Giáo trình bảo quản nông sản - Chương 7: Thu hoạch, phân loại và bao gói nông sản, thực phẩm

Chia sẻ: Lit Ga | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

200
lượt xem 41
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Độ chín thu hoạch còn được gọi là độ chính thu hái. Đó là độ thành thục của nông sản mà ứng với nó, nông sản đáp ứng một nhu cầu bảo quản và chế biến nào đó.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình bảo quản nông sản - Chương 7: Thu hoạch, phân loại và bao gói nông sản, thực phẩm

CHƯƠNG VII THU HO CH, PHÂN LO I VÀ BAO GÓI NÔNG S N, TH C PH M 1. Thu ho ch nông s n 1.1. ð chín thu ho ch ð chín thu ho ch còn ñư c g i là ñ chín thu hái. ðó là ñ thành th c c a nông s n mà ng v i nó, nông s n ñáp ng ñư c m t nhu c u b o qu n và ch bi n nào ñó. Ví d : Thóc, ngô có th thu ho ch trư c khi chín hoàn toàn 5–7 ngày. V i rau qu , rau qu nào có quá trình chín sau thu ho ch thì có th thu hái khi nó còn xanh (cà chua, xoài, chu i,…) nhưng rau qu không có quá trình chín sau thu ho ch thì ph i thu hái chúng khi ñã th t già ñ b o ñ m ch t lư ng dinh dư ng và ăn u ng cho rau qu (qu h cam chanh, b u bí, dưa,…). Rau ăn lá có th thu ho ch nhi u ñ chín thu hái khác nhau ph thu c vào nhu c u s d ng chúng (rau mu ng, rau c i, rau m ng tơi,…). Như v y, không có m t quy lu t nào trong ñó có s liên h gi a s phát tri n cá th nông s n v i ñ chín thu ho ch. Nguyên t c t i cao cho vi c xác ñ nh ñ chín thu ho ch là ch t lư ng và giá tr s d ng c a nông s n sau thu ho ch. 1.2. Th i ñi m thu ho ch ð ñ m b o ch t lư ng nguyên li u t t cho b o qu n và ch bi n công nghi p, nông s n c n ñư c thu ho ch ñúng th i ñi m. Vi c thu ho ch c n ph i ñư c th c hi n nhanh chóng, k p th i, g n vào lúc sáng s m khi chưa có n ng g t (v i rau hoa qu ), lúc có n ng nh và khô hanh (v i nông s n d ng c ). T t nh t là thu hái vào nh ng ngày ñ p tr i, khí h u mát m , tránh thu hái vào nh ng ngày mưa, m hay nhi u sương ñ h n ch s lây lan và gây h i c a vi sinh v t. 1.3. K thu t thu ho ch ðây là y u t quan tr ng nh hư ng ñ n ch t lư ng s n ph m khi b o qu n. Khi thu ho ch không ñư c làm xây xát, gi p nát, không làm m t l p ph n b o v t nhiên bao quanh nông s n. Tóm l i, càng gi ñư c tr ng thái t nhiên c a nông s n như khi chúng còn trên cây m bao nhiêu càng có l i cho quá trình b o qu n b y nhiêu. Mu n v y c n ph i có phương ti n và k thu t thu ho ch t t. Tuỳ thu c vào lo i nguyên li u, m c ñích s d ng mà ch n phương ti n thu hái thích h p. Có th thu hái b ng tay, b ng dao, kéo, cu c, x ng,… Cũng có th thu hái b ng máy móc cơ gi i như máy rung, máy ñào, máy c t,... Tuy nhiên, thu hái rau hoa qu có l là khâu khó cơ gi i hóa nh t vì ph n thu ho ch n m l n v i các b ph n cây tr ng khác và có ñ chín, ñ thành th c khác nhau. Mu n cơ gi i hóa thu ho ch, rau hoa qu ph i ñư c tuy n ch n sao cho chúng chín ñ u, chín ñ ng lo t, cây ñ ng th ng, ñ cao ñ ng ñ u,… ðây cũng là m t vi c khó, ñòi h i trình ñ k thu t nông nghi p cao. Như c ñi m c a thu ho ch b ng cơ gi i là t l m t mát, hư h ng cao, ch thích h p khi nguyên li u ñư c dùng cho ch bi n. V i nguyên li u dùng ñ b o qu n cho dùng tươi thì h u như không thu hái b ng cơ gi i. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 97
Hình 1.7. M t s d ng c thu hái nông s n (qu ) ph bi n 2. Phân lo i nông s n Phân lo i nông s n là m t quá trình sau thu ho ch quan tr ng. Các nông s n có ph m c p cao hơn thư ng có giá tr cao hơn khi thương m i hoá. Ngư c l i, nông s n có ph m c p kém th m chí không th bán ñư c. Hoa h ng trong mùa hè mi n b c nư c ta là m t ví d cho ñi u Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 98
này. Khí h u nóng m trong mùa hè làm cho hoa h ng nh , nhanh tàn nên nhi u ngày ngư i s n xu t ph i v t b hoa vì không th bán ñư c. Do ñó, v i ngư i s n xu t nông s n, vi c phân lo i nông s n có tác d ng khuy n khích h s n xu t ra th t nhi u s n ph m có ph m c p cao ñ có th bán ñư c nhi u nông s n v i giá cao. Vi c phân lo i nông s n th c ch t g m 2 v n ñ : Lo i b các nông s n gi p nát, sâu b nh, không hoàn thi n,…và phân lo i nông s n thành các ph m c p khác nhau theo nhi u tiêu chí ñánh giá. 2.1. Lo i b nông s n ch t lư ng kém (gi p nát, sâu b nh,…) Các nông s n có ch t lư ng kém thư ng do các nguyên nhân sau : - Cây tr ng sinh trư ng, phát tri n trên ñ ng ru ng trong ñi u ki n không thu n l i. - Thu ho ch nông s n lúc th i ti t không thích h p (tr i mưa, ñ t m,…) - D ng c thu hái, phương pháp thu hái không thích h p (rung cây, ñ p qu , r t qu ,…) - ðóng gói nông s n ñ v n chuy n không t t (ñóng quá l ng hay quá ch t, bao bì v n chuy n quá c ng hay quá m m,…) - Các phương ti n v n chuy n ch y quá nhanh trên ñư ng m p mô - Các phương ti n, bao bì v n chuy n b nhi m b n vi sinh v t trư c ñó,… Vi c lo i b nông s n ch t lư ng kém có ý nghĩa l n vì qua ñó, ñ ñ ng ñ u c a s n ph m s cao hơn, s h n ch ñư c s lây lan sâu b nh trong kh i nông s n sau thu ho ch. Vi c lo i b nông s n có ch t lư ng kém thư ng ñư c ti n hành ngay sau khi thu ho ch nông s n và làm tr c ti p b ng tay và m t thư ng do ñó nó t n nhi u công s c nên nhi u khi, ngư i s n xu t làm vi c này không c n th n và k t qu là t n th t sau thu ho ch r t cao do th i h ng. 2.2. Phân lo i nông s n Phân lo i nông s n là c n thi t không nh ng ñ i v i vi c thương m i hoá mà còn c n thi t ñ i v i vi c b o qu n an toàn nông s n. Nông s n khác nhau s có thu ph n khác nhau, ñ thành th c khác nhau, tình tr ng sâu b nh khác nhau,…nên chúng hô h p khác nhau, m n c m v i sâu b nh và etylen khác nhau,…M t vài qu chu i chín trong kho t n tr chu i có th s n sinh etylen ñ ñ làm t t c các qu chu i xanh trong kho chín ñ ng lo t nhanh chóng; m t vài bông hoa ñã n có th làm cho toàn b hoa t n tr b hư h ng vì chúng s n sinh nhi u etylen,… Nông s n thư ng ñư c phân lo i theo nhi u tiêu chí khác nhau nhưng ph bi n là : - Theo kích thư c (ñ l n c a qu , cây, lá, hoa; chi u dài c a cành hoa,…) - Theo ñ thành th c ( ñ già, ñ chín, ñ n ,…) - Theo m t s tiêu chí ñ c bi t như hoa h ng c n có l c kèm ñ ph c v l bái; qu v i c n có m t qu nh ñi kèm,… 3. Bao gói nông s n, th c ph m Bao gói s n ph m là m t v n ñ quan tr ng trong s n xu t hàng hoá nói chung và nông s n, th c ph m nói riêng (sau ñây g i là th c ph m). Nghiên c u bao gói th c ch t là nghiên c u bao bì và nghiên c u ñóng gói th c ph m. Bao bì th c ph m ñã có l ch s lâu ñ i. T vi c s d ng nh ng v t li u thô sơ có trong thiên nhiên như lá cây, ñ t sét, g , da thú..., bao bì ñã và ñang phát tri n không ng ng trên cơ s ng d ng nh ng thành t u khoa h c k thu t m i v i nh ng ch ng lo i, v t li u, dáng v m i, v i nh ng tính năng ngày càng ưu vi t ph c v cho con ngư i. Nó là b ph n không th tách r i kh i nh ng s n ph m ñư c s n xu t ra trong xã h i. Trong n n kinh t hàng hóa, m u d ch qu c t , bao bì còn là m t d ng c marketing hi n ñ i và là y u t quan tr ng kích thích ngư i tiêu dùng, tăng cư ng s c c nh tranh c a hàng hóa. Có th nói bao bì là y u t ti p th quan tr ng nh t gi a hàng hóa và th trư ng. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 99
Hi n nay, các nư c phát tri n, ngành công nghi p bao bì ñã ñ t ñư c nh ng thành t u l n lao. các qu c gia này, m t chi phí r t l n ñư c dành cho vi c s n xu t và d ch v qu ng cáo bao bì hàng hóa. Càng ngày nhu c u bao bì (c v ch t lư ng và s lư ng) càng cao. Các b ng s li u sau cho ta th y rõ hơn nh n ñ nh này. B ng 1.7. Giá tr (t USD) bao bì M năm 1993 Bìa carton: 24,6 Kim lo i: 18,6 Ch t d o: 16,0 Gi y: 5,6 Thu tinh: 5,2 G: 2,0 S i th c v t: 0,6 T ng giá tr : 72,6 (Ngu n: Peter Fellows, Barry Axtell (1993) B ng 2.7. T l giá tr ñóng gói (%) cho các s n ph m khác nhau Th c ph m: 53 S n ph m công nghi p: 23 Hoá m ph m: 8 Các s n ph m khác: 16 Ngu n: Peter Fellows, Barry Axtell (1993) V n ñ c p bách trư c m t là ñáp ng nhu c u bao bì cho m i hàng hóa trên th trư ng không nh ng v m t ch t li u, thi t k ñ h a, màu s c, ki u dáng, ti n l i s d ng mà còn ph i ñ m b o ñưa ñư c hàng hóa ñ n tay ngư i tiêu dùng ñ y ñ v s lư ng, ch t lư ng, an toàn v sinh v i nh ng thông tin chính xác v hàng hoá. Hi n nay, trên th gi i ñang x y ra cu c tranh lu n l n v m i quan h gi a bao bì và môi trư ng vì s nhi m b n và ô nhi m môi trư ng do ph th i bao bì gây ra không ph i là nh . Xu hư ng hi n nay là dung hoà s phát tri n công ngh bao bì v i b o v môi trư ng b ng vi c s d ng các v t li u bao bì có ngu n g c t nhiên và có kh năng phân gi i m t cách t nhiên trong môi trư ng. nư c ta, bao bì nói chung và bao bì th c ph m nói riêng chi m v trí quan tr ng t khi n n kinh t bao c p chuy n sang kinh t th trư ng. Ngành công nghi p bao bì c a ta còn nh bé, nghèo nàn và th c ch t là ngành gia công ch t d o, gi y, carton và màng kim lo i. ð ch ñ ng s n xu t các lo i bao bì có ch t lư ng cao c n ph i quan tâm ñ u tư hơn n a thì m i có th ñáp ng ñư c nh ng nhu c u v bao bì hàng hóa c a th trư ng trong nư c và xu t kh u. 3.1. T m quan tr ng c a bao gói th c ph m Th c t , có m t s nông s n không c n qua ch bi n mà v n có th tr thành th c ph m cho con ngư i như rau qu tươi. T t c các nông s n, th c ph m ñ u ph i ñư c bao gói trư c khi ñ n tay ngư i tiêu dùng. V y bao gói có vai trò gì ñ i v i th c ph m? Bao gói th c ph m có 2 vai trò quan tr ng ñ i v i s n xu t và thương m i hoá th c ph m. ðó là vai trò k thu t và vai trò trình di n. a) Vai trò k thu t: Trong vai trò k thu t, có 2 tác d ng quan tr ng c a bao gói . ðó là tác d ng b o qu n và tác d ng b o v th c ph m * Tác d ng b o qu n: Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 100
