Giáo trình Trồng một số loài cây ăn quả có triển vọng tại Lào Cai (Nghề: Khuyến nông lâm) - Trường Cao Đẳng Lào Cai

Chia sẻ: Chuheo Dethuong25 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:41

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

(NB) Giáo trình Trồng một số loài cây ăn quả có triển vọng tại Lào Cai trang bị cho học sinh những hiểu biết rất cơ bản về một số loài cây ăn quả đang được trồng phổ biến và có thế mạnh hiện nay tại Lào Cai (cây mận, cây hồng, cây lê); những biện pháp kỹ thuật, kỹ năng nghề quan trọng để người học có thể tự nhân giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản cây trồng cũng như những sản phẩm của cây trồng nhằm cho năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, đem lại hiệu quả về kinh tế - xã hội và môi trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Trồng một số loài cây ăn quả có triển vọng tại Lào Cai (Nghề: Khuyến nông lâm) - Trường Cao Đẳng Lào Cai

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ LÀO CAI KHOA NÔNG LÂM NGHIỆP GIÁO TRÌNH TRỒNG MỘT SỐ LOÀI CÂY ĂN QUẢ CÓ TRIỂN VỌNG TẠI LÀO CAI SỐ GIỜ: 45 NGHỀ KHUYẾN NÔNG LÂM (Lưu hành nội bộ) Tác giả: Đỗ Bích Nga Lào Cai, tháng 12 năm 2014 1
LỜI NÓI ĐẦU Mô đun “Trồngmột số loài cây ăn quả có triển vọng tại Lào Cai” là một trong số những mô đun tự chọn trong chương trình đào tạo hệ trung cấp nghề Khuyến nông lâm. Mô đun này trang bị cho học sinh những hiểu biết rất cơ bản về một số loài cây ăn quả đang được trồng phổ biến và có thế mạnh hiện nay tại Lào Cai (cây mận, cây hồng, cây lê); những biện pháp kỹ thuật, kỹ năng nghề quan trọng để người học có thể tự nhân giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản cây trồng cũng như những sản phẩm của cây trồng nhằm cho năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, đem lại hiệu quả về kinh tế - xã hội và môi trường. Mô đun còn trang bị thêm cho học sinh chuyên ngành Khuyến nông lâm có những kiến thức bổ ích về những vấn đề liên quan đến thời vụ, đất đai, khí hậu, giống cây trồng…, giúp các em ra trường có thể tham gia công tác ở các lĩnh vực Khuyến nông lâm, Bảo vệ thực vật, trồng trọt, chỉ đạo, quản lý sản xuất ở gia đình và địa phương. Bố cục của giáo trình gồm có 3 bài, bao gồm những kiến thức về lý thuyết và thực hành. Trong quá trình biên soạn, chúng tôi đã tham khảo nhiều giáo trình, sách tham khảo của các trường đại học và của các tác giả có chuyên môn sâu về những lĩnh vực có liên quan. Tuy có nhiều cố gắng nhưng không tránh khỏi có những thiếu sót, chúng tôi rất mong muốn nhận được những ý kiến tham gia, đóng góp của các chuyên gia và đông đảo bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn. Tác giả 2
HƯỚNG DẪN NGHIÊN CỨU GIÁO TRÌNH Trồng một số loài cây ăn quả có triển vọng tại Lào Cai là mô đun tự chọn trong chương trình đào tạo hệ trung cấp nghề Khuyến nông lâm, nhằm trang bị cho người học những kiến thức cần thiết về giá trị kinh tế; yêu cầu ngoại cảnh; kỹ thuật nhân giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản một số cây ăn quả đang được trồng phổ biến hiện nay trên địa bàn tỉnh Lào Cai như: cây mận, cây hồng, cây lê … và những kỹ năng nghề cần thiết để cây trồng cho năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội và môi trường cho người sản xuất, vùng sản xuất. Trong quá trình học, mô đun có liên quan với các môn: Đất và phân bón, Nhân giống cây trồng. Mô đun này được bố trí học sau các môn học bắt buộc, giúp cho người học vận dụng kiến thức, kỹ năng trong việc tổ chức sản xuất, sử dụng đất đai có hiệu quả, sản phẩm sản xuất ra phù hợp và đáp ứng được nhu cầu thị trường. Giáo trình có 3 bài: - Bài 1: Kỹ thuật trồng cây mận - Bài 2: Kỹ thuật trồng cây hồng - Bài 3: Kỹ thuật trồng cây lê Tổng thời gian giảng dạy: 45 giờ, trong đó: 15 giờ lý thuyết, 27 giờ thực hành, 3 giờ kiểm tra. Mỗi một bài học đều có bài thực hành và bài kiểm tra, theo 2 nội dung chính: Đánh giá kiến thức và kỹ năng. Phương pháp giảng dạy: Sử dụng phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm. Giảng giải kết hợp làm mẫu và có ví dụ minh họa bằng hình ảnh thực tế, mô hình và rèn luyện kỹ năng thực hành tại vườn ươm, trang trại, vườn hộ gia đình... để củng cố kiến thức, nâng cao kỹ năng nghề cho học sinh. 3
