Giáo trình Kế toán doanh nghiệp 3 (Nghề: Kế toán doanh nghiệp) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

Chia sẻ: Calliope09 Calliope09 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:382

Thêm vào BST

Báo xấu

63
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Kế toán doanh nghiệp 3 cung cấp cho người học các kiến thức: Kế toán thành phẩm, bán hàng và xác định kết quả kinh doanh; Kế toán nợ phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu; Báo cáo tài chính trong doanh nghiệp. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Kế toán doanh nghiệp 3 (Nghề: Kế toán doanh nghiệp) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI NINH BÌNH GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN: KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP 3 NGHỀ: KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG Ban hành kèm theo Quyết định số: /QĐTCGNB ngày…….tháng….năm 2017 của Trường Cao đẳng Cơ giới Ninh Bình 1
Ninh Bình, năm 2017 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 2
Lêi nãi ®Çu Hệ thống kế toán Việt Nam không ngừng được hoàn thiện và phát triển phù hợp với nền kinh tế thị trường và xu hướng mở cửa, hội nhập kinh tế khu vực cũng như toàn cầu. Kế toán tài chính là bộ phận quan trọng trong hệ thống kế toán đó, nó cũng không ngừng được hoàn thiện cho phù hợp với Luật kế toán, chế độ kế toán, chuẩn mực kế toán và các thông lệ kế toán quốc quốc tế nhằm được thông tin kế toán chất lượng cao nhất cung cấp cho các cơ quan chức năng và nhà quản lý. Với nhận thức đó, cuốn giáo trình “Kế toán doanh nghiệp 3” nhằm đáp ứng kịp thời chuyển biến của nền kinh tế và những thay đổi của hệ thống kế toán Việt Nam. Trong quá trình nghiên cứu, biên soạn và sửa chữa hoàn thiện giáo trình này, tập thể tác giả đã cập nhật những quy định pháp lý mới nhất về kế toán kiểm toán và chọn lọc những nội dung khoa học phù hợp cả về thực tiễn và lý luận để hoàn thành cuốn giáo trình với chất lượng khoa học cao nhất. Nhằm đáp ứng yêu cầu chuẩn hoá về nội dung, chương trình đào tạo sinh viên có trình độ cao đẳng trong giai đoạn hiện nay, tập thể giáo viên Khoa Kinh tế – Du lịch, trường Cao đẳng Cơ giới Ninh Bình biên soạn giáo trình “Kế toán doanh nghiệp 3” và đã được hội đồng thẩm định của Trường cao đẳng Cơ giới Ninh Bình xét duyệt. Giáo trình kế toán doanh nghiệp 3 gồm 3 bài: Bài 1: Kế toán thành phẩm, bán hàng và xác định kết quả kinh doanh Bài 2: Kế toán nợ phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu Bài 3: Báo cáo tài chính trong doanh nghiệp Trong quá trình biên soạn, nhóm tác giả đã thể hiện nội dung giáo trình đảm bảo tính khoa học và tính thực tiễn phù hợp với nhận thức của trình độ đào tạo cao đẳng kế toán. Tuy nhiên trong quá trình biên soạn giáo trình không 3
tránh khỏi những thiếu sót. Nhóm biên soạn rất mong nhận được những đóng góp ý kiến đóng góp chân thành của bạn đọc. Nhóm biên soạn Đỗ Quang Khải Nguyễn Thị Nhung Cao Thị Kim Cúc MỤC LỤC Lêi nãi ®Çu ................................................................................................................................ 3 GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN .......................................................................................................... 6 BÀI 1 ........................................................................................................................................... 7 KẾ TOÁN THÀNH PHẨM – BÁN HÀNG VÀ XÁC ĐỊNH ................................................ 7 KẾT QUẢ KINH DOANH ....................................................................................................... 7 1. Kế toán thành phẩm ........................................................................................................... 8 1.1. Khái niệm .................................................................................................................... 8 1.2. Nhiệm vụ của kế toán thành phẩm ................................................................................ 8 1.5. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu ............................................ 10 2.1.1 Các khái niệm chung ............................................................................................... 14 2.1.2 Nhiệm vụ kế toán bán hàng .................................................................................... 15 2.1.3 Phương thức bán hàng và phương thức thanh toán ................................................ 15 2.2 Điều kiện ghi nhận doanh thu ....................................................................................... 16 2.3 Xác định doanh thu trong một số trường hợp ............................................................... 17 2.4 Tài khoản sử dụng ........................................................................................................... 