Hiện trạng khai thác thủy sản ở Quảng Ninh và những tác động tới môi trường tự nhiên

Nguyễn Thị Hồng và đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 83(07): 127 - 132<br /> <br /> HIỆN TRẠNG KHAI THÁC THỦY SẢN Ở QUẢNG NINH<br /> VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG TỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN<br /> Nguyễn Thị Hồng1, Nguyễn Thị Thu Cẩm2*<br /> 1<br /> Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên<br /> Học viên cao học K17 – Trường ĐH Sư phạm – ĐH Thái nguyên<br /> <br /> 2<br /> <br /> Thủy sản là ngành kinh tế có vai trò quan trọng trên nhiều phương diện: kinh tế, văn hóa, xã hội, an<br /> ninh quốc phòng và những tác động đến môi trường sinh thái. Với điều kiện tự nhiên khá thuận lợi,<br /> nghề khai thác thủy sản ở Quảng Ninh trong những năm qua đã có những bước phát triển đáng kể và<br /> đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển chung kinh tế của tỉnh. Tuy nhiên với tốc độ khai thác như<br /> hiện nay nguồn lợi thủy sản ở Quảng Ninh ngày một suy giảm, nhất là vùng gần bờ, do tàu thuyền tập<br /> trung cạnh tranh khai thác với mật độ cao, sử dụng các phương pháp đánh bắt mang tính hủy diệt như<br /> chất nổ, chất độc, xung điện…để khai thác vào mùa vụ sinh sản, giai đoạn còn nhỏ của các loài thủy<br /> sản, dẫn đến một số loài có nguy cơ cạn kiệt ở hầu hết các vùng nước ngọt, mặn, lợ, phá vỡ môi trường<br /> sinh thái, chất lượng sống của một số loài bị đe dọa, một số vùng còn có dấu hiệu ô nhiễm môi trường<br /> nước. Trước tình hình đó, yêu cầu các cơ quan ban ngành cần thực hiện các giải pháp sau một cách<br /> đồng bộ: quy hoạch tổng thể lại ngành thủy sản, chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp một cách hợp lí ở cả<br /> hai tuyến khai thác, phát triển nhân lực, tổ chức lại chuỗi sản xuất,…nhằm phát triển ngành thủy sản<br /> theo hướng nhanh và bền vững.<br /> Từ khóa: Khai thác, thủy sản, tác động, môi trường, tài nguyên<br /> <br /> MỞ ĐẦU *<br /> Thủy sản đã trở thành một ngành kinh tế quan<br /> trọng của đất nước, hàng năm đem về cho<br /> nước ta một nguồn ngoại tệ lớn, phục vụ tái<br /> đầu tư thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại<br /> hoá đất nước. Thuỷ sản còn được đánh giá là<br /> thực phẩm giàu chất đạm, cung cấp nguồn<br /> dinh dưỡng thiết yếu cho con người, đồng thời<br /> giữ vai trò an ninh lương thực quốc gia, tạo<br /> việc làm và tăng thu nhập cho hàng ngàn lao<br /> động, góp phần xoá đói giảm nghèo cho đất<br /> nước. Ngành thủy sản của nước ta trong<br /> những năm gần đây đã có sự phát triển vượt<br /> bậc và đạt được nhiều kết quả to lớn. Hiện nay<br /> nước ta đã trở thành nước xuất khẩu thủy sản<br /> đứng thứ 6 trên thế giới, đứng thứ 3 thế giới<br /> về sản lượng thủy sản nuôi trồng và đứng thứ<br /> 13 thế giới về sản lượng khai thác hải sản.