Th c ph m bao g m các s n ph m có s c s ng và trong chúng luôn t n t i m t lư ng l n các vi sinh v t gây h i. Dư i nh hư ng c a các y u t ngo i c nh như ñ m, nhi t ñ không khí, ánh sáng, oxy và các d ch h i khác, chúng d dàng b bi n ñ i ch t lư ng và hư h ng nhanh chóng. Do ñó, n u có bao bì t t, nó có th giúp chúng ta b o qu n t t hơn th c ph m. C th : - Gi v ng ch t lư ng th c ph m (c m quan, dinh dư ng, v sinh an toàn th c ph m,...) - Kéo dài tu i th b o qu n c a th c ph m. Tu i th b o qu n c a th c ph m chính là th i gian s d ng c a th c ph m ñó. Tu i th này ph thu c r t l n vào b n thân th c ph m và ngo i c nh. S d ng bao gói h p lý s h n ch ñư c nh ng nh hư ng x u c a ngo i c nh ñ n th c ph m. Ngoài ra, ñ i v i m t s nông s n có th i gian thu ho ch r t ng n và r t mau h ng (trái cây, hoa c t,...), bao gói h p lý còn có tác d ng kéo dài th i gian t n t i và s d ng c a các s n ph m ñó trên th trư ng. * Tác d ng b o v : Trong quá trình v n chuy n, b o qu n, pbân ph i, th c ph m ch u nhi u tác ñ ng c a môi trư ng. ðó là các tác ñ ng: - Tác ñ ng cơ gi i: Các tác ñ ng cơ gi i như ñè, ép, nén, châm chích,…có th làm d p nát, hư h ng và nhi m b n th c ph m. - Tác ñ ng hoá h c: Môi trư ng không khí xung quanh th c ph m có nhi u ch t khí như oxy, cacbonic, Etylen, CO,..và các tia c c tím (UV). Các ch t khí và ánh sáng k trên có th gây ra các ph n ng v i th c ph m và làm h ng th c ph m. - Tác ñ ng sinh h c: Xung quanh th c ph m còn t n t i nhi u các sinh v t h i như vi sinh v t, côn trùng, chu t, chim,.. Chúng ăn h i, làm nhi m b n và có th s n sinh ñ c t vào th c ph m. Bao gói t t và phù h p s b o v th c ph m t t hơn trư c nh ng tác ñ ng này. b) Vai trò trình di n: Ngư i tiêu dùng c n ñư c cung c p ñ y ñ thông tin v th c ph m mà h s p mua s m và s d ng. Nh ng thông tin này c n ñư c th hi n ñ y ñ trên nhãn hi u hàng hóa trên bao bì. ði u ñó giúp h l a ch n ñư c ñúng th c ph m mong mu n. Không ch có ích ñ i v i ngư i tiêu dùng, bao bì ñúng còn giúp cho ngư i s n xu t th c ph m có ý th c nâng cao ch t lư ng th c ph m vì ch khi nào th c ph m có ch t lư ng cao thì s c c nh tranh m i l n và tiêu th m i m nh. Vai trò trình di n c a bao gói th hi n 2 tác d ng: * Tác d ng thông tin: Nh ng thông tin t i thi u v th c ph m c n ñư c th hi n ñ y ñ và rõ ràng trên nhãn hi u hàng hoá. Nh ng thông tin t i thi u trên bao bì là: - Kh i lư ng th c ph m - Ch t lư ng th c ph m: Thành ph n dinh dư ng, ch t lư ng công ngh và ch t lư ng v sinh,... - Cách s d ng - Th i h n s d ng th c ph m - Cách b o qu n, v n chuy n - Nhà s n xu t th c ph m - Nhà phân ph i th c ph m - ðăng ký ch t lư ng,... * Tác d ng giáo d c: Thông qua bao bì ñ p, óc th m m c a ngư i tiêu dùng ngày m t tăng lên. Ngoài ra, vi c ñăng ký ch t lư ng; tham gia h th ng mã s , mã v ch còn có tác d ng giáo d c lu t pháp c cho ngư i s n xu t l n ngư i tiêu dùng. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 101
3.2. Yêu c u và ñ c ñi m c a bao bì th c ph m Bao bì không ñơn gi n ch là v t ch a mà còn b o v th c ph m t nơi s n xu t ñ n tay ngư i tiêu dùng. Vì v y, bao bì ph i phù h p v i ñ c tính t ng lo i th c ph m trong quá trình b o qu n và lưu thông. N u ch n v t li u bao bì không phù h p, bao bì s gây tác h i cho th c ph m và cho c ngư i tiêu dùng th c ph m. Yêu c u chung ñ i v i bao bì th c ph m ñư c tóm t t như sau: a) Yêu c u ñ i v i bao bì - Không ñ c: bao bì không ñư c nh hư ng ñ n ch t lư ng th c ph m, không s n sinh ñ c t vào th c ph m. - Ch ng ñư c s xâm nh p c a d ch h i (côn trùng, vi sinh v t,…) t bên ngoài vào. - Ngăn c n s xâm nh p c a oxy và hơi nư c t không khí - Ngăn c n s xâm nh p c a các tác nhân gây ñ c t bên ngoài và bên trong th c ph m - Lo i b ñư c tia c c tím gây h i - Ch u s va ñ p cơ gi i - Có th d dàng v n chuy n - B n v ng -D m - D làm kín l i (v i lo i th c ph m s d ng nhi u l n) - ðư c bán d dàng - Có kích thư c, hình d ng, kh i lư ng h p lý - Hình th c ñ p - Giá thành th p - Thích h p