Giáo dục vì sự phát triển của vị thành niên về giới tính: Phần 1

Chia sẻ: Năm Tháng Tĩnh Lặng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

597
lượt xem 108
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích quan trọng nhất của giáo dục giới tính là xây dựng nhân cách tích cực cho tuổi vị thành niên, sao cho nhân cách ấy phát triển phù hợp với những yêu cầu của xã hội hiện đại: có mối quan hệ giới bình đẳng và tôn trọng; có trách nhiệm về hành vi tình dục, thay vì hành động theo bản năng. Xin giới thiệu tới bạn đọc phần 1 của Tài liệu Giáo dục giới tính vì sự phát triển của vị thành niên sau đây. Trong phần này giới thiệu về môn học giáo dục giới tính, vai trò của gia đình, nhà trường trong việc giáo dục vị thành niên, mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo dục vì sự phát triển của vị thành niên về giới tính: Phần 1

Đ A O XUAN D U N G N H À XUẤT B Ả N Đ Ạ I H Ọ C Q U Ố C G IA HÀ NÔI
TRUNG TÂM NGHIÊN cứu GIỚI, GIA ĐÌNH VÀ MỜ TRƯỜNG TRONG PHÁT TRIỂN BS.ĐÀO XUÂN DŨNG G I Á O DỤC G I Ớ I TÍNH V ỉ s ự P H Á T T R IỂ N C Ủ A VỊ T H À N H N IÊ N N H À X U Ấ T B Ả N Đ Ạ I H Ọ C Q u ố c G IA H À N Ộ I
M ỤC LỤC Lòi n ói đẩu Chương I Giới thiệu về giáo dục giới tính B à i đ ọ c th ê m 1: Vũ Trọng P h ụ n g , người đ ầu tiên kêu gọi giáo đục giới tín h ở V iệ t Nam ? Chương II Giáo dục gia đỉnh B à i 1: N h ữ n g n h ận định cơ b ản v ề tu ổ i vị th à n h niên B à i 2: K h ủn g hoảng ớ tuổi vị th à n h n iên B à i 3: Vai trò của cha m ẹ trong sự h ìn h th à n h nhân cách của con cái B à i 4:. N h ữ n g hoàn cả n h gia đ ình k h ô n g th u ậ n lợi cho sự p h á t triển n h â n cách củ a trẻ B ài 5: Vài lời khuyên cha mẹ khi giáo dục giới tính cho trẻ B à i 6: Nói ch u y ện với con cái vê v ấ n để giới tính như t h ế nào? B à i 7: N h ữ n g bài học dầu tiên về giới tín h B à i 8: T h ể ch ất, trí tuệ, tâ m hồn - k iề n g ba chân của giáo dục giới tín h B à i 9: G iáo dục giới tính ỏ giai đoạn giã từ tuổi thơ
B à i 10: Đ ặ c tín h tâ m lí của lứa tuổi c h u ẩ n bị 55 th à n h người lớn B à i 11: G iúp các em vượt qua tuổi vị th àn h niên n hiều thách thức B à i 12: V ì sa o th a n h th iế u n iê n n g à y n ay dễ bị ma 63 tu ý h ấp dẫn? B à i đ ọ c th ê m 2: M a tu ý học đ ư ờn g - nỗi p h iền m u ộ n 68 củ a xả hội B à i 12: G iá o dục ý th ứ c q u ý tr ọ n g b ả n th án cho y«JJ vị th à n h n iên B à i 13: C h u ẩ n bị h à n h tr a n g ch o tu ổ i trẻ bước vào t h ế kỉ XXI B à i 14: Đ ôi d iện với m ột n h â n cách mới củ a g,j vị th à n h n iê n - tu ổi d ậ v thì B à i 15: K hi con cái bưốc vào tu ổi d ậ y thì, phải c h ă n g 86 ch a m ẹ có n h iề u đ iể u “k h ó n ó i”? B à i 16: N h u cầu k ết bạn và tìn h bạn ở tuổi vị thành niên 90 B à i 17: X ây d ự n g m ối q u a n h ệ n h â n v ă n và gg có trách n h iệ m giữ a n a m và nữ B à i 18: N h ữ n g b iểu h iện tôn tr ọ n g trong tìn h b ạ n -tìn h y êu Chương III Giáo dục sức khoẻ sinh sản B à i đ ọ c th ê m 3: Vì sao cần q u a n tâ m đến sức khoỏ 1 QJ s in h sả n vị th à n h niên? B à iĩ9 : T uội trẻ cầ n h iểu b iế t v ề ch ín h bản th â n 104 B à i 2 0 \ Cơ sở sin h hex; và xã hôi củ a sư hình th à n h . n_ ■ • • 107 h à n h vi tín h due 4
B ài 21: S ự p h á t triển bình th ư ờ n g c ủ a một cá th ể J n a m h a y nữ B à i '22: C ần có giới h ạn và giải p h á p n ào cho I ^2 giai đoạn p h á t triển tín h d ụ c ở tuổi d ậ y thì? B a i 23: T h ế n à o là h à n h vi tìn h dục có trách n h iệ m ? 