19 2.5 Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu .......................................... 21 3. Kế toán giá vốn hàng bán ................................................................................................. 29 3.1 Nội dung phản ánh .......................................................................................................... 29 3.2 Tài khoản sử dụng ........................................................................................................... 29 3.3 Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu .......................................... 30 4. Kế toán chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp ........................................ 32 4.1 Kế toán chi phí bán hàng ................................................................................................. 32 4.2 Kế toán chí quản lý doanh nghiệp ................................................................................. 38 5. Kế toán hoạt động tài chính ...................................................................................... 44 5.1 Kế toán doanh thu hoạt động tài chính ........................................................................ 44 5.2 Kế toán chi phí hoạt động tài chính .............................................................................. 50 6. Kế toán hoạt động khác ............................................................................................. 57 6.1 Kế toán thu nhập khác .................................................................................................... 57 6.2 Kế toán chi phí khác ........................................................................................................ 65 7. Kế toán chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp ............................................................ 67 7.1 Nguyên tắc kế toán .......................................................................................................... 67 7.2. Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản ............................................................ 69 7.3 Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu ......................................... 72 8. Kế toán xác định kết quả kinh doanh ........................................................................ 74 4
8.1 Nguyên tắc kế toán .......................................................................................................... 74 8.2 Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản ............................................................. 75 8.3 Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu .......................................... 75 9. Kế toán lợi nhuận sau thuế chưa phân phối ............................................................. 77 9.1 Nguyên tắc kế toán .......................................................................................................... 77 9.2 Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản ............................................................. 79 9.3 Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu. ........................................ 80 10. Thực hành kế toán thành phẩm, bán hàng và xác định kết quả kinh doanh ......... 82 10.1 Lập chứng từ kế toán ................................................................................................... 82 Kế toán trưởng ..................................................................................................................... 93 10.2 Ghi sổ kế toán chi tiết ................................................................................................... 99 10.3 Ghi sổ kế toán tổng hợp ............................................................................................. 112 1.Kế toán nguồn vốn chủ sở hữu ........................................................................ 120 1.4.Kế toán chênh lệch đánh giá lại tài sản ...................................................................... 133 1.5. Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái ............................................................................. 135 1.6. Kế toán các quỹ doanh nghiệp. ................................................................................... 145 2. Kế toán các khoản nợ phải trả ......................................................................... 161 2.1. Nguyên tắc kế toán ....................................................................................................... 161 2.3. Kế toán thuế và các khoản phải nộp Nhà nước ..................................................... 169 2.5. Kế toán chi phí phải trả ............................................................................................... 