MỤC LỤC Trang Lời nói đầu 2 Hướng dẫn nghiên cứu giáo trình 3 Bài 1: Kỹ thuật trồng cây mận 6 1.1.Giới thiệu chung về cây mận. 6 1.1.1. Giá trị kinh tế. 6 1.1.2. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh 6 1.1.3. Giống mận có giá trị kinh tế được trồng ở nước ta 7 1.2. Kỹ thuật nhân giống mận 8 1.2.1. Chiết cành 1.2.2. Ghép 8 1.2.3. Dùng rễ mầm 8 1.3. Kỹ thuật trồng, chăm sóc 8 1.3.1. Kỹ thuật trồng 8 1.3.1.1. Thời vụ 8 1.3.1.2. Chọn đất và làm đất 8 1.3.1.3. Mật độ, khoảng cách 9 1.3.1.4. Đào hố, bón lót phân 10 1.3.1.5. Cách trồng 1.3.2. Chăm sóc 10 1.3.2.1. Quản lý vườn cây 10 1.3.2.2. Tạo hình, tỉa cành 10 1.3.2.3. Tỉa quả 11 1.3.2.4. Bón phân 11 1.3.2.5. Phòng trừ sâu bệnh 12 1.3.3. Thu hoạch và bảo quản Bài 2: Kỹ thuật trồng cây hồng 17 2.1. Giới thiệu chung về cây hồng 17 2.1.1. Giá trị kinh tế 17 2.1.2. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh 18 2.1. 3. Một số giống hồng có giá trị kinh tế được trồng ở nước ta 19 2.2. Kỹ thuật nhân giống 2.2.1. Ghép hồng 19 2. 2.2. Nhân giống bằng rễ 19 2. 3. Kỹ thuật trồng và chăm sóc 20 4
2.3.1. Kỹ thuật trồng 20 2.3.1.1. Thời vụ 20 2.3.1.2. Chọn đất và làm đất 20 2.3.1.3. Mật độ, khoảng cách 21 2.3.1.4. Đào hố, bón lót phân 21 2.3.1.5. Cách trồng 2.3.2. Chăm sóc 21 2.3.2.1. Quản lý vườn cây 21 2.3.2.2. Tạo hình, cắt tỉa 21 2.3.2.3. Bón phân 22 2.3.2.4. Phòng trừ sâu bệnh 22 2.3.3. Sự ra hoa và đậu quả của hồng 23 2.4. Thu hoạch và bảo quản 24 Bài 3: Kỹ thuật trồng cây lê 30 3.1. Giới thiệu chung về cây lê 3.1.1. Giá trị kinh tế. 30 3.1.2. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh 30 3.1.3. Giống lê có giá trị kinh tế được trồng ở nước ta 31 3.2. Kỹ thuật nhân giống lê bằng phương pháp ghép mắt 31 3.3. Kỹ thuật trồng và chăm sóc 33 3.3.1. Kỹ thuật trồng 33 3.3.1.1. Thời vụ 33 3.3.1.2. Chọn đất và làm đất 3.3.1.3. Mật độ, khoảng cách 33 3.3.1.4. Đào hố, bón lót phân 33 3.3.1.5. Cách trồng 33 3.3.2. Chăm sóc 33 3.3.2.1. Quản lý vườn cây 34 3.3.2.2. Tạo hình, cắt tỉa 34 3.3.2.3. Bón phân 34 3.3.2.4. Phòng trừ sâu bệnh 3.4. Thu hoạch và bảo quản 35 35 Tài liệu tham khảo 41 5
BÀI 1: KỸ THUẬT TRỒNG CÂY MẬN I. MỤC TIÊU BÀI HỌC - Trình bày được giá trị kinh tế, yêu cầu điều kiện ngoại cảnh và kỹ thuật nhân giống, trồng, chăm sóc cây mận, thu hoạch và bảo quản quả mận; - Thực hiện được trình tự các bước nhân giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch đúng kỹ thuật, đạt được định mức theo quy định; - Đảm bảo an toàn lao động, tiết kiệm vật tư. II. NỘI DUNG BÀI HỌC 1. Giới thiệu chung về cây mận. 1.1. Giá trị kinh tế. Mận là cây ăn quả được trồng ở vùng ôn đới và á nhiệt đới. Mận được dùng chính để ăn tươi ngoài ra còn có thể chế biến thành một số mặt hành: mận ướp đường, rượu mận, ô mai mận...đặc biệt mận phơi khô là một sản phẩm quý có tác dụng nhuận tràng, dễ tiêu kích thích thần kinh... Mận còn là cây cảnh đẹp bởi mận ra hoa vào đúng dịp tết, với số lượng hoa nhiều và mầu trắng tinh khiết tạo cảnh quan sinh động. Hoa mận nhiều, có phấn và mật nên là nguồn mật cho nghề nuôi ong. Gỗ mận tốt nên có thể sử dụng làm đồ điêu khắc hoặc đồ gỗ trong gia đình, vỏ Hình 1: Quả mận cây mận là loại thuốc có tác dụng giải khát, kích thích tiêu hoá. Mận trồng sau 2-3 năm đã ra quả, sau 8-10 năm là thời kỳ cho năng suất cao, nếu chăm sóc tốt những giống mận quý như mận Tam Hoa, mận Tả Van....có thể đạt 200-250kg, tuổi thọ của cây thường kéo dài, do vậy giá trị của cây mận là rất lớn. Chính vì vậy, cây mận đã trở thành cây có tác dụng xóa đói, giảm nghèo, thay đổi bộ mặt nông thôn miền núi, nhất là đối với đồng bào dân tộc vùng cao của Lào Cai. 1.2. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh - Nhiệt độ là yếu tố ảnh hưởng đối với cây nhất. Mận có thể chịu lạnh đến 00C do đó trồng ở miền Bắc nước ta càng lên vùng núi cao càng sinh trưởng khoẻ mạnh, có năng xuất cao. Nhu cầu lạnh của cây mận khoảng 700-1.000 giờ với nhiệt độ là 7,20C hay thấp hơn, có 6