116 B ùi 24: N h ữ n g biểu hiện củ a h a m m u ốn tịn h dục J tuổi vị th à n h niên B ài 25: Giáo dục thực hành kiểm c h ế cho vị thành n iên 123 B ù i 2 6 . G iáo dục sức khoẻ sin h s ả n - m ột nội d u n g 127 củ a g iá o dục giới tín h B à i 27: N h ữ n g n gu y cơ về sức k h o ẻ s in h s ả n k h i vị th à n h n iên quan h ệ tìn h dục sớm B à i ‘2 8 : N ạ o Lhai gia tăn g ở lứa tu ổi vị th à n h n iên - J trách n h iệ m của cộn g đ ồn g B à i 2 9 : K hám phá bản th â n - bước đ ầ u tiên đ ể bảo vệ sức khoẻ sin h sản B à i 30: Cần quan tâm đến sức khoẻ sinh sản từ tuổi nào? 146 B à i 31: C há m ẹ giáo dục con cái v ề sứ c k h oẻ sin h s ả n Ị C-Q n h ư t h ế nào? B à i 32: H iểu b iết vê k inh n g u v ộ t - b à i học q u a n trọ n g ị-g cho các em gái B à i 3 3 : V ai trò của người m ẹ tro n g g iá o đục sứ c k hoỏ J r rj s in h sả n cho con gái B à i 3 4 : Vai trò củ a người bô" tron g g iá o dục sứ c k h oẻ sin h s ả n cho con trai B à i 3 5 : N h ữ n g h iểu b iết cần th iế t v ề s in h lí s in h s ả n 164 B à i 36: N h ữ n g q u an niệm v ề h à n h vi tìn h dục người tron g xã hội hiện đại
B à i 37: N h ữ n g h iể u b iế t cần th iế t v ề tín h d ụ c người 170 B à i đọc th ê m 4: G iá o d ụ c sứ c k h o ẻ tìn h dục 174 B à i 38: N h ữ n g h ậ u quả củ a q u a n h ệ tình dục J rjrj trước hôn n h â n B ài đọc th êm 5: Vài kinh nghiệm giáo dục giỏi tính đ Mĩ 180 B à i 39: N h ữ n g đặc th ù củ a h à n h vi tình d ục người 184 B à i 40: Học để lậ m người trưởng th à n h 192 Chương IV Phương tiện chuyển tải của giáo dục giới tính B à i 41: G iáo dục kĩ n ă n g s ô n g 198 B à i 42: G iáo dục sứ c k h o ẻ b ằ n g phương pháp x â y d ựng k ĩ n ă n g số n g B à i 43: Xây dựng tìn h h u ốn g để giáo dục kĩ n ăng sống 204 Chương V Vài nét về bệnh • học • tuổi vị• thành niên B à i 44: B ện h lí th ư ờ n g gặp ở tu ổi vị th à n h n iê n 212 B à i 45: N h ữ n g h iể u b iế t cầ n th iế t vê H IV /A ID S 221 Tài liệu tham khảo chính 231 6
LỜI NÓI ĐẦU G iá o d ụ c sứ c k h o ẻ s in h s ả n (S K S S ) cho vị th à n h n iên là m ộ t chú đ ể g iá o d ụ c lớn tro n g n h iề u n ă m vừ a q u a n h ằ m th ú c đ ẩ y cá c cuộc v ậ n đ ộ n g k ế h o ạ ch h oá g ia đ ìn h , p h ò n g ch ố n g lâ y n h iễ m Ỉ Ỉ Ĩ V /A I D S , n â n g cao c h ấ t lư ợ n g d á n sô' H iện nay, th a n h th iế u n iên (tu ổ i từ 10 đ ến 2 4 ) ch iêm tỷ lệ d á n g k é
T ro n g thự c h à n h g iá o d ụ c S K S S n h ữ n g n ă m q u a , n h iề ìi g iá o v iê n và các b ậ c cha m ẹ cả m th ấ y lú n g tú n g h o ặ c th iế u tự tin , đ iề u n à y có th ê d o n g u yên n h â n là m ụ c tiêu đ íc h th ự c củ a g iá o d ụ c g iớ i tín h ch ư a đư ợc x á c đ ịn h rõ c ũ n g n h ư ch ư a đư ợc tr a n g bị k ĩ n ă n g đ ể lồ n g g h é p n h ữ n g kiến th ứ c v ề g iớ i với S K S S . C h ín h s ự lồ n g g h ép n à y tạ o nên c h ấ t lưựng v à s ự k h á c b iệ t cúng n h ư là m rõ hơn đ ịn h h ư ớ n g củ a g iá o d ụ c g iớ i tín h (G D G T ), đ ó là x â y d ự n g m ối q u a n hệ n h â n vă n , b ìn h đ ẳ n g , tôn tr ọ n g lấ n n h a u g iữ a n a m và nữ. Vì vậy, cuốn sách G D G T này được m y dự ng v ă m on g ước có thể: • G iới th iệu với các n h à q u ả n lí, th iế t k ế ch ư ơng trìn h g iá o d ụ c m ộ t p h ư ơ n g p h á p tiế p cậ n to à n d iệ n hơn tr o n g g iá o d ụ c vị th à n h nién. ■ G iú p các b ậ c ch a m ẹ h iểu rõ hơn về G D G T , m ộ t m ôn học trư ớc h ết th u ộ c vế trách, n h iệm củ a g ia đ in h và g ia đ ìn h có t h ế m ạ n h tro n g sự x â y d ự n g m ô h ìn h về m ối q u a n hệ g iớ i bìn h đ ẳ n g , tôn trọ n g và có (rá ch n h iệm . - G iú p các g iá o viên n â n g cao k ĩ n ă n g g iả n g d ạ y v ề S K & S - sa o cho cá c em học sin h tìm th ấ y ở th ầ y cô g iá o m ộ t n gư ời tư v ấ n , người b ạ n ch ă n th à n h củ a các em m ỗi k h i g ặ p k h ó k h ă n • Và đ ặ c b iệ t là g iú p các em tu ổ i vị th à n h n iên h ìn h th à n h n h â n cách tíc h cực, có n h ữ n g p h ẩ m ch ấ t tố t đ ẹp , b iế t tự b á o vệ, b iế t cư x ử có trá ch n h iệ m tro n g tìn h b ạ n và tìn h yêu . D ù đ ã c ố g ắ n g tro n g k h i b iên so ạ n n h ư n g c h ắ c c h ắ n sách còn n h iều k h iếm k h u y ết, tá c g iả ch â n th à n h m o n g m u ô n n h ậ n được n h ữ n g ý kiến p h ê b in h , g iú p đỡ, tra o đổi c ủ a cá c n h à g iã o d ụ c, các đ ồ n g n g h iệp và các v ị có cù n g q u a n tâ m . T á c g iả 8
