Giáo trình Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Phần II - PGS.TS Nguyễn Trần Oánh

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

319
lượt xem 124
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Phần II trình bày các vấn đề về bảo đảm an toàn và hiệu quả cao trong việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, một số quy định của nhà nước về quản lý thuốc bảo vệ thực vật nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả trong lưu thông và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ở nước ta. Đây là tài liệu tham khảo dành cho sinh viên ngành Nông nghiệp. Mời bạn đọc tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Phần II - PGS.TS Nguyễn Trần Oánh

CHƯƠNG V B O ð M AN TOÀN VÀ ð T HI U QU CAO TRONG S D NG THU C B O V TH C V T Giúp h c viên hi u bi t k thu t s d ng thu c BVTV ñ ñ t hi u qu và an toàn. 1.AN TOÀN VÀ HI U QU LÀ HAI M C TIÊU KHÔNG TH TÁCH R I TRONG VI C S D NG THU C B O V TH C V T C A NGƯ I NÔNG DÂN. Hi n nay, bi n pháp hoá h c v n gi vai trò ch ñ o trong phòng ch ng d ch h i, b o v cây tr ng và nông s n. Dùng thu c ñúng s không nh ng không gây h i cho môi sinh môi trư ng mà còn ñem l i hi u qu cao, n ñ nh năng su t cây tr ng và nâng cao ch t lư ng s n ph m. N u dùng sai thu c BVTV s gây tác h i có ngư i, môi sinh và môi trư ng s ng. Vì v y, m c tiêu c a vi c dùng thu c BVTV trên ñ ng ru ng g m hai m t không th tách r i là : -Tăng cư ng hi u l c c a thu c BVTV ñ ñ y lùi tác h i c a d ch h i. -H n ch ñ n m c th p nh t tác d ng x u c a thu c BVTV ñ n con ngư i, cây tr ng, môi sinh và môi trư ng. C n hi u bi t th u ñáo và t n d ng tri t ñ hi u qu m i quan h qua l i gi a Thu c BVTV - D ch h i - Ngo i c nh, có nghĩa s d ng t t tính Ch n l c sinh lý , sinh thái; Hi u t p tính c a d ch h i; C i ti n phương pháp dùng thu c ñ thu c BVTV phát huy hi u qu tr d ch h i t i ña, h n ch th p nh t h u qu x u c a thu c gây ra nh t cho môi sinh, môi trư ng. Hai bi n pháp chính ñ ñ t ñư c m c tiêu trên là: -Th c hi n phòng tr t ng h p (IPM) ñ i v i m i loài d ch h i trên các lo i cây tr ng và ch dùng bi n pháp hoá h c như bi n pháp cu i cùng, khi các bi n pháp phòng tr khác ñã ñư c áp d ng, nhưng không mang l i hi u qu mong mu n. -S d ng thu c BVTV m t cách h p lý v i n i dung cơ b n g m: -L a ch n b thu c thích h p: ñánh giá toàn di n các m t y u m nh c a t ng lo i thu c ñ phát huy hi u qu cao nh t t ng lo i thu c, ñem l i hi u qu kinh t , nhưng l i an toàn cho ngư i s d ng, môi sinh, môi trư ng , không ñ dư lư ng trên môi trư ng. -Gi m qui mô dùng thu c ( có tác d ng gi m tác h i c a thu c ñ n môi trư ng, ñem l i hi u qu kinh t ) thông qua vi c áp d ng ngư ng kinh t ñ ng ( ñánh giá t ng h p tác ñ ng gây h i c a các loài d ch h i xu t hi n cùng m t th i gian, trên t ng lo i cây tr ng và trên t ng giai ño n phát d c c a cây) trên cơ s xem xét toàn b các y u t môi trư ng sinh thái (cây tr ng, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………79
d ch h i, ngo i c nh và ký sinh thiên ñ ch). L p b ng phân tích ñ i s ng trên cơ s hi u rõ ñ c ñi m sinh h c, sinh thái h c c a d ch h i và thiên ñ ch. -S d ng thu c ñúng k thu t, ch n phương pháp s d ng thích h p cho t ng trư ng h p ( x lý gi ng, bón vào ñ t, phun thu c) nh m tăng cư ng tính ch n l c c a thu c, ít gây h i cho cây, cho ký sinh thiên ñ ch. -C i ti n và ña d ng hoá công c dùng thu c: ð tr b nh và nh n c n máy phun có nh ng gi t nh ( do các ñ i tư ng này không hay ít di chuy n), ñ tr sâu ch c n máy phun có gi t thu c trung bình( kh năng di chuy n c a sâu m nh hơn, ñi u ki n ti p xúc v i thu c nhi u hơn), còn ñ tr c , có th dùng các lo i máy bơm phun ra các gi t to hơn ( b i c là ñ i tư ng tr c ti p c n tiêu di t, không di chuy n, nên dù phun thu c gi t to v n trúng c ). Tr sâu b nh trên cây ăn qu lâu năm, có tán lá r ng, cao, c n dùng công c phun r i th công có ch t lư ng cao, hay các máy bơm ñ ng cơ v i t l cơ c u thích h p. Sơ ñ 5 th hi n ng n g n nh t 4 ñi u ki n ñ thu c BVTV phát huy ñư c hi u qu và an toàn, n i dung s d ng thu c BVTV m t cách h p lý trong nguyên t c “ B n ñúng”. 2. N I DUNG K THU T C A NGUYÊN T C " B N ðÚNG" TRONG VI C DÙNG THU C B O V TH C V T : ðúng thu c ðúng n ng ñ , li u ðúng lúc ðúng cách lư ng N i dung nguyên t c “B n ñúng” Thu c ti p xúc ñư c v i d ch h i Thu c xâm nh p ñư c vào cơ th d ch h i Ngư i, ñ i tư ng Các loài không phòng d ch h i tr , sinh v t có Thu c d ch chuy n ích, ñư c vào trung tâm môi trư ng s ng d ch h i Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………80
Thu c phát huy ñư c tác d ng ( t n t i th i gian ñ dài, v i n ng ñ ñ ñ c) An toàn Hi u qu Ghi chú: Tăng cư ng H n ch Sơ ñ 5- An toàn và hi u qu là 2 m c tiêu không th tách r i trong s d ng thu c B o v th c v t m t cách h p lý 1.1.Cách ñ c nhãn thu c: a.ð nh nghĩa nhãn thu c: Nhãn thu c là b n vi t, b n in, hình v , nh, d u hi u ñư c in chìm, n i tr c ti p hay ñư c dán, ñính, cài ch c ch n trên bao bì ñ cung c p các thông tin c n thi t ch y u v hàng hoá ñó. N i dung và hình th c c a các nhãn thu c BVTV ñ u ph i tuân theo nh ng quy ñ nh c th c a cơ quan ch c năng có th m quy n . M c ñích c a vi c ñ c k nhãn thu c trư c khi dùng: ð ngư i tiêu dùng hi u bi t k v lo i thu c mình ñ nh s d ng, bi t cách dùng thu c sao cho hi u qu và an toàn. b. N i dung c a nhãn thu c ( có 1-2 hay 3 c t ) : g m nh ng ph n chính sau: -Ph n gi i thi u chung g m: -Phân lo i và ký hi u ñ ñ c: ð ñ c c a thu c BVTV Vi t nam ñư c qui ñ nh c th b ng 3 ph n M t, chương I th hi n b ng các ch và ký hi u sau: Nhóm I: Ch “R t ñ c” màu ñen, phía trên, v ch màu ñ , bi u tư ng “ð u lâu xương chéo” trong hình thoi vuông (ñen trên n n tr ng). Nhóm II: Ch “ð c cao” màu ñen, phía trên, v ch màu vàng, bi u tư ng Ch th p chéo ñen trong hình thoi vuông (ñen trên n n tr ng). Nhóm III: Ch “Nguy hi m” màu ñen, phía trên.V ch xanh nư c bi n, bi u tư ng là ñư ng chéo hình thoi vuông không li n nét. Nhóm IV: Ch “C n th n” màu ñen, v ch màu xanh lá cây, không có bi u tư ng. Gi a hai nhóm III và IV nhi u khi không có s phân bi t . Trong trư ng h p này , ngư i ta l y nh ng ký hi u c a nhóm III thay cho c 2 nhóm. ð d ư c lư ng kh năng gây ñ c c a m i nhóm thu c ta hình dung như sau: R t ñ c: nu t nh m vài gi t, hay ăn m t nhúm nh (5ml hay 5g) ð c cao: nu t 1-2 thìa cà phê( 5-10ml hay 5-10g thu c b t). ð c trung bình: > 2 thìa cà phê hay 2 thìa canh ð c nh : ăn v i lư ng l n ( 30-500g hay ml) Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………81
