Đề tài nghiên cứu khoa học: Quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, Huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:53

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, Huyện Yên Phong, Tỉnh Bắc Ninh)" nhằm nghiên cứu hoạt động quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt nhằm đánh giá thực trạng công tác tổ chức và quản lý lễ hội của địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý lễ hội của địa phương, đồng thời góp phần bổ sung vào hệ thống lý luận về quản lý lễ hội ở Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học: Quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, Huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA QUẢN LÝ XÃ HỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA NGƯỜI HỌC QUẢN LÝ LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG LÀNG VỌNG NGUYỆT (XÃ TAM GIANG, HUYỆN YÊN PHONG,TỈNH BẮC NINH) Mã số: ĐTSV.2022. Chủ nhiệm đề tài : Nguyễn Đắc Hào Lớp : 1905QLVA Cán bộ hướng dẫn : Ths. Nghiêm Xuân Mừng Hà Nội, tháng 4 năm 2022
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam kết những số liệu thống kê và kết quả thu thập được trong đề tài nghiên cứu là trung thực hoàn toàn. Tất cả thông tin đề tài nghiên cứu được đều do chính tác giả trực tiếp thực hiện, các tài liệu tham khảo đã được trích dẫn đầy đủ. Hà Nội, ngày 15 tháng 03 năm 2022 Sinh viên NGUYỄN ĐẮC HÀO
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu “Quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, Huyện Yên Phong,Tỉnh Bắc Ninh)”, tác giả xin được được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc tới các thầy cô trong Khoa Quản lý xã hội, đặc biệt là ThS. Nghiêm Xuân Mừng - Giảng viên hướng dẫn, đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong toàn bộ quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Quản lý di tích và lễ hội làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) đã cung cấp cho tác giả những thông tin quý báu trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Hà Nội ngày….tháng….năm 2022 Tác giả Nguyễn Đắc Hào
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ BCHTW Ban chấp hành Trung ương BCĐ Ban chỉ đạo BCHQS Ban chỉ huy quân sự BQL Ban quản lý BQLDT Ban quản lý di tích BTC Ban tổ chức BTGTW Ban Tuyên giáo Trung ương CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa DSVH Di sản văn hóa DTLSVH Di tích lịch sử văn hóa HĐND Hội đồng nhân dân KHLN-VHTT-GDĐT-LĐLĐ- Kế hoạch liên ngành - Văn hóa thông tin - ĐTN Giáo dục đào tạo - Đoàn thanh niên Nxb Nhà xuất bản PGS. TS Phó giáo sư. Tiến sĩ PCCC Phòng cháy chữa cháy TNCSHCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh THPT Trung học phổ thông Ttra- HCTC Thanh tra- Hành chính tài chính Tr Trang UBND Ủy ban nhân dân VH - TT Văn hóa - Thông tin VHXH Văn hóa xã hội VH, TT& DL Văn hóa, Thể thao và Du lịch
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài............................................................................... 1 2.Tổng quan tình hình nghiên cứu....................................................... 1 3.Mục đích nghiên cứu của đề tài ........................................................ 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................... 3 5.Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 3 6.Đóng góp của đề tài nghiên cứu ........................................................ 4 7. Cấu trúc đề tài nghiên cứu ............................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ LỄ HỘI VÀ KHÁI QUÁT VỀ LÀNG VỌNG NGUYỆT (XÃ TAM GIANG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH) ....................................................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý lễ hội ...................................................... 5 1.1.1.Các khái niệm ............................................................................... 