C h ư ơ n g I GIỚ I T H IỆ U V Ể GIÁO DỤC GIỚ I TÍN H G iá o d ụ c g iớ i t í n h (G D G T ) là g ì? G iá o d ụ c giới tín h là m ô n học n h ằ m c h u ẩ n bị ch o t h a n h t h iế u n iê n n h ữ n g h iể u b i ế t đ ể bước vào đồi đ ể b iế t ứ n g xử vói n h a u m ộ t cách tô n tr ọ n g v à có tr á c h n h iệ m v à c ũ n g đ ể b iế t tự b ả o v ệ sứ c k h o ẻ s i n h s ả n . M ôn học nàv được đưa v à o n h à trường tuy sớm m u ộn khác n h a u ở các nước trên t h ế giới n h ư n g có m ột đ iểm c h u n g g iốn g n h a u là con đường di tỏi sự c h ấ p n h ậ n của xã hội đều rất g ian n an, v ấ t v ả (ngay cả ở các nước n h ư Mĩ, T hụy Đ iển , Đ a n M ạch). Ở V iệt N a m , nhà v ă n quá cô V ũ T rọn g P h ụ n g có lẽ là người đầu tiê n k êu gọi G D G T từ n h ữ n g n ă m 30 (xem bài đọc th êm 1). N h ư n g n h iề u thập kỉ đã trôi qua, c h ú n g ta v ẫ n chưa dịnh h ìn h (iược m ột chư ơng trìn h G D G T đích th ự c và p h ù hợp vỏi n ền vă n h oá (iân tộc và xu t h ế p h á t tr iể n mới củ a xã hội ta. M ục đ íc h củ a m ô n h ọ c M ụ c đ íc h s â u x a và q u a n tr ọ n g n h ấ t củ a m ôn h ọc là x â y đ ự n g n h â n c á c h ch o vị t h à n h n iê n (V T N ), sa o ch o n h â n c á c h ấ y p h á t t r iể n phù hợp với n h ữ n g y ê u cầ u , kì v ọ n g c ủ a xã hội h iộ* n đ ại. %
G D G T c ó gì k h á c vớ i c á c m ô n h ọ c k h á c ? Với m ụ c đích nói trên, có th ể n gh ĩ rằn g đó là m ụ c đích của m ôn giáo dục công dân, n h ư n g đ iểm k h ác b iệt căn b ản của G D G T là ở định hướng x â y d ự n g mối quan h ệ là n h m ạ n h và có trách n h iệ m giũa n am và nữ, d ạ y cho họ b iế t cách ứ n g xứ trước các v ấ n đ ề vể tín h dục và s in h sả n , n â n g cao sự h iểu b iết vồ ch ín h cơ th ể m ình, vê n h ữ n g n g u y cơ của tìn h d ụ c k h ô n g an toàn để từ đó biết tự bảo v ệ (các e m s ẽ được c h u ẩ n bị đ ể b iết s u y n g h ĩ có trách n hiệm về h à n h vi tìn h dục, th a y v ì h à n h độn^ th eo bản n ăng, b iết p h òn g trá n h các th a i n g h é n k h ô n g m oniĩ m u ố n và các bệnh lây tr u y ề n qua dường tìn h dục, n h ấ t là vồ n h ữ n g n g u y cơ lây n h iễ m H IV /A ID S). T r o n g G D G T , n h ữ n g k iế n th ứ c v ề sứ c k h o ẻ s in h s ả n ( S K S S ) v à sứ c k h o ẻ t ìn h d ụ c (S K T D ) c ủ n g r ấ t c ầ n t h i ế t c h o v ị t h à n h n iê n n h ư n g ch ỉ n h ằ m g iú p ch o vị t h à n h n iê n b iế t tự b ả o v ệ m ìn h , b iế t tôn tr ọ n g m ôi q u a n h ệ n a m n ữ b ìn h đ ẳ n g v à có trá ch n h iệ m . V ì s a o l ạ i g ọ i là G D G T ? G iới'tính, tính dục và n h â n cách có môi liên q u a n c h ặ t c h ẽ tron g quá trình p h á t triển củ a m ộ t COI1 người. S ự p h á t triển là n h m ạ n h củ a tín h dục d ẫ n đ ến sự p h á t triển đ ú n g đ ắn giói tín h và n h â n cách. Vì vậy, tên gọi của m ôn học có th ể là G iá o d ụ c g iớ i tín h hay G iá o d ụ c tín h d ụ c . T uy n h iê n vì th u ậ t ngừ tin h d ụ c dễ gây h iểu lầ m (khi n h iề u người còn ch ư a p h â n b iệ t được m ột cách rạch ròi vỏi k h á i n iệ m tìn h d ụ c ) ch o n ê n cụ m từ g iá o d ụ c g iớ i tín h thích hợp hơn. Ở n h iề u nước c ũ n g có tìn h h ìn h tương tự, cho dù có đ ặ t tên cho m ôn học là G iá o d ụ c m ỏi q u a n hệ n h â n vă n ưà có trá c h n h iệ m g iữ a n a m v à n ữ (ỏ N a m Tư 10