-Tên thu c: G m 3 ph n : Tên hoá h c hay tên thông d ng c a ho t ch t; hàm lư ng ch t ñ c bi u th b ng con s (m t hay 2 con s : tính t l % tr ng lư ng/tr ng lư ng và theo 3 con s : tính theo tr ng lư ng ho t ch t/ th tích (w/v) và d ng thu c ( bi u th b ng ch cái ñi kèm, sau các ch s ). Tên hoá h c ( Chemical name): Là tên g i theo qui t c c u trúc hoá h c c a các phân t ho t ch t ñư c s d ng làm thu c BVTV. Có th có nhi u tên hoá h c, tuỳ theo cơ quan ñ t tên và ngư i ta thư ng ghi cơ quan ñ t tên g i ñó. Tên hoá h c thư ng dài, khó nh , ít ñư c ngư i bán và ngư i s d ng quan tâm. Tên thông d ng ( Common name): Do tên hoá h c thư ng dài, khó nh , nên nhà sáng ch thư ng ñ ngh m t tên ng n g n, d nh ñ g i ho t ch t ñó. Tên này ph i ñư c m t t ch c tiêu chu n qu c t hay qu c gia công nh n ñ s d ng trên toàn th gi i. M i ho t ch t có th có 1 hay vài tên thông d ng tuỳ theo t ch c tiêu chu n qu c gia hay qu c t ñ t tên. Tên thương m i ( Trade name) = Tên thương ph m (Product name) = Tên riêng( Private name) = Tên nhãn (/Labele name): Tên c a các nhà s n xu t, công ty kinh doanh thu c BVTV ñ t ra nh m phân bi t s n ph m c a các cơ s v i nhau. ðây là ñi u b t bu c. M t tên thông d ng có nhi u tên thương m i. Do m i công ty có cách gia công riêng, thành ph n ph gia khác nhau, nên cùng hàm lư ng ho t ch t, cùng d ng, nhưng ch t lư ng c a thu c có không như nhau. G i m t tên thương m i, ngư i ta hi u ngay ñó là s n ph m c a công ty nào. Trên nhãn thu c thư ng có Tên thông d ng và Tên thương m i ñ giúp ngư i ñ c nhãn bi t thu c ñó là gì, do ai s n xu t. -D ng thu c: ( Xem k ph n gia công thu c) -Thành ph n và Hàm lư ng: hàm lư ng c a ho t ch t và ph gia. N u ch là các ph gia thông d ng thì không c n ghi c th . Hàm lư ng ho t ch t và ph gia ñư c tính theo t l ph n trăm tr ng lư ng hay tr ng lư ng ho t ch t (g) trên m t ñơn v th tích. -Công d ng: Gi i thi u khái quát nh ng công d ng c a thu c. -ð nh lư ng hàng hoá: ñư c ghi b ng tr ng lư ng t nh và th tích th c c a bao gói -Ngu n g c: Tên ñ a ch nơi s n xu t, gia công , nhà phân ph i. -Th i h n: Ngày tháng s n xu t và th i h n s d ng. -Các hình v bi u th ñ c tính hoá lý d gây nguy hi m c n lưu ý trong v n chuy n, c t gi , s d ng ( n u có). -Ph n hư ng d n s d ng : Thu c phòng tr ñư c lo i d ch b nh h i nào: N ng ñ , lư ng dùng cho m t ñơn v di n tích, th i ñi m dùng, cách pha thu c, lư ng nư c, cách b o qu n thu c. Lưu ý: Trong ph n này ch ñư c ghi cách hư ng d n phòng tr nh ng ñ i tư ng ñã ñư c ñăng ký v i nhà nư c. V i nh ng ñ i tư ng khác, tuy thu c có kh năng phòng tr , nhưng n u chưa ñăng ký, cũng không ñư c ghi vào. Th i gian cách ly (Pre-havest interval -PHI): Ch s ngày t i thi u k t l n phun cu i cùng ñ n khi thu s n ph m. ñ c bi t có ý nghĩa trên rau, qu ăn tươi, chè... Lưu ý: căn d n nh ng ñi u nên tránh và nh ng ñi m c n chú ý khi s d ng. -Ph n hư ng d n các bi n pháp an toàn trong và sau khi s d ng thu c. -Ch d n cách phòng tránh nhi m ñ c; các hình tư ng c nh báo; ch d n sơ c p c u khi ng ñ c, các công c b o h c n có khi ti p xúc v i thu c. -Các hình v yêu c u khi ti p xúc v i thu c: Chia làm 2 nhóm: Hình Bên trái ( phòng h trong kho) Hình Bên ph i ( phòng h ngoài ñ ng) Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………82
1 Kho thu c ph i có khoá 1 Khi ñi phun thu c 2 Vào kho l y thu c 2 Ph i ñi ng ph i có ng 3 Vào kho l y thu c ph i 3 ðeo kh u trang, có kính, kh u trang kính b o h 4 Vào kho l y thu c 4 Có găng tay ph i có găng tay 5 L y thu c ph i 5 T m r a s ch sau cân ñong khi phun thu c 1.2. N i dung c a nguyên t c"B n ñúng " a.ðúng thu c: -Không m t lo i thu c nào có th tr ñư c t t c các loài d ch h i. M t lo i thu c ch có th tr ñư c nhi u hay ít loài d ch h i, th m chí ch m t loài d ch h i. Thu c ch thích h p s d ng trong nh ng ñi u ki n th i ti t, ñ t ñai, canh tác, cây tr ng nh t ñ nh. Trư c khi mua thu c, nông dân xác ñ nh lo i d ch h i nào ñang phá trên ru ng ñ ch n mua ñúng lo i thu c thích h p. N u không t xác ñ nh ñư c thì ph i nh cán b k thu t giúp ñ ch n ñư c ñúng thu c mình c n, ñem l i hi u qu phòng tr cao. -Ch n nh ng thu c phù h p v i trình ñ s d ng và ñi u ki n k thu t ñ a phương: Mi n B c, do di n tích canh tác ít, nông dân có thói quen th y d ch h i xu t hi n m i phòng tr . H thư ng ch n nh ng thu c có tác d ng di t tr . Ngư c l i mi n Nam: ñ t r ng, nông dân quen phun s m, phun phòng và phun nhi u l n trong v , thư ng ch n thu c có tác d ng b o v . Nhi u thu c tr c lúa, ñòi h i ph i gi nư c trong m t th i gian nh t ñ nh. Vì v y ch nên s d ng các thu c tr c này nh ng nơi có ñi u ki n gi nư c t t, tư i tiêu ch ñ ng, ñ t b ng ph ng. -C n hi u rõ cách tác ñ ng c a thu c ñ có cách s d ng thu c ñúng. Conphai và Actara là hai thu c tr r y nâu có tác d ng n i h p, có th phun trùm trên ng n, cũng có th tiêu di t r y nâu g c lúa. Ngư c l i Bassa ( Fenobucarb) và Applaud ( Buprofezin) ñ u có tác d ng ti p xúc và v ñ c, không có kh năng n i h p, nên khi dùng phòng tr r y nâu, c n r lúa, hàng càng nh càng t t, và khi phun ph i phun tr c ti p vào g c lúa. Hai thu c này l i có nh ng ñ c tính khác nhau: Applaud ch có kh năng di t r y cám, hi u l c dài (3-4 tu n), vì v y có th phun s m, khi trên ru ng m i có r y cám; m t v ch c n phun 1 l n. Ngư c l i Bassa ( Fenobucarb) có th tr ñư c c r y cám và r y trư ng thành, hi u l c l i ng n ( 5-7 ngày), nên có th phun khi trên ru ng có r y cám, r y trư ng thành và nh t ñ nh ph i phun ít nh t 2 l n/v m i có hi u qu . Th i gian h u hi u c a thu c quy t ñ nh kho ng cách gi a 2 l n phun, s l n phun/v . -Khi ch n thu c c n chú ý ñ n yêu c u v sinh th c ph m c a s n ph m và chu trình thu hái. Các lo i thu c dùng cho rau và chè, ñ c bi t là rau s p thu ho ch, c n có lo i thu c có th i gian cách ly ng n, có th i gian t n lưu trên cây ng n và ít ñ c. -Lưu ý ñ n hi u qu kinh t khi dùng thu c, nh t là ñ i v i d ch h i c n phun nhi u l n/v . Không nên s d ng cùng m t lo i thu c trong su t v ho c t năm này qua năm khác. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………83
- N u c a hàng bán nhi u lo i thu c có cùng tác d ng ñ i v i loài d ch h i c n phòng tr thì nên ưu tiên mua lo i thu c có tác d ng ch n l c, ít ñ c v i môi sinh, không gây h i cho cây tr ng hi n t i và cây tr ng v sau. Hi u qu cao. -Không dùng thu c c m, thu c ngoài danh m c, thu c kém ch t lư ng và không dùng thu c h n ch và vi ph m qui ñ nh h n ch L a ch n b thu c thích h p cho t ng lo i cây tr ng trên cơ s ñánh giá toàn di n ưu như c ñi m c a t ng lo i thu c ñ phát huy hi u qu cao nh t, ñem l i hi u qu kinh t , nhưng l i an toàn cho ngư i s d ng, môi sinh, môi trư ng, không ñ dư lư ng trên môi trư ng là vi c làm khó khăn. ðây là vi c làm c a nhà nư c, nhưng cán b k thu t cũng ñóng góp không nh cho v n ñ này. b. Dùng ñúng li u lư ng, m c tiêu dùng và lư ng nư c Phun thu c v i li u lư ng và m c tiêu dùng th p s không b o ñ m hi u qu phòng tr , gây lãng phí thu c, th m chí t o ñi u ki n cho d ch h i quen thu c và d ch h i phát tri n m nh hơn. Ngư c l i phun v i li u lư ng cao s không ñem l i l i ích kinh t , gây ñ c cho ngư i s d ng, cây tr ng, gia súc và thiên ñ ch, ñ l i dư lư ng cao trên nông s n. Phun thu c v i lư ng nư c ít, thu c s không bao ph toàn cây, d ch h i không ti p xúc ñư c nhi u v i thu c. Nhưng n u phun v i lư ng nư c quá nhi u, s làm cho thu c b m t nhi u, hi u qu phòng tr b gi m, m t nhi u công ch nư c và gây ñ c cho môi trư ng. Hi u qu phòng tr d ch h i cũng không th nâng cao, n u ch tăng n ng ñ thu c dùng và gi m lư ng nư c phun. Làm như v y ch tăng ñ ñ c cho ngư i s d ng , môi sinh và môi trư ng, nhưng v n không ñ t ñư c hi u qu phòng tr mong mu n. ð có hi u qu phòng tr cao, ít gây h u qu x u cho môi trư ng, c n ñ m b o ñ ng th i 3 y u t trên. Ba y u t này liên quan ch t ch v i nhau, trên