nghĩa là trong mùa đông phải có khoảng 1 tháng có nhiệt độ bình quân dưới 70C mới đủ lạnh cho cây mận. Ở các miền núi cao như: Sapa, Bắc Hà, Đồng Văn, Mẫu Sơn... Nhu cầu lạnh của cây mận được thỏa mãn, do vậy ở đó thường có nhiều giống mận, năng suất cao, chất lượng tốt. - Nước: Mận thích nghi đối với điều kiện khí hậu và đất đai ẩm, ở những nơi có khí hậu khô và lượng mưa dưới 300mm/năm nhưng có tưới thì năng suất vẫn cao, chất lượng vẫn tốt như vùng Caliofnia, Địa Trung Hải. Ở nước ta, tại các vùng núi cao hay có sương mù, độ ẩm cao, lá mận dễ bị nấm bệnh phá hại, do bộ rễ ăn nông nên mận không chịu được hạn, đặc biệt là thời kỳ quả lớn, cần chú ý cung cấp đủ nước cho mận sinh trưởng và phát triển. Tuy nhiên ở giai đoạn quả chín nếu mưa quá nhiều gây nứt và rụng quả. - Ánh sáng: Mận yêu cầu không khắt khe về ánh sáng. Nhưng ở những nơi quang, đủ ánh sáng thì năng suất cao và chất lượng tốt. Những nơi ánh sáng yếu nhưng không quá rợp vì bóng cây thì mận vẫn ra hoa nhưng đậu quả ít. Nếu trời nắng ráo thì quả thì quả sẽ có mầu sắc đẹp và chất lượng tốt. - Gió nhẹ có tác dụng điều hoà không khí, tạo điều kiện tốt cho sự trao đổi khí của cây và tạo điều kiện cho sự thụ phấn của hoa. Tuy nhiên gió mạnh thường làm rụng hoa, quả, gãy cành, đổ cây bởi rễ mận nông, do vậy ở những nơi có gió mạnh phải làm đai rừng chắn gió để bảo vệ cho vườn mận. - Đất đai: Do bộ rễ ăn nông nên rễ mận thường tận dụng độ mầu mỡ và dinh dưỡng ở tầng đất mặt. Do đó cần giữ ẩm cho đất bổ sung dinh dưỡng hàng năm cho đất. Đất trồng mận nên chọn đất thịt, chứa nhiều chất dinh dưỡng và phải chú ý thoát nước. Đất đai thích hợp nhất nên có độ dày trên 50cm, hàm lượng mùn trên 2,5%, giữ ẩm tốt, ánh sáng không quá mạnh và khuất gió. 1.3. Giống mận có giá trị kinh tế được trồng ở nước ta * Mận Tam hoa: Là giống Mận có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhập vào nước ta từ năm 1973, hiện nay giống Mận này được trồng nhiều ở Mộc Châu (2.000 ha), Bắc Hà (3.000 ha) và nhiều tỉnh khác như Cao Bằng, Hà Giang, Lạng Sơn... Là giống quả to (30-40 quả/kg), năng suất cao, vị ngọt, hơi pha chua, vỏ quả mầu xanh phớt tím, ruột quả đỏ thắm: Đây là giống ăn tươi và chế biến đồ hộp tốt nhất hiện nay. * Mận hậu: Trồng nhiều ở Bắc Hà, Mường Khương tỉnh Lào Cai. Quả to, khối lượng 20-30g, khi chín vỏ quả màu xanh Hình 2: Giống mận quả tím 7
vàng, thịt quả dòn, ngọt, là giống chất lượng tốt bởi quả to và có vị ngọt. * Mận chua: Đây là giống mận thích nghi rộng, sinh trưởng khoẻ nên được trồng rộng rãi ở nhiều nơi từ đồng bằng đến miền núi. Quả chín đỏ hoặc vàng, vị chua và có thể hơi chát, năng suất cao, ít bị mất mùa. Loại mận này thường được chế biến thành mứt mận. * Mận thép: Giống mận này được trồng nhiều ở vùng Yên Bái, Phú Thọ, Cao Bằng, Bắc Kạn. Loại mận này quả nhỏ (50-100 quả/kg), vỏ mầu vàng, có thể hơi phớt tím, thịt quả giòn, hơi chua. Khi quả chín có mùi thơm. Một số giống mận đang trồng có hiệu quả tại Lào Cai: Mận Tráng Hoàng Ly, mận Tả Van 2. Kỹ thuật nhân giống mận Mận có thể nhân giống bằng gieo hạt, chiết cành, ghép và bật chồi rễ. Do gieo hạt cây lâu ra quả và có nhiều sự biến dị nên hiện nay phương pháp nhân giống bằng gieo hạt chủ yếu sử dụng để sản xuất gốc ghép. Các phương pháp nhân giống mận phổ biến hiện nay được dùng: 2.1. Chiết cành Chọn những cây mận ra quả tốt, chọn cành ở vị trí ngang tầm tán nơi có nhiều ánh sáng, đường kính cành 0,8-1,0cm. Khoanh vỏ, bó bầu như chiết các loại cây ăn quả khác. Khi cành chiết đã ra rễ thì cắt giâm cho ổn định rồi mới đánh đi trồng khi thời tiết thuận lợi. Thời vụ chiết: Tháng 2-3 và tháng 8-9. Các giống mận Tam Hoa trước đây ở các vùng đều phổ biến cách nhân giống này. 2.2. Ghép Mận có thể ghép trên gốc mận đắng hoặc gốc đào thóc vào tháng 8-9, khi gốc ghép có đường kính 0,8-1,0cm. Muốn vậy phải chuẩn bị gốc ghép bằng các cây gieo hạt từ vụ xuân. Kiểu ghép: Có thể ghép cành (kiểu ghép cành bên, kiểu ghép nối ngọn, ghép áp) hoặc ghép mắt (Kiểu ghép mắt nhỏ có gỗ, kiểu của sổ mở....) 2.3. Dùng rễ mầm Do đặc điểm của mận là rễ ăn nông, vì vậy khi làm cỏ, bón phân, lưỡi cuốc thường làm đứt các rễ mận và từ chỗ rễ đứt bật lên cây con, lợi dụng khả năng tái sinh của rễ người ta chủ động tạo ra các rễ mầm bằng cách đào rãnh xung quanh cây để làm đứt bật các rễ con. Khi cây con lớn cao 40-50cm có thể đánh đi trồng hoặc tận dụng làm gốc ghép cho các giống mận tốt. Chú ý không áp dụng hình thức này đối với các cây mận ghép bởi gốc ghép là các cây mận dại và mầm rễ cũng là mầm dại. 3. Kỹ thuật trồng, chăm sóc 3.1. Kỹ thuật trồng 8
