Hiệu quả điều trị viêm nha chu đối với kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM NHA CHU ĐỐI VỚI KIỂM SOÁT<br /> ĐƯỜNG HUYẾT Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÍP 2<br /> Vũ Thị Thúy Hồng*, Nguyễn Thị Hồng**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Ngày nay, bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) và viêm nha chu (VNC) khá phổ biến. Kiểm soát đường<br /> huyết có thể cải thiện bệnh nha chu và ngược lại, kiểm soát nhiễm khuẩn mô nha chu giúp cải thiện việc kiểm soát<br /> đường huyết.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả của điều trị VNC đối với kiểm soát đường huyết ở bệnh<br /> nhân ĐTĐ típ 2.<br /> Phương pháp: Với thiết kế nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng mù đơn có nhóm chứng, mẫu nghiên cứu gồm<br /> 60 bệnh nhân ĐTĐ típ 2 và VNC được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm. Tất cả bệnh nhân được hướng dẫn vệ sinh<br /> răng miệng, riêng nhóm can thiệp còn được kê toa doxycycline 100mg/ngày dùng 7 ngày, cạo vôi răng và xử lý<br /> mặt gốc răng. Các số liệu thu thập gồm chỉ số mảng bám PI, chỉ số nướu GI, độ sâu túi PPD, độ mất bám dính<br /> lâm sàng CAL, chảy máu nướu khi thăm khám BOP và giá trị HbA1c được ghi nhận vào lúc khám ban đầu và<br /> sau 3 tháng.<br /> Kết quả: Sau 3 tháng, thay đổi có ý nghĩa các chỉ số GI, PPD, BOP và giá trị HbA1c trong nhóm can thiệp,<br /> trong khi ở nhóm chứng sự thay đổi các chỉ số này không đáng kể.<br /> Kết luận: Việc điều trị nha chu không phẫu thuật kết hợp sử dụng kháng sinh không những cải thiện tình<br /> trạng nha chu mà còn góp phần nâng cao việc kiểm soát biến dưỡng đường trên BN ĐTĐ típ 2.<br /> Từ khoá: Đái tháo đường típ 2, viêm nha chu, kiểm soát biến dưỡng đường huyết.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE EFFECT OF PERIODONTAL TREATMENT ON GLYCEMIC CONTROL IN TYPE 2 DIABETES<br /> PATIENTS<br /> Vu Thi Thuy Hong, Nguyen Thi Hong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 2 - 2013: 110 - 116<br /> Background: At present, diabetes mellitus and periodontitis are quite common diseases. Glycaemic control<br /> can make periodontal status better, and in contrast, periodontal disease can improve glycaemic control.<br /> Objectives: The aim of the present study was to investigate the effect of periodontal treatment on glycemic<br /> control in type 2 diabetes mellitus (DM) patients.<br /> Material and methods: In this controlled single-blind randomized clinical trial, 60 patients with type 2<br /> DM and periodontitis were selected. Subjects were randomly assigned into two groups. All patiens received oral<br /> hygiene instructions, the treatment group received full-mouth scaling and root planing combined with systemic<br /> doxycycline 100mg/day for 7 days. Data collection included plaque index (PI), gingival index (GI), probing pocket<br /> depth (PPD), clinical attachment levels (CALs), bleeding on probing (BOP) and glycated haemoglobin (HbA1c)<br /> were recorded at baseline and 3rd month.<br /> Results: A statistically significant effect could be demonstrated for PlI, GI, PPD and BOP for the treatment<br /> * Bệnh viện đa khoa khu vực Thủ Đức, **Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS Vũ Thị Thúy Hồng, ĐT: 0907515023, Email: thuyhong2906@yahoo.com<br /> <br /> 110<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> group. HbA1c levels in the treatment group decreased significantly whereas the control group showed a slight but<br /> insignificant decrease for this parameter.