191 trước còn lại cao hơn chi phí thực tế phát sinh). ..................................................... 197 2.7. Kế toán phải trả, phải nộp khác ................................................................................ 202 2.8. Kế toán vay và nợ thuê tài chính ................................................................................. 215 Có TK 413 Chênh lệch tỷ giá hối đoái. .............................................................. 219 3. Thực hành kế toán nợ phải trả và nguồn vốn chủ sở hữu ................................. 244 3.1 Lập chứng từ kế toán ................................................................................................... 244 3.2 Ghi sổ kế toán chi tiết ................................................................................................... 251 SỔ CHI TIẾT CỔ PHIẾU QUỸ ......................................................................................... 257 Giảm ...................................................................................................................................... 257 SỔ THEO DÕI CHI TIẾT NGUỒN VỐN CHỦ SỞ HỮU(TK 411) ............................... 260 Diễn giải ................................................................................................................................ 260 Có (tăng) ................................................................................................................................. 260 3.3 Ghi sổ kế toán tổng hợp ............................................................................................... 261 1. Quy định chung ......................................................................................................... 268 1.1. Khái niệm ....................................................................................................................... 268 1.2. Mục đích của Báo cáo tài chính ................................................................................... 269 1.3. Kỳ lập Báo cáo tài chính .............................................................................................. 269 1.4. Đối tượng áp dụng, trách nhiệm lập và chữ ký trên Báo cáo tài chính ................ 270 1.5. Hệ thống Báo cáo tài chính của doanh nghiệp ......................................................... 271 1.6. Yêu cầu đối với thông tin trình bày trong Báo cáo tài chính ................................... 272 1.7. Nguyên tắc lập và trình bày Báo cáo tài chính của doanh nghiệp đáp ứng giả định hoạt động liên tục ................................................................................................................ 273 1.8. Đồng tiền sử dụng để lập Báo cáo tài chính khi công bố ra công chúng và nộp các cơ quan chức năng quản lý Nhà nước tại Việt Nam ..................................................... 274 1.9. Thời hạn nộp Báo cáo tài chính .................................................................................. 275 1.10. Nơi nhận Báo cáo tài chính ........................................................................................ 276 5
2. Nội dung và phương pháp lập Báo cáo tài chính ....................................................... 277 2.1. Những thông tin chung về doanh nghiệp .................................................................. 277 2.2. Lập và trình bày Bảng cân đối kế toán năm ........................................................... 278 2.3. Lập và trình bày Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (Mẫu số B02DN) 303 ...... 2.4. Lập và trình bày Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (Mẫu số B03 – DN) ........................ 311 2.5. Lập và trình bày Thuyết minh BCTC (Mẫu số B09 DN) ...................................... 336 3. Thực hành lập báo cáo tài chính ....................................................................... 348 3.1. Lập và trình bày Bảng cân đối kế toán .................................................................... 348 3.2. Lập và trình bày Báo cáo kết quả hoạt đông kinh doanh ....................................... 352 3.3. Lập và trình bày Báo cáo lưu chuyển tiền tệ ........................................................... 353 3.4. Lập và trình bày Thuyết minh báo cáo tài chính ...................................................... 357 GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN Tên mô đun: Kế toán doanh nghiệp 3 Mã số mô đun: MĐ 26 Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của mô đun: Vị trí: Mô đun kế toán doanh nghiệp 3 được bố trí giảng dạy sau mô đun kế toán doanh nghiệp 1,2. Tính chất: Mô đun kế toán doanh nghiệp 3 là mô đun chuyên môn nghề. Ý nghĩa và vai trò của mô đun: Môn học Kế toán doanh nghiệp 3 nhằm trang bị cho người học những kiến thức về kế toán thành phẩm, bán hàng, xác định kết quả kinh doanh, nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu và báo cáo tài chính. Mục tiêu của mô đun Về kiến thức: + Trình bày được tài khoản và phương pháp kế toán bán hàng và xác định kết quả, kế toán nguồn vốn chủ sở hữu, phương pháp lập báo cáo tài chính; + Trình bày được chứng từ, sổ kế toán chi tiết, tổng hợp liên quan tới kế toán bán hàng và xác định kết quả, kế toán nguồn vốn chủ sở hữu, phương pháp lập báo cáo tài chính; Về kỹ năng: 6