v i th c ph m - Có th tái ch và s d ng l i - Không làm nhi m b n và ô nhi m môi trư ng b) Phân lo i bao bì Có th phân lo i bao bì nông s n th c ph m theo nhi u cách khác nhau, tùy thu c vào ñ c tính c a bao bì hay tác d ng c a chúng. Theo s ti p xúc c a bao bì ñ i v i th c ph m thì có 3 lo i bao bì. ðó là: * Bao bì tr c ti p: Là lo i bao bì ti p xúc tr c ti p v i th c ph m. Nó tuy t ñ i không ñư c gây ñ c cho th c ph m, không gây cho th c ph m nh ng mùi v l , không ñư c có b t kỳ m t ph n ng nh nào ñ i v i th c ph m. * Bao bì vòng hai (gián ti p): Lo i bao bì này còn thư ng ñư c g i là Carton. Chúng t o thành v bao ngoài các bao bì tr c ti p. Thư ng nó ch a ít nh t 2 ñơn v bao bì tr c ti p. * Bao bì vòng ba: Lo i bao bì này còn ñư c g i là Contenơ. Nó là m t t p h p ít nh t 2 carton. Chúng ñư c s d ng ñ v n chuy n th c ph m ñi xa trên các phương ti n như xe l a, tàu thu , máy bay,... Theo ñ c ng c a bao bì thì có: * Bao bì c ng như thu tinh, g m, kim lo i, g , chai, l , ng, khay, c c ch t d o c ng,....là lo i bao bì mà khi b bi n d ng b i m t tác ñ ng nào ñó, chúng không có kh năng khôi ph c l i tr ng thái ban ñ u. * Bao bì m m d o như gi y, các lo i màng m ng, lá kim lo i, v i và s i th c v t,… là lo i bao bì mà khi b bi n d ng b i m t tác ñ ng nào ñó, chúng có kh năng khôi ph c l i tr ng thái ban ñ u. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 102
3.3. V t li u bao bì th c ph m V t li u bao bì th c ph m là t t c các lo i v t li u có th dùng ñ s n xu t ra bao bì phù h p v i yêu c u c a t ng lo i th c ph m. Vi c s d ng m t lo i v t li u nh t ñ nh nào ñó ñ làm bao bì th c ph m ñư c xác ñ nh b ng m i tương quan gi a ba thành ph n: lo i th c ph m – v t li u – bao bì. Nh ng y u t nh hư ng ñ n vi c l a ch n này là: kh năng ch t o v t li u thành bao bì ñ nó ph i ñ m b o ñ c ng, ñ b n, ñ d o, ch ng th m nư c, th m d u m , s xâm nh p c a không khí, giá thành không quá ñ t,... T l (%) v t li u bao bì ñư c s d ng M năm 1993 như sau: Gi y và Carton 40 Ch t d o 15 - 20 Kim lo i 10 Thu tinh 5 - 10 V t li u khác 20 a) Gi y và carton Hai lo i v t li u này r t thông d ng nh nh ng tính ch t ưu vi t như s ña d ng v i các ñ c tính khác nhau, giá thành r . Thành ph n c a gi y là ch t xơ (xenluloza) ñư c s n xu t t các lo i s i th c v t b ng phương pháp hóa h c theo qui trình sau: S i th c v t → nghi n nh → tr n v i b t ph gia (b t keo, b t màu,...) → gi y thô → gi y gói th c ph m ð ch t o bao bì vòng ngoài ngư i ta thư ng dùng carton. Có hai lo i carton: cáctông sóng và cáctông ph ng. Tùy ñ c ñi m c a t ng lo i th c ph m có th dùng m t trong 2 lo i cáctông k trên ho c k t h p cáctông v i v t li u khác. Nhìn chung, lo i này có ưu ñi m: nh , r ti n, ngăn c n ánh sáng t t, có kh năng tái sinh và ít gây ô nhi m môi trư ng. Tuy v y, chúng có như c ñi m: ñ b n cơ h c kém, d th ng rách, d b men m c khi gi y m, d b côn trùng và chu t t n công, kh năng ch ng m, ch ng th m d u m , ngăn mùi l , ngăn vi sinh v t và sâu m t kém và khó làm kín b ng nhi t. ð kh c ph c các như c ñi m trên, khi bao gói hàng th c ph m ph i ghép nhi u l p gi y ho c gi y ñư c tráng k m, thi c ho c parafin. Hình 2.7. X p ñ nh v rau qu tươi trong bao bì v n chuy n Bao bì gi y và cáctông dùng ñ ñ ng th c ph m có thu ph n th p như chè, thu c lá, ñư ng, bánh k o, ñ u, v ng, g o... Ngư i ta thư ng dùng các lo i bao bì cáctông sóng như: - Thùng và t m cáctông 3 l p, 5 l p, có tráng parafin Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 103
- Thùng cáctông 3 l p k t h p v i v t li u PVC Bao bì gi y và h p cáctông duplex g m: - H p cáctông duplex/in/tráng ghép màng OPP - H p cáctông duplex/in/tráng vecni - H p cáctông duplex in n i, d p nhũ - Túi gi y/in nhi u màu/ ghép màng OPP. b) G V t li u g thư ng ñư c dùng là g x , g dát m ng. Nói chung g càng sáng thì càng t t, g màu t i thư ng có hàm lư ng tanin cao, làm gi m b t th i gian gi ñ tươi c a s n ph m. ð m g là m t ch tiêu quan tr ng ñ i v i bao bì g . Do v y, trư c khi ñưa g vào s n xu t bao bì ph i làm bay hơi b t lư ng nư c trong g . ð m c a g trư c khi dùng ph i nh hơn 20%. Bao bì g b n, nh , có kh năng ch ng ñ t t l c tác ñ ng bên ngoài, c ng cáp nên gi nguyên ñư c hình d ng c a s n ph m ho c bao gói nh hơn bên trong. Tùy thu c vào t ng lo i th c ph m, có th dùng v t li u g và ki u bao bì khác nhau như: thùng ñ ng rư u dùng g s i, thùng ñ ng t p ph m khô, rau qu thư ng dùng g thông, khay ñ ng bánh mì dùng g thông hay g t p (tr lo i g có mùi khó ch u). Lo i th c ph m còn