5 1.1.2. Quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước và văn bản của tỉnh Bắc Ninh về quản lý lễ hội ............................................................. 7 1.2. Khái quát về làng Vọng Nguyệt .................................................... 9 1.2.1.Điều kiện địa lý tự nhiên, dân cư ................................................. 9 1.2.2.Lịch sử hình thành và phát triển ................................................ 10 1.2.3.Đặc điểm kinh tế - văn hóa xã hội .............................................. 10 1.3.Tổng quan lễ hội làng Vọng Nguyệt............................................. 11 * Tiểu kết chương 1 ............................................................................ 13 Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ LỄ HỘI LÀNG VỌNG NGUYỆT, XÃ TAM GIANG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH.................................................................................................. 14 2.1. Chủ thể quản lý lễ hội làng Vọng Nguyệt .................................. 14 2.1.1. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh ..................... 14 2.1.2. Phòng Văn hóa- Thông tin huyện Yên Phong .......................... 14 2.1.3. UBND xã Tam Giang ................................................................ 15 2.2. Thực trạng công tác quản lý lễ hội làng Vọng Nguyệt ............... 16
2.2.1. Quản lý kế hoạch, nội dung lễ hội ............................................. 16 2.2.2. Quản lý về an ninh trật tự.......................................................... 18 2.2.3. Quản lý tài chính của lễ hội ...................................................... 20 2.2.4. Quản lý các hoạt động dịch vụ .................................................. 21 2.2.5. Quản lý môi trường và an toàn thực phẩm ............................... 23 2.2.6. Quản lý di tích lịch sử trước, trong và sau khi kết thúc lễ hội .. 23 2.3. Đánh giá những công tác quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt ................................................................................................. 24 2.3.1. Những điểm tích cực ................................................................. 24 2.3.2. Những điểm hạn chế ................................................................. 26 * Tiểu kết chương 2 ............................................................................ 27 Chương 3. NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ LỄ HỘI TRUYỀN THỐNG LÀNG VỌNG NGUYỆT, XÃ TAM GIANG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH .............................................. 29 3.1. Nhóm giải pháp đối với chủ thể quản lý lễ hội Làng Vọng Nguyệt 29 3.1.1.Tăng cường quản lý Nhà nước đối với lễ hội làng Vọng Nguyệt .. 29 3.1.2. Tăng cường công tác quản lý di tích nơi diễn ra lễ hội ............. 29 3.2. Nhóm giải pháp đối với đối tượng quản lý lễ hội làng Vọng Nguyệt ................................................................................................. 32 3.2.1. Tăng cường hoạt động quảng bá về lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt ........................................................................................ 32 3.2.2. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt đối với người dân và học sinh địa phương . 35 3.2.3. Tăng cường quản lý dịch vụ, vệ sinh môi trường, an ninh trật tự ............................................................................................................. 37 3.2.4. Quản lý phát triển du lịch văn hóa gắn với các hoạt động của lễ hội ........................................................................................................ 38 3.2.5.Tăng cường quản lý về nguồn lực và cơ sở vật chất cho trùng tu, tôn tạo các di tích lễ hội kịp thời ......................................................... 38 * Tiểu kết chương 3 ............................................................................ 39 KẾT LUẬN ................................................................................................. 40 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 42 PHỤ LỤC.................................................................................................... 44