<br /> Quảng Ninh là một tỉnh thuộc khu vực Đông<br /> Bắc Bộ, là một trong những địa phương ở<br /> nước ta có nhiều điều kiện tự nhiên thuận lợi<br /> để phát triển kinh tế thủy sản và có tiềm năng<br /> khai thác thủy sản to lớn. Ngư trường vùng<br /> biển Quảng Ninh có diện tích khoảng 2.600<br /> hải lý vuông, được Bộ Nông nghiệp và PTNT<br /> *<br /> <br /> Tel: 0983261987; Email: nguyenthucam@gmail.com<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> xác định “Ngư trường Quảng Ninh – Hải<br /> Phòng là một trong 4 ngư trường khai thác<br /> trọng điểm của cả nước”. Vùng biển có độ sâu<br /> từ 30m nước trở vào là khu vực sinh sản và<br /> sinh trưởng của nhóm cá nổi như cá trích, cá<br /> nục, cá lầm và mực ống…Các loài cá tầng đáy<br /> cư trú và sinh sản vùng gần bờ, cồn rạn san hồ<br /> như cá song, cá hồng, cá tráp, cá trai và các<br /> loại tôm he, tôm sắt, tôm bột…Vùng ven bờ<br /> tỉnh Quảng Ninh có hàng ngàn hòn đảo lớn<br /> nhỏ đã tạo thành những áng, vụng kín gió là<br /> nơi cư trú, sinh trưởng và sinh sản của nhiều<br /> loại có giá trị kinh tế cao. Biển Quảng Ninh<br /> có những bãi tôm, bãi cá sinh trưởng tự<br /> nhiên như bãi tôm vùng hòn Mỹ, hòn Miều,<br /> vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long, vịnh Cô<br /> Tô,…<br /> Theo số liệu điều tra của Viện nghiên cứu Hải<br /> sản Hải Phòng, Quảng Ninh hiện có 168 loài<br /> hải sản (chiếm 25,3%) thuộc 117 giống trong<br /> 69 họ (chiếm 51%) so với tiềm năng hải sản<br /> có trong vịnh Bắc Bộ, trong đó có nhiều loài<br /> hải sản có giá trị kinh tế cao như cá thu, cá<br /> nhụ, cá song…Trữ lượng nguồn lợi hải sản<br /> của Quảng Ninh lên tới 82.000 tấn, trong đó<br /> trữ lượng hải sản gần bờ là 38.000 tấn và xa<br /> bờ 44.000 tấn. Khả năng khai thác cho phép là<br /> 29.000 tấn, chiếm 35,6% so với trữ lượng,<br /> 127<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng và đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> trong đó khả năng được phép khai thác gần bờ<br /> là 11.600 tấn và xa bờ là 17.600 tấn [2]. Với<br /> tiềm năng như vậy tỉnh Quảng Ninh được<br /> Đảng, Nhà nước và nhân dân quan tâm đầu tư<br /> lớn cho phát triển kinh tế thủy sản, trong đó<br /> có các hoạt động sản xuất khai thác thủy sản.<br /> HIỆN TRẠNG KHAI THÁC THUỶ SẢN Ở<br /> QUẢNG NINH<br /> Nhờ những tiềm năng to lớn của tỉnh để phát<br /> triển thủy sản, cùng với những chính sách<br /> khuyến khích phát triển thủy sản và nhu cầu lớn<br /> của thị trường trong những năm qua, hoạt động<br /> khai thác thủy sản ở tỉnh Quảng Ninh ngày càng<br /> phát triển mạnh mẽ, sản lượng và giá trị của<br /> ngành thủy sản không ngừng tăng lên.<br /> Sản lượng khai thác thủy sản tăng nhanh trong<br /> những năm qua, năm 2001 sản lượng thủy sản<br /> khai thác là 20.000 tấn, đến năm 2009 là<br /> 51.256 tấn. Qua 9 năm sản lượng thủy sản<br /> khai thác tăng 31.256 tấn, tăng gấp 2,6 lần.