cơ s ñư c tính toán k . Các d ng thu c khác nhau có kh năng phân tán trong nư c không gi ng nhau. Vì th , c n có cách pha thích h p cho t ng d ng thu c, ñ t o hi u qu phòng tr cao nh t ( xem chương 4- Gia công thu c BVTV) *Khi pha thu c: ða s ch ph m thu c BVTV s d ng trong nông nghi p hi n nay là các ch ph m th l ng ho c th r n, khi dùng ph i hoà v i nư c. Khi pha, c n ñ ch ph m phân tán th t ñ ng ñ u vào nư c. Khi phun, thu c ph i ñư c trang tr i th t ñ u trên b m t v t phun . Tính toán chính xác lư ng thu c c n s d ng trên th a ru ng ñ nh phun, lư ng thu c c n pha cho m t bình bơm và c n mang v a ñ , không dư ñ tránh lãng phí không c n thi t. N u không rõ, c n h i cán b k thu t ð ñ m b o pha ñúng n ng ñ , c n có công c cân ñong ño thích h p ( ng ñong, cân thu c, que khu y, xô pha thu c). Rót thu c c n th n ñ tránh tràn ñ , ch cân ñong ñ lư ng thu c c n. Không pha thu c g n nơi có tr em, nơi chăn th gia súc và g n kho lương th c, th c ph m, ngu n nư c sinh ho t. Có qu n áo b o h . *Pha ñúng n ng ñ thu c: ð nh nghĩa n ng ñ d ch phun: là t l ph n trăm gi a tr ng lư ng ( hay th tích ) s n ph m trong th tích d ch phun. Th c t cách tính ph n trăm theo tr ng lư ng và th tích s n ph m trong th tích d ch phun có s sai khác, b i t tr ng c a s n ph m có th l n hay nh hơn 1. Nhưng khi s d ng trên ñ ng ru ng s sai khác này có th b qua và ch p nh n ml thu c ñư c coi như n ng 1g và 1lit nư c n ng 1kg. Ví d : Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………84
Padan 95SP pha n ng ñ 3/1000 t c trong 1 lit nư c thu c có 3 g Padan 95SP Bassa 50EC pha n ng ñ 2/1000 t c là trong 1 lit nư c thu c có 2 ml Bassa 50EC *Lư ng nư c dùng: Lư ng nư c c n thi t, giúp trang tr i ñ u lư ng thu c ñã ñ nh / di n tích c n phun. Tính b ng lit/ha. Lư ng nư c dùng thay ñ i tuỳ theo ñ i tư ng phòng tr , giai ño n và tình hình sinh trư ng phát tri n c a cây, m t ñ cây. Phun thu c tr b nh r y, nh n c n nhi u nư c hơn tr các lo i sâu ; Cây bé, m t ñ thưa lư ng nư c c n ít hơn cây l n và m t ñ d y. *ði u ch nh t c ñ di chuy n máy ñ ñ m b o trang tr i ñ u và ñ nư c: Khi phun thu c, có nhi u trư ng h p do di chuy n máy phun quá ch m, nên chưa phun h t di n tích c n phun ñã h t thu c; ngư c l i khi di chuy n quá nhanh, phun h t di n tích l i th a thu c. C hai trư ng h p này ñ u không t t, ho c là lư ng thu c phun nhi u ( ñi ch m) d th t thoát nư c, gây ñ c cho môi trư ng và ngư i s d ng; ho c quá ít thu c ( ñi nhanh) s không trang tr i ñ u thu c, d ch h i không ti p xúc ñ v i thu c, hi u l c c a thu c gi m. Vì v y chúng ta ph i xác ñ nh ñư c t c ñ phun h p lý ñ b o ñ m có t c ñ di chuy n máy bơm phù h p, phun v a h t lư ng nư c, v a h t di n tích c n phun. Cách làm: -ðo lưu lư ng máy bơm ( lit/phút): ð nư c vào bình phun, b m gi và x nư c ra xô; sau th i gian ñã ñ nh, ño l i lư ng nư c, tính theo lit, chia cho th i gian x nư c. -ðo b r ng làm vi c c a máy phun (m): Vòi phun cách tán cây 20cm, bơm khí ñ n ñúng ch ñ làm vi c, ti n hành phun bình thư ng. ðo chi u r ng c a v t phun. -Xác ñ nh t c ñ di chuy n c a máy phun: Lưu lư ng máy phun ( lit/phút) x 10 000m2 T c ñ di chuy n = (m/phút) Lư ng nư c qui ñ nh(l/ha) x B r ng làm vi c c a máy phun (m) -ði u ch nh t c ñ di chuy n máy phun ñ phun ñúng lư ng nư c : Th i gian ñi Chi u dài ño n ñư ng (m) h t ño n ñư ng = ñ nh trư c (m) T c ñ di chuy n c a máy phun (m/phút) *Li u lư ng - M c tiêu dùng: Nhi u khi hai khái ni m này l n l n nhau. S khác nhau cơ b n c a hai khái ni m này là: Lư ng thu c là lư ng thu c t i thi u c n thi t ñem l i hi u qu mong mu n. Còn m c tiêu dùng là lư ng thu c t i thi u c n thi t ñ ñem l i hi u qu mong mu n trên m t ñơn v diên tích hay th tích. Vì v y, mu n di t ñư c d ch h i có hi u qu ph i gi nguyên ñư c li u lư ng hay m c tiêu dùng. M c tiêu dùng c a s n ph m ñư c tính theo công th c: M c tiêu dùng c a s n ph m (lit/ha) = n ng ñ (%) x lư ng nư c dùng (lit) Như v y, n u bi t hai trong ba y u t trên ta d dàng tính ñư c y u t còn l i. Có trư ng h p thay ñ i công c phun thu c, lư ng nư c dùng có th s thay ñ i, nhưng m c tiêu dùng không thay ñ i. ð ñ m b o m c tiêu dùng không thay ñ i, ch có cách thay ñ i n ng ñ . Ví d : ð phòng tr sâu rau, ngư i ta c n phun Fastac 5EC n ng ñ 1/1000 (= 0.001) v i lư ng nư c 600lit/ha. V y n u dùng máy bơm ñ ng cơ, ch c n phun v i lư ng nư c 300 lit/ha. V y n ng ñ thu c cho bơm ñ ng cơ là bao nhiêu? Cách tính: Dùng công th c: V1 x C1 = V2 x C2 Trong ñó: V1: Lư ng nư c dùng cho bơm thư ng; V2 : Lư ng nư c dùng cho bơm ñ ng cơ C1: N ng ñ dùng cho bơm thư ng; C2: N ng ñ dùng cho bơm ñ ng cơ Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………85
Suy t công th c trên ta có: N ng ñ dùng cho bơm ñ ng cơ C2 là : V1 x C1 C2 = ----------------- V2 ñây ta có V1 =600 lit ; C1= 1/1000 = 0.001 V2 =300 lit Thay vào công th c ta có: V1 x C1 600 lit x 0.001 C2 = ---------------- = --------------------- = 0.002 = 2/1000 V2 300lit N u phun bình ñ ng cơ, có th gi m lư ng nư c, nhưng ph i tăng n ng ñ . Gi m bao nhiêu l n nư c thì tăng b y nhiêu n ng ñ ñ cho ñúng v i li u lư ng c n. Trong trư ng h p ta có cách hư ng d n pha n ng ñ c a m t s n ph m nào ñó, nhưng trong tay ta có các s n ph m khác có cùng ho t ch t, nhưng có hàm lư ng cao hơn ho c th p hơn. V y ph i pha th nào ñ b o ñ m m c tiêu dùng ho t ch t không thay ñ i. Ví d : ð tr sâu h i chè, ngư i ta thư ng dùng 20gam Padan 95SP cho 1 sào B c b . Nhưng n u ta có Padan 50SP, lư ng thu c c n dùng cho 1 sào B c b là bao nhiêu? Cách tính: Cũng dùng công th c V1 x C1 = V2 x C2 Trong ñó : V1 Kh i lư ng (g) hay th tích (ml) c a thu c ñang có tài li u. V2 Kh i lư ng (g) hay th tích (ml) c a thu c có hàm lư ng cao/ th p hơn C1 Hàm lư ng c a thu c ñang có tài li u C2 Hàm lư ng c a thu c có hàm lư ng cao/ th p hơn Như v y lư ng thu c Padan 50SP c n dùng cho 1 sào B c b chè là: V1 x C1 20g Padan 95SP x 95 V2 (lư ng Padan 50SP)= -------------- = ------------------------------- = 38g Padan 50SP C2 50 c.ðúng lúc : - ðúng th i ñi m: Dùng thu c vào th i ñi m d ch h i d b tác ñ ng, cây tr ng ch u thu c nh t và ñi u ki n ngo i c nh thu n l i cho thu c phát huy hi u l c t t nh t . D ch h i m n c m: Nên dùng thu c khi sâu còn nh , c còn non, b nh m i xu t hi n. V i các côn trùng c n phun thu c lúc sâu còn bên ngoài, ñang ki m ăn; bư m chưa ñ s mang l i hi u qu cao. ð tr c , ph i n m v ng thu c d tác ñ ng vào giai ño n nào c a c ( m m c , c non hay c già) m i ñem l i hi u qu cao. Cây tr ng ch u thu c t t nh t: Th c v t có nh ng giai ño n ch ng ch u thu c t t, ñ ng th i có nh ng giai ño n r t m n c m v i thu c. Thu c BVTV d làm gi m năng su t n u phun vào lúc cây ra hoa th ph n. Trưa n ng to, thu c cũng d gây cháy lá. C n tránh phun thu c BVTV vào giai ño n này. ði u ki n th i ti t thu n l i nh t cho thu c phát huy tác d ng: Không phun thu c khi tr i s p mưa, quá n ng nóng. Nên phun vào sáng s m hay chi u mát ( t t nh t là phun thu c lúc chi u mát ), tránh phun thu c bu i trưa. Phun vào sáng s m, tuy ít h i ñ n ngư i ñi phun, d ch h i chưa l n tránh, nên d b trúng ñ c, d n ñ n trưa, nhi t ñ lên cao thu c d gây ñ c cho d ch h i; nhưng sau khi phun, thu c g p nhi t ñ cao, n ng g t, thu c s b phân hu m t ph n; m t khác, g p nhi t ñ cao, s trao ñ i ch t c a d ch h i m nh, nên thu c cũng b th i ra nhi u. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………86