tươi, hô h p m nh như rau qu , tr ng gia c m ph i dùng thùng g không ñóng kín. Ngư c l i, lo i th c ph m d hút m ph i dùng thùng g kín. Lo i th c ph m d ng s t, d ng l ng ph i dùng thùng không ch y, rò, không ng m nư c. Hình 3.7. M t lo i khay g ch a nông s n ð thu n ti n cho vi c b o qu n, v n chuy n và b c d , các hòm, thùng, khay g ph i có kích thư c nh t ñ nh. Hòm ñ ng hoa qu thư ng có kh i lư ng kho ng 20-50kg. Contenơ dùng ch a ñ ng và b o qu n khoai tây có th ñ t t i tr ng lư ng 1000-1500 kg. Thùng g trư c khi s d ng ph i ñư c lau chùi, r a s ch b ng nư c l nh, sau ñó b ng nư c nóng có 1% ki m, ñ khô r i m i ñư c ñ ng th c ph m. c) Th y tinh Th y tinh là lo i bao bì th c ph m thông d ng vì có nhi u ưu ñi m như: - Trơ v hóa h c và b n cơ h c, không cho không khí, hơi nư c, các ch t khí cũng như vi sinh v t, côn trùng thâm nh p, không ph n ng v i th c ph m,... - Th y tinh ñ p, d trang trí trên b m t, ho c d làm m , t o dáng. - Th y tinh không mùi, ch n ñư c ánh sáng (nh t là th y tinh m u) - Có th nhìn th y rõ th c ph m ñư c ch a ñ ng bên trong - Th y tinh d thu mua, d tái s d ng b ng phương pháp r a s ch và d tái s n xu t. Như c ñi m c a bao bì th y tinh là n ng, d v khi g p nhi t ñ cao và thay ñ i và ñ t ti n hơn so v i các v t li u bao bì khác. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 104
Bao bì th y tinh như chai, l ... có th ch a ñ ng h u h t các d ng khác nhau c a th c ph m như th c ph m d ng l ng (nư c, d u, bia, s a tươi),d ng s t như bơ, s a ñ c, Cũng có th ñ ng th c ph m d ng b t và h t như mu i, g o, ñ u, tinh b t, chè, cà phê, b t ng t trong chai l thu tinh. Khi dùng bao bì th y tinh ph i chú ý ñ n n p nút c a chai l . Chúng c n kín (nút mài n u nút cũng b ng thu tinh) và có l p ñ m lót ñ tránh s va ñ p, ñ v . d) Kim lo i Bao bì kim lo i có ưu ñi m l n là không th m nư c, hơi, d u m , không cho không khí, vi sinh v t, côn trùng thâm nh p, ngăn c n ñư c tia c c tím. Như c ñi m c a lo i bao bì là d b r (do oxy và nư c), không th y rõ th c ph m bên trong và ph n ng v i s n ph m (nh t là s n ph m d ng s t và l ng). ð kh c ph c như c ñi m l n này c n ph i m tráng kim lo i b ng m t l p vecni hay ch t d o. Bao bì kim lo i thư ng ñư c dùng làm v ñ h p th t cá, rau qu , n m, s a... ñ ñ ng chè, thu c lá, ñư ng s a b t. Bao bì kim lo i d ng lá m ng như lá nhôm dùng ñ bao gói các lo i bánh k o nhi u ch t béo (bơ) ho c m t s lo i thu c lá, chè. e) Cellophane Xelophan không ph i là ch t d o nhưng l i là màng m ng, trong su t gi ng ch t d o, chi u dày c a màng kho ng 26µm ñư c s n xu t t Cellulose th c v t. So v i các lo i bao bì khác, màng Celophane thư ng ñư c dùng ñ bao gói h p ñ ng bánh k o, thu c lá, chè ho c các lo i th c ph m ch a ch t thơm khác. B ng 3.7. ð c tính c a các m t s lo i Celophane Th m hơi và nư c Lo i xelophan ð c tính g/m2 trong 24h PT Không màu, không sơn, không vecni, 400 – 500 không ch u nhi t MST- BB B n v ng dư i tác ñ ng c a môi trư ng. 15 - 20 Không màu, vecni c hai m t ch u nhi t MSC – BB - ** - 15 – 20 MSAT - ** - 15 – 20 LSAT - ** - 150 – 200 f) B o qu n qu tươi b ng Chitozan (C6H13NO5) Chitin có trong c u trúc t nhiên c a v tôm, mai cua,…Chitin sau khi tách chi t ñư c deacetyl hóa v i ki m (ho c ñư c enzim hóa b ng m t s ch ng enzim ñ c bi t) s cho chitozan. Chitosan là m t polyme sinh h c có ho t tính cao, ña d ng, d hòa h p v i cơ th sinh h c, có tính kháng n m và kh năng t phân h y; khi t o thành màng m ng có tính bán th m, ch ng n m…nên ñư c ng d ng trong nhi u lĩnh v c kinh t , kĩ thu t khác nhau như y h c (dùng ñ ch a b ng, chăm sóc v t thương…), công nghi p d t, gi y, m ph m, b o v môi trư ng,... Trong công ngh b o qu n rau qu tươi, nhi u tác gi ñã thành công trong vi c s d ng chitozan ñ b o qu n dưa chu t, dâu tây, h tiêu, cà chua… như Ahmed EL. Joseph và Alans ð i h c Quebec (Canada), các tác gi ð i h c T ng h p Tech dat (Hoa Kỳ),... Trong th c t , chitozan thư ng ñư c ch bi n d ng b t ho c v y m n. Trong môi trư ng thích h p, chitozan s hoà tan, t o ra dung d ch có ñ nh t, ñ dính cao, có kh năng ñông t a các h t vô cơ cũng như các thành ph n h u cơ khác. Tùy theo các nhu c u riêng, ngư i ta t o ra các d n xu t khác nhau c a chitozan mà chúng có kh năng t o ra các màng m ng trong su t, b n v ng, có tính bán th m, tính kháng n m, vô h i v i ngư i và môi trư ng. S d ng chitozan ñ b o qu n m t s lo i qu tươi. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 105