3.1.1. Thời vụ Thời vụ trồng mận trồng tốt nhất là vào tháng 1-2 trước khi cây nảy lộc và đã có mưa xuân. Trồng vào vụ này ta có thể đánh rễ trần mà trồng vẫn đạt tỷ lệ sống rất cao, trên 90%. 3.1.2. Chọn đất và làm đất + Chọn đất: Nên chọn đất thích hợp với sinh trưởng, phát triển của mận. Đất có tầng canh tác dày, mầu mỡ dễ thoát nước. Nếu trồng mận thành khu vực lớn phải thiết kế hệ thống đường giao thông, đai rừng chắn gió, hệ thống trống xói mòn trên đất dốc. Trên đất mới khai thác cần đào bỏ các gốc cây rừng, trồng phân xanh trước khi trồng mận 1-2 vụ để cho đất thuần thục. Nếu trên đất dốc nhất thiết phải đào hố theo đường đồng mức và có các băng phân xanh bằng cốt khí, muồng....để giữ đất, giữ ẩm hạn chế xói mòn, chú ý sử dụng thước chữ A để xác định các đường đồng mức trên đất dốc. Trong những năm đầu của thời kỳ kiến thiết cơ bản ở giữa các hàng mận nên trồng các cây công nghiệp ngắn ngày thuộc họ đậu như: Đỗ, đậu tương, lạc...để tăng hiệu quả kinh tế, làm cho đất mầu mỡ và có nguồn phân hữu cơ tại chỗ bón cho cây. + Làm đất: Cày bừa kỹ toàn vườn, dọn sạch cỏ dại. 3.1.3. Mật độ, khoảng cách Việc xác định mật độ, khoảng cách trồng mận phải phụ thuộc vào độ màu mỡ của đất trồng, giống mận, loại ghép. - Đất tốt trồng thưa, đất xấu trồng dày. - Mỗi giống mận thích hợp với một khoảng cách trồng: Mận Tam hoa trồng thưa, mận Thép trồng dày. - Có thể trồng với mật độ, khoảng cách sau: + Đối với giống mận tam hoa ta có thể trồng 5mx5m hoặc 4mx4m (400-600 cây/ ha) + Đất tốt: 5m5m, 400 cây/ha. Hình 3: Vườn mận thời kỳ ra hoa + Đất xấu: 4m4m, 625 cây/ha. 3.1.4. Đào hố, bón lót phân Sau khi cày bừa kỹ toàn vườn, đào hố sâu 505050cm, để đất mặt riêng, đất ở đáy hố riêng. 9
Bón lót cho mỗi hố: 30-50 kg phân hữu cơ + 0,5kg Supe Lân + 0,5kg vôi bột. Trộn đều phân với lớp đất mặt đưa xuống đáy hố. Lấp đất đầy hố không để đọng nước mưa. Việc làm đất và đào hố, bón lót phải tiến hành trước khi trồng 1-2 tháng, đợi thời tiết tốt sẽ trồng cây. 3.1.5. Cách trồng Khi thời tiết thuận lợi thì đưa cây ra trồng. Ở những hố đã chuẩn bị, dùng cuốc moi một hốc ở chính giữa hố, đặt cây thẳng đứng vào hốc đã moi (chú ý bóc bầu nilon hoặc giấy Poli Êtylen ở bên ngoài bầu). Nếu là cây rễ trần không để rễ bị gấp trong hố. Đưa đất tơi nhỏ lấp kín bầu (đối với cây ghép lấp kín đất bằnh cách mắt ghép 5-8cm), dùng tay ấn nhẹ cho đất tiếp xúc chặt với rễ cây. Dùng cỏ hoặc rơm rạ mục phủ quanh gốc để giữ độ ẩm cho cây khi tưới nước không làm dí đất. Dùng que dài 50-60cm cắm nghiêng khoảng 450 để giữ vững cây. Tưới nước đẫm cho mỗi gốc 5-10 lít nước. Nếu nắng phải cắm cây che nắng cho cây mới trồng. 3.2. Chăm sóc 3.2.1. Quản lý vườn cây - Sau trồng 1 tháng tiến hành trồng dặm cây bị chết để đảm bảo mật độ vườn mận. khoảng 1-2 tháng sau trồng (khi cây đã bén rễ, hồi xanh) có thể tưới nước giải, nước phân lợn pha loãng theo tỉ lệ 1/10, cách gốc 50-60cm. - Luôn làm sạch cỏ. Dùng rơm, rạ phủ gốc để chống cỏ dại và giữ ẩm. Mận ưa đất ẩm, do vậy nếu có điều kiện thì tưới nước cho mận ở thời kỳ ra hoa, hình thành quả và quả lớn. Nếu bị hạn ở thời kỳ này thường gây hiện tượng rụng quả và quả nhỏ. 3.2.2. Tạo hình, tỉa cành - Tạo hình: Khi cây mận cao 80-100cm cần bấm ngọn cách mặt đất 80cm. Chọn để lại 4-5 cành cấp 1 phân bố đều các phía. Cắt tỉa hết các cành không cần thiết. Trên cành cấp 1 khi dài 60-70cm, tiến hành bấm ngọn và nuôi dưỡng 2-3 cành cấp 2. Làm liên tục như vậy ta sẽ được cây mận có khung tán vững chắc, cân đối. - Cắt tỉa cành non: Từ khi cây có quả, hàng năm chỉ cắt tỉa cành hương, cành khô, cành bị sâu bệnh. Bắt đầu từ năm sai quả (năm thứ 7-8 trở đi) dùng cưa cắt bỏ những cành già cỗi (vết cắt sát vào thân) để duy trì bộ tán và kéo dài thời gian sai quả. Nguyên tắc đốn tỉa mận là: Đốn tỉa cành quả mọc quá chen chúc, đốn ngắn lại cành già cỗi, nuôi cành mới thay thế. Khống chế chiều cao cây khoảng 3,5m, tạo thông thoáng giúp cây quang hợp tốt. 3.2.3. Tỉa quả - Mận thường rất sai quả, nếu quả quá nhiều thường gây hiện tượng quả nhỏ và quả nặng làm gẫy cành, bởi cành mận rất giòn. - Quả sau khi tỉa đều, to, mã quả đẹp hơn không tỉa. 10
