Hiệu quả của các biện pháp giáo dục sức khỏe trong phòng ngừa nhiễm giun kim ở trẻ mẫu giáo huyện Củ Chi, TP. HCM, năm học 2008-2009

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> HIỆU QUẢ CỦA CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC SỨC KHỎE<br /> TRONG PHÒNG NGỪA NHIỄM GIUN KIM Ở TRẺ MẪU GIÁO<br /> HUYỆN CỦ CHI, TP. HCM, NĂM HỌC 2008-2009<br /> Nhữ Thị Hoa, Nguyễn Hằng Giang*, Lê Thị Vân Trang*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của giáo dục sức khỏe (GDSK) bằng truyền thông trực tiếp (TTTT) kết hợp<br /> phát tờ bướm so với phát tờ bướm đơn thuần trong phòng ngừa nhiễm giun kim ở trẻ mẫu giáo huyện Củ Chi,<br /> TP. HCM năm học 2008 - 2009.<br /> Phương pháp: Thử nghiệm can thiệp cộng đồng có đối chứng được tiến hành trên 1.576 phụ huynh (PH)<br /> có con học tại 6 trong 28 trường mẫu giáo thuộc huyện Củ Chi, năm học 2008-2009 (chọn trường bằng rút<br /> thăm). Mẫu nghiên cứu được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm: nhóm A: GDSK bằng TTTT và phát tờ bướm,<br /> nhóm B: phát tờ bướm đơn thuần. GDSK được nhắc lại bằng phát tờ bướm sau một tháng và thư nhắc sau hai<br /> tháng kể từ lần GDSK đầu tiên. Sử dụng bảng câu hỏi để thu thập thông tin hành chánh, kiến thức (KT) và thực<br /> hành (TH) của PH. Tỷ lệ KT, TH được đánh giá trước và sau GDSK. Phân tích số liệu bằng Stata 10.0.<br /> Kết quả: KT, TH đúng trước GDSK ở nhóm A đạt 53,31% và 48,18%; nhóm B đạt 63,13% và 49,38%.<br /> Sau 3 lần GDSK trong 2 tháng, KT chưa đúng ở cả hai nhóm đều giảm với RR = 0,57 (0,45 – 0,70) ở nhóm A và<br /> 0,58 (0,44 – 0,78) ở nhóm B; TH sai giảm mạnh trong nhóm B, chỉ bằng 0,43 (0,31 – 0,58) so với trước GDSK,<br /> nhóm A giảm ít hơn: RR = 0,74 (0,60 – 0,91). KT, TH đúng sau GDSK có liên quan với nhau (OR = 1,89 (1,51<br /> – 2,37)) và bị chi phối bởi KT, TH ban đầu, phân hiệu của trẻ, nghề nghiệp và quan hệ của PH với trẻ (p0,05).<br /> Kết luận & đề xuất: GDSK bằng phát tờ bướm hoặc TTTT đều đạt hiệu quả trong việc nâng cao KT, TH<br /> về phòng ngừa nhiễm giun kim ở trẻ mẫu giáo huyện Củ Chi. Phát tờ bướm dễ thực hiện, ít tốn kém, có thể được<br /> khuyến cáo áp dụng rộng rãi cho cộng đồng và cần lập lại nhiều lần nhằm cung cấp và củng cố thông tin đúng<br /> cho PH, góp phần giảm tỉ lệ bệnh.<br /> Từ khóa: giun kim, tái nhiễm, giáo duc sức khỏe, kiểm soát nhiễm giun kim, phòng ngừa nhiễm giun kim<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE EFFECT OF HEALTH EDUCATION METHODS ON CONTROLLING ENTEROBIASIS IN<br /> KINDERGATEN CHILDREN IN CU CHI DISTRICT, HO CHI MINH CITY SCHOOL YEAR 2008 – 2009<br /> Nhu Thi Hoa, Nguyen Hang Giang, Le Thi Van Trang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 11 - 17<br /> Objective: to assess the effect of health education methods: direct communication and flyers versus unique<br /> flyers on preventing enterobiasis in kindergarten children in Cu Chi district, HCM City 2008 - 2009.