Trư c tiên, ngư i ta t o ra dung d ch chitozan b ng cách hòa tan chitosan nguyên li u trong môi trư ng axit axetic 2 ÷3%. Có th b sung m t s ph gia ñ tăng tính kháng n m ho c ñ tăng cư ng tính t o màng c a dung d ch chitozan. Qu tươi, sau khi thu hái, ñư c phân lo i, làm s ch r i nhúng vào dung d ch chitozan ñã chu n b s n trong th i gian thích h p sau ñó ñư c v t ra, làm khô ñ t o màng chitozan. Quá trình làm khô có th áp d ng hong khô t nhiên ho c làm khô cư ng b c tùy theo yêu c u công ngh và tuỳ theo t ng lo i qu . Sau ñó ñư c bao gói trong túi plastic, ñóng trong thùng carton theo yêu c u c a công tác b o qu n ho c phân ph i. Màng m ng chitozan ñã t o thành trên b m t qu có tác d ng c ch hô h p, gi l i khí cacbonic, gi m thi u lư ng etylen s n sinh trong th t qu . Các nghiên c u cho th y r ng, v i chi u dày t 30÷35µm, màng chitozan ñã có tác d ng b o qu n khá t t ñ i v i cam sành (Citrus nobilis), cam chanh (Citrus chinensis) nhưng chưa có tác d ng rõ ràng ñ i v i qu v i. M t ñi m chú ý quan tr ng khi s d ng chitozan ñ b o qu n qu tươi là c n ñ c bi t lưu ý t i các ñ c tính sinh h c c a t ng lo i qu cũng như các yêu c u v th i h n b o qu n, m c ñích b o qu n ñ l a ch n ch ñ x lý ñúng ñ n và kinh t nh t. Không ph i v i b t kỳ lo i qu nào cũng x lý cùng m t ch ñ như nhau, cũng như m i lo i qu , tùy theo yêu c u b o qu n lâu hay chóng mà có ch ñ x lý riêng thích h p. Sau cùng, chitozan không ph i là cây ñũa th n ñ b o qu n rau qu tươi, cho dù có s d ng chitosan ho c b t c v t li u nào ñi n a, ñ c tính sinh lý, sinh hóa c a t ng lo i qu , các yêu c u v nhi t ñ , ñ m, v.v. luôn luôn là các y u t quan tr ng hàng ñ u c n ñư c quan tâm ñ y ñ trong su t quá trình b o qu n rau qu . g) Ch t d o (Plastics) Ch t d o là h p ch t h u cơ cao phân t , thu nh n ñư c b ng phương pháp t ng h p hoá h c t nguyên li u d u m và các nguyên li u hoá th ch khác. Các ch t h u cơ này có ch a nguyên t các bon (C). Bao bì ch t d o bao g m polyetylene (PE), polypropylene (PP), polyvinilchloride (PVC), polystyrol (PS), Polyamide (PA),... Bao bì ch t d o thư ng d ng m ng, có nhi u ưu ñi m n i b t hơn so v i các lo i bao bì khác như: ñ b n ch c, ñàn h i, trong su t, kh năng ch ng th m hơi nư c và khí cao, ñ ng th i có kh năng làm kín (hàn, dán) b ng nhi t. Ngư i ta thư ng dùng bao bì ch t d o ñ bao gói tr c ti p v i th c ph m. Vì v y, chúng ph i ñ m b o các yêu c u như: không có ph n ng v i th c ph m, không b hòa tan hay trương n trong th c ph m, không làm thay ñ i mùi v th c ph m, không có các thành ph n gây ñ c ñ i v i con ngư i hay gia súc. Sau ñây là ñ c ñi m c a m t s lo i ch t d o ph bi n: Polyetylen (PE) Ch t d o PE có 4 lo i: HDPE, MDPE, LLDPE và LDPE. Bao bì PE ít th m hơi nư c và ch t khí, nh t là nư c, ch u ñư c băng giá, d n nhi t t t, d dán kín, ch u ñư c nhi t ñ ñ n 70 0 C, nh , s d ng ti n l i. Tuy v y, bao bì PE ít b n ñ i v i ch t béo. Chi u dày c a màng PE làm bao bì th c ph m thư ng trong kho ng 0,02 ñ n 0,002 mm. Low density polyethylene (LDPE) V t li u ch t d o có t tr ng th p (0,92g/cm2) và mang nhi u ưu ñi m như: có ñ dai, ñ ch u xé, ch u ñư c tác ñ ng c a môi trư ng, ch u l nh t t, trong su t, ñ bóng trung bình, trơ ñ i v i hóa ch t, không b nhi m mùi, nhi m ñ c t . Tuy nhiên, nó có như c ñi m là ngăn c n kém hơi m, không khí và cacbonic. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 106
High density polyethylene (HDPE) Là lo i ch t d o trên có nhi u ñ c tính ưu vi t hơn LDPE v kh năng ngăn c n hơi nư c, không khí ; tính ñàn h i và ch u nhi t cao hơn so v i LDPE. Lo i PE này thư ng ñư c dùng ñ lót vào trong bao bì g , bao bì các tông, ho c l ng vào gi y, các tông ho c v i xelophan. Lo i LDPE ñư c dùng bao gói cho các lo i h t ngũ c c, tinh b t. Ngoài ra, bao bì PE còn ñư c dùng làm bao bì cho các s n ph m th c ph m l nh ñông như th t cá, rau qu . Chú ý không dùng màng PE làm bao bì các lo i th c ph m giàu ch t béo và ch t thơm vì d x y ra hi n tư ng oxy hóa ch t béo và s bay hơi c a ch t thơm. Khi b o qu n th c ph m trong túi PE lâu ngày d xu t hi n mùi khó ch u. Polypropylene (PP) Có t tr ng 0.9gr/cm2. Màng PP ch c hơn, b n v i nhi t hơn (1300C–1450C) và trong hơn so v i màng PE, nhưng kh năng ch ng th m hơi, khí và ch u băng giá l i kém hơn. Màng PP có th làm bao bì c ng và bao bì m m d o. Có th dùng bao bì PP ñ ñ ng s n ph m thanh trùng theo phương pháp Pasteur trong nư c sôi ho c ti t trùng. Polystyrol (PS) Là lo i ch t d o c ng nhi t ñ thư ng, ch u ñư c va ch m, ít dòn, ít v hơn th y tinh, b n ñ i v i ph n l n hóa ch t nhưng d b