Phun vào chi u mát, kho ngư i, ít ng ñ c; gió l ng hơn nên thu c b m t ít hơn. Sau khi phun thu c, g p nhi t ñ xu ng th p, thu c ít b phân hu ; d ch h i ho t ñ ng, ra kh i nơi n n p, nên d ti p xúc v i thu c, t o ñi u ki n thu c phát huy hi u l c). H n ch m t ph n tác h i c a thu c ñ i v i sinh v t có ích: Không phun khi thiên ñ ch còn ít, th i ñi m sinh v t có ích ho t ñ ng m nh. vùng có nuôi ong m t, nên phun thu c vào bu i chi u khi ong ñã v t , phun thu c n i h p, không phun thu c khi ong ñi l y m t, cây ra hoa. Tránh phun thu c nhi u l n, lo i thu c t n lâu gây ñ c cho ong, chim và ñ ng v t hoang dã. -V m t kinh t : M i cây tr ng ch có t ng giai ño n sinh trư ng nh t ñ nh, tác ñ ng c a d ch h i d nh hư ng ñ n năng su t. Vì v y ch nên phun thu c vào th i ñi m m t ñ hay s phá h i c a d ch h i vư t ngư ng kinh t . Làm như v y s gi m ñư c s l n phun thu c (không phun thu c tr sâu cu n lá lúa s m nh m b o v thiên ñ ch và t n d ng kh năng t b i ñ p c a cây lúa). Làm t t công tác d tính d báo ñ gi m qui mô dùng thu c ( tr theo ). S d ng thu c trên cơ s ngư ng kinh t ñ ng (xem xét toàn b các y u t sinh thái : cây tr ng, d ch h i, ngo i c nh và ký sinh thiên ñ ch). c.ðúng cách: *ðúng cách khi phun r i: - Phun ñúng nơi d ch h i cư trú ñ d ch h i ti p xúc v i thu c nhi u nh t. -Ch n phương pháp s d ng thích h p nh m tăng cư ng tính ch n l c c a thu c. -Ch n ñúng công c phun r i thích h p cho t ng m c ñích s d ng. -Trong ñi u ki n có th , nên dùng luân phiên các thu c khác nhau ñ gi m tác h i c a thu c ñ n sinh qu n và làm ch m tính kháng thu c c a d ch h i. -Ph i h n h p thu c BVTV ñúng cách. *B o h và an toàn lao ñ ng ñúng cách: Tiêu chu n ngư i ñi phun thu c: Ngư i kho m nh, trư ng thành. Không ñ tr em, ph n có thai, th y tháng, ngư i có v t thương h , l loét ñi phun thu c. Ch ñ làm vi c: T i ña 6 gi /ngày Trư c khi ti p xúc v i thu c: Trang b b o h nh m làm gi m s ti p xúc và xâm nh p c a thu c vào cơ th , ñ ng th i h n ch nguy cơ b ng ñ c. Không làm vi c trong kho, trong c a hàng thu c BVTV, không ñi phun thu c trên ru ng, n u không có b ñ b o h thích h p. Có ñ y ñ qu n áo b o h và công c b o lao ñ ng khi ti p xúc v i thu c: Qu n áo dài, t p d b ng nilon hay v i không th m ư t, mũ, kh u trang, kính. Khi ti p xúc v i thu c, không ph i b t kỳ trư ng h p nào cũng ph i mang ñ y ñ trang b b o h lao ñ ng. Trang b b o h cho ngư i lao ñ ng nhi u hay ít, tuỳ thu c vào ñ ñ c c a lo i thu c s d ng. Thu c càng ñ c, càng ph i trang b ñ y ñ . Trang b b o h còn tuỳ thu c vào lo i cây tr ng: Phun cây cao c n có ñ y ñ ñ b o h ; cây th p c n ít hơn. C n t t o cho mình b ñ b o h ñ y ñ . Ăn no trư c khi phun thu c. Mang theo nư c u ng, xà phòng, khăn m t và qu n áo s ch ñ dùng ngay n u c n. Ki m tra bình bơm và kh c ph c s c trư c khi ñem bơm thu c ra ru ng. Khi phun thu c nơi h o lánh, c n có ngư i ñi cùng. Trong khi phun thu c: Không dùng bình bơm rò r hay ñ thu c dây lên da; Không ăn u ng hút thu c trong khi phun thu c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………87
Ng ng phun thu c ngay khi phát hi n bình phun rò r . X van khí trong bình bơm. ð nư c thu c ra xô ch u và tìm cách kh c ph c. Khi vòi phun b t c, c n lên b , ñ n nơi s ch c , tháo vòi, r a s ch. N u vòi b t c, c n l y c ng cây m m, thông, không dùng m m th i thông vòi. Không phun thu c ngư c chi u gió, nên di vuông góc v i chi u gió; không phun thu c khi tr i có gió quá to. Thay ngay qu n áo m i n u qu n áo ñang m c b dính thu c. Gi i lao: Ch n nơi thoáng mát, xa nơi phun thu c ;Ch ăn u ng hút thu c khi ñã r a tay m t mũi s ch Không chăn th gia súc trong khu ñang phun thu c Sau khi phun: Thu d n bao bì, chai thu c và tiêu hu ñúng cách: ñ p b p v s t, ñ p v chai, chôn bao bì nơi h o lánh, cao, không úng nư c, có bi n c nh báo hay rào ch n; h ñào ph i có chi u sâu th p hơn b m t mương nư c g n nh t. Không ñ t bình ch a thu c. R a s ch trong ngoài bình bơm b ng nư c xà phòng. Tháo r i t ng b ph n, dùng v i m m r a s ch, thông vòi phun b ng nư c xà phòng và nư c s ch. Úp ráo nư c, c t vào kho. Không ñ bình bơm b a bãi khi làm vi c hay khi b o qu n. Không ñ nư c thu c th a và nư c r a bơm xu ng ru ng, ngu n nư c. Thu c dùng không h t ph i ñ y, c t vào kho riêng, có khoá. Kho ph i xa nhà . T m và gi t s ch qu n áo b o h và công c b o h b ng xà phòng. Ch dùng qu n áo b o h khi ti p xúc v i thu c Không ñ chung qu n áo b o h v i qu n áo thư ng m c. Không ñ qu n áo (k c qu n áo b o h ) công c phòng h trong kho thu c. Th i gian tr l i khu v c x lý: B o ñ m th i gian qui ñ nh. Trư ng h p ñ c bi t c n vào khu x lý, c n có qu n áo b o h . Th i gian tr l i khu v c x lý dài hay ng n, tuỳ thu c vào lo i thu c. Bình thư ng, sau khi phun 48h là có th quay l i khu v c x lý thu c. *Sơ c p c u ñúng cách: Con ñư ng thu c BVTV xâm nh p vào cơ th : Qua da: Trong quá trình pha và phun thu c, tay, chân là b ph n d b nhi m thu c. M t, mi ng và b ph n sinh d c là nơi y u ch u thu c nh t. Thu c rây r t trên da r i xâm nh p vào bên trong cơ th . Tr i nóng n c, m hôi ra nhi u là ñi u ki n t t ñ thu c xâm nh p. Qua mi ng: Thu c cùng ñ ăn, th c u ng xâm nh p vào h tiêu hoá, vào máu ñi ñ n các trung tâm s ng c a cơ th . B ng con ñư ng này thu c d xâm nh p vào cơ th v i lư ng l n nh t. Qua hô h p: Hít ph i hơi ñ c c a thu c. Hơi ñ c, b i thu c và các gi t thu c nh ñi qua mũi, xâm nh p vào ph i r i vào ngay máu. Con ñư ng này d gây ng ñ c m nh nh t. Tri u ch ng ng ñ c thu c BVTV: Tuỳ lo i thu c, các tri u ch ng ng ñ c ñ c trưng có th th hi n nhanh ch m khác nhau: Toàn thân : R t m t m i, bơ ph ; Da: t y, viêm, x m, ñ m hôi. M t : Ng a, viêm, ch y nư c, m , ñ ng t b co ho c giãn. Mi ng và h ng; nóng rát; ra nhi u nư c giãi, bu n nôn, nôn m a, ñau b ng, tiêu ch y. Nh c ñ u, chóng m t, r i lo n, b n ch n, cơ b p co gi t, ñi l o ñ o, nói nh u, khó th , ngư i x u ñi. Nh ng vi c c n làm g p : -Bình tĩnh, kh n trương c p c u n n nhân, nhưng không ñ b n thân b ng ñ c trong khi tham gia c p c u. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………88