<br /> Trong tổng sản lượng khai thác thủy sản, cá<br /> chiếm tỉ trọng chủ yếu. Năm 2009 trữ lượng<br /> cá biển đạt 28.000 tấn, gấp 1,1 lần năm 2005<br /> [4].<br /> Giá trị sản xuất trong lĩnh vực khai thác thủy<br /> sản cũng theo đó mà tăng lên mạnh mẽ, đóng<br /> góp ngày càng nhiều vào thu nhập của tỉnh.<br /> Năm 2005 giá trị sản suất của ngành là 435,0<br /> tỉ đồng, đến năm 2009 là 620,4 tỉ đồng, tăng<br /> gấp 1,4 lần [4].<br /> Số lượng tàu thuyền tham gia khai thác thủy<br /> sản ở Quảng Ninh cũng tăng khá nhanh trong<br /> các năm qua. Năm 2002 toàn ngành có 7.198<br /> tàu, tổng công suất là 114550 CV*, trong đó<br /> khai thác hải sản gần bờ có 7.008 chiếc, đến<br /> năm 2008 có 11.475 tàu, số tàu có công suất<br /> trên 90 CV là 152 chiếc. Năm 2009 có 12.077<br /> tàu, số tàu đánh bắt hải sản xa bờ là 156 chiếc<br /> [4]. Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu thì<br /> hiện nay số lượng tàu thuyền vẫn phát triển<br /> một cách tự phát, không theo định hướng qui<br /> hoạch phát triển biển, chủ yếu là phát triển các<br /> tàu thuyền có công suất nhỏ khai thác gần bờ,<br /> *<br /> <br /> CV là viết tắt của từ tiếng Pháp: cheval-vapeur, nghĩa<br /> là mã lực hay sức ngựa<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 83(07): 127 - 132<br /> <br /> chiếm gần 97% tổng số tàu của toàn tỉnh. Để<br /> giảm áp lực cho nguồn lợi ven bờ, số tàu đánh<br /> bắt xa bờ có tăng nhưng chiếm tỉ trọng chưa<br /> cao. Trong năm 2009 có 8 tàu công suất 90<br /> CV trở lên được đóng mới làm nghề khai thác<br /> và dịch vụ hậu cần nghề cá, bổ sung vào đội<br /> tàu khai thác xa bờ của tỉnh. Việc gia tăng số<br /> lượng tàu đánh bắt xa bờ ngoài ý nghĩa về<br /> kinh tế, tạo nhiều nguồn nguyên liệu chế biến<br /> xuất khẩu, giải quyết việc làm cho nhiều<br /> người lao động mà còn góp phần đảm bảo an<br /> ninh quốc phòng trên biển và bảo vệ nguồn lợi<br /> thủy sản gần bờ. Số lượng tàu tăng nên công<br /> suất khai thác cũng có xu hướng tăng. Năm<br /> 2000 là 10,1 nghìn CV, đến năm 2008 đã lên<br /> tới 22,8 nghìn CV (gấp 2,25 lần) [4].<br /> Chủng loại tàu máy thay đổi theo hướng giảm<br /> tỉ lệ tàu thuyền nhỏ, tăng tỉ lệ tàu thuyền lớn.<br /> Trước việc số lượng và công suất tàu thuyền<br /> tăng nhanh, công tác quản lí tàu cá cũng được<br /> chú trọng. Hiện nay đã có 95% tàu cá được<br /> đăng kí đăng kiểm, một con số khá cao từ<br /> trước tới nay. Mặt khác do có quyền lợi kinh<br /> tế nên ngư dân cũng chủ động gặp cơ quan<br /> nhà nước để đăng kí. Số tàu chưa được đăng<br /> kí và cấp phép chủ yếu là tàu thuyền thủ công,<br /> lắp máy dưới 20 CV hoạt động gần bờ.