Cách tỉa: Chúng ta có thể tỉa mận bằng tay, đợi khi đến tháng 4 khi quả to bằng hạt đỗ tương thì tỉa, nên căn cứ vào thế cây, lượng cành lá và số quả trên cây để quyết định tỉa nhiều hay ít. Thứ tự tỉa quả tiến hành từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài. 3.2.4. Bón phân + Lượng phân bón cho mận theo các độ tuổi Bảng 1: Lượng phân bón cho mận theo các độ tuổi Tuổi cây Lượng phân bón theo tuổi cây (kg/cây) Loại phân 1 năm 3 năm 5 năm 10 năm > 15 năm Phân chuồng 10 15 20 80 35-40 (hoai mục) Supe Lân 0,1 0,2 0,5 0,7 0,8-1,0 Đạm U rê 0,3 0,5 1,0 1,5 1,8-2,0 Clorua Kali 0,1 0,1 0,3 0,5 0,6-0,8 Vôi bột 0,2 0,3 0,5 0,8 1,0 + Thời gian bón và lượng bón mỗi lần: - Bón nuôi lộc, nuôi quả: Tháng 2-3, bón 50% đạm Ure + 30% Kaliclorua. - Bón phục sức cho cây: Tháng 6-7, bón 50% đạm Ure+ 40% Kaliclorua. - Bón thúc chuẩn bị ra hoa: Tháng 11-12, 100% (Hữu cơ + Vôi+ Lân) + 30% Kaliclorua. + Cách bón: - Phân vô cơ: Rắc đều phân xung quanh hình chiếu tán cây rộng 20-30cm, dùng cuốc xới nhẹ sâu 5-7 cm để trộn lẫn với đất. - Phân hữu cơ: Đào rãnh xunh quanh hình chiếu của tán cây rộng 20cm, sâu 20cm trộn đều phân chuồng với vôi, rải đều xuống rãnh, lấp đất. Ngoài ra có điều kiện thì tưới thúc bằng nước giải và bổ sung dinh dưỡng bằng cách phun phân lên lá. Phun theo hướng dẫn trên bao bì. 3.2.5. Phòng trừ sâu bệnh Trên núi cao, điều kiện khí hậu thích hợp, cây mận mọc khỏe, không có sâu bệnh đáng kể. Tuy vậy khi trồng tập trung với số lượng lớn và trồng các giống mận ngon, quả to thì vẫn có một số loại sâu bệnh chính sau: 11
+ Bệnh chảy gôm. Thường xuất hiện ở mận, mận khi bị sâu đục thân hoặc bị các vết thương cơ giới ở thân, cành. Phòng trừ bằng cách: Hạn chế sâu đục thân, khi đốn phải dùng dao sắc, cưa để vết thương chóng lành, khi cây bị bệnh dùng nước vôi hoặc Boocđô để quét vào vết bệnh, hàng năm sau thu hoạch quả phải làm vệ sinh gốc cây và quét vôi gốc. Hình 4: Bệnh chảy gôm trên thân cây + Bệnh khô cành : Bệnh do vi khuẩn gây ra làm cho các cành mận khô và làm cho lá quả ở các cành bị bệnh héo. Bệnh làm giảm năng suất và chất lượng của quả. Phòng trừ bằng cách: Vệ sinh vườn, cắt cành bị khô héo đem đốt. Chọn gốc ghép có khả năng chống bệnh, ghép trên gốc mận chua, bệnh ít xuất hiện hơn. + Sâu đục thân, đục ngọn: Là sâu non của các loại xén tóc màu nâu, màu xanh. Sâu đục vào ngọn làm cho ngọn héo, sâu đục vào thân làm cho cành gãy khi có gió bão. Cách phòng trừ: Tháng 5-6 bắt xén tóc hoặc phun thuốc để trứng ung. Khi thấy ngọn héo cần cắt ngay chỗ héo, tiêu hủy để giết sâu non. Khi thấy vết phân đùn ra ở ngang thân, cành cần lấy bông thấm Ofatox nhét vào lỗ đục để sâu bị Hình 5: Sâu đục thân, đục ngọn mận thuốc xông hơi chết. + Sâu róm: Xuất hiện tháng 5,7, sâu róm ăn lá làm giảm diện tích quang hợp, hạn chế sinh trưởng của cây. Phòng trừ: Phun Ofatox hoạc Trebon nồng độ 0,1-0,2%. 3.3. Thu hoạch và bảo quản + Thu hoạch: Mận chín vào tháng 5-6 khi chín vỏ mận chuyển màu biểu hiện đặc điểm của giống. Hái xanh hay chín tuỳ theo mục đích sử dụng. Nếu phải vận chuyển đi xa thì nên hái hơi xanh, nếu thu hoạch quá chín sẽ làm quả giập nát. Nếu ăn tươi tại chỗ hoặc chế biến thì 12
nên hái quả vừa chín. Khi hái ta có thể bắc thang hái quả trên cao, đưa quả vào gùi, sọt để quả không bị dập nát, chú ý bảo vệ lớp phấn của vỏ quả. Tránh vít cành hái quả dễ bị gãy cành. Thứ tự thu hái: Từ dưới lên trên, từ ngoài vào trong. - Căn cứ vào thời gian chín của quả. - Thời gian từ nở hoa đến quả chín của từng giống - Mầu sắc vỏ quả - Độ khó, dễ của rụng quả + Bảo quản: Sau khi thu hoạch nên vận chuyển ngay đến nơi tiêu thụ hay chế biến. Nếu phải bảo quản không nên chất đống, cần rải mỏng để giảm hô hấp hoặc bảo quản trong kho lạnh ở nhiệt độ 12,8-15,6 0C, ẩm độ 80-90% trong thời gian 2 tuần. CÂU HỎI ÔN TẬP 1. Trình bày giá trị kinh tế và yêu cầu ngoại cảnh của cây mận. 2. Hãy nêu các phương pháp nhân giống mận hiện nay. 3. Trình bày các biện pháp kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản mận. 13
