I .......................... 27 2.2.1. Thành phần ........................................................................................... 27 2.2.2. Khối lượng ............................................................................................ 29 2.2.3. Nội dung ................................................................................................ 30 2.3. Đặ điểm, giá tr của tài liệu lƣu t ữ Châu bản triều Nguyễn .............. 31 2.3.1. Đặc điểm................................................................................................ 31 2.3.2. Giá trị .................................................................................................... 32 2.4. Tổ chức nhân sự làm công tác phát huy giá tr tài liệu lƣu t ữ tại Trung tâ Lƣu t ữ quốc gia I .................................................................................. 35 2.5. Công tác tổ chức khoa học tài liệu lƣu t ữ Châu bản triều Nguyễn tại T u tâ Lƣu t ữ quốc gia I ....................................................................... 36 2.5.1. Chỉnh lý tài liệu lưu trữ ........................................................................ 37 2.5.2. Hệ thống công cụ tra cứu tài liệu lưu trữ ............................................. 37 2.6. Công tác bảo quản tài liệu lƣu t ữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâ Lƣu t ữ quốc gia I .................................................................................. 39 2.7. Các hình thức phát huy giá tr tài liệu lƣu t ữ Châu bản triều Nguyễn tại T u tâ Lƣu t ữ quốc gia I ................................................................. 41 2.7.1. Tổ chức sử dụng tài liệu lưu trữ tại phòng đọc .................................... 41 2.7.2. Thông báo giới thiệu tài liệu lưu trữ..................................................... 44 2.7.3. Cấp bản sao, chứng thực tài liệu lưu trữ .............................................. 49 2.7.4. Triễn lãm tài liệu lưu trữ ...................................................................... 51 1
2.7.5. Xuất bản ấn phẩm lưu trữ .................................................................... 58 2.7.6. Các hình thức phát huy giá trị tài liệu lưu trữ khác ............................. 60 2.8. Nhận xét ................................................................................................... 64 2.8.1. Ưu điểm ................................................................................................. 64 2.8.2. Hạn chế ................................................................................................. 65 2.8.3. Nguyên nhân của các hạn chế .............................................................. 66 C ƣơ 3. GIẢI PHÁP PHÁT HUY GIÁ TRỊ TÀI LIỆU LƢU TRỮ CHÂU BẢN TRIỀU NGUYỄN TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I ....................................................................................................................... 68 3.1. Đối v i ơ qu quả lý à ƣ c về lƣu t ữ ........................................ 68 3.1.2. Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra và hướng dẫn nghiệp vụ về phát huy giá trị tài liệu lưu trữ ....................................................................... 69 3.2. Đối v i T u tâ lƣu t ữ quốc gia I .................................................... 70 3.2.1. Hoàn thiện tổ chức nhân sự ................................................................. 70 3.2.2. Hoàn thiện công tác bảo quản tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn ......................................................................................................................... 