- Các bư c ti n hành: Chuy n n n nhân ñ n nơi yên tĩnh, thoáng mát, nhưng kín gió, tư th thích h p. N i l ng qu n áo ñ n n nhân d th . Thay ngay qu n áo, giày dép n u dính thu c; ñ ng m i ñ dính thu c vào m t cái xô ñ tránh thu c rây r t ra xung quanh. Gi thân nhi t n n nhân bình thư ng: ð p khăn mát n u n n nhân b nóng và ñ p chăn, n u n n nhân b l nh. Không ñ n n nhân u ng s a ( n u trên nhãn thu c có ch ñ nh), u ng rư u, hút thu c. R a th t s ch b ng xà phòng nh ng nơi b dính thu c. N u thu c vào m t, thì v ch mí m t, r a m t b ng dòng nư c s ch liên t c ít nh t trong 10-15 phút. N u không có nư c, dùng v i s ch, m m th m nh nhàng nh ng ch b nhi m thu c, không dùng v i thô ráp c xát lên da. Cho n n nhân nôn n u u ng nh m ph i thu c và ch gây nôn khi n n nhân còn t nh và trên nhãn thu c có ch ñ nh. Cách gây nôn: ð n n nhân ng i d y; hai ngón tay bóp vào má n n nhân, bu c n n nhân ph i há r ng mi ng, tay kia lu n hai ngón tr vào gi a vào h ng n n nhân và c sát nh . Khi n n nhân ñã nôn ñư c hay không nôn ñư c cũng cho u ng than ho t tính (pha ba thìa canh than ho t tính vào m t c c nư c). Sau ñó ñ t n n nhân n m như cũ. Có th cho n n nhân u ng than ho t tính vài l n trong khi ch ñ i ch n n nhân ñi ñ n cơ s y t g n nh t. N u n n nhân b co gi t, ph i dùng m t v t lót gi a hai hàm răng, ñ phòng n n nhân c n vào lư i. Làm nh nhàng, không dùng s c m nh, cư ng b c n n nhân. N u n n nhân khó th , b ng t, tháo b ngay nh ng v t d gây t c h ng và làm hô h p nhân t o ngay. N u n n nhân ng ng th , m t và lư i x m xanh, ph i ñ t n n nhân n m ng a, ñ u d c xu ng dư i. Dùng m t khăn g c s ch, b c vào ñ u ngón tay r i thò vào mi ng n n nhân lau s ch thu c và r t rãi trong mi ng, sau ñó ghé mi ng vào mũi ( tay b t mi ng n n nhân) ho c vào mi ng ( b t mũi n n nhân) n n nhân, làm hô h p nhân t o cho ñ n khi n n nhân th ñ u . C n ñưa ngay n n nhân ñ n cơ s y t g n nh t. Ph i c ngư i bi t ñư c tình ti t quá trình ng ñ c c a n n nhân ñi kèm và ph i mang theo nhãn chai thu c (ho c gói thu c) gây ñ c cho n n nhân ñ bác sĩ ñ ra các phác ñ ñi u tr t t nh t. *Tránh ñ c cho ngư i s d ng nông s n: Gi ñúng th i gian cách ly là bi n pháp quan tr ng h n ch lư ng thu c BVTV xâm nh p vào cơ th ngư i tiêu dùng nông s n. * B o qu n, c t gi thu c, d ng c pha ch phun r i thu c gia ñình ñúng cách: Thu c BVTV mua v chưa s d ng ho c dùng chưa h t ph i ñư c ñ trong bao chai nguyên, có nút kín, x p theo nhóm; thu c d ng l ng ñ dư i thu c d ng r n; ñư c c t gi trong các phòng riêng, không d t, có khoá ch c ch n, xa nơi , xa chu ng tr i gia súc và xa ngu n nư c sinh ho t. Không ñ thu c BVTV trong chai ñ ng nư c, nư c m m, tương và các d ng c ñ ng th c ăn khác. Ngư c l i cũng không dùng bình, chai, thùng ch a thu c ñ ng th c ăn, u ng Không ñ thu c, bình bơm trong nhà, trên chu ng gia súc. Không trút thu c th a, chưa dùng h t sang b t kỳ ñ ñ ng khác và không dùng bao bì ñ ng thu c vào m c ñích khác. Ph i tiêu hu chúng. Không ñ thu c chung hay l n v i th c ăn gia súc, lương th c th c ph m, ñ d cháy. *Tiêu hu thu c th a, thu c m t ph m ch t và v bao bì h t thu c ñúng cách: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………89
-Trư ng h p ngư i tiêu dùng và c a hàng ph i tiêu hu : Khi có bao bì b rách, rò r ñ v trong v n chuy n, b c x p . Thu c lưu kho lâu ngày b h ng hay kém ch t lư ng, sau khi ñã ki m tra có th t hu hay chuy n tr nơi s n xu t. -ð a ñi m tiêu hu ( ñ t, chôn) ph i do cơ quan ch c năng ch n và th c hi n; ph i xa dân, xa khu chăn nuôi, vư n cây, xa nơi tr ng tr t, xa ngu n nư c ăn, m ch nư c ng m. Ph i có rào c n, bi n báo. CÂU H I ÔN T P: 1/ Cơ s khoa h c c a vi c s d ng h p lý thu c BVTV? 2/ Nh ng hi u bi t cơ b n khi ñ c nhãn thu c BVTV? 3/ Cơ s khoa h c c a nguyên t c “ B n ñúng” ? 4/ N i dung c a nguyên t c “ B n ñúng” ? CHƯƠNG VI M T S QUI ð NH C A NHÀ NƯ C V QU N LÝ THU C BVTV NH M B O ð M TÍNH AN TOÀN VÀ HI U QU TRONG LƯU THÔNG VÀ S D NG THU C B O V TH C V T NƯ C TA. Cung c p cho h c viên cơ s khoa h c và n i dung ch y u các qui ñ nh c a nhà nhà nư c trong công tác qu n lý thu c BVTV. 1.YÊU C U PH I QU N LÝ THU C B O V TH C V T -Thu c BVTV là v t tư không th thi u trong s n xu t nông nghi p. Khi s d ng ñúng, thu c BVTV giúp ñ y lùi d ch h i, gi năng su t cây tr ng cao và n ñ nh. Nhưng trong quá trình lưu thông và s d ng thu c BVTV, n u s d ng không ñúng ñ n và thi u bi n pháp phòng ng a thích ñáng, thu c s gây nh ng tác h i không nh cho môi sinh và môi trư ng. H u qu là gây khó khăn cho vi c phòng tr d ch h i, chi phí phòng tr t n kém hơn. -M t trong nh ng nguyên nhân gây ra tác h i này là do thi u s qu n lý ch t ch , dùng thu c không h p lý, gây ô nhi m môi trư ng, gây t n th t kinh t to l n cho t ng vùng r ng l n, gây t n th t cho mùa màng trong nhi u năm li n. -ð phát huy m t tích c c c a thu c BVTV trong b o v mùa màng và nông s n, h n ch nh ng h u qu x u do thu c BVTV gây ra, không nh ng c n tăng cư ng nghiêm c u s d ng h p lý thu c BVTV, mà còn c n có nh ng qui ñ nh ch t ch c a nhà nư c trong vi c th ng nh t qu n lý các khâu: s n xu t , kinh doanh, lưu thông và s d ng thu c BVTV trong ph m vi c nư c. 2. M T S QUY ð NH C A PHÁP LU T MÀ NGƯ I S N XU T, KINH DOANH VÀ NÔNG DÂN S D NG THU C B O V TH C V T CÙNG PH I NGHIÊM CH NH TH C HI N Thu c BVTV ñư c s d ng nư c ta t năm 1956. Cho ñ n nay, hàng năm chúng ta ph i nh p hàng trăm tri u USD thu c BVTV các lo i ñ phòng ch ng d ch h i gây h i cho cây tr ng cây r ng, nông lâm s n... Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………90
Khi ñ t nư c còn chi n tranh, thu c BVTV ñư c nhà nư c nh p kh u, phân ph i, lưu thông và s d ng. Các B có trách nhi m th c hi n các nhi m v trên như B Nông nghi p, Công an, Y t , Giao thông, Lao ñ ng... ñã ra thông tư liên b , qui ñ nh ch t ch nh ng ñi u kho n ph i th c hi n nh m ñ m b o an toàn trong m i khâu trên. Sau chi n tranh, nư c ta chuy n sang n n kinh t th trư ng, Nhà nư c không còn gi ñ c quy n trong vi c cung ng thu c BVTV. ð ñ m b o cho vi c cung ng và s d ng có hi u qu thu c BVTV, nư c ta ñã ban hành Pháp l nh v B o v và Ki m d ch th c v t c a Uy ban Thư ng v Qu c h i công b l n ñ u tháng 2/1993 và Pháp l nh m i công b vào tháng 08/2001 thay th cho Pháp l nh cũ ñ phù h p v i tình hình th c t m i. Kèm theo là h th ng văn b n ph c v cho các Pháp l nh này. Dư i ñây, chúng tôi xin trình bày n i dung c a h th ng văn b n m i nh t. -Pháp l nh v B o v và Ki m d ch th c v t c a Uy ban Thư ng v Qu c h i là văn b n có tính pháp lý cao nh t c a Nhà nư c ta v công tác b o v và ki m d ch th c v t, trong ñó có m t chương riêng (chương IV) chuyên v qu n lý thu c BVTV. Trong văn b n này, thu c BVTV ñư c li t vào lo i hàng hoá h n ch kinh doanh và kinh doanh có ñi u ki n; nhà nư c th ng nh t qu n lý m i khâu t s n xu t, xu t nh p kh u, b o qu n, d trù, v n chuy n buôn bán và s d ng thu c BVTV; có chính sách ưu ñãi v i vi c s d ng thu c BVTV có ngu n g c sinh h c, ít ñ c. Nhà nư c cũng qui ñ nh trách nhi m c th c a B Nông nghi p và PTNT, trách nhi m b o ñ m an toàn khi x y ra các s c thu c BVTV, ñi u ki n s n xu t kinh doanh và s d ng thu c BVTV; nh ng qui ñ nh v vi c tiêu hu , d tr thu c BVTV và nh ng ñi u nghiêm c m trong vi c s n xu t, gia công, sang chai, ñóng gói, nh p kh u, tàng tr , buôn bán và s d ng thu c BVTV. -Ngh ñ nh 92 CP c a chính ph ban hành năm1993 ñư c thay b ng Ngh ñ nh 58 ban hành năm 2002 v “Hư ng d n thi hành pháp l nh v B o v là Ki m d ch th c v t”, trong ñó có “ði u l B o v th c v t”( có ñi u qui ñ nh ñi u ki n ngư i tr c ti p làm d ch v BVTV, có liên quan ñ n v n ñ kinh doanh thu c BVTV) và “ði u l qu n lý thu c BVTV “. -Trong “ði u l qu n lý thu c BVTV “ (06/2002) qui ñ nh l i ph m vi thi hành c a ñi u l và ñưa ra nhi u ñ nh nghĩa v nh ng khái ni m dùng trong ñi u l . ði u l cũng qui ñ nh các t ch c cá nhân có ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh và s d ng thu c BVTV Vi t nam ph i tuân theo pháp lu t v qu n lý thu c BVTV Vi t nam và nh ng ði u ư c qu c t mà Vi t nam tham gia. Hàng năm B Nông nghi p và PTNT s ra danh m c thu c BVTV ñư c phép s d ng, thu c h n ch s d ng, thu c c m s d ng. Nh ng ñi u nghiêm c m trong vi c s n xu t, gia công, sang chai , ñóng gói, nh p kh u, tàng tr , buôn bán, v n chuy n và s d ng thu c c m, thuóc gi thu c ngoài danh m c, thu c không rõ ngu n g c, thu c không có nhãn, ho c có nhãn nhưng vi ph m qui ñ nh v nhãn hàng hoá, vi ph m nhãn ñư c b o h ; c m nh p kh u buôn bán và s d ng thu c ñã h t h n s d ng. C m qu ng cáo nh ng thu c không có trong danh m c thu c ñư c phép s d ng , nh ng thu c h n ch và thu c c m s d ng trên lãnh th Vi t nam. ði u l còn qui ñ nh c th ñi u ki n, tiêu chu n trách nhi m c a nh ng t ch c, cá nhân và trách nhi m c a Nhà nư c trong các lĩnh v c: S n xu t, gia công, sang chai ñóng gói thu c BVTV; Xu t nh p kh u thu c và nguyên li u làm thu c BVTV; V n chuy n, b o qu n, buôn bán thu c BVTV trong nư c; S d ng thu c BVTV ðăng ký, ki m ñ nh, kh o nghi m thu c BVTV Ch ñ qu n lý s d ng d tr thu c BVTV. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………91