III. THỰC HÀNH KỸ THUẬT GIEO ƯƠM HẠT, NHÂN GIỐNG, TRỒNG, CHĂM SÓC CÂY MẬN 1. Địa điểm thực hiện: Tại vườn đồi, trang trại, mô hình kinh tế hộ… 2. Thời gian thực hiện: 9 giờ 3. Điều kiện thực hiện - Sau khi đã học xong bài Kỹ thuật trồng cây mận. - Đã chuẩn bị hiện trường, dụng cụ lao động (dao, kéo cắt tỉa cành, dao chiết cành, cuốc, bình bơm, xô, chậu…), quần áo bảo hộ lao động (Khẩu trang, gang tay, ủng, áo mưa…), vật tư (cây giống, hạt giống, phân bón các loại, thuốc kích thích sinh trưởng, thuốc bảo vệ thực vật, các loại). 4. Trình tự thực hiện: Nội dung 1: Nhân giống mận (4 giờ) TRÌNH TỰ THỰC HIỆN VÀ QUY TRÌNH KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG MẬN Dụng cụ, vật Phương pháp TT Nội dung Yêu cầu kỹ thuật tư thao tác - Kéo cắt - Chọn cây - Chọn những cây mận ra quả tốt, chọn cành, dao mẹ, chọn cành cành ở vị trí ngang tầm tán nơi có chiết ghép, chiết. nhiều ánh sáng, đường kính cành 0,8- xô, chậu.... - Dùng dao 1,0cm. - Cành chiết, khoanh, bóc nilon, dây vỏ. - Khoanh, bóc vỏ, cạo tượng tầng, bó 1 Chiết cành bầu như chiết các loại cây ăn quả khác. buộc, Thuốc - Dùng tay bó KT ra rễ, bầu - Khi cành chiết đã ra rễ thì cắt giâm phân chuồng, cho ổn định rồi mới đánh đi trồng khi rơm rạ, hoặc thời tiết thuận lợi. trấu, mùn - Thời vụ chiết: T2-T3 và T8-9. cưa, nước.... - Chọn cây gốc + Kiểu ghép: Có thể ghép cành (kiểu ghép, mắt ghép cành bên, kiểu ghép nối ngọn, - Kéo cắt ghép. ghép áp) hoặc ghép mắt (Kiểu ghép cành, dao - Dùng tay và mắt nhỏ có gỗ, kiểu của sổ mở....) chiết ghép. kéo cắt ngọn + Kỹ thuật ghép: 2 Ghép - Cây gốc gốc ghép. - Chọn cây gốc ghép có đường kính 0,8 - ghép, mắt - Chẻ gốc 1,0cm. Mắt ghép đủ tiêu chuẩn. ghép, nilon, ghép. - Dùng tay và kéo cắt ngọn gốc ghép. dây buộc - Đưa mắt - Chẻ gốc ghép. ghép vào gốc - Đưa mắt ghép vào gốc ghép sao cho 14
ghép. trùng khít . - Cuốn ni lon - Cuốn nilon xung quanh mắt ghép theo xung quanh kiểu lợp mái nhà cho kín và khít, hở mắt ghép. mắt ghép. - Tạo ra các rễ mầm bằng cách đào - Chọn cây rãnh xung quanh cây để làm đứt bật mận làm các rễ con. Dùng rễ giống. - Cuốc, dao. - Khi cây con lớn cao 40-50cm có thể mầm 3 - Cây mận - Dùng cuốc đánh đi trồng hoặc tận dụng làm gốc giống. đánh cây con ghép cho các giống mận tốt. Chú ý đem trồng. không áp dụng hình thức này đối với các cây mận ghép bởi gốc ghép là các cây mận dại và mầm rễ cũng là mầm dại. Nội dung 2: Trồng mận (5 giờ) TRÌNH TỰ THỰC HIỆN VÀ QUY TRÌNH KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC MẬN Dụng cụ, Phương pháp TT Nội dung Yêu cầu kỹ thuật vật tư thao tác Thời vụ trồng mận trồng tốt nhất là vào tháng 1-2 trước khi cây nảy lộc và đã có Bước 1: Xác 1 mưa xuân. Trồng vào vụ này ta có thể định thời vụ đánh rễ trần mà trồng vẫn đạt tỷ lệ rất cao, trên 90%. - Nên chọn đất có tầng canh tác dày, mầu Cuốc, Quan sát lựa mỡ dễ thoát nước. Trên đất dốc nhất thiết xẻng chọn đất trồng phải đào hố theo đường đồng mức và có Bước 2: và có thể dùng các băng phân xanh bằng cốt khí, 2 Chọn đất và cày, bừa, cuốc, muồng....để giữ đất, giữ ẩm hạn chế xói làm đất xẻng làm đất mòn. - Cày bừa kỹ toàn vườn, dọn sạch cỏ dại. - Đất tốt trồng thưa, đất xấu trồng dày. Thước Đo, đánh dấu - Mỗi giống mận thích hợp với một Bước 3: Xác dây để xác định khoảng cách trồng: Mận Tam Hoa trồng 3 định mật độ, mật độ, thưa, mận Thép trồng dày. khoảng cách khoảng cách - Có thể trồng với mật độ, khoảng cách sau: 15
+ Đối với giống mận Tam Hoa ta có thể trồng 5x5m hoặc 4x4m (400-600 cây/ ha) + Đất tốt: 5m5m, 400 cây/ha. + Đất xấu : 4m4m, 625 cây/ha. - Đào hố sâu: 505050cm, để đất mặt - Cuốc, Dùng cuốc, riêng, đất ở đáy hố riêng. xẻng, xô, xẻng đào hố, chậu. sau đó bón lót - Bón lót cho mỗi hố: 30-50 kg phân hữu Bước 4: - BHLĐ. phân và lấp cơ + 0,5kg Supe lân + 0,5kg vôi bột. Trộn 4 đều phân với lớp đất mặt đưa xuống đáy Đào hố, bón - Các loại kín đất lót phân phân bón hố. Lấp đất đầy hố không để đọng nước lót mưa. Việc làm đất và đào hố, bón lót phải tiến hành trước khi trồng 1-2 tháng, đợi thời tiết tốt sẽ trồng cây. Ở những hố đã chuẩn bị, dùng cuốc moi Cuốc, Dùng cuốc một hốc ở chính giữa hố, đặt cây thẳng xẻng, cọc, moi hố giữa đứng vào hốc đã moi. Nếu là cây rễ trần Bước 5: rơm rác, tâm hố, đặt không để rễ bị gấp trong hố. Đưa đất tơi 5 Cách trồng cây giống. cây và lấp đất. nhỏ lấp kín bầu ( đối với cây ghép lấp kín đất bằnh cách mắt ghép 5-8cm), dùng tay ấn nhẹ cho đất tiếp xúc chặt với rễ cây. Dùng que dài 50-60cm cắm nghiêng 450 để giữ vững cây. - Tưới nước giữ ẩm. Ô doa, Tưới nước, tủ nước gốc, cắt tỉa, - Tủ gốc, làm cỏ, trồng dặm. Bước 6: sạch, dao, bón phân, - Tạo hình, cắt tỉa. 6 Chăm sóc kéo, bình phun thuốc bơm, - Bón thúc. BHLĐ, - Phòng trừ sâu bệnh phân bón 5. Tổ chức thực hiện: Chia nhóm thực hành tại hiện trường. Sau khi thực hành trồng mận, học sinh phải thực hiện chăm sóc hàng ngày theo qui trình kỹ thuật 16