<br /> Subjects & method: this community intervention study was carried out among 1576 parents of children<br /> belonging to 6 kindergartens that were randomly selected from 28 kindergartens in Cu Chi district, HCM City.<br /> The studied subjects were randomly divided into two groups: group A received direct health education & flyers,<br /> just flyers for group B. Distributing flyers and remind-letters was done after one month and two months,<br /> <br /> <br /> <br /> Bộ môn Ký Sinh–Vi Nấm Học, trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: Ths. Nhữ Thị Hoa<br /> ĐT : 0903379566<br /> Email : drnhuhoa@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> 11<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> respectively, from first health education. Using the questionaire to collect data on administration, knowledge and<br /> practice of parents. The rates of knowledge and practice were assessed before and after intervention. Data was<br /> analysed by Stata 10.0.<br /> Results: The rates of correct knowledge and practice before intervention are 53.31% and 48.18% in group A;<br /> 63.13% and 49.38% in group B, respectively. After three times of health education in 2 months, the rate of<br /> incorrect knowledge and practice decreased in both groups: RR = 0.57 (0.45 – 0.70) and 0.74 (0.60 – 0.91) in<br /> group A; RR = 0.58 (0.44 – 0.78) and 0.43(0.31 – 0.58) in group B. The rate of correct knowledge and practice<br /> after intervention relates each other (OR =1.89(1.51 – 2.37)) and is influenced strongly by original cognition and<br /> behavior, the center or branch of school, career of parents and people who directly take care of children (p 0.05).<br /> Conclusion & suggestion: Using flyers or direct communication improved equally on knowledge and<br /> practice of parents of kindergarten children in Cu Chi district. But the former is simplier and doesn’t require time<br /> or human resources, therefore, it is recommended for applying popularly to the community. It is also necessary to<br /> repeat health education in order to ameliorate knowledge and practice of parents, contributing to control of<br /> enterobiasis in kindergarten children.<br /> Key words: Enterobius vermicularis, pinworm, pinworm infestation, enterobiasis, pinworm control,<br /> prevention on enterobiasis, health education, reinfestaion.<br /> Nhiều hoạt chất tẩy giun được tổng hợp với<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> hiệu quả cao, > 90%(15). Tuy nhiên, hiện tượng tái<br /> Nhiễm ký sinh trùng đường ruột khá phổ<br /> nhiễm vẫn đáng lo ngại, khoảng 15,5% vào<br /> biến tại các nước nhiệt đới, nhất là những nước<br /> tháng thứ 3(15) hoặc 44,7% vào tháng thứ 6 sau<br /> đang phát triển, trong đó giun kim (Enterobius<br /> điều trị(5). Như vậy, xổ giun định kỳ chưa đủ<br /> vermicularis) xuất hiện khắp nơi trên thế giới do<br /> ngăn chặn bệnh vì các trường hợp không đáp<br /> khả năng lây nhiễm trực tiếp, không phụ thuộc<br /> ứng với thuốc vẫn tiếp tục phát tán mầm bệnh<br /> vào điều kiện khí hậu, địa lý. Yếu tố chính liên<br /> vào môi trường và gây tái nhiễm nếu không áp<br /> quan đến nhiễm giun kim là “vệ sinh”. Vào năm<br /> dụng các biện pháp phòng ngừa.