70 3.2.3. Nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức và đối tượng khai thác về giá trị của tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn ......................................... 71 3.2.4. Xây dựng nhóm độc giả ........................................................................ 72 3.2.5. Đa dạng hóa, hiện đại hóa các hình thức phát huy giá trị tài liệu lưu trữ.................................................................................................................... 72 3.2.6. Thúc đẩy nguồn kinh phí trong hoạt động phát huy giá trị tài liệu lưu trữ.................................................................................................................... 78 KẾT LUẬN .................................................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 82 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 84 2
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọ đề tài Nhà Nguyễn là tri ại quân chủ cuối cùng – một tri ại á h u nhi hă g ầm trong lịch s Việt Nam. Tr i ah g ă ă ừ khi vua Gia Lo g gôi ă 1802 ho n khi vua B o ại thoái vị ă 1945 á v v chính trị, quân s , ngoại giao, kinh t vă h a xã hội,... của c th i b y gi giữ n nay thông qua tài liệu hành chính của tri u Nguyễn bao g vă n o á h v a a h h vă o á a trong hệ thống chính trị ệ trình lên vua phê duyệt bằng m c son và một số vă kiện ngoại giao. Các tài liệ c gọi “Châ n tri u Nguyễ ” Châu b n tri u Nguyễ c vi t chủ y u trên n n gi y dó, bằng chữ Hán Nôm, một số vă giai oạn cuối tri u Nguyễn vi t bằng chữ Pháp và chữ quốc ngữ. Thành phần châu b a ạng g m nhi u loại h h vă h : chi h ng dụ, sắc ch , t u, kh i, bẩm,... Hiện nay, toàn bộ Châu b n tri u Nguyễ c b o qu n tại Trung tâm L ữ quốc gia I ở Hà Nội. Số ng Châu b n tri u Nguyễ giữ c n nay g m 773 t p gố g g kho g 85 000 vă n của 11 tri u vua nhà Nguyễn. Châu b n tri u Nguyễn là khối tài liệu duy nh t tại Việt Nam và hi m có trên th gi i có bút tích của nhà vua phê duyệt chi ti t v mọi v của t vă ây á i iệu gốc có giá trị cao giúp nghiên cứu phục d ng toàn bộ hệ thống chính trị, kinh t vă h a xã hội o g i của quốc gia trong một giai oạn lịch s . Châu b n còn là ngu n s liệu quan trọ g biên soạn các bộ s v á á h i n lệ chính thố g h : ại Nam th c lục h h i ại Nam nh t thống chí,... Châu b n tri u Nguyễn là di s iệu thứ 4 của Việ Na c UNESCO công nh n sau Mộc b n tri u Nguyễn (2009) 82 Bia á Ti ĩ ại Vă Mi u – Quốc T Giám (2010) và Mộc b n 3
hùa Vĩ h Nghi (2012) Việc vinh danh Châu b n tri u Nguyễn góp phần làm phong phú thêm kho di s iệu kí ức của Việt Nam và của th gi i. V i vai trò quan trọng không ch ph n ánh tình hình của c trong quá khứ “Châ n tri u Nguyễ ” vai hững minh chứng lịch s quan trọng trong việc b o vệ chủ quy n tổ quốc, chủ quy n bi o trong giai oạn hiện nay. Vì v y, việc phát huy giá trị tài liệ ữ “Châ n tri u Nguyễ ” ầ ẩy mạ h mọi g i â a i h g á c trên th gi i nói riêng th y quá khứ lịch s hào hùng của dân tộc Việt Nam, khẳ g ịnh lại lần nữa cho th gi i bi t hai quầ o Hoàng Sa, Tr ng Sa là của Việt Nam. Th y c tầm quan trọ g h ghi ứu chọ tài “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” tài nghiên cứu của mình v i mong muố g c những thành qu dù là nhỏ bé trong công cuộc xây d ng b o vệ tổ quốc, b o vệ nhữ g é ẹ vă h a ủa g i Việt. 2. L ch sử nghiên cứu vấ đề Phát huy giá trị tài liệ ữ hoạ ộ g vô ù g a ọ g ủa ỗi a ổ hứ Th c hiện tố ô g á gi a tổ chức nâng cao c giá trị tài liệ ữ phục vụ cho nhu cầu của á hâ a ổ chức nhằm gi i quy t công việ g h hi u những v , s kiện diễn ra trong quá khứ Th y ầ a ọ g ủa việc phát huy giá trị tài liệ trữ ã hi á ô g h ghi ứ hâ h ổ gh v ô g á tổ chức khai thác, s dụng tài liệ ữ D i ây ộ ố ô g hv ô g á ổ chức khai thác, s dụng tài liệ ữ: iáo tr nh, sách, tập ài giảng - Cục Vă h ữ h c (2008), Kỷ y u khoa học quốc t "Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc", Nxb. Hà Nội. Cuốn kỷ y u là tổng h p các bài vi t của các tác gi trong và ngoài 4