<br /> Về cơ cấu nghề nghiệp khai thác thủy sản ở<br /> Quảng Ninh rất đa dạng và phong phú. Theo<br /> thống kê của Chi cục có 24 loại nghề khai<br /> thác khác nhau thuộc 4 nhóm nghề chính bao<br /> gồm: nhóm nghề câu, nhóm nghề lưới kéo,<br /> nhóm nghề chài chụp kết hợp ánh sáng, nhóm<br /> nghề lưới rê, khai thác trên các vùng biển tỉnh<br /> Quảng Ninh. Kết quả điều tra cho thấy các<br /> nghề khai thác đều đem lại hiệu quả cao, sản<br /> lượng khai thác liên tục tăng. Năm 2010 sản<br /> lượng khai thác thủy sản là 51.380 tấn bao<br /> gồm 28.136 tấn cá, 6.020 tấn tôm, 3.249 tấn<br /> mực, 5.650 tấn nhuyễn thể, 8.329 tấn hải sản<br /> khác [1]. Sự phát triển của hoạt động khai thác<br /> thủy sản trong ngành kinh tế thủy sản Quảng<br /> Ninh là sự phát triển toàn diện cả đánh bắt gần<br /> bờ và đánh bắt xa bờ, góp phần gia tăng giá trị<br /> sản xuất của ngành ngày càng cao, đóng góp<br /> ngày càng nhiều vào thu nhập của tỉnh.<br /> <br /> 128<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng và đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Tuy nhiên, tùy vào đặc điểm của từng địa<br /> phương và đặc điểm nguồn lợi hải sản của<br /> từng huyện, thị mà phổ biến nghề khai thác<br /> nào cho phù hợp. Vùng biển Yên Hưng (chủ<br /> yếu là xã Phong Cốc, Cẩm La) có nghề lưới<br /> kéo là nghề truyền thống, họ chèo thuyền kéo<br /> giã từ Yên Hưng đến Vân Đồn, sản phẩm thu<br /> được là các loại tôm và cá ở tầng đáy như cá<br /> trai, cá bơn, cá uốp, cá ót. Tại Hoành Bồ có<br /> nghề cá lưới kìm, lưới cá đối, câu tay, câu<br /> quay. Ngoài đảo Vân Hải có nghề truyền<br /> thống lưới rê mòi ở đảo Vĩnh Thực (Móng<br /> Cái) và nghề tưng (vó bè trên biển). Tại các<br /> huyện Vân Đồn, Hải Hà phát triển mạnh nghề<br /> chài chụp, ngư trường hoạt động rộng, sản<br /> phẩm chủ yếu là mực ống và cá nổi. Ngoài ra<br /> trong vùng còn phát triển các nghề khai thác<br /> ven bờ khác như rê 3 lớp tôm ghẹ, chụp mực,<br /> khai thác sứa. Vào vụ Nam các tàu nhỏ ven bờ<br /> chuyển nghề khai thác sứa, lưới ghẹ đem lại<br /> hiệu quả kinh tế cao. Khi hết vụ sứa và vào<br /> đầu vụ Bắc các tàu quay lại các nghề truyền<br /> thống như rê trôi, giã tôm, cào ngao,<br /> vạng,…Như vậy cơ cấu nghề nghiệp khai thác<br /> thủy sản ở Quảng Ninh rất phong phú và đa<br /> dạng do tính đa loài của nguồn lợi thủy sản,<br /> ngư dân tiến hành đánh bắt quanh năm nhưng<br /> tập trung vào hai vụ chính là vụ cá Bắc ( từ<br /> tháng XI đến tháng VI năm sau) và vụ cá Nam<br /> (từ tháng V đến tháng X).<br /> Về tổ chức khai thác, hiện nay trên địa bàn<br /> tỉnh đã thành lập một số tổ đội sản xuất nhưng<br /> hoạt động của các tổ đội này mới chỉ ở mức<br /> độ hỗ trợ an toàn trên biển trong quá trình sản<br /> xuất, một số tổ đội hoạt động có hiệu quả như<br /> tổ đội câu vàng tại xã Tân An huyện Yên<br /> Hưng, các tổ đội chài chụp tại huyện Vân<br /> Đồn, Hải Hà…Đa số các tổ đội có công suất<br /> lớn, hoạt động khai thác chủ yếu tại tuyến<br /> khơi, thời gian một chuyến đi biển thường kéo<br /> dài 15 - 20 ngày.