<br /> 1994, y văn thông báo khoảng 1 tỉ người nhiễm<br /> Nói cách khác, một khoảng trống đã tồn tại<br /> giun kim(1), tập trung chủ yếu ở trẻ sống trong<br /> trong chiến lược tẩy giun định kỳ. Khoảng trống<br /> môi trường đông đúc như nhà trẻ, mẫu giáo.<br /> này phải được lấp đầy bằng các biện pháp<br /> Mười năm sau, Corry ước tính hơn 30% trẻ trên<br /> phòng ngừa nhiễm giun kim. Nhưng bao nhiêu<br /> thế giới bị nhiễm Enterobius vermicularis(2). Ở Việt<br /> phần trăm trong cộng đồng đã biết cách phòng<br /> Nam, trước năm 2007, các tác giả ghi nhận nhiều<br /> ngừa và đã thực hiện đúng? Thiết nghĩ tỷ lệ này<br /> kết quả khác nhau, thay đổi theo vùng: 18,5 –<br /> không cao vì con số tái nhiễm không được khả<br /> 47%(3,4,6,8,9,16,17), thậm chí lên đến 73,45%(10). Riêng<br /> quan như đã đề cập. Thật vậy, KT, TH đúng nói<br /> tại Củ Chi, khoảng 22 – 31% phết Graham<br /> chung của PH về nhiễm giun kim tại Thái Bình<br /> dương tính nhưng đôi khi 50% ở<br /> lần lượt là >67% và >27%(6); tại Củ Chi khoảng<br /> một vài xã(11,12,15). Ngoài tính phổ biến, bệnh có<br /> 46% và 30,1%(13). Điều này chứng tỏ việc truyền<br /> thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe bệnh nhân<br /> thông cho cộng đồng về phòng ngừa nhiễm<br /> nhất là trẻ em: suy dinh dưỡng, chậm phát triển<br /> giun kim là cần thiết. Tuy nhiên “lựa chọn và<br /> tâm thần vận động(1,2) , hoặc gây viêm nhiễm cơ<br /> kết hợp các biện pháp giáo dục sức khỏe như thế<br /> quan sinh dục, đường tiết niệu, ruột thừa, … do<br /> nào để đạt hiệu quả cao nhất?”. Vì thế nghiên<br /> biến chứng lạc chỗ.<br /> cứu này được thực hiện tại huyện Củ Chi, nơi<br /> Tỷ lệ nhiễm cao cùng với tác hại lâu dài của<br /> có tỉ lệ nhiễm giun kim khá cao, với mong muốn<br /> bệnh đã đặt ra yêu cầu giải quyết mầm bệnh.<br /> <br /> 12<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> tìm ra phương pháp GDSK hiệu quả, khả năng<br /> ứng dụng cao và ít tốn kém, góp phần kiểm soát<br /> bệnh giun kim nói riêng và chăm sóc sức khỏe<br /> cộng đồng nói chung.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG & PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> Nghiên cứu can thiệp cộng đồng có nhóm<br /> chứng được tiến hành tại 6 trong 28 trường mẫu<br /> giáo thuộc huyện Củ Chi, TP. HCM (rút thăm<br /> ngẫu nhiên) năm học 2008-2009, với mong<br /> muốn ứng dụng kết quả lên trẻ 3 – 5 tuổi trong<br /> huyện. Tất cả PH của trẻ học tại 6 trường trên,<br /> có mặt suốt thời gian nghiên cứu và đồng ý<br /> tham gia đều được phân bố ngẫu nhiên vào 2<br /> nhóm: nhóm A: TTTT & phát tờ bướm; nhóm B:<br /> phát tờ bướm đơn thuần. Cỡ mẫu tối thiểu cho<br /> mỗi nhóm là 447 PH, được tính dựa trên công<br /> thức ước lượng một nguy cơ tương đối với α =<br /> 5%, độ chính xác mong muốn ε = 20%, p tham<br /> khảo về KT đúng, TH đúng của hai nhóm<br /> nghiên cứu lần lượt là: pKT-A= 95,9%, pKT-B =<br /> 67,5%, pTH-A= 72,6%, pTH-B = 28,4%(7), hệ số giảm<br /> hiệu ứng mẫu cụm = 2.