c v những v i a n phát huy giá trị tài liệ ữ. Tại ây Kỷ y u khoa học quốc t ã c n những v h ột số gi i pháp nhằm nâng cao việc phát huy giá trị tài liệ ữ tại á T g â L ữ Quốc gia; một số hoạ ộng nhằ ă g ng việc phát huy giá trị tài liệ ữ tại T g â L ữ Quốc gia III; hoàn thiện hệ thố g vă n qu h c v ô g á ữ phát huy giá trị của tài liệ ữ ối v i s nghiệp xây d ng và b o vệ Tổ quốc,… - Chu Thị H u (2016), “Giáo trình Lý luận và phương pháp công tác lưu trữ” Nx Lao ộng. Cuố giáo h c n những v lý lu n v tài liệu ữ ô g á ữv ữ học; cách thức tổ chức và qu n lý công tác ữ; quy trình nghiệp vụ ữ. Những v ở nhóm nghiên cứu k thừa và phát tri o g tài nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu hoa học, hóa luận tốt nghiệp - Lê Thị Hoài Linh (2018), “Marketing tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I”, báo cáo nghiên cứu khoa họ g ại học Nội vụ Hà Nội. báo cáo nghiên cứu khoa họ g ại học Nội vụ Hà Nội T o g áo áo ã c pt i ở lý lu n và th c trạng maketing tài liệ ữ tại TTLTQGI, từ áo áo a a hững nh n xét v i m, hạn ch của th c trạ g ng th i xu t một số gi i pháp nhằm nâng cao maketing tài liệ ữ tại TTLTQG I. - Lê Thị Hoài Linh (2019), “Phát huy giá trị tài liệu quý hiếm tại các Trung tâm Lưu trữ quốc gia”, báo cáo nghiên cứu khoa họ g ại học Nội vụ Hà Nội i ã a a ở khoa hộc v phát huy giá trị tài liệu, cho th y th c trạng phát huy giá trị tài liệu quý hi m tại á T g â L ữ Quốc gia từ a a á gi i pháp nhằm phát huy tài liệu quý hi m tại các trung tâm. - Nguyễn Thị Thanh Thúy (2020) “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ đối với việc bảo vệ chủ quyền quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam”, khóa lu n tốt 5
nghiệ g ại học Nội vụ Hà Nội tài nêu ra nhữ g ở khoa học v phát huy giá trị tài liệu, th c trạng, một số gi i há ối v i việc phát huy giá trị tài liệ ữ trong việc b o vệ chủ quy n quầ o Hoàng Sa của Việt Nam. - Mai Thị H ng Vân (2018), “Nâng cao công tác Marketing trong lưu trữ tại các Trung tâm Lưu trữ Quốc gia”, khóa lu n tốt nghiệ g ại học Nội vụ Hà Nội. Báo cáo nghiên cứu th c trạ g ô g á Ma ke i g o g ữ tại á T g â ữ Quố gia th y c nhữ g i m, hạn ch từ có những gi i pháp nhằm nâng cao hiệu qu công tác Marketing tại các Trung â ữ Quốc gia. Cá ô g h ghi ứ hữ g ô g h giá ị v ở nhóm nghiên cứu k hừa v há i o g i ghi ứ ủa h 3. Mục tiêu nghiên cứu tài t g hâ h á h giá h h h há h y giá rị tài liệ trữ Châu b n tri u Nguyễn tại T g â L ữ quố gia I khẳ g ịnh những k t qu ạ c và làm rõ những hạn ch còn t n tại; từ a a á gi i pháp phát huy giá trị tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - ối ng: Phát huy giá trị tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn (thông qua các hình thức tổ chức khai thác, s dụng tài liệ ữ). 4.2. Phạm vi nghiên cứu - V không gian: T g â L ữ quố gia I ( ịa ch : Số 18 V Phạm Hàm, Cầu Gi y, Hà Nội). - V th i gia : tài t p trung nghiên cứu, kh o sát công tác phát huy giá trị tài liệ ữ từ ă 2019 n nay. 6