<br /> Như vậy tiềm năng thủy sản Quảng Ninh khá<br /> phong phú và đa dạng, tuy nhiên phương thức<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 83(07): 127 - 132<br /> <br /> khai thác chưa đạt hiệu quả cao và đã gây ra<br /> những ảnh hưởng không nhỏ tới môi trường.<br /> HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC THỦY SẢN<br /> TÁC ĐỘNG TỚI TÀI NGUYÊN VÀ MÔI<br /> TRƯỜNG<br /> Tác động tới môi trường nước<br /> Các hoạt động khai thác thủy sản diễn ra<br /> quanh năm ở cả môi trường nước ngọt, nước<br /> lợ và nước mặn. Trong quá trình khai thác của<br /> con người không chỉ làm suy giảm tài nguyên<br /> đa dạng sinh học biển mà còn gây ô nhiễm<br /> môi trường nước. Hiện nay số lượng tàu<br /> thuyền khai thác thủy sản trên biển và các<br /> hoạt động vận tải biển ngày càng tăng vì vậy<br /> xăng dầu và các chất thải từ xăng dầu ra biển<br /> ngày càng nhiều gây ô nhiễm vùng nước, tác<br /> động xấu tới môi trường. Hàm lượng dầu<br /> trong vùng nghiên cứu tăng đáng kể từ tháng<br /> 8 đến tháng 11 đặc biệt là vùng biển ven bờ<br /> Quảng Ninh. Nếu trong tháng 8 hàm lượng<br /> dầu cao nhất là 0,78mg/l thì trong tháng 11<br /> giá trị trung bình toàn khu vực ven bờ đạt<br /> 0,76mg/l [5]. Thuyền không chỉ là công cụ<br /> đánh bắt mà còn là nhà của ngư dân. Con<br /> thuyền gắn bó với cuộc đời ngư dân sống thủy<br /> cư, họ thờ cúng tổ tiên trên thuyền. Một bộ<br /> phận ngư dân sống trên thuyền tập trung thành<br /> các làng chài ven biển thường xuyên thải các<br /> chất thải sinh hoạt xuống biển gây ô nhiễm<br /> môi trường nước. Không chỉ có vậy, các hoạt<br /> động khai thác thủy sản có sử dụng các hóa<br /> chất độc hại, thuốc nổ, xung điện…dẫn đến<br /> nhiều đàn cá, đàn tôm bị chết hàng loạt, xác bị<br /> phân hủy thối rữa, trôi nổi trên biển bốc mùi<br /> gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đồng<br /> thời làm giảm giá trị mĩ quan của khu vực.<br /> Tác động tới tài nguyên đa dạng sinh học<br /> Nguồn lợi thủy sản không phải là vô tận như<br /> chúng ta vẫn nghĩ mặc dù chúng có khả năng<br /> tái sinh, với tốc độ khai thác như hiện nay thì<br /> nguồn lợi ngày một suy giảm và đang có nguy<br /> cơ cạn kiệt, đặc biệt một số loại hải sản có giá<br /> trị kinh tế cao như hải sâm, bào ngư, tôm<br /> hùm, cá song, cá mú, cá hồng, cua, sò, ốc…<br /> Theo số liệu thống kê, sản lượng khai thác<br /> năm 2008 là 49.682 tấn, vượt 414% so với trữ<br /> 129<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng và đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 83(07): 127 - 132<br /> <br /> lượng khai thác là 12.000 tấn [2], do đó nguồn<br /> lợi đã và đang bị ảnh hưởng rất lớn, không thể<br /> tái tạo kịp. Hiện nay nguồn lợi thủy sản ở một<br /> số khu vực có độ sâu 30m nước trở vào đã bị<br /> khai thác vượt quá 200% - 300% giới hạn cho<br /> phép, năng suất khai thác của một số nghề<br /> chính như lưới kéo, rê, chài chụp kết hợp ánh<br /> sáng…giảm từ 30% - 60% so với những năm<br /> đầu thập kỉ 90, tỉ lệ cá tạp trong một mẻ lưới<br /> chiếm từ 60% - 85% (trong đầu thập kỉ 80 tỉ lệ<br /> này nhỏ hơn 50%). Tỉ lệ thủy sản chưa trưởng<br /> thành lẫn trong một mẻ lưới vượt quá giới hạn<br /> cho phép từ 20% - 45% (Theo Thông tư số<br /> 02/2006 ngày 20/3/2006 của Bộ nông nghiệp<br /> và phát triển nông thôn qui định tỉ lệ này phải<br /> nhỏ hơn 15%) [1].