+ Làm bài tập ứng dụng liên quan đến các phần hành kế toán bán hàng và xác định kết quả, kế toán nguồn vốn chủ sở hữu, phương pháp lập báo cáo tài chính; + Lập được chứng từ, kiểm tra, phân loại, xử lý chứng từ kế toán; + Sử dụng được chứng từ kế toán trong ghi sổ kế toán chi tiết và tổng hợp theo các hình thức kế toán; + Lập được báo cáo tài chính trong doanh nghiệp; + Kiểm tra được công tác kế toán tài chính trong doanh nghiệp theo từng phần hành. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Trung thực, cẩn thận, tuân thủ các chế độ kế toán tài chính do Nhà nước ban hành. Nội dung của mô đun: BÀI 1 KẾ TOÁN THÀNH PHẨM – BÁN HÀNG VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH Mã bài: KT3.01 Giới thiệu: Trang bị cho người học những kiến thức về kế toán thành phẩm, bán hàng và xác định kết quả kinh doanh: Các nghiệp vụ, chứng từ, sổ kế toán chi tiết và sổ kế toán tổng hợp liên quan đến thành phẩm, bán hàng và xác định kết quả kinh doanh Mục tiêu: + Trình bày được tài khoản và phương pháp kế toán bán hàng và xác định kết quả; + Trình bày được chứng từ, sổ kế toán chi tiết, tổng hợp liên quan tới kế toán bán hàng và xác định kết quả; + Lập được chứng từ, kiểm tra, phân loại, xử lý chứng từ kế toán; + Làm bài tập ứng dụng liên quan đến các phần hành kế toán bán hàng và xác định kết quả; + Trung thực, cẩn thận, tuân thủ các chế độ kế toán tài chính do Nhà nước ban hành. 7
Nội dung chính: 1. Kế toán thành phẩm 1.1. Khái niệm Thành phẩm là những sản phẩm đó kết thúc giai đoạn chế biến cuối cùng của quy trình công nghệ sản xuất được kiểm tra nghiệm thu đáp ứng mọi tiêu chuẩn kỹ thuật quy định được nhập kho thành phẩm hoặc giao trực tiếp cho khách hàng. Phân biệt thành phẩm và nửa thành phẩm: Giống nhau: thành phẩm và nửa thành phẩm đều phải qua quá trình sản xuất chế biến sản phẩm. Khác nhau: thành phẩm đó hoàn thành tất cả các công đoạn sản xuất, được kiểm nghiệm đủ tiêu chuẩn kỹ thuật. Nửa thành phẩm chỉ hoàn thành một hoặc một số cụng đoạn sản xuất . 1.2. Nhiệm vụ của kế toán thành phẩm Phản ánh chính xác, kịp thời đầy đủ số lượng, chất lượng, giá cả, tình hình nhập xuất, tồn kho thành phẩm và hàng hóa. Tính đúng giá thành phẩm xuất bán theo các phương pháp phù hợp. Tổ chức ghi chép, phản ánh đầy đủ, chính xác kịp thời tình hình nhập, xuất, tồn kho thành phẩm Hướng dẫn, kiểm tra các bộ phận có liên quan thực hiện chế độ ghi chép ban đầu về nhập, xuất, tồn kho thành phẩm, kịp thời đưa ra các biện pháp xử lý thành phẩm thừa thiếu, kém phẩm chất. 1.3. Nguyên tắc Theo nguyên tắc giá gốc thì thành phẩm được đánh giá theo giá thành sản xuất thực tế, tùy theo sự vận động của thành phẩm mà ta đánh giá cho phù hợp. * Đối với thành phẩm nhập kho: Thành phẩm do DNSX hoàn thành nhập kho được phản ánh theo giá thành sản xuất thực tế (Zsxtt) của thành phẩm hoàn thành trong kì, bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung. Zthực tế = CP NVLTT + CP NCTT + CP SXC 8
Thành phẩm do thuê ngoài gia công chế biến hoàn thành nhập kho: Được tính theo giá thực tế gia công, bao gồm: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí thuê gia công và chi phí liên quan trực tiếp khác (chi phí vận chuyển, bốc dỡ, hao hụt trong gia công...). Zthực tế thuê gia công = CP NVLTT + CPthuê gia công+ CPliên quan đến quá trình gia công * Đối với thành phẩm xuất kho: Đối với giá thành thực tế của thành phẩm xuất kho có thể sử dụng một trong các phương pháp sau: Phương pháp giá thực tế đích danh; Phương pháp bình quân gia quyền; Phương pháp Nhập trước Xuất trước. 1.4. Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản Tài khoản sử dụng: TK 155 "Thành phẩm" Nội dung: Phản ánh giá trị thành phẩm hiện Có và tình hình tăng, giảm của các loại thành phẩm trong kỳ theo giá thành sản xuất thực tế. Bên Nợ: Trị giá của thành phẩm nhập kho; Trị giá của thành phẩm thừa khi kiểm kê; Kết chuyển giá trị của thành phẩm tồn kho cuối kỳ (trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ). Bên Có: Trị giá thực tế của thành phẩm xuất kho; Trị giá của thành phẩm thiếu hụt khi kiểm kê; Kết chuyển trị giá thực tế của thành phẩm tồn kho đầu kỳ (trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ). Số dư bên Nợ: Trị giá thực tế của thành phẩm tồn kho cuối kỳ. Tài khoản 155 Thành phẩm, có 2 tài khoản cấp 2: Tài khoản 1551 Thành phẩm nhập kho: Phản ánh trị giá hiện có và tình hình biến động của các loại thành phẩm đã nhập kho (ngoại trừ thành phẩm là bất động sản); Tài khoản 1557 Thành phẩm bất động sản: Phản ánh giá trị hiện có và tình hình biến động của thành phẩm bất động sản của doanh nghiệp. Thành phẩm bất động sản gồm: Quyền sử dụng đất; nhà; hoặc nhà và quyền sử 9