- V nội g: tài t p trung nghiên cứu các hình thức phát huy giá trị tài liệ ữ bao g m: tổ chức s dụng tài liệ ữ tại h g ọc; thông báo gi i thiệu tài liệ ữ; c p b n sao, chứng th c tài liệ ữ; tri n lãm tài liệ ữ; xu t b n n phẩ ữ và các hình thức phát huy giá trị tài liệ ữ khác (tổ chức hội th o, tọa ; ha a a ữ). 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ho h h c những mục tiêu nghiên cứu của tài “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” cần gi i quy t những nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Nghiên cứ làm sáng tỏ ở khoa học v việc phát huy giá trị tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn tại T g â L ữ quốc gia I; - Kh o á á h giá há h y giá ị tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn tại T g â L ữ quốc gia I; - Că ứ vào tình hình th c t tại T g â xu t các gi i pháp, nâng cao hiệu qu việc phát huy giá trị tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn tại T g â L ữ quốc gia I. 6. P ƣơ áp nghiên cứu th c hiệ tài nghiên cứ ạ c hiệu qu , nhóm nghiên cứ ã dụng nhữ g h g há ghi ứu sau: - Ph g há kh o sát: k t qu nghiên cứ c khách quan và chính xác nh t, chúng tôi chọ h g há kh o sát th c t bằ g á h n tr c ti T g â L ữ quốc gia I thu th p dữ liệu phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu; - Ph g há h h p thông tin: thu th p thông tin từ nhi u ngu n khác nhau (cổng thông tin tr c tuy n của T g â L ữ quố gia I á vă n 7
quy phạm pháp lu t, các bài khóa lu n tốt nghiệ ) phục vụ cho bài nghiên cứu; - Ph g há ghi ứu tài liệ : ừ việ h h i iệ a ghi cứu và l a chọn ra nhữ g hô g i h h xá v khá h a h av o tài nghiên cứu; - Ph g há hâ h – tổng h : c áp dụ g x lý tài liệu và tài nghiên cứu khoa học; - Ph g há hệ thống: Từ những thông tin thu th c qua quá trình kh o sát, thu th hô g i hệ thống hóa hoàn ch nh các thông tin; - Phân tích chứ ă g ủa a : Từ vị trí, chứ ă g hiệm vụ của qua th y c công tác phát huy giá trị tài liệu của a ã h c hiện g y h g h hù h p v i chứ ă g ủa a hay h a; - Ph g há hỏng v : h g há á ụng hình thức phỏng v n c c cán bộ, viên chức tại T g â L trữ quố gia I bi t th c trạ g g h h g hô g i h h xá v công tác phát huy giá trị tài liệ trữ Châu b n tri u Nguyễn. 7. Đó ó ủ đề tài Từ việc nghiên cứ tài “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” giúp khẳ g ịnh việc phát huy giá trị tài liệ ữ có vai trò vô cùng quan trọ g ối v i a ữ; giúp á a ổ chức, cá nhân có th ti p c c những ngu n thông tin h h xá á g i y phục vụ cho việc nghiên cứu, tìm hi u v lịch s của dân tộc thông qua các tài liệ ữ châu b n tri u Nguyễ i ã h ra c th c t quá trình phát huy giá trị tài liệ g â L ữ quốc gia I, từ ã a c những gi i pháp phù h p giúp nâng cao việc phát huy giá trị tài liệ ữ. 8
8. Bố cục củ đề tài Ngoài phần mở ầu, k t lu n, tài liệu tham kh o tài g 03 h g: Chương 1. Cơ sở khoa học về phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I To g h g1 h ghi ứu khái quát các v n trong phát huy giá trị tài liệ ữ: những khái niệm, nội dung công tác phát huy giá trị tài liệ ữ ở pháp lý trong việc phát huy giá trị tài liệ ữ. Chương 2. Thực trạng phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Ch g y h ghi ứu kh o sát th c trạng phát huy giá trị tài liệu ữ Châu b n tri u Nguyễn tại T g â L ữ Quốc gia I bao g m các nội dung: khái quát chung v T g â L ữ Quốc gia I; khối ng tài liệu Châu b n tri u Nguyễ c b o qu n tại T g â L ữ Quốc gia I và nhữ g ặ i m, giá trị của tài liệu Châu b n; tổ chức nhân s v công tác phát huy giá trị tài liệ ữ; công tác tổ chức khoa học và b o qu n tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn và các hình thức phát huy