cũ; h a y G iá o d ụ c đ ờ i s ô n g g i a đ in h (T h á i L an) h a y Vệ s in h lin h d ụ c (ở T h ụ y Đ iể n ) thì c ũ n g v ẫ n c h u y ể n tả i m ộ t nội d u n g tư ơ n g tự và n h ằ m v à o t h a n h t h iế u n iên . T ê n gọi ch o Iĩiôn h ọc k h ô n g p h ả i là đ iều q u a n tr ọ n g n h ấ t n h ư n g có lẽ c ũ n g n ê n đi tới m ộ t s ự th ố n g n h ấ t . G D G T đ ả trở th à n h m ộ t y ê u c ẩ u b ứ c x ú c c h ư a ? M u ố n trả lời câ u hỏi n à y , chỉ cần xem x é t n h ữ n g v ấ n để m à lứa tu ổ i n ày đ a n g đ ặ t ra cho x ã hội và gia đ ìn h h iện n ay. N h iề u người lo n g ạ i G D G T có th ể k h u y ê n khích th a n h th iế u n iê n đi vào h o ạ t tỉộn g tìn h dục, tu y n h iê n khi n h ữ n g hồi c h u ô n g báo dộng g ió n g lên v ề n h ữ n g b iể u h iệ n k h ô n g là n h m ạ n h tron g h à n h v i tín h dục củ a th a n h th iế u n iê n thì G D G T v ẫ n ch ư a được đu'a v à o ch ư ơ n g tr ìn h học đường. Vì v ậ y k h ô n g t h ể q uy tội cho G D G T là đã “v ẽ đường cho h ư ơu c h ạ y ”. Các phương tiệ n th ô n g tin đ ạ i c h ú n g và k ế t quả các cuộc k h ả o s á t xã hội học đ ã cho th ấy r à n g V T N n g à y n ay bước vào đời s ố n g tìn h d ục sỏ m và k h ô n g b iết các p h ư ơ n g p h á p tự p h ò n g vệ. H iệ n tư ợn g V T N m anfĩ th a i n goà i ý m u ố n d ẫ n tới h ậu quả p hải n ạo th a i, p h ả i sin h đ ẻ rồi p h ải bỏ con đ a n g được nói đến h à n g n g à y tr ên báo chí. H ậ u q u ả củ a h à n h vi t ìn h dục sớm ảnh h ư ởn g đ ến sứ c k h oẻ s in h s ả n v à tâ m th ầ n củ a th a n h th iế u n iên là k h ô n g th ể lường trước dưực (n h iễ m k h u ẩ n , vô sin h , tr ầ m cảm ...). Đ iể u lo n gại là sự h iể u b iế t v à ý th ứ c tự b ảo vệ trước n gu y cơ lâ y n h iễ m H IV còn r ấ t yếu tron g th a n h t h iế u n iên đã, đ a n g h o ặc sắ p bước vào đời s ố n g tìn h dục. T ro n g v à s a u tuổi d ậy thì, sự q u a n tâ m đ ến tình d ụ c p h á t triển rất m ạ n h m ẽ, k h ô n g cưỡng lại được, cộ n g với bối c á n h xã h ội n gày n a y tạ o ra n h iề u điểu k iệ n tự do v à cá m dỗ Y T N m à g ia đ ình v à n h à trư ờng k h ô n g th ể k iể m s o á t được. Cho nên v ấ n dể k h ô n g p h ả i là để ra n h ữ n g ngăn cấ m n g h iệ t n gã m à 11
là c u n g cấp n h ữ n g h iể u b iế t c ầ n th iế t v ề tìn h dục để V T N b iế t tự bảo vệ, b iế t th ể h iệ n h à n h vi có trách n hiệm và b iế t tô n t-ọng lẫ n n h a u . H à n h vi g â v h ại ch o xã hội củ n g n hư tệ n ạ n ma tu ý tr o n g V T N n h ữ n g n ă m gầ n đ â y c ũ n g đã gia tă n g và trở n ê n n g h iê m tr ọ n g hơn n h iề u so với n h ữ n g n ă m trước(1>, v ì v ậ y G ĩ)G T c à n g trở n ê n cần th iế t v ì m ôn học n à y chú ý trước tiê n đếi các k h ía c ạ n h trách n h iệ m , tâ m lí, đạo đức, v ă n h oá ứ n g xử ch ứ k h ô n g p h ả i ch ỉ c u n g cấp n h ữ n g h iểu biết v ề s in h s ả n và tín h dục. V ậ y G D G T k h ô n g n h ữ n g là y ê u cầu bức xúc h iệ n n a \ m à còn là v ấ n đề ch iến lược củ a ch ư ơ n g trình đân s ố v à p h á t triển to àn d iện con ngưòi. C h ư a b ao giò G D G T được q u a n tâm n h iề u n h ư h iệ n n a y tr ên p h ạ m vi toàn t h ế giới, n h ấ t là s a u hai Hội n g h ị quốc t ế ở C airo 19 94 (D â n số’ và P h á t triển) và B eijing 1 9 9 5 (D iễ n đ ả n p h ụ nữ) vì xã hội đ ã n h ậ n th ấ y n h ữ n g n guy cơ h iể n n h iê n c ủ a v iệ c k h ô n g coi trọng đ ú n g m ức ý n g h ĩa giáo dục v à p h ò n g ngừa c ủ a bộ m ôn k hoa học n ày, đặc b iệ t là ở n h ữ n g nước đ a n g p hải đốì p h ó với n h ữ n g v ấ n đ ề v ề h à n h vi xã hội và h à n h vi tính d ục c ủ a v ị th à n h niên, đ a n g tiế n h à n h ch ín h sá ch k iể m s o á t sư g ia t ă n g d ân s ố và p h òn g c h ô n g sự la n truyền H IV/ A ID S . N h ữ n g lí do m in h c h ứ n g cho sự cần th iế t củ a GDGT: - N h i ề u tá c đ ộ n g có h ạ i đ ế n sứ c k h o ẻ V T N : T ỉ lệ g ia ,ă n g đ ế n m ứ c đ á n g béco đ ộ n g v ề lâ y n h iễ m H IV /A ID S , c á c bệnh l.ây tr u y ề n q u a đ ư ờ n g t ìn h d ụ c (L T T D ), tìn h tr ạ n g có t h a i vồ n.ạo t h a i tr o n g th a n h t h i ế u n iê n . T r o n g n h ữ n g n g u y cơ có th ể d ầ n đ ế n b ệ n h t ậ t và tử v o n g n à y , t h iế u h iểu b iế t là m ộ t n g ỉ y â n n h â n q u a n trọng. (1) VTN phạm tội, thực trạng nhức nhối, báo Khoa học và Đời sống sỏ' 33, 168/98 12