dụng đất; cơ sở hạ tầng do doanh nghiệp đầu tư xây dựng để bán trong kỳ hoạt động kinh doanh bình thường. 1.5. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu 1.5.1. Trường hợp doanh nghiệp kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên. 1.5.1.1. Nhập kho thành phẩm do doanh nghiệp sản xuất ra hoặc thuê ngoài gia công, ghi: Nợ TK 155 Thành phẩm Có TK 154 Chi phí sản xuất, kinh doanh dở dang. 1.5.1.2. Xuất kho thành phẩm để bán cho khách hàng, kế toán phản ánh giá vốn của thành phẩm xuất bán, ghi: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. 1.5.1.3. Xuất kho thành phẩm gửi đi bán, xuất kho cho các cơ sở nhận bán hàng đại lý, ký gửi, ghi: Nợ TK 157 Hàng gửi đi bán (gửi bán đại lý) Có TK 155 Thành phẩm. 1.5.1.4. Khi người mua trả lại số thành phẩm đã bán: Trường hợp thành phẩm đã bán bị trả lại thuộc đối tượng chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, kế toán phản ánh doanh thu hàng bán bị trả lại theo giá bán chưa có thuế GTGT, ghi: Nợ TK 521 Các khoản giảm trừ doanh thu (5213) Nợ TK 3331 Thuế GTGT phải nộp (33311) Có các TK 111, 112, 131,... (tổng giá trị của hàng bán bị trả lại). Đồng thời phản ánh giá vốn của thành phẩm đã bán nhập lại kho, ghi: Nợ TK 155 Thành phẩm Có TK 632 Giá vốn hàng bán. 1.5.1.5. Kế toán sản phẩm tiêu dùng nội bộ: Nợ các TK 641, 642, 241, 211 Có TK 155 Thành phẩm. 1.5.1.6. Xuất kho thành phẩm chuyển cho các đơn vị hạch toán phụ thuộc trong nội bộ doanh nghiệp: 10
Trường hợp đơn vị hạch toán phụ thuộc được phân cấp ghi nhận doanh thu, giá vốn, kế toán ghi nhận giá vốn thành phẩm xuất bán, ghi: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. Trường hợp đơn vị hạch toán phụ thuộc không được phân cấp ghi nhận doanh thu, giá vốn, kế toán ghi nhận giá trị sản phẩm luân chuyển giữa các khâu trong nội bộ doanh nghiệp là khoản phải thu nội bộ, ghi: Nợ TK 136 Phải thu nội bộ Có TK 155 Thành phẩm Có TK 333 Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước (chi tiết từng loại thuế). 1.5.1.7 Xuất kho thành phẩm đưa đi góp vốn vào công ty con, công ty liên doanh, liên kết, ghi: Nợ các TK 221, 222 (theo giá đánh giá lại) Nợ TK 811 Chi phí khác (chênh lệch giữa giá đánh giá lại nhỏ hơn giá trị ghi sổ của thành phẩm) Có TK 155 Thành phẩm Có TK 711 Thu nhập khác (chênh lệch giữa giá đánh giá lại lớn hơn giá trị ghi sổ của thành phẩm). 1.5.1.8 Khi xuất kho thành phẩm dùng để mua lại phần vốn góp tại công ty con, công ty liên doanh, liên kết, ghi: Ghi nhận doanh thu bán thành phẩm và khoản đầu tư vào công ty con, công ty liên doanh, liên kết, ghi: Nợ các TK 221, 222 (theo giá trị hợp lý) Có TK 511 Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ Có TK 3331 Thuế GTGT đầu ra phải nộp. Ghi nhận giá vốn thành phẩm dùng để mua lại phần vốn góp tại công ty con, công ty liên doanh, liên kết, ghi: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. 1.5.1.9. Mọi trường hợp phát hiện thừa, thiếu thành phẩm khi kiểm kê đều phải lập biên bản và truy tìm nguyên nhân xác định người phạm lỗi. Căn cứ 11
vào biên bản kiểm kê và quyết định xử lý của cấp có thẩm quyền để ghi sổ kế toán: Nếu thừa, thiếu thành phẩm do nhầm lẫn hoặc chưa ghi sổ kế toán phải tiến hành ghi bổ sung hoặc điều chỉnh lại số liệu trên sổ kế toán; Trường hợp chưa xác định được nguyên nhân thừa, thiếu phải chờ xử lý: + Nếu thừa, ghi: Nợ TK 155 Thành phẩm (theo giá trị hợp lý) Có TK 338 Phải trả, phải nộp khác (3381). Khi có quyết định xử lý của cấp có thẩm quyền, ghi: Nợ TK 338 Phải trả, phải nộp khác. Có các tài khoản liên quan. + Nếu thiếu, ghi: Nợ TK 138 Phải thu khác (1381 Tài sản thiếu chờ xử lý) Có TK 155 Thành phẩm. Khi có quyết định xử lý của cấp có thẩm quyền, kế toán ghi: Nợ các TK 111, 112,.... (nếu cá nhân phạm lỗi bồi thường bằng tiền) Nợ TK 334 Phải trả người lao động (trừ vào lương của cá nhân phạm lỗi) Nợ TK 138 Phải thu khác (1388) (phải thu bồi thường của người phạm lỗi) Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán (phần giá trị hao hụt, mất mát còn lại sau khi trừ số thu bồi thường) Có TK 138 Phải thu khác (1381). 1.5.1.10. Trường hợp doanh nghiệp sử dụng sản phẩm sản xuất ra để biếu tặng, khuyến mại, quảng cáo (theo pháp luật về thương mại), khi xuất sản phẩm cho mục đích khuyến mại, quảng cáo: a) Trường hợp xuất sản phẩm để biếu tặng, khuyến mại, quảng cáo không thu tiền, không kèm theo các điều kiện khác như phải mua sản phẩm, hàng hóa...., kế toán ghi nhận giá trị sản phẩm vào chi phí bán hàng (chi tiết hàng khuyến mại, quảng cáo), ghi: Nợ TK 641 Chi phí bán hàng Có TK 155 Thành phẩm (chi phí sản xuất sản phẩm). 12