<br /> GDSK được tiến hành 3 đợt, khoảng cách<br /> giữa 2 đợt là 1 tháng. Đợt 1: TTTT từng nhóm<br /> nhỏ cho tất cả PH trong nhóm A (khoảng 50<br /> PH/nhóm); phát tờ bướm cho PH nhóm B. Đợt<br /> 2: phát tờ bướm cho PH cả 2 nhóm. Đợt 3: gửi<br /> thư nhắc đến tất cả PH tham gia. Nội dung<br /> GDSK của 3 hình thức trên đều nhấn mạnh đến<br /> các biện pháp phòng ngừa nhiễm giun kim. Thu<br /> thập thông tin bằng bảng câu hỏi cấu trúc phát<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Đặc điểm của mẫu nghiên cứu<br /> Nhóm A<br /> Nhóm B<br /> (NA = 936)<br /> (NB = 640)<br /> n (%)<br /> n (%)<br /> Người chăm sóc trẻ (NCS trẻ)<br /> Mẹ<br /> 818 (87,4)<br /> 524 (819)<br /> Khác<br /> 118 (12,6)<br /> 116 (18,1)<br /> Dân tộc của PH<br /> Kinh<br /> 993 (99,7)<br /> 631 (98,6)<br /> Khác<br /> 3 (0,3)<br /> 9 (1,4)<br /> Nghề của PH<br /> Trí óc<br /> 26 (2,8)<br /> 97 (15,2)<br /> Chân tay<br /> 910 (97,2)<br /> 543 (84,8)<br /> TĐHV của PH<br /> > cấp 2<br /> 145 (15,5)<br /> 242 (37,8)<br /> ≤ cấp 2<br /> 791 (84,5)<br /> 398 (62,2)<br /> Tuổi của PH<br /> ≥30<br /> 559 (59,8)<br /> 396 (61,9)<br /> 0,39<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> > 0,64<br /> <br /> Bảng 2: So sánh kiến thức, thực hành trước và sau<br /> GDSK trong nhóm A (NA = 936).<br /> <br /> vào và 1 tháng sau GDSK lần 3 để đánh giá hiệu<br /> <br /> ý nghĩa 5% và RR (KTC 95%) để đo lường sự<br /> <br /> p (χ2)<br /> <br /> Ngoại trừ tuổi và thực hành trước GDSK của<br /> PH, các thuộc tính còn lại phân bố không đều<br /> giữa 2 nhóm.<br /> <br /> cho PH tự điền trước GDSK để đánh giá đầu<br /> <br /> KT, TH của PH; kiểm định χ2, MacNemar ở mức<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đúng<br /> Sai<br /> Đúng<br /> Sai<br /> Đúng<br /> Sai<br /> <br /> Sau GDSK<br /> P<br /> RR<br /> (KTC 95%)<br /> Đúng<br /> Sai<br /> McNemar<br /> KIẾN THỨC (nhóm A)<br /> Triệu chứng bệnh<br /> 330<br /> 146<br /> 0,62<br /> 0,27<br /> 125<br /> 613<br /> Biện pháp phòng ngừa<br /> 589<br /> 92<br /> 0,64<br /> < 0,01<br /> (0,49 – 0,84)<br /> 143<br /> 112<br /> <br /> 13<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Đặc điểm<br /> <br /> Đúng<br /> Sai<br /> <br /> Đúng<br /> Sai<br /> Đúng<br /> Sai<br /> Đúng<br /> Sai<br /> Đúng<br /> Sai<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Sau GDSK<br /> P<br /> Đúng<br /> Sai<br /> McNemar<br /> Kiến thức chung<br /> 367<br /> 132<br /> < 0,01<br /> 233<br /> 204<br /> THỰC HÀNH (nhóm A)<br /> Cắt móng tay cho trẻ<br /> 466<br /> 185<br /> > 0,4<br /> 170<br /> 115<br /> Rửa hậu môn cho trẻ<br /> 448<br /> 121<br /> 0,38<br /> 0,97 0,69 – 1,36 >0,87<br /> 0,90 0,68 – 1,20 >0,48<br /> 0,97<br /> 0,73<br /> >0,84<br /> 1,50 0,70 – 3,11 >0,30<br /> <br /> Các thành tố về KT, TH phòng ngừa nhiễm<br /> giun kim của 2 nhóm PH đều như nhau sau<br /> GDSK.<br /> Bảng 5: Kết quả phân tích hồi quy đa biến sự khác<br /> biệt KT chung giữa hai nhóm sau GDSK.