giá trị tài liệ . Từ nhóm nghiên cứ ã a a hững h xé á h giá i v hạ h o g phát huy giá trị tài liệ ữ tại T g â L ữ quốc gia I. Chương 3. iải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Châu bản Triều Nguyễn tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Từ hữ g h ạ g ã ô h ghi ứ ra một số biện pháp phát huy giá trị tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn g m: hoàn thiện hệ thống vă y ịnh v việc phát huy giá trị tài liệ ữ;hoàn thiện tổ chức nhân s ; hoàn thiện công tác tổ chức khoa học tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn; hoàn thiện công tác b o qu n tài liệ ữ Châu b n tri u Nguyễn; nâng cao nh n thức của cán bộ công chứ v ối ng khai thác v giá trị của tài liệ trữ Châu b n; ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phát huy giá trị tài 9
liệ ữ; a ạng hóa các hình thức phát huy giá trị tài liệ ữ; nâng cao ch ng các hình thức pháp huy giá trị tài liệ ữ. 10
C ƣơ 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ TÀI LIỆU LƢU TRỮ 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Tài liệu lưu trữ Theo y ịnh tại kho 3 i u 2 của Lu L ữ số 01/2011/QH13 g y 11 há g 11 ă 2011: “Tài liệu lưu trữ là tài liệu có giá trị phục vụ hoạt động thực tiễn, nghiên cứu khoa học, lịch sử được lựa chọn để lưu trữ. Tài liệu lưu trữ bao gồm bản gốc, bản chính; trong trường hợp không còn bản gốc, bản chính thì được thay thế bằng bản sao hợp pháp”. [12] Trong cuố “L n và th c tiễ ô g á ữ” ă 1990 ủa nhóm tác gi o X â Ch Ng yễ Vă H V g h Q y n và Nguyễ Vă Thâ c p t i khái niệm v tài liệ ữ h a : “Tài liệu lưu trữ là tài liệu hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan, đoàn thể, xí nghiệp và cá nhân có ý nghĩa chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học lịch sử và các ý nghĩa khác được bảo quản trong các phòng, kho lưu trữ”. [6, tr.6] 1.1.1.2. Giá trị tài liệu lưu trữ Cùng v i s phát tri n v kinh t và xã hội, nhu cầu khai thác và s dụng tài liệ ữ g y g gia ă g Sở ĩ h v y là vì tài liệ ữ là ngu n thông tin quá khứ có giá trị ặc biệt. Giá trị của tài liệ ữ có th c khái quát trên những v a ây: T o g ĩ h v c chính trị, tài liệ ữ có th c s dụng làm bằng chứ g chứng minh chủ quy n quốc gia, gi i quy á x g ột v biên gi i, lãnh thổ … T o g hữ g ă a á a ổ chức, cá nhân ã khai há v s dụng các tài liệ ữ lịch s phục vụ nghiên cứu v ng lối, chính sách của g v Nh a o g á ĩ h v c chính trị. 11
T o g ĩ h v c xây d ng, các tài liệ ữ g h gx y c khai thác và s dụ g phục vụ việc nâng c p, tu bổ, s a chữa, thi t k m i các công trình xây d g n. To g ĩ hv vă h a – xã hội, thông tin trong tài liệ ữ h ng x y c khai thác và s dụ g phục vụ cho việc nghiên cứ vă h a ủa á ịa h g vă h a ủa các dân tộ g i vă h a vù g i n,... Từ h hi giá ị i iệ ữ : “Giá ị ủa i iệ ữ giá ị hứ g ứ o ho i iệ á ghĩa v h h ị khoa họ ki h vă h a xã hội V v y h g ầ o v i á h i iệ ữ” 1.1.1.3. Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ Theo ị h ghĩa Từ i n Ti ng việt, “Phát huy là làm cho cái hay, cái tốt lan rộng tác dụng và tiếp tục phát triển thêm”. [16, tr. 579] Th c t hàng ngày, hàng gi khối ng tài liệu s i h a o g á quan, tổ chứ v á hâ g y g gia ă g khô g h h c một cách chính xác. Tài liệu s n sinh ra nhằm gi i quy t những công việ c mắt và nội dung thông tin trong tài liệu có th giúp cho việc tra cứu, xác minh và tổng k t các v ở nhữ g giai oạn ti p theo. Những tài liệu này chứa ng những giá trị th c tiễn, nghiên cứu khoa học lịch s cầ ữ lại phục vụ cho l i ích lâu dài của quố gia a v ổ chức. Hiệ ay “Phá h y giá ị i iệ ữ” ộ h gữ ụ g khá hổ i o g h i gia gầ ây Theo ố Phá h y giá ị i iệ ữ ở Việ Na ủa TS T ầ Ho g – NXB hô g i v y hô g – 2020. “Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ là làm cho nhiều người biết đến hơn và biết rõ hơn về ý nghĩa, lợi ích và sự quý giá của tài liệu lưu trữ” [9, tr.21] 12