-Ngh ñ nh 78 CP ngày 27/11/1996 và ñư c ñi u ch nh, b sung làm rõ hơn trong Ngh ñ nh s 26/2003 /ND-CP “Qui ñ nh x ph t vi ph m hành chính trong lĩnh v c BV-KDTV”. Trong Ngh ñ nh s 26/2003/ND-CP có qui ñ nh ph m vi ñi u ch nh, ñ i tư ng áp d ng, nguyên t c x ph t, nh ng tình ti t gi m nh và tăng n ng, các hình th c x ph t và bi n pháp kh c ph c h u qu . Riêng m c C trong chương II, qui ñ nh c th hình th c x ph t và m c ph t v qu n lý thu c BVTV. -Kèm theo Pháp l nh, ði u l và các qui ñ nh trên c a Nhà nư c, B Nông nghi p và CNTP (nay là B Nông nghi p &PTNT) ñã ban hành nh ng quy ñ nh c a B v công tác qu n lý thu c BVTV như : +Quy t ñ nh s 100/NN-BVTV/Qð ban hành ngày 23/02/1995 r i Quy t ñ nh 165/1999/Qð-BNN-BVTV và nay là Quy t ñ nh 145/2003 Qð-BNN-BVTV v qui ñ nh th t c th m ñ nh s n xu t, gia công, ñăng ký, xu t kh u, nh p kh u, buôn bán, lưu tr , tiêu hu , nhãn thu c, bao bì ñóng gói, h i th o, qu ng cáo thu c BVTV. ð c bi t trong quy t ñ nh145/2003 Qð-BNN-BVTV còn có m c IV qui ñ nh v vi c s d ng thu c BVTV, trong ñó qui ñ nh rõ trách nhi m c a ngư i tr c ti p s d ng, trách nhi m c a các cơ quan qu n lý và ñơn v kinh doanh thu c BVTV. + Quy t ñ nh 91/2002/Qð-BNN qui ñ nh v vi c c p ch ng ch hành ngh s n xu t , gia công , sang chai ñóng gói buôn bán thu c BVTV. + Quy t ñ nh 150/NN-BVTV/Qð r i Qð 193/1998/Qð,BNN-BVTV, ti p ñ n Qð 34/2001/Qð-BNN-VP b thay th b ng Quy t ñ nh 50/Qð/2003/Qð-BNN qui ñ nh v ki m ñ nh ch t lư ng, dư lư ng thu c BVTV và kh o nghi m thu c BVTV . +ð ki m soát ch t ch hơn n a ch t lư ng dư lư ng thu c BVTV, B Nông nghi p & PTNT ngày 08/08/2003 ra Quy t ñ nh 79/2003/Qð s a ñ i kho n 2 &3 ñi u 11 trong 50/Qð /2003/Qð-BNN qui ñ nh Ki m ñ nh ch t lư ng dư lư ng thu c BVTV nh m m c ñích ñăng ký Vi t nam. ð qu n lý ch t ch hơn các lo i thu c h n ch s d ng, C c B o v th c v t ñã g i công văn s 286/HD-BVTV ngày 19/04/2004 hư ng d n s d ng các lo i thu c BVTV b h n ch dùng Vi t nam. Trong nh ng văn b n nói trên ñã ch ng t Nhà nư c ta r t coi tr ng vi c qu n lý thu c BVTV. ð ng th i Nhà nư c ta cũng ñòi h i các nhà s n xu t, kinh doanh lưu thông và ngư i s d ng (nông dân) thu c BVTV ph i quán tri t ñ nghiêm ch nh th c hi n. ð b o ñ m cho vi c thi hành h th ng pháp lý nói trên, ngày 18/12/1993, B Nông nghi p và CNTP ñã ra Quy t ñ nh s 703/NN-BVTV/Qð v qui ch t ch c và ho t ñ ng c a Thanh tra chuyên ngành v công tác b o v và ki m d ch th c v t. Trong văn b n này ñã ghi rõ: H th ng thanh tra ñư c thành l p hai c p Trung ương (C c B o v th c v t) và các t nh, thành ph tr c thu c Trung ương (Chi c c B o v th c v t); nh n s ch ñ o tr c ti p c a C c trư ng C c B o v th c v t và Chánh thanh tra B ( Trung ương); c a Chi c c trư ng Chi c c B o v th c v t và Chánh thanh tra S Nông nghi p v công tác nghi p v thanh tra. Trong Qui ñ nh này cũng qui ñ nh rõ n i dung quy n h n c a thanh tra các c p, tiêu chu n thanh tra viên. M t trong nh ng nhi m v quan tr ng c a thanh tra chuyên ngành BVTV là thanh tra thu c BVTV. Quy t ñ nh s 412/NN-BVTV/Qð c a B Nông nghi p &CNTP qui ñ nh rõ s c ph c, phù hi u, c p hi u, th thanh tra và ch ñ c p phát, s d ng ñ i v i viên ch c thanh tra chuyên ngành BVvà KDTV. ð ng v phía qu n lý thu c, công tác thanh tra chuyên ngành ñã ñóng m t vai trò tích c c trong vi c h n ch thu c gi , thu c kém ch t lư ng, thu c ngoài danh m c lưu hành trên th Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………92
trư ng. Tuy nhiên, do l c lư ng thanh tra còn m ng, trình ñ chuyên môn có h n, nên chưa hoàn toàn ñáp ng ñư c nhi m v trư c tình hình lưu thông, qu n lý thu c r t ph c t p hi n nay. 3.KHÁI NI M V CÁC NHÓM THU C C M S D NG, ðƯ C PHÉP S D NG, H N CH S D NG VÀ THU C NGOÀI DANH M C VI T NAM Như trên ñã trình bày, thu c BVTV là nh ng ch t ñ c ( nhi u hay ít tuỳ thu c vào b n ch t thu c, n ng ñ , d ng thu c và ñi u ki n s d ng). Tuỳ theo m c ñ tác ñ ng c a thu c ñ n ngư i, ñ ng v t máu nóng, sinh qu n và môi trư ng, ngư i ta chia các lo i thu c vào các nhóm ñư c phép s d ng, h n ch s d ng hay c m s d ng. Vi t nam, căn c vào k t lu n c a cơ quan th m ñ nh thu c BVTV và H i ñ ng Tư v n thu c BVTV Qu c gia, hàng năm Nhà nư c ban hành “Danh m c thu c BVTV ñư c phép s d ng, h n ch s d ng, c m s d ng Vi t Nam”. 3.1.Nh ng thu c BVTV b c m s d ng Vi t Nam: Bao g m nh ng lo i thu c có ñ ñ c c p tính quá cao, ho c có kh năng gây ung thư, gây quái thai, s y thai hay t n lưu lâu trong môi trư ng, gây nguy hi m l n cho môi sinh, môi trư ng s không ñư c ñăng ký, không ñư c nh p , không ñư c buôn bán và không ñư c s d ng Vi t nam. M c dù các thu c này có th có hi u l c phòng t d ch h i cao, giá r . 3.2.Nh ng thu c BVTV b h n ch s d ng Vi t Nam: Thu c BVTV h n ch s d ng là nh ng thu c có hi u l c phòng tr d ch h i cao, gây ñ c cho sinh v t có ích, nhưng v n c n dùng cho m t s cây tr ng ñ c thù hay dùng v i m c ñích ñ c bi t ( x lý g , kh trùng nông s n…). M c dù chúng có ñ ñ c c p tính cao ñ i v i ñ ng v t máu nóng, nhưng chưa có thu c thay th nên v n ph i s d ng, nhưng trong quá trình s d ng ph i tuân theo nh ng hư ng d n nghiêm ng t. Các thu c n m trong nhóm h n ch s d ng có th n m m t hay nhi u ñi u h n ch sau: -H n ch v hàm lư ng ho t ch t trong s n ph m -H n ch v d ng thu c -H n ch v lo i cây tr ng s d ng và giai ño n s d ng -H n ch v trình ñ ngư i s d ng -H n ch nh p kh u. Theo quy ñ nh s 310TT/BVTV ngày 16/4/1992 c a B NNc&CNTP và công văn s 106/Ho t ñ ng-BVTV ngày 13/2/1999 c a C c BVTV thì khi s d ng thu c BVTV h n ch s d ng nư c ta, c n tuân th theo 4 nguyên t c: -Ch nh ng ngư i ñư c hu n luy n, ho c dư i s hư ng d n tr c ti p c a CBKT m i ñư c dùng các thu c này. Khi dùng ph i tuân th nghiêm s ch d n nhãn. -C m dùng các thu c tr sâu trong danh m c h n ch cho các cây rau màu, lương th c, th c ph m, cây ăn qu sau khi ra hoa và cây dư c li u. -Nhãn thu c ph i ghi ñ y ñ và rõ ràng v cách s d ng cho phù h p v i qui ñ nh. -Không tuyên truy n qu ng cáo các lo i thu c h n ch s d ng Danh m c thu c h n ch các nư c không gi ng nhau. Theo g i ý c a FAO, các nư c ñang phát tri n, ch nên c m hay h n ch m t lo i thu c khi: -Có ít nh t 5 nư c trong vùng ñã c m hay h n ch -Căn c vào tình hình th c t s n xu t, n u nh ng thu c này b c m hay h n ch không nh hư ng ñ n công tác b o v s n xu t nư c ñó. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………93