BÀI 2: KỸ THUẬT TRỒNG CÂY HỒNG I. MỤC TIÊU - Trình bày được giá trị kinh tế, yêu cầu điều kiện ngoại cảnh và kỹ thuật nhân giống, trồng, chăm sóc cây hồng, thu hoạch và bảo quản quả hồng; - Thực hiện được trình tự các bước nhân giống, trồng, chăm sóc, thu hoạch hồng đúng kỹ thuật, đạt được định mức theo quy định; - Đảm bảo an toàn lao động, tiết kiệm vật tư. II. NỘI DUNG BÀI HỌC 1. Giới thiệu chung về cây hồng 1.1. Giá trị kinh tế Cây hồng là cây ăn quả nhiệt đới có giá trị kinh tế khá cao, sản phẩm rất dễ tiêu thụ trên thị trường trong nước cũng như quốc tế. Là cây ăn quả quan trọng của các nước châu Á như: Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên.... Về giá trị dinh dưỡng: Quả hồng có chứa khoảng trên dưới 17% đường tổng số, nhiều sinh tố (vitamin A, B1, B2, C, PP...) đặc biệt có chứa hàm lượng iốt. Tai hồng để phơi khô chữa ho, nấc, đầy bụng, đái dầm. Ăn hồng hạ huyết áp, giảm đau ruột. Quả hồng có thể ăn tươi, sấy khô, làm mứt đều tốt. Hồng là cây ăn quả ít sâu bệnh, không kén đất, chịu hạn và chịu úng cũng tốt. Về mặt cảnh quan cây hồng khá đẹp: Thân cành thường nhẵn nhụi, ít vết sâu đục, nhựa chảy, các cành yếu thường khô rồi tự rụng nên tán cây luôn khỏe khoắn, xum xuê. Nếu được tạo tán cây hồng sẽ có khung tán đều, đẹp. Trên cây quả chuyển từ màu xanh sang vàng rồi đỏ trông rất đẹp mắt. Nhân dân ta trồng hồng để thu quả vào dịp Tết trung thu, một số giống cho thu quả vào dịp tết Nguyên đán càng có giá trị hơn. Hình 6: Cây hồng Cây hồng khả năng thích ứng rộng với các vùng sinh thái, năng suất cao và ổn định, chất lượng quả rất tốt, hiệu quả kinh tế cao. Nên chú ý phát triển hồng ở các tỉnh trung du và miền núi phía bắc. 1.2. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh 1.2.1. Khí hậu 17
- Nhiệt độ: Hồng là cây trồng nhiệt đới. Yêu cầu nhiệt độ 12-150C. Tuy nhiên có vùng mùa đông, nhiệt độ -100C cây vẫn không chết. Hàng năm cây hồng cần khoảng 800 giờ có nhiệt độ 8-110C để cây phân hóa hoa thuận lợi, nhiệt độ tối đa cho cây sinh trưởng 16-170C , cho phát triển quả 25-270C. Khi chín nhiệt độ thấp hơn 200C thì tốt, đặc biệt chênh lệch nhiệt độ ngày đêm càng lớn chất lượng quả càng cao, mã quả càng đẹp. - Lượng mưa: Yêu cầu lượng mưa hàng năm >1.500mm, nhất là mùa quả phát triển nếu thiếu nước dễ gây rụng quả. - Ánh sáng: Hồng ưa ánh sáng trực xạ, cường độ ánh sáng vừa phải. Nếu những ngày quá nắng gây bất lợi cho lá và quả. - Những vùng có bão vào tháng 8-10 cần có biện pháp phòng chống gió cho cây, để hạn chế rụng quả. 1.2.2. Đất đai Hồng không kén đất lắm, nhưng tốt nhất trên đất có tầng dày >70cm, thoát nước nhưng giữ được ẩm (đất phù sa ven sông, phù sa cổ, đất ven đồi núi). Hồng rấm ưa đất chua, pH = 5- 5,5 chịu được đất đồi, hồng ngâm ưa đất có pH =6, hợp với đất ẩm ven sông suối. 1. 3. Một số giống hồng có giá trị kinh tế được trồng ở nước ta Nhóm hồng không hạt hoặc rất ít hạt là nhóm có ý nghĩa kinh tế nhất. Cây hồng có nhiều quả không hạt hoặc có từ 1-3 hạt. Tùy vùng mà chúng có tên khác nhau, một số giống phổ biến được trồng hiện nay là: Hồng Hạc Trì: Quả to, khối lượng quả từ 100-150g/quả, quả dạng vuông đáy, vỏ quả xanh vàng, chín cây màu đỏ, thịt quả vàng nhạt, có cát, ăn giòn ngọt, thường chín vào tháng 8 âm lịch, phải ngâm, không có hạt hoặc ít hạt. Hồng này thường được trồng Tiên cát, Bạch Hạc Phú Thọ và một số tỉnh ở miền bắc. Hồng Thạch Thất: Có nguồn gốc từ làng Yên Thôn, Thạch Thất Sơn Tây. Hồng này được trồng nhiều ở quanh vùng hồ Núi Cốc, Thái Nguyên, quanh vùng hồ Thác Bà, Yên Bái gọi là hồng Bảo Lương. Giống này sinh trưởng khỏe, lá cây màu xanh đậm, to bản. Quả to, khối lượng trung bình khoảng 200g/quả. Quả chín màu đỏ sẫm, thịt quả mềm. Thời gian cất giữ lâu. Hồng Thạch Thất có ưu điểm rất sai quả và ít có hiện tượng quả ra cách năm. Hiện nay giống Hồng Thạch Thất đã được trồng ở nhiều vùng sinh thái khác Hình 7: Giống hồng ngâm Lục Yên 18