<br /> Conclusions: The results of this study showed that non-surgical periodontal therapy with adjunctive<br /> systemic antimicrobial treatment is associated with improved both periodontal health and glycaemic control in<br /> type 2 DM patients.<br /> Key words: Type 2 diabetes mellitus, periodontitis, glycemic control.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> <br /> Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) và viêm nha chu<br /> (VNC) hiện nay khá phổ biến trên thế giới(5). Ở<br /> Việt Nam, tỉ lệ mắc bệnh ĐTĐ trong cả nước trên<br /> 5%. Bên cạnh đó, bệnh nha chu luôn là nguyên<br /> nhân hàng đầu gây mất răng ở người trưởng<br /> thành, với 90% người mắc bệnh nha chu, trong<br /> đó 32% bị VNC(11). Mối liên hệ hai chiều giữa hai<br /> bệnh này đã được chứng minh từ lâu, kiểm soát<br /> đường huyết có thể cải thiện bệnh nha chu, và<br /> ngược lại, kiểm soát nhiễm khuẩn mô nha chu<br /> giúp cải thiện việc kiểm soát đường huyết(13).<br /> <br /> Mẫu nghiên cứu<br /> <br /> Cho đến nay, xét nghiệm HbA1c vẫn là<br /> phương pháp tốt nhất để theo dõi mức đường<br /> huyết ở bệnh nhân ĐTĐ(1). Huyết sắc tố kết hợp<br /> với glucose thành glycohemoglobin trong đó<br /> HbA1c chiếm 4-6% tổng số huyết sắc tố. HbA1c<br /> tăng trong trường hợp tăng đường huyết mạn<br /> tính. Glycohemoglobin sẽ tồn tại trong suốt đời<br /> sống của hồng cầu (khoảng 120 ngày), do vậy<br /> HbA1c cho biết sự kiểm soát đường huyết trong<br /> thời gian dài. Nồng độ HbA1c 5-7% cho biết đã<br /> ổn định đường huyết tốt trong 2-3 tháng trước,<br /> nếu HbA1c > 8% thì đường huyết không được<br /> kiểm soát tốt(1,9).<br /> Ở Việt Nam, đã có một số nghiên cứu về tình<br /> trạng bệnh nha chu trên bệnh nhân ĐTĐ típ 2.<br /> Tuy nhiên, điều trị VNC có cải thiện được việc<br /> kiểm soát đường huyết vẫn còn là một vấn đề<br /> chưa rõ. Với mong muốn cải thiện tình trạng nha<br /> chu ở bệnh nhân ĐTĐ típ 2, chúng tôi thực hiện<br /> đề tài này với mục tiêu xác định hiệu quả của<br /> việc điều trị VNC đối với việc kiểm soát đường<br /> huyết được đánh giá qua xét nghiệm HbA1c ở<br /> bệnh nhân ĐTĐ típ 2.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Gồm 60 bệnh nhân ĐTĐ típ 2 được chẩn<br /> đoán và điều trị tại Bệnh viện Đa Khoa Khu Vực<br /> Thủ Đức Tp.HCM.<br /> <br /> Tiêu chí chọn mẫu<br /> Bệnh nhân ĐTĐ típ 2 có 6,5% ≤ HbA1c ≤ 8%,<br /> được điều trị ngoại trú.<br /> Trên 40 tuổi(12).<br /> VNC có ≥ 2 răng túi nha chu từ 4-7mm hoặc<br /> ≥ 2 răng có độ mất bám dính ≥ 3mm(7).<br /> Còn nhiều hơn 10 răng và có khả năng tự<br /> chăm sóc răng.<br /> Đồng ý tham gia nghiên cứu và tái khám<br /> đúng hẹn.<br /> <br /> Tiêu chí loại trừ<br /> Bệnh nhân ĐTĐ típ 2 kiểm soát đường huyết<br /> kém (HbA1c > 8%).<br /> Bệnh nhân ĐTĐ típ 2 đang điều trị nội trú.<br /> Bệnh nhân béo phì BMI ≥ 30.<br /> Có điều trị nha chu trong vòng 6 tháng tính<br /> đến thời điểm nghiên cứu.<br /> Bệnh nhân đủ những tiêu chí nghiên cứu<br /> được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm: nhóm can<br /> thiệp (31 bệnh nhân) và nhóm chứng (29 bệnh<br /> nhân).<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Thử nghiệm lâm sàng mù đơn, có nhóm<br /> chứng.<br /> <br /> Phương pháp thu thập dữ liệu<br /> Nhân lực<br /> 2 bác sĩ Răng Hàm Mặt và 3 y sĩ răng trẻ em,<br /> đã được huấn luyện định chuẩn tại bộ môn Nha<br /> <br /> 111<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> Chu của Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược<br /> Tp.HCM. Việc khám răng và nha chu trước và<br /> sau 3 tháng do hai bác sĩ RHM khác nhau thực<br /> hiện, không biết thông tin về tình trạng kiểm<br /> soát đường huyết của bệnh nhân. Bác sĩ đánh giá<br /> kết quả điều trị viêm nha chu không biết bệnh<br /> nhân thuộc nhóm can thiệp hay nhóm chứng,<br /> không biết tình trạng nha chu trước khi điều trị.