1.1.1.4. Châu bản triều Nguyễn Theo Ths. Nguyễn Thu Hoài tác gi bài vi “Châ n tri u Nguyễn – Di s iệu Th gi i” g y 17 há g 7 ă 2019 ă g i trên website của T g â L ữ quốc gia I: “Châu bản” (có tài liệu gọi là “Hồng bản”) theo nghĩa gốc là các văn bản có bút tích phê của nhà vua bằng mực son (“châu” có nghĩa là màu đỏ son, “bản” chỉ văn bản tài liệu). Châu bản triều Nguyễn là các văn thư hành chính do các quần thần hoặc các cơ quan trong chính quyền triều Nguyễn soạn thảo đệ trình nhà vua phê duyệt và để lại dấu tích bằng mực son trên văn bản. Tuy nhiên ngoài các văn bản có bút tích ngự phê còn có các bản Thượng dụ hoặc Chiếu chỉ do đích thân nhà vua ra ý chỉ ban hành và một số quốc thư trao đổi hay hòa ước ký kết với ngoại quốc”. [8] Trong cuốn Ng c nh t ký trong Châu b n tri u Nguyễn của Hội ô g y nh Thừa Thiên Hu (2009) ị h ghĩa: “Châu bản triều Nguyễn là những văn kiện hành chính có bút phê bằng bút son của vua lưu trữ tại triều đình, những văn kiện này nội dung bao gồm nhiều lĩnh vực sinh hoạt của đất nước suốt từ thời Gia Long mới lên ngôi đến thời Bảo Đại vị vua cuối cùng của triều đại nhà Nguyễn. Đó là các tập tấu, phụng thượng dụ, chiếu, chỉ dụ, tư, sớ, bẩm,... truyền đạt ý chỉ hoặc giải quyết các vấn đề chính trị, quân sự, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, xã hội, y tế,...” [10, tr. 24] 1.1.2. Mụ đí , ý ĩ và á u tắc phát huy giá tr tài liệu lƣu t ữ 1.1.2.1. Mục đích Phát huy giá trị tài liệ ữ là hoạ ộ g a i iệ ữ a bi n các thông tin trong quá khứ thành nhữ g iệu có giá trị nhằm phục vụ các yêu cầu nghiên cứu, tìm hi u, gi i quy t công việc và các nhu cầ h h á g ủa á a tổ chức, cá nhân. 1.1.2.2. Ý nghĩa Phát huy giá trị tài liệ ữ là nhiệm vụ quan trọng của ô g á trữ N ghĩa ki a á h giá á hoạ ộng của các khâu nghiệp vụ v h ẩy các khâu nghiệp vụ phát tri n. 13
Phát huy giá trị tài liệ ữ là cầu nối giữ ữ v i xã hội. Thông qua việc khai thác, s dụng tài liệ ữ gi i quy t công việc; tìm hi vă hóa, lịch s ; nghiên cứu khoa học và các nhu cầ khá á a ổ chức và cá nhân sẽ nh n thứ c vai trò của tài liệ ữ g h ô g á ữ từ hức trong việc b o qu tài liệu an toàn. Việc phát huy giá trị tài liệ ữ mang lại l i ích ho á ữ, là ngu ộng viên v t ch t và tinh thần cho cán bộ hâ vi ô g á trữ. 1.1.2.3. Các nguyên tắc phát huy giá trị tài liệu lưu trữ *Chính xác, đáng tin cậy Tài liệ ữ có tính chính xác cao. Vì, tài liệ ữ là b n gốc, b n chính hoặc b n sao h p pháp. Do v y, tài liệ ữ ầy ủ các y u tố v th thứ vă m b o ộ tin c y và chính xác. Khi th c hiện việc phát huy giá trị tài liệ ữ cầ m b o hô g i a ộc gi là trùng kh p v i nội dung trong tài liệ ữ. *Thường xuyên, kịp thời, phù hợp Tài liệ ữ chứa ng thông tin quá khứ, ph n ánh các s kiện lịch s , các hiệ ng t nhiên xã hội, ph á h á h ao ộng sáng tạo của nhân dân qua các th i kỳ lịch s . V i nhu cầu tìm hi u, nghiên cứu v lịch s , vă h a xã hội g y g ă g ủa các nhà nghiên cứ ộc gi i hỏi c a tổ chức b o qu n tài liệ ữ ph i á h gá h h hức phát huy giá trị tài liệ ữ á ứ g c nhu cầ *Đúng pháp luật Phát huy giá trị tài liệ ữ ph i mb o â heo á y ịnh của pháp lu t. Tài liệ ữ a n phục vụ công chúng khai thác s dụng ph i là những tài liệu pháp lu t cho phép; các tài liệu m c công bố phục vụ ộc gi , các nhà nghiên cứu là những tài liệ ã n hạn gi i m heo y ịnh. 14