Giáo trình Thị trường tài chính - Phần 1

Lời giới thiệu<br /> Để đáp ứng nhu cầu về tài liệu giảng dạy và học tập cho sinh viên ngành Tài<br /> chính – Ngân hàng trình độ cao đẳng, đặc biệt là yêu cầu đảm bảo và nâng cao chất<br /> lượng đào tạo; Trường Cao đẳng Thương mại chủ trương tổ chức biên soạn giáo<br /> trình, các học phần đang được triển khai giảng dạy.<br /> Thực hiện chủ trương trên, Khoa Tài chính -Ngân hàng đã phân công giảng<br /> viên, Thạc sĩ Lý Vân Phi làm chủ biên, biên soạn Giáo trình Thị trường tài chính, để<br /> dùng chung cho sinh viên ngành Tài chính- Ngân hàng giúp cho việc giảng dạy của<br /> giảng viên và việc học tập của sinh viên được thuận lợi.<br /> Giáo trình Thị trường tài chính được biên soạn theo đề cương chi tiết học phần<br /> Thị trường tài chính (theo hệ thống tín chỉ) và tham khảo các tài liệu, giáo trình của<br /> một số nguồn, tác giả trong nước.<br /> Nội dung của giáo trình này gồm 4 chương:<br /> Chương 1: Thị trường tài chính; chương 2: Thị trường tiền tệ, do Ths. Lý Vân<br /> Phi, CN. Hồ Thị Thùy Linh biên soạn;<br /> Chương 3: Thị trường ngoại hối, do Ths. Lý Vân Phi, CN. Lưu Thị Mỹ Hạnh<br /> biên soạn;<br /> Chương 4: Thị trường chứng khoán, do Ths. Lý Vân Phi, Ths. Trần Thị Hòa<br /> biên soạn.<br /> Trong quá trình biên soạn tác giả đã chú ý cập nhật khá đầy đủ các văn bản<br /> quy phạm pháp luật có liên quan (đến tháng 4 năm 2012) và đưa vào bài đọc thêm, ví<br /> dụ minh họa được biên soạn từ các tài liệu, tạp chí và kinh nghiệm giảng dạy, nhằm<br /> giúp sinh viên hiểu sâu hơn và liên hệ được với thực tiễn về kiến thức đã học trước đó.<br /> Để giáo trình này đến tay người đọc, tác giả ghi nhận và cảm ơn sự giúp đỡ,<br /> tham gia góp ý kiến, biên tập, sửa chữa của Hội đồng khoa học trường Cao đẳng<br /> Thương mại, cùng các giảng viên khoa Tài chính- Ngân hàng và các đồng nghiệp.<br /> Mặc dù đã rất cố gắng, tác giả nghĩ rằng Giáo trình Thị trường tài chính này<br /> có thể còn hạn chế, sai sót trong quá trình biên soạn. Tác giả chân thành mong đợi<br /> nhận được sự phê bình, góp ý của bạn đọc để lần tái bản bản sau được hoàn thiện<br /> hơn.<br /> Các ý kiến tham gia xin được gửi về địa chỉ: email: phiteacher@gmail.com<br /> Trân trọng cảm ơn!<br /> Nhóm tác giả<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Lời giới thiệu<br /> Mục lục<br /> CHƢƠNG 1. THỊ TRƢỜNG TÀI CHÍNH....................................................... 1<br /> I. Khái niệm, chức năng và vai trò của của thị trƣờng tài chính ..........................1<br /> 1. Khái niệm ............................................................................................................1<br /> 2. Chức năng ...........................................................................................................1<br /> 3. Vai trò ..................................................................................................................3<br /> II. Phân loại thị trƣờng tài chính..............................................................................4<br /> 1. Căn cứ vào thời hạn luân chuyển vốn ..............................................................4<br /> 1.1. Thị trường tiền tệ ...........................................................................................4<br /> 1.2. Thị trường vốn ...............................................................................................5<br /> 2. Căn cứ vào tính chất chuyên môn hóa của thị trƣờng ...................................6<br /> 2.1. Thị trường các công cụ nợ .............................................................................7<br /> 2.2. Thị trường công cụ vốn .................................................................................7<br /> 2.3. Thị trường công cụ phái sinh .........................................................................7<br /> 3. Căn cứ vào cơ cấu thị trƣờng ............................................................................7<br /> 3.1. Thị trường sơ cấp...........................................................................................7<br /> 3.2. Thị trường thứ cấp .........................................................................................8<br /> III. Các định chế tài chính trung gian......................................................................8<br /> 1. Ngân hàng thƣơng mại ......................................................................................8<br /> 2. Tổ chức tín dụng phi ngân hàng .......................................................................8<br /> 2.1. Công ty tài chính ...........................................................................................8<br /> 2.2. Công ty bảo hiểm ..........................................................................................9<br /> 2.3. Quỹ đầu tư .....................................................................................................9<br /> 2.4. Công ty cho thuê tài chính ...........................................................................10<br /> Câu hỏi ôn tập.......................................................................................................11<br /> Bài đọc thêm…………………………………………………………………….12<br /> Tài liệu tham khảo ...............................................................................................14<br /> <br /> CHƢƠNG 2. THỊ TRƢỜNG TIỀN TỆ .......................................................... 