b) Trường hợp xuất sản phẩm để khuyến mại, quảng cáo nhưng khách hàng chỉ được nhận hàng khuyến mại, quảng cáo kèm theo các điều kiện khác như phải mua sản phẩm (ví dụ như mua 2 sản phẩm được tặng 1 sản phẩm....) thì kế toán phải phân bổ số tiền thu được để tính doanh thu cho cả hàng khuyến mại, giá trị hàng khuyến mại được tính vào giá vốn hàng bán (trường hợp này bản chất giao dịch là giảm giá hàng bán). Khi xuất hàng khuyến mại, kế toán ghi nhận giá trị hàng khuyến mại vào giá vốn hàng bán, ghi: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán (giá thành sản xuất) Có TK 155 Thành phẩm. Ghi nhận doanh thu của hàng khuyến mại trên cơ sở phân bổ số tiền thu được cho cả sản phẩm được bán và sản phẩm khuyến mại, quảng cáo, ghi: Nợ các TK 111, 112, 131… Có TK 511 Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ Có TK 3331 Thuế GTGT phải nộp (33311) (nếu có). c) Nếu biếu tặng cho cán bộ công nhân viên được trang trải bằng quỹ khen thưởng, phúc lợi, kế toán phải ghi nhận doanh thu, giá vốn như giao dịch bán hàng thông thường, ghi: Ghi nhận giá vốn hàng bán đối với giá trị sản phẩm dùng để biếu, tặng công nhân viên và người lao động: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. Ghi nhận doanh thu của sản phẩm được trang trải bằng quỹ khen thưởng, phúc lợi, ghi: Nợ TK 353 Quỹ khen thưởng, phúc lợi (tổng giá thanh toán) Có TK 511 Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ Có TK 3331 Thuế GTGT phải nộp (33311) (nếu có). 1.5.1.11. Kế toán trả lương cho người lao động bằng sản phẩm Doanh thu của sản phẩm dùng để trả lương cho người lao động, ghi: Nợ TK 334 Phải trả người lao động (tổng giá thanh toán) Có TK 511 Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ Có TK 3331 Thuế GTGT phải nộp (33311) 13
Có TK 3335 Thuế thu nhập cá nhân (nếu có). Ghi nhận giá vốn hàng bán đối với giá trị sản phẩm dùng để trả lương cho công nhân viên và người lao động: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. 1.5.1.12. Phản ánh giá vốn thành phẩm ứ đọng, không cần dùng khi thanh lý, nhượng bán, ghi: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. 1.5.2. Trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ. a) Đầu kỳ, kế toán căn cứ kết quả kiểm kê thành phẩm đã kết chuyển cuối kỳ trước để kết chuyển giá trị thành phẩm tồn kho đầu kỳ vào tài khoản 632 “Giá vốn hàng bán”, ghi: Nợ TK 632 Giá vốn hàng bán Có TK 155 Thành phẩm. b) Cuối kỳ kế toán, căn cứ vào kết quả kiểm kê thành phẩm tồn kho, kết chuyển giá trị thành phẩm tồn kho cuối kỳ, ghi: Nợ TK 155 Thành phẩm Có TK 632 Giá vốn hàng bán. 2. Kế toán bán hàng 2.1. Các khái niệm chung và nhiệm vụ kế toán bán hàng 2.1.1 Các khái niệm chung * Tiêu thụ sản phẩm là quá trình doanh nghiệp bán sản phẩm, hàng hoá, lao vụ, dịch vụ cho người mua (khách hàng) và thu được tiền về. Nhờ có tiêu thụ sản phẩm mà doanh nghiệp có tiền để bù đắp chi phí sản xuất kinh doanh đã bỏ ra và Có lãi để tiếp tục quá trình tái sản xuất tiếp theo. * Doanh thu bán hàng là số tiền bán hàng thu được trong kỳ do việc bán sản phẩm, hàng hoá, lao vụ, dịch vụ cho khách hàng. + Đối với sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ giá bán đơn vị là giá bán chưa Có thuế GTGT + Đối với sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế 14
GTGT theo phương pháp trực tiếp là giá bán đơn vị là giá bán bao gồm cả thuế GTGT + Đối với sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, hoặc thuế xuất khẩu thì giá bán đơn vị bao gồm cả thuế tiêu thụ đặc biệt, hoặc thuế xuất khẩu * Doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ là số chênh lệch giữa doanh thu với các khoản giảm trừ doanh thu * Các khoản giảm trừ doanh thu bao gồm: Chiết khấu thương mại: Là số tiền thưởng cho khách hàng theo một tỷ lệ nào đó tính trên giá bán đã thoả thuận và được ghi trên các hợp đồng về mua bán và phải được thể hiện rõ trên chứng từ bán hàng khi khách hàng mua một số lượng hàng lớn. Hàng bán bị trả lại: Là số hàng đã bán cho khách hàng nhưng bị khách hàng trả lại do các nguyên nhân vi phạm hợp đồng đã ký như: hàng kém mất phẩm chất, giao hàng không đúng thời gian, sai qui cách, không đúng chủng loại ... Giảm giá hàng bán: Là số tiền giảm trừ cho khách hàng trên giá bán đã thoả thuận do những nguyên nhân thuộc về người bán như hàng kém mất phẩm chất, không đúng thời gian, sai qui cách, không đúng chủng loại so với hợp đồng kinh tế đã ký kết. 2.1.2 Nhiệm vụ kế toán bán hàng Phản ánh kịp thời, chính xác tình hình xuất bán thành phẩm, tính chính xác các khoản giảm trừ doanh thu. Tính toán ghi chép phản ánh chính xác các khoản chi phí phát sinh trong quá trình tiêu thụ sản phẩm. Xác định chính xác kết quả tiêu thụ sản phẩm Lập các báo cáo về tình hình tiêu thụ sản phẩm. Định kỳ phân tích kết quả tiêu thụ sản phẩm. 2.1.3 Phương thức bán hàng và phương thức thanh toán + Các phương thức bán hàng  Bán hàng thu tiền ngay  Bán chịu  Bán hàng trả chậm, trả góp 15