nhau như: Lào Cai, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên... Hồng Lạng Sơn: Có 2 loại là dạng quả lớn (65-100g/quả), dạng quả nhỏ (35-40g/quả). Khi chín vỏ màu xanh vàng, thịt quả vàng đỏ, không hạt, có nhiều cát, ăn giòn, ngọt, thơm, chất lượng rất tốt. Hồng Lạng Sơn trồng nhiều ở xã Bảo Lâm, Thạch Đan, ngoài ra còn trồng rải rác ở một số địa phương của tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Tuyên Quang. Hồng Lạng Sơn chín vào dịp trung thu, thường ngâm để khử chát mới ăn được. Ngoài ra còn có các giống hồng: Hồng Nghi Xuân (Nghệ An), hồng Lý Nhân (Hà Nam), hồng Việt Cường (Thái Nguyên), hồng ngâm Lục Yên... cũng đang được trồng rải rác tại các địa phương hiện nay. 2. Kỹ thuật nhân giống Không nên nhân giống hồng bằng trồng hạt vì lâu cho quả và thường có biến dị. Mặt khác những giống hồng có giá trị thường không có hạt nên phải nhân giống bằng phương pháp vô tính. Sau đây là một số phương pháp nhân giống hồng hiện nay: 2.1. Ghép Hồng Có thể nhân giống hồng bằng cách ghép mắt hoặc cành. Gốc ghép nên chọn những gốc hồng lá nhẵn, có nhiều hạt chắc, khả năng chống chịu tốt. Hạt hồng thu vào tháng 9-10, rửa sạch lớp màng nhầy, bảo quản khô trong cát hoặc trong tủ lạnh, đầu vụ xuân năm sau đem gieo (T12-1). Chăm sóc cho gốc ghép sinh trưởng tốt, khi đường kính thân đạt 1cm có thể ghép vào tháng 8-9. Đây là thời vụ tốt nhất cho cây ghép sinh trưởng, đồng thời mắt ghép dễ tìm và dễ sống. Có thể ghép mắt nhỏ có gỗ hay ghép cành luồn vỏ. Mắt ghép nên chọn trên cành 1 tuổi (sinh ra đầu vụ xuân), cành mọc ngoài tán, tốt nhất là lấy các mắt ở giữa cành, cây ghép vụ này được trồng vào vụ xuân năm sau. Trường hợp gốc ghép còn quá nhỏ, cần chăm sóc tiếp để ghép vào vụ đông xuân ( tháng 12 - tháng 2). Vụ này nên ghép cành (ghép nêm hoặc nối ngọn). Cây ghép vụ này được trồng vào vụ xuân hè hoặc vụ thu. Khi ghép thao tác nhanh, để tránh hiện tượng chất tamin trong cây khi tiếp xúc với không khí bị oxi hoá tạo nên một lớp phủ, ngăn cản sự tiếp hợp giữa gốc ghép và mắt ghép, giảm tỷ lệ sống của cành ghép. Hình 8: Ghép cải tạo tán trên cây hồng 2.2. Nhân giống bằng rễ 19
Chọn cây mẹ trồng từ rễ, sinh trưởng và cho quả tốt, khi thu hết quả lá rụng hết để khai thác rễ. Rễ hồng cắt thành những đoạn ngắn từ 7-10cm. Nhát cắt phải gọn, không làm giập vỏ rễ. Chấm đầu gốc của hom vào tro hoặc chất kích thích sinh trưởng. Sau đó cắm vào luống đất đã làm kỹ hoặc vào túi bầu nilon đã chuẩn bị sẵn. Giữ ẩm tốt, cuối tháng 1, tháng 2 (âm lịch) rễ nảy mầm, cần chăm sóc mầm phát triển, khi rễ mọc tốt mới đem trồng (tháng 3 - tháng 4). Những cây chưa đủ tiêu chuẩn cần tiếp tục chăm sóc để trồng vào vụ thu. 3. Kỹ thuật trồng và chăm sóc 3.1. Kỹ thuật trồng 3.1.1. Thời vụ - Gieo hạt làm cây gốc ghép: Gieo trồng vào tháng 12 - tháng 1. - Ghép hồng tốt nhất vào tháng 8 - tháng 9, trồng vào vụ xuân năm sau. Ghép hồng vào tháng 12- tháng 2, trồng vào vụ xuân hè hoặc vụ thu. - Nhân giống bằng rễ: Khai thác rễ vào khoảng tháng 11-12 (âm lịch). Giâm rễ vào đất hoặc bầu nilon, khi nảy mầm, rễ mọc tốt đem trồng vào khoảng tháng 3 - tháng 4. Hình 9: Phương pháp ghép cành bên trên cây hồng 3.1.2. Chọn đất và làm đất + Chọn đất: Cây hồng không kén đất lắm, nhưng tốt nhất trên đất có tầng dày ≥ 70cm. Đất phải thoát nước nhưng giữ được ẩm như: đất phù sa ven sông hồng, phù sa cổ, đất ven đồi núi. Hồng giấm ưa đất chua, pH = 5-5,5 chịu được đất đồi; hồng ngâm ưa đất có pH = 6, hợp với đất ẩm ven sông suối. + Làm đất: Đất có điều kiện thì cày bừa kỹ, làm sạch cỏ dại. Đất dốc cần làm thành băng theo đường đồng mức. Đất bãi, đất vườn thì chia lô, đào hố theo qui cách. 3.1.3. Mật độ, khoảng cách Giống sinh trưởng khoẻ, hố cách hố: 8m x 8m (160 cây/ha). Giống sinh trưởng kém hơn thì khoảng cách hố: 6m x 6m (280 cây/ ha). Đất đồi trồng dày hơn đất bãi. Có thể trồng dày ngay từ đầu, rồi khi giao tán sẽ bớt một cây ở giữa tạo khoảng cách là 4m x 4m, sau 7-10 năm, cây giao tán thì đào bớt đi một cây, tận dụng rễ để nhân giống cung cấp cho sản xuất. 20