<br /> <br /> 0,56<br /> (0,41 – 0,75)<br /> <br /> 0,51<br /> (0,35 – 0,74)<br /> 0,58<br /> (0,44 – 0,78)<br /> <br /> 0,56<br /> (0,41 – 0,78)<br /> 0,46<br /> (0,33 – 0,63)<br /> <br /> Biến số<br /> Biện pháp GDSK<br /> KT trước GDSK<br /> NCS trẻ<br /> Dân tộc PH<br /> Nghề PH<br /> Học vấn PH<br /> Tuổi PH<br /> Phân hiệu<br /> Lớp<br /> <br /> RR<br /> 1,06<br /> 2,49<br /> 1,03<br /> 0,50<br /> 2,12<br /> 1,32<br /> 1,11<br /> 1,55<br /> 1,03<br /> <br /> (KTC 95%)<br /> 0,81 – 1,39<br /> 1,99 – 3,10<br /> 0,75 – 1,41<br /> 0,11 – 2,39<br /> 1,17 – 3,86<br /> 0,97 – 1,80<br /> 0,88 – 1,39<br /> 1,18 – 2,05<br /> 0,80 – 1,32<br /> <br /> 2<br /> <br /> pχ<br /> >0,64<br /> 0,87<br /> >0,38<br /> 0,08<br /> >0,37<br /> 0,83<br /> <br /> Nhóm PH có KT đúng trước GDSK, LĐ trí<br /> óc, trẻ học ở phân hiệu chính sẽ có tỷ lệ KT<br /> đúng sau GDSK cao hơn. Tuy nhiên chưa tìm<br /> thấy mối liên hệ giữa biện pháp GDSK và KT về<br /> bệnh giun kim.<br /> Bảng 6: Kết quả phân tích hồi quy đa biến sự khác<br /> biệt TH chung giữa hai nhóm sau GDSK.<br /> Biến số<br /> Biện pháp GDSK<br /> <br /> RR<br /> 0,93<br /> <br /> (KTC 95%)<br /> 0,72 – 1,20<br /> <br /> p χ2<br /> >0,58<br /> <br /> Chuyên Đề Ký Sinh Trùng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> Biến số<br /> TH trước GDSK<br /> KT sau GDSK<br /> NCS trẻ<br /> Dân tộc PH<br /> Nghề PH<br /> Học vấn PH<br /> Tuổi PH<br /> Phân hiệu<br /> Lớp<br /> <br /> RR<br /> 2,79<br /> 1,89<br /> 1,43<br /> 3,22<br /> 1,31<br /> 1,15<br /> 0,96<br /> 1,55<br /> 1,00<br /> <br /> (KTC 95%)<br /> 2,25 – 3,45<br /> 1,51 – 2,37<br /> 1,07 – 1,93<br /> 0,93 – 11,2<br /> 0,81 – 2,12<br /> 0,86 – 1,54<br /> 0,77 – 1,20<br /> 1,18 – 2,04<br /> 0,85 – 1,19<br /> <br /> p χ2<br /> 0,05<br /> >0,05<br /> 0,05<br /> <br /> Nhóm PH là mẹ, trẻ học ở phân hiệu chính,<br /> có TH đúng trước GDSK sẽ TH đúng sau GDSK<br /> cao hơn các nhóm còn lại, nhưng chưa tìm thấy<br /> mối liên quan giữa biện pháp GDSK và TH<br /> phòng bệnh giun kim.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm của mẫu nghiên cứu<br /> Tổng mẫu khảo sát bao gồm 1.576 PH, trong<br /> đó 936 PH thuộc nhóm A và 640 PH thuộc<br /> nhóm B. Với phương pháp chọn mẫu cụm, sự<br /> khác biệt đã xuất hiện giữa hai nhóm về các<br /> thuộc tính: phân hiệu, phân lớp, người trực tiếp<br /> chăm sóc trẻ (NCS) cũng như dân tộc, nghề<br /> nghiệp, trình độ học vấn và kiến thức về bệnh<br /> giun kim của PH (p < 0,05, bảng 1). Sự không<br /> tương đồng này có khả năng gây nhiễu khi so<br /> sánh kết quả giữa hai nhóm, do đó, phương<br /> pháp hồi quy đa biến được sử dụng để phân<br /> tích sự khác biệt về KT, TH giữa 2 nhóm sau can<br /> thiệp.<br /> <br /> So sánh tỷ lệ KT, TH đúng của PH trước và<br /> sau GDSK trong từng nhóm<br /> Sau TTTT và phát tờ bướm, tỷ lệ KT, TH<br /> sai của PH về nhiễm giun kim nói chung đều<br /> giảm: lần lượt thấp hơn so với trước GDSK<br /> 0,57 và 0,74 lần ở nhóm A, 0,58 và 0,45 lần ở<br /> nhóm B (p0,05). Tuy nhiên, một số yếu tố thuộc tính lại<br /> <br /> 15<br /> <br />