Trong nh ng năm qua, do chúng ta làm t t công tác qu n lý thu c, nên ñã ñưa vào danh m c c m và h n ch , nhi u lo i thu c ñ c, nguy h i, k c nhi u lo i thu c có hi u l c tr d ch h i cao, giá r , ñư c dùng ph bi n. T l thu c h n ch chi m t 40% trư c kia, nay gi m xu ng còn 1%, nhưng v n không nh hư ng ñ n vi c kinh doanh thu c BVTV trong c nư c, không nh hư ng ñ n công tác b o v cây tr ng và nông s n. Hi n nay có m t s ý ki n cho r ng: c n lo i b các thu c trong nhóm h n ch s d ng và x p chúng vào nhóm thu c c m v i lý do ñơn gi n: không qu n lý dư c các l ai thu c này. ðây là m t ý ki n khá phi n di n, không th y ñư c tính ch t ñ c bi t khi s d ng thu c BVTV, ñơn gi n và hành chính hoá công tác qu lý và thi u cơ s khoa h c. 3.3. Nh ng thu c BVTV ñư c phép s d ng Vi t Nam: G m các thu c ñư c phép ñăng ký, nh p kh u, buôn bán, phân ph i và s d ng Vi t nam. Chúng thư ng là các lo i thu c BVTV có ñ ñ c th p và trung bình ñ i v i ñ ng v t máu nóng, d b phân hu và không t n dư lâu trong môi trư ng. 3.4.Thu c ngoài danh m c: Thu c không n m trong danh m c thu c BVTV ñư c phép s d ng Vi t nam ( c tên thương m i l n tên thông d ng). ðây thư ng là nh ng thu c nh p l u, không qu n lý ñư c ch t lư ng, ñ ñ c. ðây là v n n n hi n nay nư c ta mà chưa có gì kh c ph c ñư c. 4. M T S QUI ð NH C TH PH I TUÂN THEO: 4.1.Nh ng ngư i s n xu t, kinh doanh và s d ng thu c BVTV không mua bán thu c ñ ng trong các bao bì không ñúng qui cách: Bao bì ( chai thu c, bao gói thu c...) ph i kín, khó b hư h ng trong lưu thông và v n chuy n, b c d , c t gi , có nhãn rõ ràng, không rách b n v i ñ y ñ thông tin c n thi t, c th . ðây là nh ng y u t tích c c góp ph n h n ch s rò r thu c trong quá trình lưu thông và c t gi , ngăn ch n nh ng l m l n ñáng ti c có th gây ra ng ñ c trong quá trình s d ng thu c BVTV. 4.2.Trách nhi m ngư i kinh doanh thu c BVTV -Ph i ñăng ký kinh doanh thu c BVTV. Không ñăng ký mà ñã kinh doanh là vi ph m pháp lu t. Ph i liên h v i cơ quan chuyên ngành ñ a phương ñ có danh m c các thu c c m, thu c h n ch và thu c s d ng Vi t nam và nghiêm ch nh th c hi n qui ñ nh c a nhà nư c. -Có ch ng ch hành ngh buôn bán thu c BVTV. Cán b qu n lý và cán b k thu t công ty/ c a hàng ph i có trình ñ t trung c p nông nghi p tr lên. -Có c a hàng bán thu c và kho ch a thu c và có trang thi t b c n thi t ñ b o ñ n an toàn cho ngư i , môi trư ng ; phòng ch ng cháy n theo qui ñ nh c a nhà nư c. -Ngư i bán hàng ph i có ñ s c kho và c n có trình ñ chuyên môn, khuy n cáo nông dân mua ñúng thu c, dùng ñúng k thu t, ñ c và hi u ñư c nhãn. -Tuy t ñ i không mua bán nh ng thu c BVTV b c m, thu c gi , kém ch t lư ng, thu c quá h n s d ng, thu c ngoài danh m c, thu c BVTV không rõ ngu n g c, nhãn không rõ ràng ho c không nhãn và nh ng thu c trên bao bì không ghi ñ y ñ rõ ràng v cách s d ng. -Không lưu tr , bày bán, không mua bán các lo i thu c BVTV ñ ng trong các v ch a Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………94
không ph i chai gói chuyên d ng ñ ng thu c BVTV hay trong các ng thu tinh d v , nh ng chai b ch thu c ñã b hư h ng. -Không bày bán thu c không nhãn, nhãn b m , b n, nhãn mang ti ng nư c ngoài, nhãn không ghi ñ y ñ n i dung theo qui ñ nh c a nhà nư c. Ngư i bán ph i thư ng xuyên tìm hi u các m t hàng mình có ñ gi i thi u cho ngư i mua ñ mua ñư c hàng ñúng yêu c u, n m v ng cách s d ng an toàn có hi u qu . -Không ñư c t ý sang chai, ñóng gói l , t gói l n sang gói nh . M i lo i thu c khi bày bán t i c a hàng hay trong kho ph i là bao bì nguyên do cơ s s n xu t gia công ñóng gói v i ñ y ñ d u, tem nút, b o hi m ch ng hàng gi . -Khi bán nh ng thu c BVTV b h n ch s d ng, c n cung c p cho ngư i mua nh ng ñi u h n ch c th v i t ng lo i thu c. 4.3.Trách nhi m ngư i mua thu c BVTV: -Ch mua nh ng thu c ñ ng trong chai l bao gói còn nguyên. Không mua thu c nh ng c a hàng không ñăng ký kinh doanh thu c. -Tính lư ng thu c c n ñ mua ñúng lư ng ñ tránh ph i lưu tr thu c nhà. Nên liên k t cùng nhau dùng ñ mua nh ng bao bì ch a lư ng thu c l n. -Không t thay ñ i bao bì trong quá trình lưu tr . -Khi dùng các thu c h n ch s d ng, c n n m v ng ph m vi s d ng thu c ñó ( lo i cây tr ng và giai ño n sinh trư ng; trên nh ng khu v c và cách dùng). 4.4.X lý ñ v trong khi v n chuy n, b o qu n thu c BVTV: N u thu c b ñ ra ñ t, sàn xe: Tuy t ñ i không dùng nư c ñ r a. Dùng ñ t b t, vôi b t, mùn cưa bao quanh khu v c rò r , th m h t thu c, n o s ch l p ñ t th m thu c, d n s ch cho vào túi nh a r i chôn. Ngăn tr em, ngư i không có ph n s vào nơi thu c b ñ . Thư ng xuyên ki m tra chai l ñ ng thu c. N u th y chai rò r , túi thu c b v c n cho các chai túi y vào túi nh a ñ ti n di chuy n, x lý. CÂU H I ÔN T P: 1/ Nh ng yêu c u c a vi c qu n lý thu c BVTV? 2/ Hi u th nào v các nhóm thu c BVTV c m s d ng, ñư c phép s d ng, h n ch s d ng và thu c ngoài danh m c Vi t nam? 3/ Nh ng n i dung cơ b n ph i tuân theo c a ngư i s n xu t, kinh doanh và s d ng thu c BVTV ; bi n pháp x lý ñ v trong quá trình v n chuy n b o qu n thu c BVTV ? Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………95
PH N B CÁC THU C B O V TH C V T Cung c p cho h c viên khái ni m cơ b n v phân lo i, hư ng s d ng và ñ c ñi m cơ b n c a các nhóm thu c ( tác ñ ng sinh h c, ph tác ñ ng, cơ ch tác ñ ng và gi i thi u tên các ho t ch t chính trong nhóm), ñ khi ra trư ng h c viên hi u ñúng và l a ch n ñúng thu c. CHƯƠNG VII THU C TR SÂU VÀ CÁC ð NG V T GÂY H I KHÁC 1. THU C TR SÂU( Insecticides): Thu c tr sâu (theo AAPCO) g m các ch t hay h n h p các ch t có ngu n g c hoá h c (vô cơ, h u cơ), th o m c, sinh h c ( các loài sinh v t và s n ph m do chúng s n sinh ra), có tác d ng lo i tr , tiêu di t, xua ñu i hay di chuy n b t kỳ lo i côn trùng nào có m t trong môi trư ng. Chúng ñư c dùng ñ di t tr ho c ngăn ng a tác h i c a côn trùng ñ n cây tr ng, cây r ng, nông lâm s n, gia súc và con ngư i. Các lo i thu c tr sâu có th có tác ñ ng v ñ c, ti p xúc, xông hơi, n i h p, th m sâu, h p d n, xua ñu i, gây ngán, tri t s n, ñi u hoà sinh trư ng... Ngoài ra m t s thu c tr sâu còn có hi u l c tr nh n h i cây tr ng. Các thu c tr sâu ph tác ñ ng h p mang tính ch n l c, ít gây h i ñ n côn trùng có ích và thiên ñ ch; thu c tr sâu ph r ng, có th di t ñư c nhi u loài sâu h i khác nhau. Thu c tr sâu có ñ ñ c t n dư, có hi u l c tr sâu kéo dài; ngư c l i, có thu c tr sâu ch có hi u l c ng n d b phân hu trong môi trư ng. Nhi u lo i thu c tr sâu có ñ ñ c cao v i ñ ng v t máu nóng và môi trư ng, nhưng nhi u lo i thu c l i khá an toàn. Căn c vào ngu n g c, các thu c tr sâu có th chia thành nhi u nhóm: clo h u cơ, lân h u cơ, cacbamat, pyrethroit t ng h p, thu c th o m c, xông hơi, vi sinh... Các thu c tr sâu Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………96