15<br /> I. Khái niệm và vai trò của thị trƣờng tiền tệ .......................................................15<br /> 1. Khái niệm ..........................................................................................................15<br /> 2. Vai trò ................................................................................................................15<br /> II. Công cụ lƣu thông trên thị trƣờng tiền tệ ........................................................16<br /> 1. Tín phiếu kho bạc .............................................................................................16<br /> 2. Chứng chỉ tiền gửi ............................................................................................16<br /> 3. Thƣơng phiếu ( Kỳ phiếu thƣơng mại) ..........................................................17<br /> 4. Hối phiếu chấp nhận thanh toán của ngân hàng ..........................................17<br /> 5. Hợp đồng mua lại .............................................................................................17<br /> III. Các nghiệp vụ trên thị trƣờng tiền tệ ..............................................................18<br /> 1. Nghiệp vụ phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn ...............................................18<br /> 1.1. Nghiệp vụ phát hành tín phiếu kho bạc .......................................................18<br /> 1.2. Nghiệp vụ phát hành chứng chỉ tiền gửi .....................................................23<br /> 1.3. Nghiệp vụ phát hành thương phiếu .............................................................23<br /> 1.4. Nghiệp vụ phát hành các hợp đồng mua lại ................................................24<br /> 2. Nghiệp vụ chuyển nhƣợng giấy tờ có giá ngắn hạn ......................................25<br /> <br /> 2.1. Thị trường thứ cấp của tín phiếu kho bạc ....................................................25<br /> 2.2. Thị trường thứ cấp về chứng chỉ tiền gửi ....................................................26<br /> 2.3. Thị trường thứ cấp của thương phiếu ..........................................................26<br /> Câu hỏi ôn tập.......................................................................................................27<br /> Bài đọc thêm .........................................................................................................29<br /> Tài liệu tham khảo ...............................................................................................31<br /> <br /> CHƢƠNG 3. THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI .................................................... 32<br /> I. Khái quát về thị trƣờng ngoại hối.......................................................................32<br /> 1. Lịch sử hình thành và phát triển thị trƣờng ngoại hối .................................32<br /> 1.1. Thời kỳ sơ khai ............................................................................................32<br /> 1.2. Thời kỳ sau đại chiến thế giới thứ nhất và cuộc đại suy thoái ....................33<br /> 1.3. Thời kỳ sau đại chiến thế giới lần thứ hai ...................................................33<br /> 2. Khái niệm, đặc điểm và chức năng của thị trƣờng ngoại hối ......................34<br /> 2.1. Khái niệm ....................................................................................................34<br /> 2.2. Đặc điểm ......................................................................................................35<br /> 2.3. Chức năng của thị trường ngoại hối ............................................................36<br /> 3. Các thành viên tham gia ..................................................................................37<br /> 3.1. Nhóm khách hàng mua bán lẻ .....................................................................37<br /> 3.2. Các ngân hàng thương mại ..........................................................................37<br /> 3.3. Những nhà môi giới ngoại hối.....................................................................37<br /> 3.4. Ngân hàng trung ương .................................................................................38<br /> II. Những vấn đề cơ bản trong kinh doanh ngoại hối ..........................................38<br /> 1. Các khái niệm ...................................................................................................38<br /> 1.1. Tỷ giá ...........................................................................................................38<br /> 1.2. Đồng tiền yết giá, đồng tiền định giá ..........................................................39<br /> 1.3. Ngân hàng yết giá, ngân hàng hỏi giá .........................................................40<br /> 1.4. Yết tỷ giá hai chiều ......................................................................................40<br /> 2. Các phƣơng pháp yết tỷ giá.............................................................................40<br /> 3. Tỷ giá mua, tỷ giá bán và chênh lệch tỷ giá ...................................................41<br /> 3.1. Tỷ giá mua và tỷ giá bán .............................................................................41<br /> 3.2. Chênh lệch tỷ giá mua và tỷ giá bán ...........................................................43<br /> 3.3. Lãi (lỗ) trong kinh doanh ngoại hối.............................................................44<br /> 4. Tỷ giá chéo và kinh doanh tỷ giá chéo ...........................................................45<br /> 4.1. Khái niệm ....................................................................................................45<br /> 4.2. Phương pháp xác định tỷ giá chéo ..............................................................45<br /> III. Nghiệp vụ giao ngay ..........................................................................................47<br /> 1. Khái niệm ..........................................................................................................47<br /> 2. Tổ chức thị trƣờng ...........................................................................................48<br /> Câu hỏi ôn tập.......................................................................................................50<br /> Bài đọc thêm…………………………………………………………………….52<br /> Tài liệu tham khảo ...............................................................................................57<br /> <br /> CHƢƠNG 4. THỊ TRƢỜNG CHỨNG KHOÁN ........................................... 