 Bán hàng theo hình thức hàng đổi hàng  Bán hàng đại lý, ký gửi  Bán lẻ + Các phương thức thanh toán  Thanh toán trực tiếp (bằng tiền mặt)  Thanh toán qua ngân hàng (không dùng tiền mặt: séc, UNC, UNT...)  Thanh toán đổi hàng (bằng hàng hóa, vật tư)  Thanh toán bù trừ (bù trừ công nợ) 2.2 Điều kiện ghi nhận doanh thu a) Doanh nghiệp chỉ ghi nhận doanh thu bán hàng khi đồng thời thỏa mãn các điều kiện sau: Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm, hàng hóa cho người mua; Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa như người sở hữu hoặc quyền kiểm soát hàng hóa; Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn. Khi hợp đồng quy định người mua được quyền trả lại sản phẩm, hàng hoá, đã mua theo những điều kiện cụ thể, doanh nghiệp chỉ được ghi nhận doanh thu khi những điều kiện cụ thể đó không còn tồn tại và người mua không được quyền trả lại sản phẩm, hàng hoá (trừ trường hợp khách hàng có quyền trả lại hàng hóa dưới hình thức đổi lại để lấy hàng hóa, dịch vụ khác); Doanh nghiệp đã hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng; Xác định được các chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng. b) Doanh nghiệp chỉ ghi nhận doanh thu cung cấp dịch vụ khi đồng thời thỏa mãn các điều kiện sau: Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn. Khi hợp đồng quy định người mua được quyền trả lại dịch vụ đã mua theo những điều kiện cụ thể, doanh nghiệp chỉ được ghi nhận doanh thu khi những điều kiện cụ thể đó không còn tồn tại và người mua không được quyền trả lại dịch vụ đã cung cấp; 16
Doanh nghiệp đã hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch cung cấp dịch vụ đó; Xác định được phần công việc đã hoàn thành vào thời điểm báo cáo; Xác định được chi phí phát sinh cho giao dịch và chi phí để hoàn thành giao dịch cung cấp dịch vụ đó. 2.3 Xác định doanh thu trong một số trường hợp 2.3.1 Doanh thu bán hàng, cung cấp dịch vụ không bao gồm các khoản thuế gián thu phải nộp, như thuế GTGT (kể cả trường hợp nộp thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp), thuế TTĐB, thuế xuất khẩu, thuế bảo vệ môi trường. Trường hợp không tách ngay được số thuế gián thu phải nộp tại thời điểm ghi nhận doanh thu, kế toán được ghi nhận doanh thu bao gồm cả số thuế phải nộp và định kỳ phải ghi giảm doanh thu đối với số thuế gián thu phải nộp. Khi lập báo cáo kết quả kinh doanh, chỉ tiêu “Doanh thu bán hàng, cung cấp dịch vụ” và chỉ tiêu “Các khoản giảm trừ doanh thu” đều không bao gồm số thuế gián thu phải nộp trong kỳ do về bản chất các khoản thuế gián thu không được coi là một bộ phận của doanh thu. 2.3.2. Trường hợp trong kỳ doanh nghiệp đã viết hoá đơn bán hàng và đã thu tiền bán hàng nhưng đến cuối kỳ vẫn chưa giao hàng cho người mua hàng, thì trị giá số hàng này không được coi là đã bán trong kỳ và không được ghi vào tài khoản 511 “Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ” mà chỉ hạch toán vào bên Có tài khoản 131 “Phải thu của khách hàng” về khoản tiền đã thu của khách hàng. Khi thực giao hàng cho người mua sẽ hạch toán vào tài khoản 511“Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ” về trị giá hàng đã giao, đã thu trước tiền bán hàng, phù hợp với các điều kiện ghi nhận doanh thu. 2.3.3. Trường hợp xuất hàng hóa để khuyến mại, quảng cáo nhưng khách hàng chỉ được nhận hàng khuyến mại, quảng cáo kèm theo các điều kiện khác như phải mua sản phẩm, hàng hóa (ví dụ như mua 2 sản phẩm được tặng 1 sản phẩm....) thì kế toán phải phân bổ số tiền thu được để tính doanh thu cho cả hàng khuyến mại, giá trị hàng khuyến mại được tính vào giá vốn hàng bán (trường hợp này bản chất giao dịch là giảm giá hàng bán). 2.3.4. Trường hợp doanh nghiệp có doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ bằng ngoại tệ thì phải quy đổi ngoại tệ ra đơn vị tiền tệ kế toán theo 17
tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ kinh tế. Trường hợp có nhận tiền ứng trước của khách hàng bằng ngoại tệ thì doanh thu tương ứng với số tiền ứng trước được quy đổi ra đơn vị tiền tệ kế toán theo tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm nhận ứng trước. 