Tỷ lộ g ia tă n g các v ụ li hôn củ a các cặp vđ ch ồ n g trẻ do k h ó n g (tược giáo dục về n h ữ n g kĩ n ă n g quan h ệ và th iế u h iểu biếi. v ề giới tín h . T ệ n ạn xã hội (đặc b iệ t là sử d ụ n g m a tú y) và p h ạm tội tro n g th a n h th iế u n iên , học sin h , s in h v iên c ũ n g là n h ữ n g o h u y ệ n được nói đ ến h à n g ngày. - B ất b ìn h đ ẳ n g n am n ữ và các h iệ n tư ợn g lạm d ụ n g , bóc lột, bạo lực tìn h dục đối với p hụ nữ đã g ia tă n g ở n h iề u nước, kể cả n h ữ n g nưốc đã p h á t triển. - M ộ t bộ p h ậ n lớn c ủ a c ộ n g d ồ n g là t h a n h t h i ế u n iê n k h ô n g dược c h u ẩ n bị sớ m m ộ t c á c h có h ệ t h ố n g v à k h o a học c á c k iế n th ứ c v ề d â n sô' v à m ối q u a n h ệ n a m n ữ đ ể h ọ tự g iá c t h a y đổi h à n h vi h o ặ c b i ế t p h ò n g t r á n h tr o n g m ọ i t ìn h h u ố n g k h ô n g a n to à n . Với n h ữ n g lí do nói trên th ì G D G T xứ n g đ án g là m ột chương trình có ý n g h ĩa tích cực tron g ch iến lược giáo dục toàn diện, k iểm so á t dân số, bảo vệ sức khoẻ và vì tương lai cùa tuổi trẻ. N h ử n g c ả n trở n à o đ ế n v iệ c t iế n h à n h G D G T? N h ữ n g c ả n trở c h ín h c ủ a G D G T có th ê vì: - C hưa xác đ ịn h rõ m ụ c đích v à ý n g h ĩa củ a m ôn học này. - E n g ạ i k h u y ế n k hích th ê m h à n h vi tìn h dục p h ó n g tú n g ở V T N v à ả n h h ư ởn g đ ế n n h ữ n g g iá trị đ ạ o đức củ a gia đ ình. - L ú n g t ú n g tr o n g p h ư ơ n g p h á p tiế p cậ n v à xây d ự n g nội d u n g t h ích hợp. Vì v ậ y trước h ế t cần x â y d ự n g cho ch ư ơn g tr ìn h G D G T m ột cơ sở tr iế t lí, s a u đó là m ột nội d u n g chứa đ ự n g n h ữ n g g iá trị n h â n v ăn , k h o a học và n h ữ n g p hư ơ ng pháp tiếp cậ n sin h động, hợp lí nhất. 13
C ơ s ở t r i ế t lí c ủ a G D G T Ai c ũ n g b iết rằ n g x â y d ự n g lò n g n h ân ái giữ a con ng-íòi. tin h th ầ n trách n h iệ m với cộn g đồng, n â n g cao h iể u b iế t vả có h à n h vi là n h m ạn h là n h ữ n g m o n g m uốn cú a sự n g h iệ p giáo dục. G D G T coi sự q u ý trọn g b ản th â n (tự tin, tự trọng, khôn? có h à n h vi n g u y hại, có k h ả n ă n g k iề m chế) là tiề n đ ề cho sự phát tr iể n m ối quan h ệ là n h m ạ n h và có trách n h iệ m giữa narr và nữ. Cơ sở tr iế t lí c ủ a G D G T x u ấ t p h á t từ n h ữ n g th u ộc tín h của tìn h y ê u giữa con người và kì v ọ n g v ề m ột con ngưòi p h át tĩiế n to ẩ n d iện . Đ ó là: - T ìn h y ê u là sự h i s in h v à t ậ n tụ y: G D G T g iú p p a â n b iệ t m ộ t t ì n h y ê u c h â n c h ín h v à tìn h y ê u c h ỉ n h ằ m .ạm d ụ n g t ì n h dục. - T ìn h y êu là ý thức có trách n hiệm : G D G T n h ấ n m ạ n h đ ến trá ch n h iệ m của m ỗi ngưòi v ề h à n h đ ộng của m ìn h và h ậ u quả củ a h à n h động đó, giá o dục các kĩ n ă n g đ án h g iá h à n h vi Vi kĩ n ă n g q u a n hệ. T ìn h yêu là sự tôn trọng: G D G T n h ấ n m ạ n h tầ m q ja n trọ n g củ a sự tôn trọn g n h a u tro n g q u an h ệ giữa con người v ề k h ía c ạ n h này, sự tôn trọ n g có 2 mặt: tôn trọn g bản th â n và tôn trọ n g người khác. - T ìn h y êu là sự h iể u biết, th ô n g cảm: M ột ch ư ơ n g trình G D G T được ch u ẩ n bị c h u đáo s ẽ là phương tiệ n để th ự c h iện nội d u n g n à y có h iệu q u ả nhất. N h ữ n g nội d u n g củ a G DG T G D G T n h ằ m giáo dục môi q u a n hệ n h â n vă n và có t*ách n h iệ m giữ a nam nữ trên các k h ía c ạ n h sin h học, sức k h o ẻ sinh 14