<br /> Thêm vào đó, trên 80% tàu thuyền công suất<br /> nhỏ thường tập trung khai thác quá mức với<br /> cường độ lớn ở gần bờ từ độ sâu 30 – 50m<br /> nước trở vào, qui mô thì nhỏ lẻ, số tàu có công<br /> suất cao tăng nhưng chưa được trang bị đầy<br /> đủ các phương tiện, việc đầu tư chưa đồng bộ,<br /> mới chú trọng khâu đóng tàu trong khi ngư<br /> dân thiếu kĩ năng đánh bắt xa bờ, bảo quản<br /> sản phẩm sau khi đánh bắt còn lạc hậu, một số<br /> tàu vi phạm các qui định Nhà nước như khai<br /> thác trong vùng cấm có thời hạn, đó là khu<br /> vực Mỹ - Miều và khu vực Cô Tô làm đe dọa<br /> tới sự tái tạo của nguồn lợi thủy sản. Một số<br /> loài có nguy cơ hủy diệt như tôm he, cá mú<br /> và các loài nhuyễn thể như trai ngọc, bào ngư,<br /> tù hài…<br /> Trong những năm gần đây do thời tiết có<br /> nhiều thay đổi, nhiều thiên tai và giá xăng liên<br /> tục tăng trong khi đó giá sản phẩm thủy sản<br /> không tăng, thậm chí có lúc xuống giá gây<br /> khó khăn cho đời sống ngư dân, một số tàu<br /> đánh bắt xa bờ lại vào khai thác vùng gần bờ<br /> gây nên tình trạng cạnh tranh gay gắt giữa các<br /> nghề khai thác khác nhau trong cùng một<br /> vùng biển. Điều này đã gây tác động đến<br /> nguồn lợi thủy sản. Vì cuộc sống mưu sinh<br /> nhóm ngư dân này đã sử dụng công cụ có mắt<br /> lưới nhỏ hơn qui định để khai thác thủy sản<br /> nên tỉ lệ cá con bị đánh bắt cao.<br /> <br /> Nhiều phương pháp đánh bắt mang tính hủy<br /> diệt như sử dụng chất nổ, chất độc, xung<br /> điện…để khai thác vào mùa vụ sinh sản, giai<br /> đoạn còn nhỏ của các loài thủy sản, dẫn đến<br /> một số loài có nguy cơ cạn kiệt ở hầu hết các<br /> vùng nước ngọt, mặn, lợ làm cho hủy hoại<br /> môi sinh và môi trường của các vùng biển,<br /> chất lượng sống của một số loài bị đe dọa,<br /> một số vùng còn có dấu hiệu ô nhiễm. Tình<br /> trạng khai thác triệt để các giống loài hải sản<br /> còn nhỏ bán ra nước ngoài là một trong những<br /> nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng suy<br /> giảm nguồn lợi hải sản, bình quân hàng năm<br /> có khoảng 90 – 100 tấn cá giống bị khai thác<br /> bán sang thị trường Trung Quốc. Với tốc độ<br /> khai thác thủy sản và việc chuyển đổi mục<br /> đích sử dụng sang nuôi trồng thủy sản như<br /> hiện nay còn khiến cho nhiều hệ sinh thái ven<br /> bờ như rừng ngập mặn, rạn san hô, thảm cỏ<br /> biển... là nơi cư trú, cung cấp thức ăn và bãi<br /> đẻ cho các loài hải sản cũng đang bị phá huỷ<br /> nghiêm trọng và làm mất đi tính đa dạng sinh<br /> học của chúng.