2.3.5. Doanh thu bán bất động sản của doanh nghiệp là chủ đầu tư phải thực hiện theo nguyên tắc: a) Đối với các công trình, hạng mục công trình mà doanh nghiệp là chủ đầu tư (kể cả các công trình, hạng mục công trình doanh nghiệp vừa là chủ đầu tư, vừa tự thi công), doanh nghiệp không được ghi nhận doanh thu bán bất động sản theo Chuẩn mực kế toán Hợp đồng xây dựng và không được ghi nhận doanh thu đối với số tiền thu trước của khách hàng theo tiến độ. Việc ghi nhận doanh thu bán bất động sản phải đảm bảo thoả mãn đồng thời 5 điều kiện sau: Bất động sản đã hoàn thành toàn bộ và bàn giao cho người mua, doanh nghiệp đã chuyển giao rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu bất động sản cho người mua; Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý bất động sản như người sở hữu bất động sản hoặc quyền kiểm soát bất động sản; Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn; Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán bất động sản; Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán bất động sản. b) Đối với các công trình, hạng mục công trình mà doanh nghiệp là chủ đầu tư (kể cả các công trình, hạng mục công trình doanh nghiệp vừa là chủ đầu tư, vừa tự thi công), trường hợp khách hàng có quyền hoàn thiện nội thất của bất động sản và doanh nghiệp thực hiện việc hoàn thiện nội thất của bất động sản theo đúng thiết kế, mẫu mã, yêu cầu của khách hàng thì doanh nghiệp được ghi nhận doanh thu khi hoàn thành, bàn giao phần xây thô cho khách hàng. Trường hợp này, doanh nghiệp phải có hợp đồng hoàn thiện nội thất bất động sản riêng với khách hàng, trong đó quy định rõ yêu cầu của khách hàng về thiết kế, kỹ thuật, mẫu mã, hình thức hoàn thiện nội thất bất động sản và biên bản bàn giao phần xây thô cho khách hàng. 18
c) Đối với bất động sản phân lô bán nền, nếu đã chuyển giao nền đất cho khách hàng (không phụ thuộc đã làm xong thủ tục pháp lý về giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay chưa) và hợp đồng không hủy ngang, chủ đầu tư được ghi nhận doanh thu đối với nền đất đã bán khi thỏa mãn đồng thời các điều kiện sau: Đã chuyển giao rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sử dụng đất cho người mua; Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn; Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán nền đất; Doanh nghiệp đã thu được hoặc chắc chắn sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán nền đất. 2.3.6. Đối với hàng hoá nhận bán đại lý, ký gửi theo phương thức bán đúng giá hưởng hoa hồng, doanh thu là phần hoa hồng bán hàng mà doanh nghiệp được hưởng. 2.3.7. Đối với hoạt động dịch vụ ủy thác xuất nhập khẩu, doanh thu là phí ủy thác đơn vị được hưởng. 2.3.8. Đối với đơn vị nhận gia công vật tư, hàng hoá, doanh thu là số tiền gia công thực tế được hưởng, không bao gồm giá trị vật tư, hàng hoá nhận gia công. 2.3.9. Trường hợp bán hàng theo phương thức trả chậm, trả góp, doanh thu được xác định theo giá bán trả tiền ngay; 2.4 Tài khoản sử dụng Tài khoản 511 "Doanh thu bán hàng" Nội dung: TK 511 Phản ánh tổng doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ thực tế phát sinh trong kỳ của doanh. Kết cấu : Bên Nợ: Các khoản thuế gián thu phải nộp (GTGT, TTĐB, XK, BVMT); Doanh thu hàng bán bị trả lại kết chuyển cuối kỳ; Khoản giảm giá hàng bán kết chuyển cuối kỳ; Khoản chiết khấu thương mại k ết chuy ển cu ối k ỳ; Kết chuyển doanh thu thuần vào tài khoản 911 "Xác định kết quả kinh doanh". 19
Bên Có: Doanh thu bán sản phẩm, hàng hoá, bất động sản đầu tư và cung cấp dịch vụ của doanh nghiệp thực hiện trong kỳ kế toán. Tài khoản 511 không có số dư cuối kỳ. Tài khoản 511 Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ, có 6 tài khoản cấp 2: Tài khoản 5111 Doanh thu bán hàng hoá: Tài khoản này dùng để phản ánh doanh thu và doanh thu thuần của khối lượng hàng hoá được xác định là đã bán trong một kỳ kế toán của doanh nghiệp. Tài khoản này chủ yếu dùng cho các ngành kinh doanh hàng hoá, vật tư, lương thực,... Tài khoản 5112 Doanh thu bán các thành phẩm: Tài khoản này dùng để phản ánh doanh thu và doanh thu thuần của khối lượng sản phẩm (thành phẩm, bán thành phẩm) được xác định là đã bán trong một kỳ kế toán của doanh nghiệp. Tài khoản này chủ yếu dùng cho các ngành sản xuất vật chất như: Công nghiệp, nông nghiệp, xây lắp, ngư nghiệp, lâm nghiệp,... Tài khoản 5113 Doanh thu cung cấp dịch vụ: Tài khoản này dùng để phản ánh doanh thu và doanh thu thuần của khối lượng dịch vụ đã hoàn thành, đã cung cấp cho khách hàng và được xác định là đã bán trong một kỳ kế toán. Tài khoản này chủ yếu dùng cho các ngành kinh doanh dịch vụ như: Giao thông vận tải, bưu điện, du lịch, dịch vụ công cộng, dịch vụ khoa học, kỹ thuật, dịch vụ kế toán, kiểm toán,... Tài khoản 5114 Doanh thu trợ cấp, trợ giá: Tài khoản này dùng để phản ánh các khoản doanh thu từ trợ cấp, trợ giá của Nhà nước khi doanh nghiệp thực hiện các nhiệm vụ cung cấp sản phẩm, hàng hoá và dịch vụ theo yêu cầu của Nhà nước. Tài khoản 5117 Doanh thu kinh doanh bất động sản đầu tư: Tài khoản này dùng để phản ánh doanh thu cho thuê bất động sản đầu tư và doanh thu bán, thanh lý bất động sản đầu tư. Tài khoản 5118 Doanh thu khác: Tài khoản này dùng để phản ánh các khoản doanh thu ngoài doanh thu bán hàng hoá, doanh thu bán thành phẩm, doanh thu cung cấp dịch vụ, doanh thu được trợ cấp trợ giá và doanh thu kinh doanh bất động sản như: Doanh thu bán vật liệu, phế liệu, nhượng bán công cụ, dụng cụ và các khoản doanh thu khác. * Tài khoản 521 Các khoản giảm trừ doanh thu 20