dung môi h u cơ và ch t thơm phá h y. Lo i v t li u này ñư c dùng ñ s n xu t c c ch t d o v i dung tích 100, 200, 500 ml. Polyvinilchride (PVC) PVC là lo i v t li u có tính b n cơ h c, tương ñ i b n v i tác ñ ng c a môi trư ng, ít th m hơi nư c và khí nhưng ch u băng giá kém. V t li u PVC ñư c dùng ñ s n xu t các lo i c c, h p ñ ng th t, rau và màng m ng PVC thư ng dùng ñ lót các h p b o qu n s n ph m khô. M t s v t li u bao bì ch t d o thông d ng khác ñư c s d ng làm bao bì th c ph m (ngoài các lo i bao bì ñã k trên) là: LLDPE – Linear low density polythyelene EVA – Ethylene vinyl acetate EVOH – Hydrolyred ethylene acetate PA – Polyamide (nylon) PET – Polyethylene tetraphthalate Ngoài các lo i v t li u trên, ñ s n xu t bao bì cho hàng th c ph m ngư i ta còn dùng r t nhi u lo i v t li u khác như g m, sành, s , v i, tre, n a, s i d a, mây, ñay, cói... tùy theo ñ a phương, tùy theo ñ c tính khí h u và kinh t c a t ng qu c gia. Tóm l i có r t nhi u lo i v t li u dùng s n xu t bao bì th c ph m. Vi c ch n v t li u này hay v t li u khác ph thu c vào ñ c tính lý hóa c a th c ph m, tùy vào ñ ch c, ñ c ng, ñ ñàn h i, kh năng bi n d ng, tính th m th u (v i nư c, hơi, không khí, d u m , ch t béo) ñ b n hóa h c, v sinh th c ph m và k thu t ch bi n. ð c ñi m n i b t trong hư ng phát tri n bao bì ngày nay là s liên k t nhi u màng m ng ch t d o, nhi u lo t v t li u v i nhau ñ có ñư c m t lo i v t li u bao bì phù h p v i t ng ñ c tính c th c a t ng lo i th c ph m vì m i lo i v t li u bao bì ñ u có ưu và như c ñi m c a nó. Hơn n a th c t ñã ch ra r ng, ñ i v i th c ph m không nên dùng bao bì m t l p mà nên ghép 2,3 hay nhi u l p vào nhau như: - PE/PVC/PE - PS/PE - OPP/in/keo/các tông (gi y)/PE ñ làm h p các lo i ñ ng ñ th m, th c ph m ñông l nh, b t nhão. - PET/in/keo/PE ñ làm h p ñ ng pho mát, th c ph m ñông l nh, th t cá tươi, nư c hoa qu , bánh ga tô t ng h p, d u, h t khô. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 107
Ho c có th ch t o màng g m nhi u l p gi ng nhau xen k v i các l p khác ho c v t li u khác như PS/PVC/PS; PP/PVC/PP trong ñó PS, PP làm cho bao bì c ng, còn PVC có ch c năng b o v th c ph m. Hi n nay Châu Âu ñã và ñang có ch trương dùng lo i bao bì tái ch , tr ng lư ng nh ñ kh c ph c b t s ô nhi m c a môi trư ng do v t th i bao bì. Ví d Hà Lan lo i bao bì nh chi m hơn 15-20% so v i bao bì bình thư ng, trong ñó v t li u tái sinh 50-65% và v t li u tái s d ng 25-45%. Ngư i ta ñang c g ng s n xu t lo i bao bì 100% có kh năng tái s d ng và tái s n xu t. Chính t ñây m i sinh ra thu t ng “ H th ng bao bì tái s d ng”. 3.4. Bao bì m t s m t hàng nông s n a) Bao bì cho các lo i nông s n tươi s ng Rau qu tươi ñư c bao gói trong các bao bì làm t v t li u tre, n a, g theo kh i vuông, kh i tr ho c hình ch nh t v i dung tích 20 – 30kg. Các lo i bao bì này thư ng ñư c dùng b o qu n rau xanh, b p c i... Nho thư ng ñư c dùng trong làn mây s i nh n v i kh i lư ng 2-10 kg. ð tránh b va ñ p, xây xát trong v n chuy n nh t thi t ph i có v t li u ñ m dư i ñáy gi , ho c gi a các l p qu . V t li u ñ m thư ng thư ng là rơm r , phoi bào ho c gi y m m sau khi ñã làm s ch, khô. Ngoài ra hoa qu xu t kh u ngư i ta còn b c t ng qu cam, quít, lê, táo, xoài... b ng gi y t m axit sorbic, gi y tráng paratin, PE có in màu s c ñ p. Hình 4.7. Tuí lư i ch t d o dùng ñ bao gói qu Khi cho rau qu vào bao bì c n x p theo th t nh t ñ nh, ñ ch t v a ph i, không l ng l o, cũng không ñư c nén ch t sao cho cu ng, g c c a chúng không ch m vào qu , lá. Các lo i qu , c ch u tác ñ ng bên ngoài t t như bí ngô, bí xanh, su hào, khoai s n có th ñ ñ ng trong container ho c trong toa xe ñ v n chuy n ñư ng dài. Th t tươi, th t ư p có th treo trên các móc trong container ho c trong xe t i chuyên dùng ch th t tươi s ng, các móc treo ph i cách nhau 3 – 5 cm ñ b o ñ m ñ thoáng cho kh i th t. Cũng có th ñ ng th t trong các h p, khay, túi PE s ch, khô. Cá s ng thư ng ñư c ch a vào các thùng phi, chum, ang, stéc, b xi măng v i m t s nư c nh t ñ nh, không ñ y kín và có thi t b s c khí kèm theo.. Tr ng tươi ñư c x p riêng t ng lô (x p ñ nh v ) trong các thùng g , s t tre, n a thoáng khí có chèn n m m m xung quanh (c , rơm, phôi bào). Các v t li u ñ m cũng ph i kh trùng, s y khô. Khi v n chuy n ñi xa tr ng thư ng ñư c ñóng gói vào khay nh a, gi y x p có s n các h c v i kích thư c c a qu tr ng, sau ñó ñ t vào h p có chèn ñ m. Bao bì dùng ñ b o qu n s a tươi là các lo i chai, l , bình, túi b ng v t li u th y tinh ho c ch t d o ho c gi y b c PE, thùng b ng Inox ho c kim lo i tráng Inox. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 108