<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 130<br /> <br /> Theo Chi cục bảo vệ nguồn lợi và thú y thủy<br /> sản thì công tác quản lý của tỉnh Quảng Ninh<br /> đối với nghề khai thác thủy sản còn nhiều bất<br /> cập, việc điều tra nguồn lợi, dự báo ngư<br /> trường, mùa vụ còn hạn chế. Công tác quản lí<br /> nguồn lợi, đăng kí, đăng kiểm, cấp phép hoạt<br /> động nghề cá gặp nhiều khó khăn. Với điều<br /> kiện con người, cơ sở vật chất như hiện nay<br /> không đủ năng lực để thực hiện việc bảo vệ<br /> các vùng cấm, các đối tượng cấm khai thác<br /> cũng như kiểm soát vùng biển khơi. Bên cạnh<br /> đó cơ cấu nghề nghiệp khai thác chưa hợp lí,<br /> tốc độ chuyển dịch còn chậm do chưa có<br /> chính sách để khuyến khích ngư dân. Chất<br /> lượng tàu thuyền tham gia khai thác chưa đảm<br /> bảo, công nghệ khai thác lạc hậu, hơn nữa các<br /> nghề đánh bắt xa bờ đòi hỏi vốn khá lớn,<br /> trong khi khả năng đầu tư của ngư dân còn<br /> thấp, số vốn huy động chủ yếu từ các nguồn<br /> vay. Lao động khai thác hải sản chưa đáp ứng<br /> được yêu cầu về số lượng cũng như chất<br /> lượng, lực lượng lao động qua đào tạo ít, hoạt<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Nguyễn Thị Hồng và đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> động khai thác chủ yếu dựa vào kinh nghiệm<br /> tích lũy được. Cơ sở hậu cần, dịch vụ các cơ<br /> sở bến cá, cảng cá, cơ khí sửa chữa, tàu hậu<br /> cần dịch vụ…cho khai thác thủy sản còn yếu<br /> và thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu.<br /> KIẾN NGHỊ MỘT SỐ GIẢI PHÁP<br /> Từ thực tế trên yêu cầu đặt ra đối với các cơ<br /> quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh là cần<br /> sớm đưa ra các giải pháp sau nhằm bảo vệ<br /> nguồn lợi thủy sản phát triển bền vững và môi<br /> trường sinh thái biển:<br /> - Tuyên truyền Luật Thủy sản và nâng cao ý<br /> thức của ngư dân trong việc bảo vệ môi<br /> trường, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, vận động<br /> ngư dân không dùng phương tiện đánh bắt<br /> hủy diệt<br /> - Cần tiến hành chuyển đổi cơ cấu nghề ngiệp<br /> một cách hợp lí ở cả hai tuyến khai thác, phát<br /> triển nghề khai thác xa bờ, chuyển dần một bộ<br /> phận những hộ có tàu nhỏ làm nghề khai thác<br /> ven bờ kém hiệu quả sang nuôi trồng, dịch vụ<br /> thủy sản,…nhằm đảm bảo tính bền vững của<br /> ngư trường. Từng bước hình thành những đội<br /> tàu khai thác xa bờ với trang bị kĩ thuật hiện<br /> đại, nâng cao năng suất khai thác so với gần<br /> bờ, nâng cao trình độ kĩ thuật và kinh nghiệm<br /> khai thác của ngư dân, thuyền trưởng và thủy<br /> thủ trên tàu, theo đó xác định số lượng tàu<br /> thuyền của từng loại nghề và từng cỡ công<br /> suất máy cho mỗi vùng biển.