s á n và tính dục cho n ên G D G T là m ộ t khoa học liên n g à n h (tâm lí, V học, xã hội học). G iáo dục giói tính bắt dầu n g a y từ trong giáo dục gia đình: Vai trò của cha m ẹ là k h ôn g th ể th iế u trong sự h ìn h th à n h n h ữ n g p h ẩm ch ấ t tốt đẹp (lòng tự tin, tự trọng, vị tha, k h ả n â n g k iểm chế...), ch u ẩ n bị cho con em m ìn h n h ữ n g h iếu b iế t cần t h iế t đ ể bước vào mối q u an h ệ n a m nữ m ột cách có trách n h iệ m ... s a u đó mối là n h ữ n g th ô n g tin v ể tính dục và s in h sả n . Vì là m ột chương trìn h n h ằ m p h á t tr iể n toàn d iện con người tron g mối quan h ệ với gia đ ình và xã hội và dựa trên tr iế t lí cơ b ản là tìn h y êu giữ a con người với n h au cho n ê n chư ơng tr ìn h G D G T thường đ ề cập đ ến 4 m ả n g nội d u n g n h ư sau: - N h ữ n g vấn đề vê các môi q u a n h ệ giữa bô m ẹ - con cái, giữ a vợ - chồng, n ghĩa v ụ và trách n h iệ m của mỗi th à n h v iê n với n h a u và với xã hội. T ron g p h ầ n n à y các bậc ch a m ẹ được c u n g cấp n h ữ n g h iểu biết c ầ n th iế t để g iú p con cái p h á t triển đ ú n g đ án bản sắ c giới, xu hướng tín h dục - n h ữ n g y ếu t ố q u a n trọn g đ ể con người p h át triển h à i hoà; - N h ữ n g h i ể u b iế t n h ằ m k h á m p h á b ả n t h ầ n (sứ c k h o ẻ s i n h sả n ); - N h ữ n g h iểu b iết v ề đời số n g tìn h dục (sức k h o ẻ tìn h dục) - N h ữ n g h iểu b iết vê các p h ư ơ n g pnáp k ê hoạch hoá gia đ ìn h , n h ữ n g b ện h liên q u a n đ ến sin h sản , tìn h dục và v ấ n đề p h ò n g bệnh; N h ữ n g nội d u n g nói trên được b iên soạn th ích hợp cho từ n g giai đ o ạ n lứa tuổi, từ n g trìn h độ p h á t triển củ a đối tượng. 15
B à i đ ọ c th ê m 1 m V ũ TRỌNG PHỤNG - N G Ư Ờ I Đ Ầ U T I Ê N K Ê U G Ọ■ I G D G T ỏ V I Ệ• T N A M ? “H ơn n ửa t h ế kỉ về trứốc, t iể u th u y ế t “L à m đV ' v à th iê n p h ó n g sự “L ụ c s ì” của V ũ T rọn g P h ụ n g ra m ắ t c ô n g c h ú n g xã hội V iệ t N a m vào n h ữ n g n ă m 3 6 -3 7 ... và n g a y k h i v ừ a ra đời đã bị n g a y T h ái Phỉ và N h ấ t Chi M ia phỉ báng, v u cáo (họ gọi ôn g là v ă n sĩ n ử a m ùa, loè đời b ằ n g v ă n học sơ học, v ă n ch ư ơ n g nhơ nhớp, dơ dáng, d ám uế...). K h ô n g n h ữ n g thế, ‘2 0 n ă m sa u , khi đ ấ t nước đã trải qua m ột cuộc cách m ạn g th à n h cô n g rồi, m ột cuộc k h á n g ch iến th ắ n g lợi rồi, H o à n g Văn H o a n v ẫ n còn mượn lại cá i ý ấy để gây ra cả m ột p h o n g trào đ ấu tr a n h chôrig Vũ T rọng P h ụ n g ”n ) . T h ê m à n g à y n ay, s a u n g ầ n ấ y n ă m bị n h ìn n h ậ n m ột 0 cách b ấ t cô n g , h ầ u h ế t các tá c p h ẩ m của V ũ T r ọ n g P h ụ n g đã lầ n lư ợt được tá i b ản, n h ữ n g đ ứ a con tin h t h ầ n c ủ a ô n g đã s ố n g lại, k ể cả tiể u t h u y ế t “L à m đ f ’(2). Ấ y là c h ư a k ể v iệ c m ột tr o n g n h ữ n g đường p h ố củ a H à N ộ i đã m a n g t ê n n h à v ă n ch ỉ có tr ìn h độ sơ học ấy. S ự n g h iệp vă n học và giá trị x ã hội củ a n h ữ n g tiể u th u y ế t củ a Vũ T rọng P h ụ n g đã được các n h à n gh iên c ứ u đ á n h giá. 0 đ â y tôi chỉ m uốn nói lên đ iều n gạc n h iên th ú vị n h ấ t đối với tôi (" Hoàng Thiếu Sơn - Lời giòi thiệu “Làm đf. m Nhả xuất bản Văn học Hà Nội 1994. 16
k h i đọc lại Vũ Trọng P h ụ n g là sự p h á t h iện ra tầm n h ìn xa và n h ử n g q u a n đ iểm d ũ n g cảm củ a ô n g về một vâ n để m à ô n g đã đ ấ u tranh d ể b ảo v ệ n h ữ n g giá trị đích thực củ a nó và c ũ n g n hư c h ín h vì nó m à ông đ ã p hải c h ịu sự ngộ n h ận độc ác, th ậ m ch í n gu dốt củ a ngưòi đời lúc bấy giờ và cả m ột thời kì d ài sa u này. Đó là vấ n d ể tín h d ục của con người. Đ á n g k h â m p hụ c là vào thòi kì ôn g d a n g sống, trên t h ế giới n h ữ n g người c ù n g ch í hướng với ôn g c ũ n g chưa p h ả i là n h iề u và c ũ n g gặp n h iề u k h ó k h ă n khi nói vê n h ữ n g v ấ n d ể liên q u a n đ ế n tính dục, th ậ m ch í có người còn bị tù đày, ví dụ n hư sự k iệ n xảy đến với M a g a r e t S a n g e r ở Mĩ n ă m 1915. T ính dục, th e o q u an n iệm của xã hội M ĩ đư ơng thời, ch ỉ là vì m ụ c đích sin h sả n , mọi h à n h đ ộng k h ê u gợi ra n h ữ n g m ụ c đích k h á c của tín h dục đ ểu bị coi là tụ c tĩu . L u ậ t C o m stock (do A n th o n y C o m sto ck g â y áp lực đôi với Q uốc hội M ĩ th ô n g q u a đạo lu ậ t m a n g tê n ô n g ta) coi là tụ c tĩu, k h iê u đ â m đối vói n h ữ n g ấ n p h ẩ m bao gồm sá ch báo, tr a n h ả n h , cỗ b ài. bao bì in h ìn h k h o ả th â n , k ể cả n h ữ n g th ô n g tin v ề tr á n h th a i, k iểm s o á t sin h đ ẻ, n ạ o th a i... T ác giả n h ữ n g ấ n 'p h ẩ m đó bị coi là “tr u y ề n bá th ú t ín h ”. T ro n g bối c ả n h xã hội n h ư t h ế m à M a g a r e t S a n g e r v ẫ n cứ th à n h lập m ột tr u n g tâ m hỗ trợ k iể m s o á t s in h đẻ đ ầu tiê n ở M ĩ ch o n ê n 10 n g à y s a u bà bị b ắ t v à bị tố n g g ia m . N h ư n g c h ín h tr o n g v ụ x é t xử n ày n h ữ n g đ iểu lu ậ t k h ắ t k h e củ a C o m sto ck đ ã bị x e m x ét lại và rồi d ần d ầ n m ấ t h iệ u lực. M ột đ iề u còn đ á n g k h â m p h ụ c hơn n ữ a là n h ữ n g b àn lu ậ n c ủ a V ũ T r ọ n g P h ụ n g v ề k h á i n iệ m tín h d ụ c (th ời đó gọi là d â m ) p h â n đ ịn h k h á rõ nội d u n g c ũ n g n h ư ý n g h ĩa xã hội v à g iá trị n h â n bản c ủ a k h á i n iệ m n à y , rấ t g ầ n với p h á t b iể u c ủ a T ổ ch ứ c Y t ế t h ế giới W H O 1975) và n h ữ n g Ị ii n g h ị q uốc t ế k h á c s a u n à y . 17
T h á i độ ch u n g củ a n h iề u xã hội, bất lu ậ n Đ ô n g h a y T â y trước đây, là tẩy ch a y m ọi sự b à n lu ậ n côn g k h a i v ề tín h dục, th ậ m ch í v ề cơ th ể con người. Cho n ê n k h ô n g lấ y là m lạ k h i “L à m đ ĩ ” và “Lục s ì ” c ủ a V ũ T rọn g P h ụ n g đã bị p h ê p h án , n h ư n g đó lại là cơ hội cho V ũ T rọn g P h ụ n g b ày tỏ q u a n đ iểm và th á i độ trách n h iệ m củ a m ìn h . T ín h d ục là m ộ t k h á i n iệ m m à cho tới n g à y n a y n h iề u n g ư ò i còn c h ư a h iể u đ ú n g đ ắ n h u ố n g h ồ th ò i V ũ T r ọ n g P h ụ n g , ch o n ê n n g a y tr o n g n h ữ n g d òn g đ ầ u lòi tự a c u ố n “L à m đ ĩ ”, ô n g dã n ó i n g a y q u a n n iệ m c ủ a m ìn h v ề tín h d ụ c tr o n g m ố i liê n hệ c ủ a nó với tr á c h n h iệ m củ a cá c bậc ch a m ẹ, với đ ạ o đức v à sin h lí học: “...b ậ c là m ch a m ẹ lo c h ă m đ ế n h ạ n h p h ú c củ a con cá i v à p h ả i đ ể ý đ ến cá i s ự m à n h ữ n g th à n h tích h ủ b ạ i v ẫ n coi là đ iề u b ẩ n th ỉu , tứ c là cá i s ự d â m . ...C á i d â m tự nó k h ô n g x ấu , m à nó là c á i đ iể u ca o th ư ợ n g đ ẹ p đ ẽ v à lin h th iê n g vô cù n g, v ì n h ờ nó m à lo à i ngư ời k h ô n g b ị tiê u d iệ t, n h ờ nó m à có c h ú n g ta đ â y . T ác g iả x in đ ể F reu d , G oeth e, S c h ille s, Y ên Đ ổ, N g u y ễ n C ôn g T rứ c ắ t n g h ĩa cho các n g à i n g h e rằ n g s ự d â m có đ iề u b ẩ n th ỉu k h ô n g đ á n g nói đ ế n ch ă n g , tư ở n g là đ ã đ ủ . V ậ y th ì, th ư a cá c n gài. Ô i! H ởi người, đọc ta , p h ư ờ n g đ ạ o đứ c g iả m à g iố n g h ệ t ta ! T ại là m sa o c á i đ iề u ấ y , cá i đ iề u m à người ta tự ch o m ìn h là đ ú n g đ ắ n , đ ạ o đ ứ c k h ô n g d á m nói r a m iện g bao g iờ , th ì c h ín h là c á i đ iề u m à b ấ t c ứ lú c n à o ngư ời ấ y củ n g có th ê p h ả i n g h ĩ th ầ m tro n g bụ n g? C á i d ă m th u ộ c v ề c á i q u yển sin h l í học lu â n l í k h ô n g k iề m c h ế nổi". T ron g th ư ngỏ gửi T h á i Phỉ, ch ủ bút báo ‘T i n V ă n ” v ề bài “V ă n ch ư ơ n g dâm uế*’, Vũ T rọn g P h ụ n g còn nói thêm : “C á i d â m 18
tự nó k h ô n g uế, tiêu nó k h ô n g loạn . C á i d á m củ a v ợ ch ồ n g c h ẳ n g h ạ n th ì c h ỉ là s ự th ư ờ n g n h ư ă n u ống, k h ô n g có g ỉ là u ế tạ p , n h ơ b â n m à còn là đ iề u th a n h tao, cao th ư ợ n g nữa...". Bốn mươi năm sa u , vào n h ữ n g n ă m 70, u ỷ b an G iáo dục và T h ô n g tin v ề tín h dục ở Mĩ (S IE C Ư S ) đã đưa ra đ ịn h n g h ĩa v ề tin h dục với th ôn g điệp rằ n g tín h dục ch ín h là giới tín h (n a m tín h , nữ tính), là n h â n cách dược tạo nên tron g bối c ả n h giáo dục và v ă n hoá của xã hội và g ia đ ìn h , và mối q u a n h ệ giữa người vỏi người có tốt dẹp hay k h ô n g là do bôi c ả n h này. T ổ chức Y tê t h ế giới cũ n g đã p h á t b iểu m ộ t k h á i n iệ m mới n ữ a là sứ c k tio ẻ tin h d ụ c (1975) n h ấ n m ạ n h đ ến sự k ế t hợp củ a các k h ía c ạ n h th ể ch ấ t, tìn h cảm , trí tu ệ và xã hội sa o cho các k h ía cạ n h n ày tác đ ộ n g một cách tích cực, làm p h on g p h ú và n â n g cao n h â n cách, sự giao tiếp và tìn h y ê u củ a con người. N h iề u hội n gh ị quốc t ế k h ác c ũ n g đã đi đ ến sự th ố n g n h ấ t q u an n iệm rằ n g tìn h dục có giá trị nội tạ i của nó, là m ộ t th ự c th ể sức k h oẻ, là q u yền cơ b ả n củ a con người cầ n được tôn trọ n g v à k h ô n g có gì p h ải x ấ u hô k h i đề cập đến nó. T ấ t cả n h ữ n g đ iểu ấy c ũ n g đ ều có th ể tìm th ấ y đ â y đó trong n h ữ n g đ oạ n v ă n m à Vũ T rọn g P h ụ n g m u ôn gửi g ắ m ý tưởng củ a mình: “Ở cá c nước v ă n m in h , ngư ời ta k h ố n g k iê n g nói đ ế n cá i d ă m . T r á i lạ i, người ta còn đ e m cá i d â m ra m à n g h iê n cứu, p h â n tích , đ ể d ạ y ch o n h a u nên d â m n h ư t h ế n ào... B a ờ n h iêu côn g tr ìn h n g h iê n cửu, k in h n g h iệ m , h ọc h à n h c ủ a n h ữ n g b á c học đ ã b ạ c đ ầ u ch u n g q u a n h m ộ t v ấ n đ ề d â m đ ể ch o x ã h ộ i b iết n à n g nó lên m ộ t tr ìn h đ ộ tậ n th iệ n , tậ n m ĩ! N h ữ n g sá c h vở, n h ữ n g cu ộc đ ă n g đ á n d iễ n th u y ế t đ ã cứ u vớ t k h ỏ i v ò n g tr ụ y lạ c 19
b iế t b a o n a m n ữ th iế u n iên ... V ậ y m à v ấ n đ ề g iá o d ụ c c á i d á m q u a n tr ọ n g đ ế n nỗi b a o n h iêu g iấ y m ự c rồ i cũ n g ch ư a đ ủ ”. V ũ T rọ n g P h ụ n g v iế t “L à m đ ĩ ' với một d ụ n g ý rõ r à n g và với m ột ý th ứ c trách n h iệ m cao vì tro n g g ầ n ch ụ c ou ôn tiểu th u y ế t củ a m ìn h có cuốn n ào V ũ T rọn g P h ụ n g th ấ y cần p h ả i v iế t lời tự a đâu. T h ế m à ở cu ổ n “L à m đ C \ trước k h i v à o tr u y ệ n đã có 4 tr a n g T h a y lời tự a , tr ìn h b à y n h ữ n g lí do xã hội th ú c đẩy ô n g v iế t và m ục đích côn g việc củ a m ìn h: “X ã h ộ i V iệt N a m n ày, th ậ t v ậ y , đ ã b ấ t đ ầ u lo ạ n d ă m . S ự là m g ià u đ ù n g đ ù n g củ a cá c th à y la n g ch ữ a b ện h h oa liễu , s ự p h á t đ ạ t củ a n h ữ n g tiệ m k h iê u vũ, tă n g sô c ủ a bọn g ia n g hồ, n ạ n h o a n g th a i, n h ữ n g vụ á n m ạ n g v i tin h m à h à n g n g à y các b á o đ ă n g lên m ụ c tin đ ặ c b iệt, s ự ch á n đờ i đ ế n tự tử củ a m ộ t sô n a m n ữ th iế u n iên , n ạ n h iế p d â m , v â n v ả n , đ ã đ ủ d ẫ n ch ứ n g ch o lời th a n ấy. Đ ứ n g trư ớc tìn h t h ế ấ y m à c h ỉ k h o a n h ta y kêu: ô i p h o n g h o á s u y đ ồ i, th ỉ n ào có ích g ì ch o ai? T ìm m ộ t nền lu â n l í c h o s ự d â m g iá o h o á ch o th iế u n iê n đ ể b iế t rõ tìn h d ụ c là n h ữ n g g ì, đ ó là n h ữ n g v iệ c p h ả i là m n g a y v ậ y ... N a m n ữ th iếu n iên và o lú c d ậ y th ì, và o lú c x á c th ịt r ạ o rự c lên v ì s ự b iến đ ổ i â m th ầ m v à s ự p h á t triể n củ a n h ữ n g cơ q u a n s in h dụ c, là r ấ t d ễ lầ m lỗi, là r ấ t d ễ h ư h ỏng, nếu k h ô n g đư ợc b ậ c ch a m ẹ c h ỉ bả o n h ữ n g đ iề u c ầ n b iế t v à đ ề p h ò n g m ọ i h o à n cả n h x ấ u x a h ộ cho...". Và V ũ Trọng P h ụ n g k h ẳ n g định: “Vì n h ữ n g lẽ ấ y m à tr u y ệ n L à m đ i ra đồi”. Với g ầ n 3 0 0 tra n g , th ôn g qua c h ủ đề v ề m ột cô gái sa ngã, V ũ T rọng P h ụ n g đ ã để cập đến n h iề u v ấ n để 20