cũng ñư c phân lo i theo cơ ch tác ñ ng c a côn trùng ( kìm hãm men cholinesterase, ch t ñi u khi n sinh trư ng côn trùng...); theo phương pháp x lý ( phun lên cây, x lý ñ t...). H u h t các thu c tr sâu hi n nay, ñ u tác ñ ng ñ n h th n kinh côn trùng. 1.1. Thu c tr sâu vô cơ T cu i th k 19 ñ n kho ng 40 năm ñ u c a th k 20, thu c tr sâu vô cơ (h p ch t Asen, Flo, Bari clorua... ) gi vai trò quan tr ng trong phòng tr sâu h i. Thu c tr sâu vô cơ còn ñư c dùng tr chu t, ho c di t c d i. ð c tính chung c a các thu c trong nhóm là: -Là thu c tr sâu và tr chu t v ñ c, m t s khác còn là thu c ti p xúc; tác ñ ng nhanh ñ n sinh v t. -R t ñ c v i ngư i, ñ ng v t máu nóng; t n lưu lâu và tích lu trong môi trư ng; d gây h i cho th c v t và qu n th vi sinh v t trong ñ t. Do ñ c tính này, ngày nay các thu c tr sâu vô cơ h u như không còn ñư c s d ng trong s n xu t ( ch còn s d ng v i lư ng r t ít dư i d ng b ñ tr sâu và chu t). Các thu c trong nhóm có: - Các h p ch t ch a asen d tan (asen tr ng As203 asen tr ng As203, các asenit natri và canxi) và khó tan (asenat chì, asenat canxi, ch t l c pari). Trong cơ th sinh v t các asenat chuy n thành asenit r i tác ñ ng ñ n sinh v t. Mu i asenit c ch ho t ñ ng c a men cholinesterase, men oxidase, làm tê li t th n kinh và c ch hô h p c a côn trùng. -Các h p ch t ch a flo như các florua (natriflorua, aluminium florua, bariflorua) và silicofluorua. Chúng là nh ng ch t có tác d ng v ñ c. Tác ñ ng ñ n sinh v t ch m hơn các h p ch t asen. Flo có th gây ch ng loãng xương cho ñ ng v t, n u ti p xúc v i lư ng l n. - Các thu c ch a cyanit, thu ngân: r t ñ c v i ñ ng v t máu nóng và môi trư ng. 1.2. Thu c tr sâu, nh n d u khoáng D u khoáng là nh ng s n ph m c a s chưng c t d u m , ñá d u, nh a than ñá, than nâu vv... M t s d u khoáng ñư c dùng tr c ti p ñ phòng tr sâu h i (petroleum oil, mineral oil, parafin oil) hay các ch t b sung d ch phun (adjuvant oil, spray oil ). Thành ph n chính c a d u khoáng là các hydrocacbon béo (no và chưa no) ñư c s n xu t b ng s chưng c t d u thô. Nh ng d u dùng làm thu c BVTV có nhi t ñ sôi trên 310oC. D u ph gia là nh ng d u t hoá s a, ñư c tinh ch cao, t o nhũ tương mau phân l p, loang nhanh và giúp ho t ch t xâm nh p vào cây và d ch h i. D u khoáng ñư c dùng ñ tr nh n, tr u trùng và tr ng c a côn trùng trên nhi u lo i cây tr ng; là thu c tr c ti p xúc cho c lá r ng và lá h p và là ph gia thu c tr c ( ch t ho t ñ ng b m t). M t s lo i d u khoáng có th gây ñ c cho cây. D u khoáng có th ñư c h n h p v i các thu c tr sâu khác. Không ñư c h n h p v i các thu c ch a lưu huỳnh. Thu c ít ñ c v i ngư i, ñ ng v t máu nóng và môi trư ng. Không ñ l i dư lư ng trong chu i th c ăn. V i các loài th c v t, d u có th làm t c m ch, làm ng ng s v n chuy n dinh dư ng và nư c; nh hư ng ñ n quang h p, hô h p, thoát hơi nư c c a cây. Tính ñ c c a d u v i th c v t ph thu c vào ñ c tính c a d u, ñi u ki n ngo i c nh, giai ño n sinh trư ng và loài cây. M t th i gian dài, dàu khoáng b các thu c tr sâu hoá h c l n át, do hi u qu ch m, có th gây h i ñ n cây. Hi n nay, d u khoáng ñư c dùng tr l i do tính an toàn c a chúng v i môi trư ng. Hơn n a, có nhi u ch t ho t ñ ng b m t m i xu t hi n, ñã giúp thu c tr sâu d u khoáng an toàn hơn v i th c v t. D u dùng làm thu c tr sâu ph i có nh ng ñ c tính sau ñây: -ð nh t: là th i gian ñ m t kh i lư ng nh t ñ nh lo i d u ñó, trong nhi t ñ xác ñ nh, ch y h t qua m t l có kích thư c tiêu chu n. Tên g i ñơn v ño ñ nh t tuỳ thu c vào các máy Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………97
ño. Các lo i d u có ñ nh t cao xâm nh p vào l th c a côn trùng ch m, nhưng t n t i trong ñó lâu và d gây ñ c cho côn trùng. M t khác khi ñ nh t cao thì ñ bay hơi th p, d gây ñ c cho cây. Nh ng dàu có ñ nh t cao ñư c dùng ñ tr sâu trong mùa ñông, giai ño n cây ng ngh . Ngư c l i, d u có ñ nh t th p ñư c dùng tr sâu trong mùa hè. - Ch s sunfonic hoá: là t l % hydrocacbon no không b sunfonic hoá. Dùng trong b o v th c v t là các lo i d u có ch s sunfonic hoá t 85% tr lên. 1.3. Thu c tr sâu th o m c: T xa xưa, nông dân nhi u nư c trên th gi i ñã bi t s d ng m t s loài th c v t ch a ch t ñ c ñ tr m t s lo i côn trùng gây h i trên cây tr ng và gia súc b ng cách phun lên cây hay dùng nư c chi t ñ t m cho gia súc. Trên th gi i có kho ng 2000 loài cây có ch t ñ c, trong ñó có 10-12 loài cây ñư c dùng ph bi n. Ơ Vi t nam, ñã phát hi n kho ng 335 loài cây ñ c, g n 40 loài cây ñ c có kh năng tr sâu (trong ñó có 10 loài có kh năng di t sâu t t) ( Nguy n Duy Trang, 1998). Nh ng h p ch t tr sâu th o m c thông d ng như rotenon và rotenoit, arteminisinin, azadirachtin, cnidiadin, matrine, pyrethrin và nicotin ñ u là nh ng lo i ancaloit, este, glucozit v.v... có trong m t s b ph n c a m t s loài cây. Hàm lư ng ch t ñ c ph thu c loài cây, b ph n cây, ñi u ki n s ng và th i gian thu hái chúng. Nói chung, các ch t này r t d b phân hu dư i tác ñ ng c a oxy hoá, ánh sáng ( ñ c bi t các tia c c tím), m ñ , nhi t ñ và pH môi trư ng, nên chúng ít gây ñ c cho môi sinh môi trư ng. Nhưng cũng vì ñ c tính này, nên ñi u ki n thu hái, b o qu n và k thu t ch bi n nh hư ng nhi u ñ n ch t lư ng c a s n ph m. Tr nicotin, còn các thu c th o m c khác ñang ñư c nghiên c u s d ng. Thu c tr sâu th o m c di t côn trùng b ng con ñư ng ti p xúc, v ñ c ho c xông hơi. Ph tác ñ ng thư ng không r ng. M t s lo i còn có kh năng di t c nh n h i cây. Sau khi xâm nh p, thu c nhanh chóng tác ñ ng ñ n h th n kinh, gây tê li t và làm ch t côn trùng. Tr nicotin ( thu c r t ñ c v i ñ ng v t máu nóng, có th gây ung thư, nên ñã b c m nhi u nư c, trong ñó có Vi t nam), Ryania và Sabadilla, các thu c th o m c nói chung ít ñ c ñ i v i ngư i và ñ ng v t máu nóng, các sinh v t có ích và ñ ng v t hoang dã. Do thu c tr sâu th o m c nhanh b phân hu , nên chúng không tích lu trong cơ th sinh v t, trong môi trư ng và không gây hi n tư ng sâu ch ng thu c. Thu c th o m c r t an toàn ñ i v i th c v t, th m chí trong m t s trư ng h p chúng còn kích thích cây phát tri n. Do vi c thu hái b o qu n khó khăn, giá thành ñ t, nên trong m t th i gian dài, các thu c tr sâu th o m c ñã b các thu c tr sâu hoá h c l n át. Ngày nay, v i yêu c u b o v môi trư ng ngày càng ñư c nâng cao, c ng v i k thu t gia công ñư c phát tri n, nên nhi u thu c tr sâu th o m c ñư c dùng tr l i, ñã ñem l i hi u qu kinh t cao, góp ph n b o v môi trư ng. Nhi u ch t m i ñư c phát hi n dùng làm thu c tr sâu như tinh dàu chàm, tinh dàu b ch ñàn, tinh d u t i v.v... M t s ho t ch t th o m c ñư c dùng làm thu c tr sâu có m t Vi t nam: -Pyrethrin: có trong hoa cây cúc sát trùng Chrysanthemun leucanthemun và các cây Chrysanthemun khác. Tác ñ ng m nh ñ n côn trùng b ng con ñư ng ti p xúc; tác ñ ng y u hơn ñ n các loài nh n, b ng cách b t kênh v n chuy n ion Na+ , kéo dài giai ño n m , vì th , côn trùng b qu t ngã và ch t nhanh. Thu c ñư c dùng tr côn trùng và nh n trên rau, chè, nhi u cây tr ng, cây c nh; côn trùng ký sinh trên gia súc và ñ ng v t trong nhà. Có ñ ñ c r t th p v i ngư i, ñ ng v t máu nóng và môi trư ng. Ngày nay, b t chư c các pyrethrin t nhiên, ngư i ta ñã t ng h p ra vài ch c h p ch t pyrethroid khác, tr thành m t nhóm thu c tr sâu l n, có nhi u ưu ñi m hơn pyrethrin t nhiên. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình S d ng thu c B o v th c v t…………… …………………98