58<br /> I. Khái quát về thị trƣờng chứng khoán (TTCK) .................................................58<br /> 1. Sơ lƣợc về lịch sử hình thành và phát triển của thị trƣờng chứng khoán ..58<br /> 1.1. Lịch sử hình thành thị trường chứng khoán trên thế giới ............................58<br /> 1.2. Quá trình hình thành và phát triển thị trường chứng khoán ở Việt Nam ....59<br /> 2. Khái niệm, chức năng và vai trò của thị trƣờng chứng khoán ....................60<br /> 2.1. Khái niệm ....................................................................................................60<br /> <br /> 2.2. Chức năng ....................................................................................................63<br /> 2.3. Vai trò của thị trường chứng khoán ............................................................64<br /> II. Công cụ lƣu thông của thị trƣờng chứng khoán ..............................................65<br /> 1. Cổ phiếu ...........................................................................................................65<br /> 1.1. Cổ phiếu thường (commom stock) ..............................................................66<br /> 1.2. Cổ phiếu ưu đãi (Preferred Stock) ...............................................................69<br /> 2. Trái phiếu ..........................................................................................................71<br /> 2.1. Khái niệm và đặc điểm của trái phiếu .........................................................71<br /> 2.2. Phân loại trái phiếu ......................................................................................72<br /> 2.3. Lợi tức và rủi ro của trái phiếu ....................................................................73<br /> 3. Chứng chỉ quỹ đầu tƣ ......................................................................................74<br /> 3.1. Khái niệm và đặc điểm ................................................................................74<br /> 4. Chứng khoán phái sinh (derivatives) .............................................................76<br /> 4.1. Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contracts) ........................................................77<br /> 4.2. Hợp đồng tương lai (Future Contracts) .......................................................77<br /> 4.3. Hợp đồng quyền chọn (Option Contracts) ..................................................78<br /> III. Phát hành và niêm yết chứng khoán ...............................................................79<br /> 1. Phát hành chứng khoán ...................................................................................79<br /> 1.1. Chủ thể và mục đích phát hành chứng khoán .............................................79<br /> 1.2. Phương thức phát hành ................................................................................79<br /> 1.3. Điều kiện phát hành .....................................................................................80<br /> 2. Niêm yết chứng khoán .....................................................................................81<br /> 2.1. Khái niệm ....................................................................................................81<br /> 2.2. Những ưu điểm và hạn chế của việc niêm yết chứng khoán .......................81<br /> 2.3. Quản lý niêm yết .........................................................................................82<br /> IV. Giao dịch chứng khoán trên thị trƣờng chứng khoán tập trung – Sở giao<br /> dịch chứng khoán (Sở GDCK) ................................................................................83<br /> 1. Khái niệm và cơ cấu tổ chức Sở GDCK .........................................................83<br /> 1.1. Khái niệm ....................................................................................................83<br /> 1.2. Cơ cấu tổ chức Sở GDCK ...........................................................................83<br /> 2. Thành viên của Sở giao dịch chứng khoán ....................................................84<br /> 2.1. Người môi giới chứng khoán (brokers) .......................................................84<br /> 2.2. Người môi giới chuyên môn (hay chuyên gia chứng khoán- Specsialist) ..85<br /> 2.3. Người môi giới độc lập (independent broker) .............................................85<br /> 2.4. Người kinh doanh chứng khoán (Dealers) ..................................................85<br /> 3. Các nguyên tắc hoạt động của Sở giao dịch chứng khoán ...........................85<br /> 3.1. Nguyên tắc công khai ..................................................................................85<br /> 3.2. Nguyên tắc trung gian .................................................................................86<br /> 3.3. Nguyên tắc đấu giá ......................................................................................86<br /> 4. Các phƣơng thức giao dịch trên thị trƣờng chứng khoán ...........................87<br /> 4.1. Quy trình giao dịch ......................................................................................87<br /> 4.2. Một số quy định chung về giao dịch chứng khoán......................................89<br /> 4.3. Các loại lệnh giao dịch ................................................................................91<br /> 4.4. Phương thức giao dịch .................................................................................98<br /> V. Giao dịch chứng khoán trên thị trƣờng phi tập trung (Over The CounterOTC) ........................................................................................................................101<br /> 1. Khái niệm và đặc điểm giao dịch trên thị trƣờng OTC .............................101<br /> 1.1. Khái niệm ..................................................................................................101<br /> <br />