<br /> <br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> Xét nghiệm HbA1c tại phòng xét nghiệm<br /> huyết học Bệnh viện Đa Khoa Khu Vực Thủ<br /> Đức, bằng máy ADVIA 1650 Chemistry System.<br /> Máy này đã được Trung Tâm Kiểm Chuẩn Xét<br /> Nghiệm Tp.HCM thẩm định kết quả.<br /> Khám nha chu bằng bộ dụng cụ khám răng,<br /> cây đo túi William, mỗi bệnh nhân được chụp 6<br /> phim quanh chóp (ở nhóm răng cửa trên, răng<br /> cửa dưới và các răng cối lớn thứ nhất) để xác<br /> định mức độ tiêu xương ổ răng. Dụng cụ điều trị<br /> nha chu gồm máy cạo vôi và bộ cạo vôi răng của<br /> Densply, bộ xử lý mặt gốc răng Gracey.<br /> <br /> Tình trạng nha chu: Chỉ số mảng bám (PI),<br /> chỉ số nướu (GI), độ sâu túi (PPD), độ mất bám<br /> dính lâm sàng (CAL), chảy máu nướu khi thăm<br /> dò (BOP), mức độ VNC.<br /> <br /> Các bước thực hiện<br /> Bệnh nhân khám và điều trị ĐTĐ tại phòng<br /> khám Nội tiết được chỉ định xét nghiệm máu<br /> HbA1c và chuyển khám chuyên khoa Răng Hàm<br /> Mặt (RHM).<br /> Một bác sĩ RHM khám răng và nha chu, chọn<br /> những bệnh nhân đủ tiêu chí chọn mẫu. Sau đó,<br /> một y sĩ Răng trẻ em phân ngẫu nhiên bệnh<br /> nhân vào nhóm can thiệp hoặc nhóm chứng với<br /> sự đồng ý của bệnh nhân, ghi nhận giá trị<br /> HbA1c trong phiếu thu thập dữ liệu.<br /> <br /> Các biến nghiên cứu<br /> <br /> Điều trị nha chu cho nhóm can thiệp: Hướng<br /> dẫn vệ sinh răng miệng, phát kem đánh răng,<br /> bàn chải, nước súc miệng, sử dụng kháng sinh<br /> doxycycline 100mg/ngày trong 7 ngày, cạo vôi<br /> răng, xử lý mặt gốc răng. Nhóm chứng được<br /> hướng dẫn vệ sinh răng miệng, phát kem đánh<br /> răng, bàn chải, nước súc miệng.<br /> <br /> Đặc điểm mẫu nghiên cứu<br /> Họ tên, giới tính, tuổi, trình độ văn hóa, nghề<br /> nghiệp, chiều cao, cân nặng, thời gian mắc bệnh<br /> ĐTĐ, số lần chải răng trong ngày, thói quen hút<br /> thuốc lá, loại phục hình đang sử dụng, số răng<br /> hiện diện trên hai hàm.<br /> <br /> Đánh giá tình trạng nha chu và biến dưỡng<br /> đường huyết sau 3 tháng: Tất cả BN tái khám sau<br /> 3 tháng, làm lại xét nghiệm HbA1c. Một y sĩ răng<br /> trẻ em ghi nhận giá trị HbA1C. Một bác sĩ RHM<br /> khác khám răng và nha chu, đánh giá kết quả<br /> điều trị viêm nha chu.<br /> <br /> Bệnh ĐTĐ<br /> Chẩn đoán bệnh ĐTĐ khi có kết quả một<br /> trong ba xét nghiệm sau(9): (1) Đường huyết lúc<br /> đói (sau 8 giờ không ăn) ≥ 126mg/dl (7mmol/l),<br /> (2) Một mẫu đường huyết bất kỳ ≥ 200mg/dl<br /> (11,1mmol/l) kết hợp với các triệu chứng của<br /> tăng đường huyết, (3) Đường huyết 2 giờ sau khi<br /> uống nước có chứa 75g glucose ≥ 200mg/dl<br /> (11,1mmol/l).<br /> <br /> Nhập và xử lý số liệu bằng phần mềm Excel<br /> và Stata 10. Dùng kiểm định Chi bình phương và<br /> chính xác Fisher để so sánh các tỉ lệ %, kiểm định<br /> t để so sánh các giá trị trung bình, tương quan<br /> Pearson để xác định tương quan giữa HbA1c với<br /> GI, PPD, BOP. Liên quan có ý nghĩa khi p0,05). Tuy<br /> nhiên, có sự khác biệt về sự phân bố giới tính<br /> giữa nhóm can thiệp với nhóm chứng (p0,05). Sau 3<br /> tháng, có một số thay đổi ở hai nhóm (Bảng 2).<br /> Cả hai nhóm đều có sự cải thiện việc kiểm soát<br /> mảng bám: nhóm can thiệp từ 1,81 ± 0,59 giảm<br /> xuống 0,91 ± 0,34 rất có ý nghĩa (p