b) Bao bì cho các lo i nông s n khô: H t nông s n (lúa, ngô, ñ u, l c, v ng) thư ng ñư c ch a trong các bao ñay, bao cói, bao PE sau ñó khâu kín, kh i lư ng t ng bao tuỳ thu c vào yêu c u mua bán và ngư i tiêu dùng có th là 1, 5, 10, 20 ho c 50 kg, cũng có th ñ ng trong b (thóc), chum, ang, thùng tôn,…v i dung tích ch a t hàng trăm kg ñ n hàng t n. B t mì, b t g o, b t ngô... thư ng ñư c ñóng gói trong các bao t i ñay, bao v i ho c s i PE. T t nh t là các bao v i pha nilông ho c có l p PE bên trong ñ ñ m b o kín, s ch. Mì s i, mi n, bún khô, bánh ph khô ñư c ñ ng trong các bao t i d a, trong b , trong s t tre khô và s ch. Khi v n chuy n xa nên b c túi PE và cho vào các bao bì c ng ñ tránh g y nát, b i và vi sinh v t, côn trùng xâm nh p. 3.5. Thương hi u và tên thương m i a) Tên thương m i c a s n ph m Trên nhãn hi u th c ph m, nh t thi t ph i có tên thương m i c a s n ph m (Tên thương ph m – Brand name). Ví d : Mì hai tôm, mì cua, bánh ña nem,…Chúng thư ng ñư c trình bày v i kích thư c ch l n nh t. b) Thương hi u s n ph m (Trademark) Thương hi u là hình nh c a m t ñơn v , ñoàn th hay th m chí m t cá nhân nào ñó. Thông thư ng thì thương hi u bao g m tên g i c a m t s n ph m (Brand name) g n li n v i m t logo. Tuy nhiên, cũng có thương hi u ch có ho c logo ho c tên s n ph m mà thôi (Pepsi; Cocacola, Vinamilk,...). Logo có ý nghĩa r t quan tr ng trong ti p th s n ph m vì nó là m t d u hi u tư ng trưng ñ c ñáo cho m t ñơn v , ñoàn th hay th m chí m t cá nhân nào ñó. Logo ñư c c u t o b i ch là hình, ph i h p gi a ch và hình và có th ch là hình. Năm 2003, 10 thương hi u hàng ñ u th gi i ñã ñư c công nh n trong ñó có 7 thương hi u c a nư c M . Các thương hi u trên ph i có giá tr trên 10 t ñôla M , 2/3 s n lư ng ph i ñư c bán nư c ngoài, ph i thông báo tài chính công khai và minh b ch,…ðó là các thương hi u như: Pepsi, Cocacola, IBM, Malboro, Microsoft, Nokia, Metcedes Benz,… Vi t Nam cũng có m t vài thương hi u có giá tr như Vinamilk, Halico, Vissan, Haihaco,… Hình 5.7. M t cách in ch lên bao bì Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 109
3.6. Mã s , mã v ch Mã s , mã v ch trên nhãn hi u th c ph m có th coi là th căn cư c c a hàng hoá. ði u ñó nói lên ý nghĩa c c kỳ quan tr ng c a mã s , mã v ch trong lưu thông hàng hoá. Có 2 ý nghĩa quan tr ng c a mã s , mã v ch. ðó là: - Nâng cao kh năng h i nh p c a hàng hoá. Hàng hoá nói chung trong ñó có th c ph m n u ch c n tiêu th trong m t ph m vi h p (m t thôn xã, làng b n) thì có th không c n mã s , mã v ch nhưng n u mu n m r ng th trư ng xa hơn n a ñ n các ñ a phương khác, vào siêu th , ra nư c ngoài thì chúng c n ph i có mã s , mã v ch. - M t ý nghĩa khác c a mã s , mã v ch là chúng giúp cho vi c qu n lý s n ph m ch t ch hơn trong s n xu t và lưu thông. Qua mã s , mã v ch có th bi t qu c gia, doanh nghi p nào s n xu t ra s n ph m; ñó là lo i s n ph m gì và th m chí bi t nó ñư c s n xu t ra lúc nào, trên công ngh , thi t b nào và ai là ngư i ñ ng máy s n xu t ra nó. Mã s , mã v ch ra ñ i M và Tây Âu trư c năm 1980. Năm 1990, m t s nư c thu c kh i Asean ñã s d ng mã s , mã v ch. Mã s , mã v ch l n l u tiên xu t hi n Vi t Nam năm 1995. ð n nay, Hi p h i mã s , mã v ch Vi t Nam ñã ra ñ i và t p h p ñư c hàng ch c ngàn doanh nghi p tham gia hi p h i. Do ñó, s n ph m c a Vi t nam ñã xu t hi n nhi u trong h th ng các siêu th và nư c ngoài. Thư ng thì mã s , mã v ch ñư c th hi n b ng 13 con s (EAN 13) trong ñó: 3 s ñ u là mã qu c gia EAN-VN(Vi t Nam là 893) 5 s ti p theo là mã doanh nghi p (Mã M) (Trư c 1998 là 4 con s )(Vinamilk là 4673) 4 s ti p là lo i s n ph m (Mã I) và 01 s cu i cùng là s ki m tra (s C). Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 110
CÂU H I C NG C KI N TH C CHƯƠNG VII 1. T i sao ph i l a ch n ñúng th i ñi m thu ho ch? 2. Có nên thu ho ch nông s n lúc tr i mưa, ñ t ư t? 3. Ý nghĩa c a vi c phân lo i nông s n. 4. Thư ng ngư i ta phân lo i nông s n theo tiêu chí nào? 5. T i sao có th k t h p phân lo i và làm s ch h t nông s n còn rau hoa qu tươi thì không? 6. Vai trò c a bao bì trong b o qu n nông s n. 7. T i sao nói: bao bì gi y và bao bì ch t d o s ph bi n hơn trong bao gói nông s n? 8. Nh ng thông tin t i thi u trên bao bì là gì? 9. T i sao c n có mã s mã v ch trên bao bì? Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình B o qu n nông s n --------------------------------------------- 111