Đời thừa – một tuyên ngôn nghệ thuật của Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám

Đề  bài: Đời thừa – một tuyên ngôn nghệ  thuật của Nam Cao trước Cách mạng  <br /> tháng Tám<br /> Bài làm<br /> Trong cuộc đời cầm bút của mình, Nam Cao luôn suy nghĩ, trăn trở về cuộc sống và viết.  <br /> Điều này thể  hiện rõ nét trong tác phẩm của ông suốt từ  trước đến sau Cách mạng, trở <br /> thành hệ  thống quan điểm sáng tác của ông. Nhiều tác phẩm của ông được coi là tuyên <br /> ngôn nghệ  thuật với những quan điểm tiến bộ  và sâu sắc. Trong đó, Đời thừa là một  <br /> tuyên ngôn nghệ thuật của Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám.<br /> Nói đến tuyên ngôn nghệ thuật của Nam Cao trước cách mạng, người ta thường nghĩ đến <br /> Trăng sáng. Song quan điểm nghệ  thuật được Nam Cao phát biểu thành hệ  thống và có <br /> chiều sâu tư tưởng thì phải nói đến Đời thừa chứ không phải Trăng sáng.<br /> Nếu như trong Trăng sáng, nhà văn phê phán nghệ thuật lãng mạn thoát li trốn tránh trách  <br /> nhiệm, trốn tránh cuộc đời, ông coi đó là ánh trăng lừa dối, thì đến Đời thừa ông còn phê <br /> phán cả lối tả chân hời hợt, chỉ tả được cái bề  ngoài xã hội. Với quan điểm nghệ  thuật <br /> chân chính phải trở  về  với cuộc đời thực. Hộ  (người phát ngôn của Nam Cao) đã có <br /> những nhận xét đích đáng về cuốn Đường về. Cuốn “Đường về” chỉ có giá trị địa phương <br /> thôi, các anh có hiểu không? Người ta dịch nó vì muốn biết phong tục của mọi nơi. Nó chỉ <br /> tả được cá bề ngoài của xã hội. Tôi cho là xoàng lắm! Như vậy, Nam Cao không chỉ đối <br /> lập văn chương giả  dối với văn chương chân thực mà còn phân biệt cái chân thực bề <br /> ngoài với chân thực có chiều sâu trong nghệ  thuật. Điều này thể  hiện tư  tưởng mới mẻ <br /> và sâu sắc của ông.<br /> Không tán thành loại sáng tác chỉ tả được cái bề ngoài của xã hội, Nam Cao cho rằng một  <br /> tác phẩm thật giá trị  thì phải vượt lên trên tất cả các bờ  cõi và giới hạn, phải là một tác <br /> phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau  <br /> đớn, lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương, tình bác ái, sự  công bình… nó làm cho <br /> người gần người hơn. Đây chính là điều cốt lõi làm nên giá trị đích thực của một nền văn  <br /> học lớn. Trong lúc xã hội thuộc địa nửa phong kiến đầy hỗn loạn, văn chương thật – giả <br /> lẫn lộn, nhà văn bị cơm áo ghì sát đất, vậy mà vẫn có một Nam Cao trong sáng vô ngần,  <br /> trung thực vô ngần (Tô Hoài) và đầy tâm huyết với nghiệp văn, thật đáng quý biết bao.  <br /> Nhiệt tình, tâm huyết và trách nhiệm của người cầm bút đã khiến ông có những suy nghĩ <br /> nghiêm túc đầy tiến bộ về nghệ thuật đích thực. Văn chương của ông hướng tới lòng yêu <br /> thương con người, tình bác ái, sự công bằng. Nó là mục đích cao cả là giúp cho người gần <br /> người hơn. Thì ra sứ  mệnh mà cuộc sống giao cho nhà văn, giao cho tác phẩm của ông  <br /> thật lớn lao. Nhà văn phải làm cho con người gần gũi nhau hơn, yêu thương nhau hơn. Đó  <br /> cũng chính là ý nghĩa văn học là nhân học vĩ đại trong tư tưởng Nam Cao.<br /> Và sự thực Nam Cao cũng đà làm được điều mình nói. Trong tác phẩm của mình, không ít  <br /> lần ông vẽ nên những cảnh tượng xót thương, đau lòng rồi thổi lên trong lòng người đọc <br /> sự xót xa, nuối tiếc, sự yêu thương, căm giận, cảm thông. Ta xót thương cho cái chết của  <br /> Lão Hạc bao nhiêu thì ngậm ngùi cho đám cưới của Dần bấy nhiêu, đau đớn, day dứt <br /> khôn nguôi cho cái chết của Chí Phèo trên con đường trở lại hoàn lương bao nhiêu thì căm  <br /> ghét xã hội thuộc địa phong kiến vô nhân đạo bấy nhiêu và cảm thông vô cùng với những  <br /> trí thức như Điền ( Trăng sáng), Hộ (Đời thừa) những con người có ước mơ hoài bão lớn  <br /> nhưng lại bị  áo cơm ghì sát đất.. Điều này chỉ  có được khi trong thẳm sâu trái tim của <br /> người viết có tình yêu thương trân trọng con người vô hạn. Nỗi niềm day dứt về  con <br /> người, tình yêu thương ấy qua quá trình thai nghén đã trào dâng lên ngọn bút để viết nên <br /> những tác phẩm bất hủ của lòng nhân đạo.<br /> Cũng qua nhân vật Hộ, Nam Cao đã phát biểu rất hay về  yêu cầu tìm tòi sáng tạo của <br /> nghề văn và lương tâm của người cầm bút: Văn chương không cần đến những người thợ <br /> khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ  dung nạp được những <br /> người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì <br /> chưa có.<br /> Trước hết, Nam Cao lên tiếng phủ  nhận những nhà ván được gọi là những người thợ <br /> khéo tay – những người chỉ biết bắt chước người khác. Đó là những nhà văn chỉ  chuyên  <br /> chú gọt đẽo ngôn từ  tạo nên thứ  văn chương đơn giản là văn chương rập khuôn. Thực <br /> chất đó chỉ là thứ văn chương nông cạn, hời hợt, lặp lại, sáo mòn theo một khuôn mẫu đã  <br /> có trước đó. Bản chất đích thực của văn chương là sự sáng tạo: Văn chương chỉ dung nạp  <br /> những người biết đào sâu tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì <br /> chưa có. Văn chương không cho phép bất cứ sự lặp lại nào. Nghệ thuật là một quá trình  <br /> chọn lọc khắc nghiệt. Vì vậy, muốn tác phẩm của mình không bị  đào thải thì nhà văn <br /> phải có quá trình tìm tòi, sáng tạo. Con đường lao động nghệ thuật của các nhà văn là con  <br /> đường lao động chân chính, lao động thực thụ.<br /> Khi Nam Cao đòi hỏi mỗi nhà văn phải khơi những nguồn chưa ai khơi là ông muốn nhà  <br /> văn phải tìm đến những gì chưa ai phát hiện ra. Cuộc đời dường như  là một dòng sông <br /> lớn. Nơi  ấy đã có những mạch nguồn hiện hữu, nhưng nơi  ấy vẫn hãy còn rất nhiều  <br /> những mạch nguồn tiềm  ẩn mà nhiệm vụ  của nhà văn là phải khám phá những mạch <br /> nguồn này. Đó quả là một nhiệm vụ không dễ dàng gì đòi hỏi ờ nhà văn tài năng và một  <br /> tinh thần lao động thực sự — một sự cống hiến và tâm huyết nghề nghiệp.<br /> Tim tòi ra những chân lý nghệ thuật này hẳn Nam Cao cũng đã trải qua quá trình suy nghĩ,  <br /> trăn trở của một nhà nghệ thuật tâm huyết. Tư tưởng ấy trở thành chân lý nghệ thuật nói <br /> chung và chân lý trong văn chương nói riêng cho mọi thời đại ở mọi nền văn học.<br /> Cuộc đời lao động của Nam Cao là tấm gương sáng cho những nỗ  lực tìm tòi, khám phá <br /> giàu giá trị  sống mãi cùng thời gian: Chí Phèo, Đời thường… Trong hiện thực mới mẻ <br /> nhất mà Nam Cao khám phá đó là sự tha hóa về nhân phẩm: Hình ảnh người lao động bị <br /> xã hội phong kiến thực dân hủy hoại cả nhân hình, nhân tính (Chí Phèo), người trí thức có <br /> hoài bão lớn, có ý thức về  lẽ  sống tình thương nhưng lại vi phạm vào chính những lẽ <br /> sống tình thương đó và cẩu thả, đê tiện trong nghề  nghiệp (Hộ  – Đời thừa)… Đây là  <br /> điểm mới mà các nhà văn hiện thực trước đó mới chỉ ra được sự bần cùng, quá trình đói  <br /> cơm rách áo của người nông dân, người trí thức mà thôi. Đồng thời, một điển hình mới  <br /> mẻ, tiến bộ nữa trong sáng tác của Nam Cao là thấy được quá trình thức tỉnh lương tâm <br /> làm người của Chí Phèo, quá trình thức tỉnh nhận ra mình là một người thừa, một kẻ khốn  <br /> nạn ở Hộ… Ngoài ra, nếu như trước đây, Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố đem đến cho  <br /> chúng ta những nhân vật thiên về hành động, những cuộc đấu tranh diễn ra hàng ngày trên  <br /> bề  mặt cuộc sống thì Nam Cao lại chủ  động đi vào nội tâm nhân vật với rất nhiều vui  <br /> buồn, đau đớn, xót xa, ân hận. Cả người nông dân và người trí thức của Nam Cao đều rất <br /> giàu nội tâm…<br /> Như vậy Nam Cao không những có quan điểm chân chính, ông còn thực hiện những quan  <br /> điểm ấy một cách xuất sắc. Điều đó làm nên sự vĩ đại của nhà văn Nam Cao – một nghệ <br /> sĩ lớn – một trái tim lớn. Và cũng cần khẳng định rằng hơn bất cứ ở đâu, truyện ngắn Đời <br /> thừa cho thấy đầy đủ nhất những quan điểm nghệ thuật sâu sắc, tiến bộ của Nam Cao.<br />  <br />