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trên đất nước ta hàng năm diễn ra rất nhiều lễ hội lớn nhỏ, đa dạng và phong phú cả về nguồn gốc lẫn hình thức. Đây chính là một kho tàng di sản văn hóa giá trị và phong phú. Tuy nhiên trong công việc quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội để sao cho hiệu quả và đúng hướng lại là vấn đề rất cần được quan tâm và nghiên cứu. Làng Vọng Nguyệt là một trong những làng Việt cổ của tỉnh Bắc ninh, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể rất có giá trị. Tiêu biểu là lễ hội truyền thốn diễn ra hàng năm tại đình Vọng Nguyệt. Trong những năm qua, công tác quản lý lễ hội ở làng Vọng Nguyệt đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đưa hoạt động lễ hội đi đúng định hướng của Đảng và Nhà nước, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa của địa phương, đồng thời cũng góp phần tích cực vào việc thu hút khách du lịch đến tham quan làng Vọng Nguyệt, thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, công tác quản lý lễ hội ở đây cũng còn bộc lộ một số vấn đề hạn chế cùng với những vấn đề tác động nảy sinh ảnh hưởng đến hiệu quả và chất lượng công tác quản lý lễ hội cần phải đi sâu tìm hiểu. Từ đó đưa ra những giải pháp, khuyến nghị nhằm giúp công tác quản lý lễ hội ở đây khoa học hơn, hiệu quả hơn, xứng tầm với một lễ hội truyền thống có tuổi đời hàng mấy trăm năm trong lịch sử. Là một sinh viên ngành Quản lý văn hóa trường Đại học Nội vụ Hà Nôi, cũng là người con của quê hương Vọng Nguyệt, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, Huyện Yên Phong,Tỉnh Bắc Ninh)” làm nội dung nghiên cứu khoa học sinh viên năm 2022. 2.Tổng quan tình hình nghiên cứu Cho đến nay, đã có rất nhiều công trình, tài liệu viết về hoặt động quản lý lẽ hội ở Việt Nam. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như sau: 1
Nghiên cứu về quản lý lễ hội truyền thống , tác giả Phạm Thị Thanh Quy có công trình nghiên cứu Quản lý lễ hội truyền thống hiện nay (2009) [17] Công trình đã khái quát gần như tất cả hệ thống văn bản của Nhà nước ta về quản lý lễ hội và lễ hội truyền thống cho đến thời điểm cuốn sách ban hành, đánh giá các ưu điểm, nhược điểm về công tác quản lý lễ hội truyền thống, đồng thời cũng đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế đó. Đề cập đến những vấn đề mang tính chất lý luận về hoạt động quản lý lễ hội, sự kiện ở Việt Nam, cuốn sách Giáo trình quản lý lễ hội sự kiện do PGS.TS Cao Đức Hải chủ biên năm (2010) [7] đã cung cấp một cách hệ thống về lý luận quản lý lễ hội, sự kiện, bao gồm những khái niệm, nguồn gốc, phân loại, vai trò của lễ hội cũng như quản lý lễ hội và sự kiện ở Việt Nam. Cuốn sách là tài liệu tham khảo hữu ích dành cho những người làm công tác giảng dạy, học tập, nghiên cứu và quản lý lễ hội ở nước ta. Cuốn Lễ hội Bắc Ninh của hai tác giả Thu Linh và Đặng Văn Lung (2009) [13], đã giới thiệu khái quát với độc giả các lễ hội tiêu biểu trên vùng đất Kinh Bắc, trong đó có lễ hội làng Vọng Nguyệt, xã Tam Giang, huyện Yên Phong. Ngoài ra còn có nhiều tài liệu, bài viết về hoạt động quản lý lễ hội ở Việt Nam và tỉnh Bắc Ninh đăng trên các báo, tạp chí, các trang website, internet,..Các bài viết này đều tập trung làm rõ các khía cạnh của quản lý lễ hội, một lĩnh vực văn hóa rất sôi động của nước ta trong bối cảnh hội nhập hiện nay. 3.Mục đích nghiên cứu của đề tài Nghiên cứu hoạt động quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt nhằm đánh giá thực trạng công tác tổ chức và quản lý lễ hội của địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý lễ hội của địa phương, đồng thời góp phần bổ sung vào hệ thống lý luận về quản lý lễ hội ở Việt Nam hiện nay. 2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Đề tài nghiên cứu hoạt động quản lý lễ hội làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) của chính quyền và các cơ quan quản lý Nhà nước đối với lễ hội làng Vọng Nguyệt. 4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài - Phạm vi vấn đề nghiên cứu: Đề tài xác định vấn đề nghiên cứu là hoạt động quản lý lễ hội làng Vọng Nguyệt của các chủ thể quản lý lễ hội này. - Phạm vi nội dung nghiên cứu: Trong phạm vi của đề tài, tác giả nghiên cứu một số khía cạnh tiêu biểu như quản lý kế hoạch, nội dung lễ hội, quản lý cơ sở vật chất, tài chính của lễ hội, quản lý an ninh trật tự, vệ sinh, an toàn thực phẩm, quản lý môi trường của lễ hội. - Phạm vi thời gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu công tác quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt từ năm 2010 đến nay. Đây là giai đoạn công tác quản lý lễ hội ở đây có nhiều chuyển biến so với giai đoạn trước đó, đồng thời cũng đặt ra nhiều vấn đề cần quan tâm đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu nhằm đưa ra các giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước đối với lễ hội ở địa phương. - Phạm vi không gian nghiên cứu : Đề tài này sẽ được thực hiện trong không gian địa lý hành chính và không gian văn hóa, những di tích lịch sử và các thần tích tín ngưỡng của làng Vọng Nguyệt và một số địa phương xung quanh. 5.Phương pháp nghiên cứu Trong đề tài, tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp quan sát, mô tả: Để thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học, tác giả đã thực hiện những chuyến điền dã về làng Vọng Nguyệt để quan sát ,phỏng vấn cán bộ làm công tác quản lý của di tích cũng như của lễ hội, người dân tham dự lễ hội làng Vọng Nguyệt để ghi chép những thông tin, tư 3
liệu, phục vụ cho việc viết đề tài nghiên cứu. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: giúp tác giả thu thập tài liệu từ nhiều nguồn như: thông tin trực tiếp thu thập được qua các chuyến đi điền dã về địa phương, thông tin thứ cấp qua những tài liệu Báo, tạp chí bao hàm những thông tin liên qua, sau đó tác giả đã tổng hợp lại và phân tích những dữ liệu trên và xử lý để đưa ra các luận điểm luận cứ riêng của mình , hình thành nội dung đề tài nghiên cứu. 6.Đóng góp của đề tài nghiên cứu - Đóng góp về mặt lý luận của đề tài nghiên cứu:Đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm muốn góp phần cung cấp thêm những cơ sở lý luận khoa học cho những công tác quản lý nhà nước đối với lễ hội truyển thống nói chung và lễ hội làng Vọng Nguyệt nói riêng. - Đóng góp về mặt thực tiễn của đề tài nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu đã cung cấp những giải pháp về công tác quản lý lễ hội truyền thống của địa phương . 7. Cấu trúc đề tài nghiên cứu Ngoài những phần chính đó là Mở đầu,Nội dung, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung đề tài được chia làm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý lễ hội và tổng quan về làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) Chương 2. Thực trạng công tác quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, huyện Yên Phong,tỉnh Bắc Ninh) Chương 3. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý lễ hội truyền thống làng Vọng Nguyệt (xã Tam Giang, huyện Yên Phong,tỉnh Bắc Ninh) 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ LỄ HỘI VÀ KHÁI QUÁT VỀ LÀNG VỌNG NGUYỆT (XÃ TAM GIANG, HUYỆN YÊN PHONG, TỈNH BẮC NINH) 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý lễ hội 1.1.1.Các khái niệm 1.1.1.1.Khái niệm lễ hội Hiện nay, có rất nhiều khái niệm về lễ hội được các nhà nghiên cứu đưa ra. Nhà nghiên cứu Đinh Gia Khánh cho rằng: “Hội là tập hợp đông người trong một sinh hoạt cộng đồng. Lễ là một nghi thức đặc thù gắn với sinh hoạt ấy” Đinh Gia Khánh.[10, tr.172]. Trong quan niệm này, hội lễ là thuật ngữ được sử dụng như một chỉnh thể nguyên hợp không tách rời nhau. Từ góc độ loại hình cấu trúc, cuốn Giáo trình Quản lý lễ hội và Sự kiện của PGS.TS.Cao Đức Hải (2010) định nghĩa: “Lễ hội là tổ hợp các yếu tố và hoạt động văn hóa đặc trưng của cộng đồng, xoay xung quanh một trục ý nghĩa nào đó, nhằm tôn vinh và quảng bá cho những giá trị nhất định” [7, tr11]. Tổng hợp các quan niệm trên, tác giả cho rằng lễ hội là một loại sinh hoạt văn hóa đặc trưng của một cộng đồng người, bao gồm tổ hợp các yếu tố văn hóa nhằm mục đích quảng bá, tôn vinh cho những giá trị nhất định nào đó, mang bản sắc của mỗi địa phương, vùng miền, quốc gia, dân tộc. 1.1.1.2. Khái niệm lễ hội truyền thống Theo nghĩa Hán Việt, “truyền” là trao truyền, “thống” là sự kế nối, nối tiếp. Lễ hội truyền thống được hiểu là lễ hội có từ xa xưa, có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa của cộng đồng, được trao truyền từ quá khứ cho đến hiện tại. Một số lễ hội có thể được ra đời từ mấy chục năm trở lại đây, nhưng lại mang giá trị truyền thống bởi nội dung của nó đề cập đến truyền thống của địa phương, vùng miền, quốc gia, dân tộc. Ví dụ như lễ hội kỷ Làng Sen, Lễ hội Kỷ niệm ngày Quốc khánh (2/9),.. 5
1.1.1.3.Khái niệm quản lý “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo, kiểm soát các nguồn lực và hoạt động của hệ thống xã hội nhằm đạt được mục đích của hệ thống với hiệu lực và hiệu quả cao một cách bền vững trong điều kiện môi trường luôn biến động” [6.tr.38]. Quản lý nhà nước là công cụ quản lý đặc thù, hiệu quả. Để quản lý tốt phải có biện pháp kèm theo. Ở tầm vĩ mô, việc ban hành các văn bản, bộ luật hoặc các văn bản dưới dạng luật, với các thể chế hóa việc quản lý bằng các chiến lược, dự án, kế hoạch, quy định, quyết định, quy chế. Điều kiện ra đời của quản lý thống nhất là phải có hệ thống, tổ chức thực hiện. Muốn quản lý tốt phải luôn có sự kiểm tra giám sát của cơ quan chức năng, tổ chức tổng kết, rút kinh nghiệm, khen thưởng, xử lý vi phạm. 1.1.1.4.Khái niệm quản lý lễ hội Trong cuốn giáo trình Quản lý lễ hội và sự kiện do PGS.TS. Cao Đức Hải chủ biên khái niệm quản lý được hiểu là “Sự huy động - tổ chức và điều hành các nguồn lực nhằm đạt đươc mục tiêu đã xác định trước”, từ đó cuốn giáo trình quan niệm: “Quản lý Nhà nước đối với hoạt động lễ hội là việc sử dụng các công cụ quản lý như chính sách, luật pháp, bộ máy và các nguồn lực khác, để kiểm soát hay can thiệp vào các hoạt động lễ hội và sự kiện, nhằm duy trì hệ thống chính sách và luật pháp hiện hành có liên quan do nhà nước ban hành” [7, tr.17]. Như vậy, quản lý lễ hội chính là việc sử dụng những công cụ quản lý như những chính sách, pháp luật, bộ máy và các nguồn lực khác, để kiểm soát hoặc can thiệp vào những hoạt động của lễ hội. Có thể sử dụng những phương thức thanh tra, giám sát , nhằm duy trì việc thực hiện những hệ thống chính sách và luật pháp. Việc quản lý lễ hội còn là một việc rất quan trọng, cần thiết trong bất kỳ lễ hội nào, chính bởi vì khi có sự quản lý thì những hoạt động đó mới có thể diễn ra đúng kế hoạch, quy trình, đảm bảo an toàn và an ninh cho lễ hội và đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị mà lễ hội mang 6
lại giúp lễ hội ngày càng phát triển hơn. 1.1.2. Quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước và văn bản của tỉnh Bắc Ninh về quản lý lễ hội 1.1.2.1. Quan điểm của Đảng và chính sách của Nhà nước về quản lý lễ hội Lễ hội chính là một loại hình sinh hoạt văn hóa tinh thần không thể nào thiếu đối với người Việt Nam, nó còn chính là tài sản văn hóa tinh thần vô cùng quý báu do ông cha ta đã để lại cho con cháu . Nhận thức được tầm quan trọng của lễ hội đã mang lại, Đảng và Nhà nước ta đề ra những văn bản, chính sách và chủ trương về lễ hội để nhằm tiếp tục kế thừa, bảo tồn,giữ gìn và phát huy giá trị của các lễ hội ở Việt Nam. Ngày 16-7-1998, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) ban hành Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm về phát triển và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nghị quyết đã xác định được các phương hướng, quan điểm chỉ đạo, giải pháp và nhiệm vụ lớn phát triển và xây dựng văn hóa nước ta, phát triển và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại, làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống ,hoạt động xã hội của con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần cao đẹp, khoa học phát triển, trình độ dân trí cao, nhằm phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Trong quá trình ban hành luật di sản văn hóa, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra những văn bản, chỉ thị nhằm hướng dẫn cụ thể về việc thực hiện các điều luật trong luật di sản văn hóa như sau: - Thông tư 04/2011/TT- BVHTTDL ngày 21/01/2011 của Bộ trưởng Bộ văn hóa Thể thao và Du lịch quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới hỏi, tang ma, lễ hội. - Chỉ thị số 265/CT-BVHTTDL ngày 18/12/2012 nhằm tăng cường về việc tổ chức, quản lý, thực hiện nếp sống văn minh của hoạt động lễ hội. 7
- Công điện số 162/CĐ-TTg ngày 09/02/2011 của Thủ tướng Chính phủ về công tác quản lý ,tổ chức Lễ hội; Công điện số 2164/CĐ-TTg ngày 21/12/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc bảo đảm an ninh trật tự và an toàn giao thông trong dịp Tết dương lịch, Tết Nguyên đán Quý Tỵ và mùa Lễ hội xuân năm 2013. Từ những văn bản , chính sách trên chúng ta đã có thể thấy được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta trong vấn đề quản lý lễ hội và đồng thời chúng ta cũng thấy được tầm quan trọng của lễ hội và sự cần thiết về việc phải có công tác quản lý lễ hội. Việc quản lý lễ hội là nhằm để giúp lễ hội phát triển đúng hướng và góp phần vào việc bảo tồn các giá trị mà lễ hội đã và đang mang lại. 1.1.2.2. Các văn bản của tỉnh Bắc Ninh về quản lý lễ hội Xác định về việc hoạt động của lễ hội là nguồn lực quan trọng đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển và xây dựng văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên quê hương Kinh Bắc,vì vậy trong những năm qua, tỉnh Bắc Ninh đã thường xuyên quan tâm và chỉ đạo các cấp, các ngành ban hành kịp thời các chỉ thị, nghị quyết và các văn bản nhằm mục đích triển khai thực hiện tốt các công tác quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh. Cụ thể ngày sau khi Nghị định số 110/2018/NĐ – CP ngày 29 tháng 8 năm 2018 của Chính phủ quy định về quản lý và tổ chức lễ hội được ban hành,UBND tỉnh đã có công văn chỉ đạo các sở, ngành, đơn vị liên quan và UBND thành phố, thị xã, các huyện triển khai thực hiện Nghị định. Sở Văn hóa, thể thao và du lịch Bắc Ninh tích cực hướng dẫn và tuyên truyền thực hiện các văn bản chỉ đạo , lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng như của tỉnh Bắc Ninh, trong đó có văn bản Hướng dẫn số 1637/HD-SVHTTDL ngày 19-12-2018 về việc hướng dẫn các địa phương về công tác chỉ đạo và quản lý , tổ chức lễ hội của năm 2019. Công tác xây dựng , tham mưu và ban hành các văn bản đã đáp ứng kịp thời công tác quản lý và tổ chức lễ hội; nội dung của các văn bản đã điều 8
chỉnh các vấn đề hạn chế từ mùa lễ hội trước đã có nhiều khiếm khuyết như: công tác đảm bảo trật tự và an ninh, các hành vi phản cảm trong lễ hội, tiền giọt dầu, đổi tiền lẻ, đặt tiền lễ không đúng quy định, chèo kéo khách tham dự. 1.2. Khái quát về làng Vọng Nguyệt 1.2.1.Điều kiện địa lý tự nhiên, dân cư Làng Vọng Nguyệt, xã Tam Giang, huyện Yên Phong tỉnh Bắc Ninh là một ngôi làng cổ nằm ở phía bờ Nam sông Cầu thuộc địa phận Xã Tam Giang chạy theo hướng Đông, Tây có chiều dài khoảng 2km, nơi đây chính là hợp lưu của hai dòng sông chính là 2 dòng sông Cà Lồ và sông Nguyệt Đức. Địa giới của xã Tam Giang tiếp giáp với hai tỉnh: Bắc Giang- Hà Nội: Phía Tây giáp xã Hòa Tiến và huyện Sóc Sơn, Hà Nội. Phía Bắc giáp huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang. Tổng diện tích của xã Tam Giang hiện nay là 8,61km . Dân số của xã rơi vào 11.426 người. Mật độ dân số 1.250 người/km2. Làng Vọng Nguyệt là ngôi làng ngụ cư theo hình chữ nhật theo chiều dọc của sông Cầu , Làng có chiều dài khoảng 1,5km, chiều rộng khoảng 1km, cách trung tâm của huyện Yên Phong khoảng 5km và cách đường cao tốc Quốc lộ 18 Bắc Ninh – Nội Bài khoảng 7km, ngôi làng liền kề với Ngã Ba Xà lịch sử nơi mà xưa kia gần một ngàn năm trước nơi đây đã vang vọng bản tuyên ngôn lịch sử đầu tiên và bất hủ mang tên “Nam quốc sơn hà” ghi dấu một chiến công vô cùng oanh liệt chống giặc xâm lược nhà Tống của nhân dân ta do Thái úy Lý Thường Kiệt một danh tướng lừng lẫy của Nhà Lý lãnh đạo. Đây chính là một vùng đất do nguồn bồi của con sông Cầu chảy ra sông Thái Bình tạo nên tuyến đường thủy giao thông hết sức thuận tiện và vô cùng quan trọng trong vận tải hàng hóa. Hơn thế nữa ta sẽ thấy dọc theo chiều dài của làng Vọng Nguyệt chính là diện tích bãi bồi được phù sa được sông Cầu bồi đắp hết sức màu mỡ, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. Tất cả điều kiện về tự nhiên đã tạo nên những ưu thế thuận lợi cho ngôi làng Vọng Nguyệt phát triển về mọi mặt mà không phải bất kì làng quê nông thôn Việt Nam cũng có. 9
1.2.2.Lịch sử hình thành và phát triển Huyện Yên Phong được đặt tên từ thời Trần khoảng năm 1225-1400, năm 1509-1515 gọi tên là Yên Phú, nhưng tên Yên Phong đã hầu như được cố định cho đến nay. Đây là vùng đất thơ mộng dưới con mắt của nhiều thi sĩ,trong đó có Lê Quý Đôn và tương truyền rằng khi Lê Qúy Đôn qua đây có bài thơ: Đường thông bãi biển tôm cua rẻ Gần các lò nung chĩnh vại nhiều Sông bến người qua như mắc cửi Chút lời vất vả biết bao nhiêu Dưới triều Nguyễn cái tên huyện Yên Phong vẫn được giữ nguyên. Năm 1882, Trấn Kinh Bắc đã được đổi thành Trấn Bắc Ninh, Yên Phong đã thuộc phủ Từ Sơn, năm 1831 trấn Bắc Ninh đã được đổi tên thành tỉnh Bắc Ninh. Năm 1895 thực dân Pháp đã lấy địa giới là Sông Cầu, chia tỉnh Bắc Ninh làm hai tỉnh để dễ bề cai trị, phía Bắc sông Cầu được đặt tên là tỉnh Bắc Giang, phía Nam sông Cầu được đặt tên là tỉnh Bắc Ninh. Huyện Yên Phong khi đó thuộc phủ Từ Sơn nằm trong tỉnh Bắc Ninh. Sau cách mạng Tháng Tám 1945, phủ Từ Sơn đã được giải thể, Yên Phong đã là huyện độc lập của tỉnh Bắc Ninh; ngày 27-10-1962 Quốc hội nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa khóa II đã ra nghị quyết sát nhập hai tỉnh Bắc Ninh- Bắc Giang trở thành tỉnh Hà Bắc,Huyện Yên Phong là huyện độc lập của tỉnh Hà Bắc. Dưới chính thể Cộng hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam ngày 6-11- 1996 kỳ họp thứ 10 của Quốc hội nước Cộng hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam khóa IX đã phê chuẩn tái lập hai tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh, ngày 1-1-1997 tỉnh Bắc Ninh được tái lập, Huyện Yên Phong lại trở về huyện độc lập của Bắc Ninh. 1.2.3.Đặc điểm kinh tế - văn hóa xã hội Về đời sống kinh tế: làng Vọng Nguyệt là một làng thuần nông cũng 10
như hầu hết những làng quê khác, ở đây có một nghề độc đáo bên cạnh nghề làm ruộng đã tồn tại cả ngàn năm nay đó là nghề trồng dâu nuôi tằm . Dân gian xưa có câu: Dù ai buôn Sở bán Tần Không bằng Vọng Nguyệt chuyên cần ươm tơ Vọng Nguyệt từ bao đời nay đã nổi tiếng cả nước với nghề trồng dâu nuôi tằm. Nghề mà gần cả ngàn năm nay đã bén duyên với người dân ngôi làng Vọng Nguyệt. Cũng với đổi thay của lịch sử, trải qua bao biến cố làng nghề tơ tằm nay cũng có đổi khác. Các dòng họ lớn gìn giữ và phát triển nghề tơ tằm thành một làng nghề truyền thống của làng. Đời sống kinh tế của người dân đã được nâng cao một cách toàn diện, đặc biệt là từ 2008 khi tập đoàn Samsung xây dựng nhà máy tại huyện Yên Phong, taọ công ăn việc làm cho con em địa phương, giảm tỉ trọng lao động trong nông nghiệp và tăng tỉ trọng lao động trong lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ, từng bước làm thay đổi diện mạo của vùng quê này. Trên lĩnh vực văn hóa - giáo dục: làng Vọng Nguyệt đã luôn là địa bàn đi đầu của xã Tam Giang trong những phong trào xây dựng làng văn hóa và gia đình văn hóa.Trong làng hiện nay đã có một nhà văn hóa khang trang để phục vụ cho những hoạt động văn hóa và các công tác của địa phương. Ngày nay ngôi làng Vọng Nguyệt được người ta biết đến là vùng đất hiếu học nổi danh mà người ta vẫn ví là làng Đại học ven bờ sông Cầu. 1.3.Tổng quan lễ hội làng Vọng Nguyệt Lễ hội Vọng Nguyệt diễn ra trong vòng 3 ngày 25, 26, 27 tháng 2 âm lịch hàng năm với đầy đủ các nghi lễ. Lễ hội tổ chức nhiều hoạt động mang tính chất truyền thống và hiện đại tưởng nhớ các bậc tiền nhân có công lập làng. Câu chuyện bà Thí thóc đã có công cứu đói dân làng năm xưa. Giai thoại về cụ tổ Thí Thóc và mộ thiên táng được dân làng kể như sau: 11
Nói về cụ tổ bà Chu Thị Bột, đây là người con gái giỏi giang, hay lam hay làm lại cần kiệm nên chẳng bao lâu của cải trong nhà kể không xiết. Khi ấy cả vùng Kinh Bắc mất mùa, dân làng đói khát, cụ Bột đã dùng số thóc của mình để phát chẩn cứu đói, nhờ đó, nhiều người đã thoát khỏi nạn đói. Vì thế người dân trong vùng từ đó gọi cụ là cụ Thí Thóc. Nhưng thật không may, khi cụ bà cho vay hết thóc lúa và tiền bạc thì mất mùa vẫn liên tiếp xảy công với dịch bệnh hoành hành nên cụ lâm bệnh nặng. Biết mình không thể qua khỏi, cụ Thí Thóc dặn con cháu, khi ta chết, hãy đem chôn ở cánh đồng Hàn Phấn. Sau đó cụ qua đời ngày 17 tháng Giêng. Con cháu y lời dặn đợi đến đêm tối thì đưa cụ bà đi chôn cất. Đi đến cánh đồng Hàn Phấn thì mưa to gió lớn, sấm chớp đùng đoàng, dây thừng khiêng bị đứt và không thể tiến hành chôn cất được. Thấy thế, con cháu bảo nhau tạm để cụ ở đó mà ra về, đến sớm ngày mai ra chôn cất. Sáng sau, khi mưa tạnh gió hòa, tất cả họ hàng thân thích ra chỗ để thi hài của cụ đêm trước thì đã thấy mối đùn cao thành đống mồ. Tất cả cho rằng trời cho mảnh đất thiêng nên cứ thế đắp thành mộ, gọi là mộ thiên táng. Đi dẫn đầu đoàn rước là một nhóm múa lân gõ chiêng trống inh ỏi và góp lộc của các hộ dân hai bên đường của đoàn rước ban phát, biểu thị sự no ấm đầy đủ, đi sau là người mặc bộ áo dài đỏ (người có chức sắc trong làng thời xưa) dẫn đầu cho đoàn rước. Từng đoàn rước nối đuôi nhau đi trong tiếng kèn trống chiêng rỗn rã cộng với nhóm múa lân vui nhộn trên đường, rất đông những người già người trẻ đứng ra hai bên đường để ban lộc cho đoàn rước và xem lễ hội Tất cả các đoàn rước được đi về ngôi chùa cổ của làng để tập trung và lễ hội chính sẽ được tổ chức ở đây, các nghi thức trang trọng và các màn ca múa dân gian được tái hiện lại như các lễ hội thời xưa. Từng đoàn rước được quy tụ vào sân chùa để tiến hành nghi lễ trang trọng cúng hoàng làng. Có rất đông du khác thập phương và bà con cùng tham gia lễ hội. Vừa ôn lại nét văn hóa dân gian vừa có dịp vui chơi trong 12
ngày hội và gìn giữ những nét văn hóa ấy cho thế hệ mai sau. Trên một khúc sông nhỏ các liền anh liền chị hát quan họ tình tứ, người Bắc Ninh có một giọng hát bẩm sinh, không chỉ những liền anh liền chị chuyên nghiệp mới có thể hát hay mà hầu hết trong lễ hội đều có sự góp mặt của các giọng hát vẫn luôn “chân lấm tay bùn” với nghề nông. Bên cạnh đó, lễ hội còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian và hoạt động văn nghệ thể thao như: chọi gà, bóng chuyền, bóng đá, văn công… Ngoài các trò chơi dân gian được tổ chức một cách quy mô như lễ hội vật, lễ hội diễn ra sôi nổi thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia thi đấu và cổ vũ. Lễ hội làng Vọng Nguyệt đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng mỗi người dân và du khách thập phương. * Tiểu kết chương 1 Trong Chương 1, tác giả đã nghiên cứu tổng quan về các khái niệm về lễ hội và quản lý cũng như khái niệm về quản lý lễ hội, các văn bản của Đảng và Nhà nước và của tỉnh Bắc Ninh về Quản lý lễ hội. Đồng thời đề tài cũng nêu được tổng quan về làng Vọng Nguyệt nơi diễn ra lễ hội, vai trò và ý nghĩa của lễ hội làng trong đời sống văn hóa tinh thần mà lễ hội mang lại. Đây là những cơ sở lý luận, nền tảng để tác giả tìm hiểu thực trạng công tác quản lý lễ hội làng Vọng Nguyệt ở Chương 2. 13