<br /> - Tiến hành phân chia một cách hợp lí số<br /> lượng tàu thuyền ở mỗi huyện ven biển trên<br /> cùng một vùng biển trên cơ sở nguồn lợi của<br /> địa phương đó. Hỗ trợ một phần nguồn vốn<br /> (hoặc lãi suất) cho các đơn vị, hộ dân có dự án<br /> đóng mới, nâng cấp tàu đánh bắt xa bờ, hỗ trợ<br /> các hộ có nhu cầu chuyển đổi từ đánh bắt gần<br /> bờ kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản<br /> hoặc chuyển sang làm tàu dịch vụ trên biển.<br /> Tăng sản lượng và nâng cao giá trị sản lượng<br /> khai thác thủy sản là góp phần tăng kim ngạch<br /> xuất khẩu, nâng cao thu nhập và mức sống của<br /> ngư dân, góp phần xóa đói giảm nghèo cho<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 83(07): 127 - 132<br /> <br /> cộng đồng ngư dân và đảm bảo an toàn thực<br /> phẩm.<br /> - Tăng cường kiểm tra, kiểm soát và xử lý<br /> nghiêm những trường hợp vi phạm trong vùng<br /> cấm khai thác. Đây là biện pháp nhằm tái tạo<br /> và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, hệ sinh thái, môi<br /> trường sống của các loài thủy sinh vật.<br /> - Củng cố và xây dựng các Hợp tác xã nghề cá<br /> hay tổ đội sản xuất khai thác thủy sản vì đây<br /> là cầu nối giữa cộng đồng ngư dân và Chính<br /> quyền địa phương, các cơ quan chuyên môn<br /> để thực hiện các chủ trương, chính sách quản<br /> lí nghề cá.<br /> - Xây dựng các mô hình sản xuất có hiệu quả<br /> như nghề câu khơi, chụp mực khơi, giã đơn<br /> khai thác ngư trường 20m nước trở ra có sự hỗ<br /> trợ đầu tư của Nhà nước. Từng bước đẩy<br /> mạnh việc chuyển giao công nghệ sản xuất<br /> mới, áp dụng các nghiên cứu khoa học kĩ<br /> thuật vào trong sản xuất nhằm phát triển<br /> nhanh và hiệu quả ngành kinh tế thủy sản<br /> trong tỉnh.<br /> - Tiếp tục củng cố lại bộ máy khuyến ngư từ<br /> cấp tỉnh đến cấp huyện rồi đến cấp xã, hợp tác<br /> xã nuôi trồng và khai thác thủy sản tạo ra hệ<br /> thống khuyến ngư bao quát toàn tỉnh.<br /> - Cần xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng<br /> cán bộ khuyến ngư để nâng cao trình độ quản<br /> lí, nghiệp vụ khuyến ngư, trình độ kĩ thuật và<br /> kinh nghiệm thực tiễn.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Sở NN và PTNT tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo<br /> kết quả khai thác thủy sản năm 2009, kế hoạch<br /> triển khai nhiệm vụ năm 2010 tỉnh Quảng Ninh.<br /> [2]. Sở NN và PTNT tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo<br /> “Điều chỉnh qui hoạch tổng thể ngành thủy sản<br /> tỉnh Quảng Ninh đến năm 2010, xây dựng quy<br /> hoạch đến năm 2015 và định hướng đến năm<br /> 2010”<br /> [3]. Sở NN và PTNT tỉnh Quảng Ninh, Báo cáo<br /> Tổng kết vụ cá Bắc năm 2009, kế hoạch triển khai<br /> vụ cá Nam năm 2010 tỉnh Quảng Ninh.<br /> [4]. Cục thống kê Quảng Ninh, Niên giám thống kê<br /> tỉnh Quảng Ninh, 2000 – 2008.<br /> <br /> 131<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />