Hiệu quả và tính an toàn của azithromycin trong điều trị viêm mũi xoang cấp do vi khuẩn ở người lớn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> HIỆU QUẢ VÀ TÍNH AN TOÀN CỦA AZITHROMYCIN TRONG ĐIỀU TRỊ<br /> VIÊM MŨI XOANG CẤP DO VI KHUẩN Ở NGƯỜI LỚN<br /> Lâm Huyền Trân*<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: ñánh giá hiệu quả và tính an toàn của trị liệu Azithromycin 500mg /ngày x 3<br /> ngày trong ñiều trị viêm mũi xoang cấp do vi khuẩn.<br /> Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu tiền cứu có thử nghiệm lâm sàng. -Bệnh nhân nam, nữ trên 16 tuổi, có<br /> các triệu chứng viêm mũi xoang cấp kéo dài hơn 7 ngày. -Tiêu chuẩn loại trừ bao gồm: triệu chứng kéo dài<br /> hơn 28 ngày, ñã phẫu thuật mũi xoang 3 tháng trước ñó, viêm xoang có biến chứng, viêm xoang nhiễm<br /> khuẩn bệnh viện, phụ nữ có thai, bệnh nhân suy chức năng gan. -Bệnh nhân ñược hỏi bệnh sử, khám lâm<br /> sàng, nội soi và lấy mủ khe mũi giữa xét nghiệm vi khuẩn vào ngày ñầu tiên, ngày kết thúc ñiều trị (ngày thứ<br /> 3), ngày sau khi ñiều trị (ngày 5, ngày 7), ngày kiểm tra sự khỏi bệnh (ngày 10, ngày 14).<br /> Kết quả: AZM bắt ñầu có hiệu quả vào ngày thứ 3 và tác dụng kéo dài ñến ngày thứ 14. Tỷ lệ thành<br /> công trên lâm sàng là 85%. Tỷ lệ thành công về mặt vi khuẩn học là 82,5%. Tác dụng phụ của thuốc là<br /> 13,4% chủ yếu là các tác dụng phụ trên ñường tiêu hoá (tiêu chảy, buồn nôn, ói mửa, ñau bụng). Tuy nhiên<br /> các triệu chứng này tự khỏi trong vòng 1-2 ngày. Mức ñộ tuân thủ ñiều trị là 98,55%.<br /> Kết luận: Azithromycin liệu pháp 3 ngày có hiệu quả và an toàn trong ñiều trị viêm mũi xoang cấp do vi<br /> khuẩn.<br /> Từ khoá : viêm mũi xoang cấp do vi trùng, Azithromycin<br /> <br /> SUMMARY<br /> EFFICACY AND SAFETY OF AZITHROMYCIN -3 DAY FOR THE TREATMENT OF ACUTE BACTERIAL<br /> RHINOSINUSITIS IN ADULTS<br /> Lam Huyen Tran * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 288 - 293<br /> Objective: Assessment of efficacy and safety of Azithromycin 500mg/day x 3 days for the treatment of<br /> acute bacterial sinusitis (ABRS).<br /> Study design and setting: prospective clinical trial study. Male and female outpatients, 16 years of age<br /> or older, provided that they had sinusitis’ signs and symptoms at least 7 days’ duration. Key exclusion<br /> criteria included the following: symptoms lasting for more than 28 days, nasal or sinus surgery in the<br /> preceding 3 months, complicated sinusitis and nosocomial sinusitis, pregnancy or liver’ dysfunction.<br /> Patients were assessed at baseline (day 1), the end of the treatment (day 3), post treatment (day 5, day 7) and<br /> test of cure (day 10-14) after the 1st dose. The criteria included medical history, physical examination, nasal<br /> endoscopy and middle meatus bacterial cultures.<br /> Result: AZM- efficacy begins at day 3 and lasts until day 14, -Clinical cure rate was 85%. Bacterial<br /> success rate was: 82.5%. Treatment- related adverse effects in (13.04%), included gastrointestinal<br /> disturbances (diarrhea, vomit, nausea, abdominal pain). However, all of them resolved in 1-2 days.<br /> Compliance: 98.55%.<br /> Conclusions: In this study, Azithromycin-3 day is effective and safe for the treatment of cute bacterial<br /> sinusitis in adults.<br /> Keywords : acute bacterial sinusitis, Azithromycin.<br /> mũi xoang cấp xảy ra sau ñợt viêm nhiễm ñường hô<br /> MỞ ĐẦU<br /> hấp<br /> trên. Viêm mũi xoang cấp có thể do siệu vi<br /> Viêm mũi xoang cấp -tình trạng viêm cấp của<br /> hoặc<br /> do vi khuẩn (ABRS). Viêm mũi xoang cấp do<br /> niêm mạc các xoang cạnh mũi, là 1 bệnh lý thường<br /> vi<br /> khuẩn<br /> ñứng hàng thứ 5 trong số các bệnh ñược<br /> gặp tại các phòng khám tai mũi họng. Hầu hết viêm<br /> * Bộ môn TMH- ĐHYD- TP HCM<br /> Địa chỉ liên hệ: TS. BS. Lâm Huyền Trân<br /> <br /> ĐT: 0913120599, Email : huyentranent@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 288<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> kê toa sử dụng kháng sinh. Nếu không ñược ñiều trị<br /> tốt, viêm mũi xoang cấp có thể có những biến<br /> chứng nguy hiểm ñe doạ sinh mạng. Chỉ tính riêng<br /> tại Hoa kỳ, hàng năm có khoảng 30 triệu người Mỹ<br /> mắc bệnh, 25 triệu lượt khám. Chi phí ñiều trị cho<br /> bệnh này chiếm khoảng 6 tỷ USD$ hàng năm.<br /> Mặc dù ≤ 40 % viêm mũi xoang cấp có khả năng<br /> tự khỏi. Tuy nhiên, ñiều trị bằng kháng sinh tác ñộng<br /> trực tiếp lên tác nhân gây bệnh, giúp bệnh nhân khỏi<br /> nhanh các triệu chứng.<br /> Theo kinh ñiển, hướng dẫn sử dụng kháng sinh<br /> trong ñiều trị viêm mũi xoang cấp theo kinh nghiệm<br /> trước ñây gồm beta-lactams hoặc trimethoprimsulfamethoxazole như là sự chọn lựa ban ñầu, cho<br /> thuốc 2- 3 lần / ngày trong thời gian từ 7 – 14 ngày,<br /> hoặc erythromycine 500 mg x 2 lần /ngày x 7 ngày.<br /> Ở Châu Âu, Azithromycine ñược chấp thuận<br /> trong ñiều trị viêm ñường hô hấp trên cấp và viêm<br /> mũi xoang cấp.<br /> Ơ Hoa Kỳ, Azithromycine ñược chấp thuận cho<br /> ñiều trị nhiễm khuẩn hô hấp và nhiễm khuẩn không<br /> phải hô hấp ở người lớn(1).<br /> Trước ñây trị liệu kháng sinh ngắn nhất ñược<br /> FDA công nhận là 10 ngày.<br /> Từ sau năm 2004, FDA công nhận trị liệu 3 ngày<br /> của Azithromycin ñối với bệnh viêm mũi xoang cấp<br /> do vi khuẩn.<br /> Trên thế giới, ñã có nhiều công trình nghiên cứu<br /> về hiệu quả và tính an toàn của Azithromycin trong<br /> ñiều trị viêm mũi xoang cấp(1,2,3). Tuy nhiên, tại Việt<br /> Nam chưa có nghiên cứu về vấn ñề này. Chỉ sử dụng<br /> với 3 ngày ñiều trị kháng sinh, liệu có hiệu quả<br /> không? Mức ñộ an toàn khi sử dụng kháng sinh này<br /> như thế nào? ñó chính là mục tiêu mà chúng tôi muốn<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Đánh giá hiệu quả và tính an toàn của<br /> Azithromycine trong ñiều trị viêm mũi xoang cấp do<br /> vi khuẩn.<br /> <br /> VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca.<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân >=16 tuổi, ñột ngột có các triệu chứng<br /> của bệnh mũi xoang kéo dài hơn 7 ngày, chưa sử<br /> dụng bất kỳ loại kháng sinh nào kể từ khi mắc bệnh.<br /> Tiêu chuẩn chẩn ñoán viêm mũi xoang cấp do vi<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> khuẩn của hiệp hội tai mũi họng và phẫu thuật ñầu cổ<br /> Hoa Kỳ (AAOHNS) bao gồm :<br /> - các triệu chứng chính: sổ mũi, nghẹt mũi, nặng<br /> mặt trán, giảm hoặc vô khứu.<br /> - các triệu chứng phụ: ho, nhức ñầu, hôi miệng,<br /> ñau nhức tai, sốt, mệt, nhức ê răng<br /> Về mặt lâm sàng chẩn ñoán viêm xoang do vi<br /> khuẩn nếu có:2 triệu chứng chính hoặc 1 triệu chứng<br /> chính và 2 triệu chứng phụ.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bao gồm:<br /> - Triệu chứng kéo dài hơn 28 ngày.<br /> - Viêm mũi xoang mạn.<br /> - Đã phẫu thuật mũi xoang trong vòng 3 tháng<br /> trước.<br /> - Viêm xoang có biến chứng, viêm xoang do<br /> nhiễm khuẩn bệnh viện.<br /> - Đã sử dụng kháng sinh trong vòng 2 tuần<br /> trước.<br /> - Phụ nữ có thai…<br /> - Suy gan.<br /> Cách tiến hành<br /> Bệnh nhân ñược chẩn ñoán viêm mũi xoang cấp<br /> dựa vào lâm sàng và nội soi.<br /> -Ngày ñầu tiên: nội soi lấy mủ khe giữa làm xét<br /> nghiêm vi khuẩn học. Bắt ñầu ñiều trị từ ngày này.<br /> Uống Azithromycin (BINOZYT- Sandoz ) mỗi ngày<br /> 1 viên 500 mg trong 3 ngày liên tiếp.<br /> Khám lâm sàng ñánh giá lại các triệu chứng và<br /> nội soi lấy mủ khe giữa xét nghiệm vi khuẩn vào các<br /> ngày thứ 3,5,7,10,14.<br /> Đánh giá kết quả<br /> Tính hiệu quả: tiêu chí ñánh giá<br /> *Tiêu chí Lâm sàng<br /> Đánh giá lâm sàng: thành công hay thất bại<br /> Thành công ñược ñịnh nghĩa là hết các triệu<br /> chứng cơ năng và thực thể của viêm mũi xoang cấp<br /> hoặc cải thiện trên lâm sàng ñến nỗi không cần dùng<br /> thêm kháng sinh khác.<br /> Thất bại ñược ñịnh nghĩa khi các triệu chứng kéo<br /> dài hoặc tệ hơn hoặc xuất hiện thêm các triệu chứng<br /> mới ñòi hỏi phải sử dụng kháng sinh khác hỗ trợ.<br /> <br /> *Tiêu chí Cận lâm sàng<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 289<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> Tiêu chuẩn thứ hai ñánh giá ñáp ứng về mặt vi<br /> khuẩn học- kết quả nuôi cấy vi khuẩn trước và sau khi<br /> sử dụng kháng sinh.<br /> Dựa trên 3 mức ñộ sau<br /> -Triệt căn vi khuẩn (eradication): không còn sự<br /> hiện diện của tác nhân gây bệnh.<br /> -Giả ñịnh triệt căn (presumed eradication): không<br /> còn sự hiện diện của tác nhân gây bệnh, nhưng có sự<br /> hiện diện của vi khuẩn thường trú ở vùng mũi xoang.<br /> -Còn sự hiện diện của vi khuẩn gây bệnh.<br /> <br /> Tính an toàn<br /> Tính an toàn tính cho tất cả các bệnh nhân ñã<br /> uống ít nhất là 1 viên thuốc.<br /> Tác dụng phụ của thuốc: bản chất, tần suất, mức<br /> ñộ nghiêm trọng của tác dụng phụ.<br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc ñiểm của mẫu nghiên cứu<br /> Tổng số: 69 ca.<br /> Nam: 33, nữ 36, (47,8%; 52,17%).<br /> Dấu hiệu lâm sàng<br /> Bảng 1. Tần suất các triệu chứng<br /> Triệu chứng lâm sàng<br /> Số lượng<br /> Nghẹt mũi<br /> 61<br /> Sổ mũi mủ (nước mũi có màu vàng,<br /> 62<br /> xanh )<br /> Nặng mũi mặt<br /> 53<br /> Đau hàm, ñau răng<br /> 32<br /> Giảm khứu<br /> 35<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 88,4%<br /> 89,95%<br /> 76,8%<br /> 46,37 %<br /> 50,7%<br /> <br /> Dấu hiệu nội soi<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 2. Dấu hiệu nội soi mũi<br /> Nội soi<br /> Mủ khe giữa<br /> Phù nề, sung huyết khe giữa<br /> Mủ khe giữa + khe trên<br /> <br /> Số lượng<br /> 58<br /> 60<br /> 4<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 84,05 %<br /> 86,95 %<br /> 5,79 %<br /> <br /> Phân lập vi khuẩn<br /> Nuôi cấy vi khuẩn dương tính: (54/69= 78,26%)<br /> Nuôi cấy vi khuẩn âm tính: (15/69 = 21,73%)<br /> Bảng 3. Tác nhân gây bệnh<br /> Tên vi khuẩn<br /> Hemophilus Influenza<br /> Streptococcus pneumonia<br /> Staphylococcus aureus<br /> Staphylococcus coagulase negative<br /> Moraxella catarrhalis<br /> Pseudomonas aeruginosa<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Số lượng<br /> 11<br /> 19<br /> 6<br /> 8<br /> 8<br /> 2<br /> 54<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 20 %<br /> 35 %<br /> 11%<br /> 15 %<br /> 15 %<br /> 4%<br /> 100<br /> <br /> Mức ñộ tuân thủ ñiều trị<br /> -Tỷ lệ tuân thủ ñiều trị : 68/69 = 98,55%<br /> (Có 1 bệnh nhân tự ý ngưng thuốc sau 2 ngày<br /> dùng thuốc, do bị tiêu chảy. Mức ñộ tiêu chảy là nhẹ<br /> không cần phải nhập viện, bệnh nhân không cần dùng<br /> thêm các thuốc khác ñể ñiều trị tiêu chảy cũng như<br /> không dùng thêm thuốc khác ñể ñiều trị viêm mũi<br /> xoang do các triệu chứng lâm sàng ñã hết.)<br /> - Tỷ lệ tuân thủ lịch tái khám: 40/54= 79,71%.<br /> Hiệu quả ñiều trị<br /> Diễn tiến các triệu chứng lâm sàng sau ñiều trị<br /> bằng kháng sinh ngắn ngày Azithromycin<br /> Thành công: 34/40= 85%<br /> Thất bại: 6/40= 15%<br /> <br /> 4 5<br /> n gh et m u i<br /> <br /> 4 0<br /> 3 5<br /> <br /> so m ui<br /> <br /> 3 0<br /> <br /> n huc m ui m at<br /> <br /> 2 5<br /> 2 0<br /> 1 5<br /> 1 0<br /> 5<br /> 0<br /> N 1<br /> <br /> N 3<br /> <br /> N 5<br /> <br /> N 7<br /> <br /> N 1 0<br /> <br /> N 1 4<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 290<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Diễn tiến về mặt vi khuẩn học:<br /> Bảng 4. Diễn tiến về mặt vi khuẩn học<br /> Thời gian Âm tính Chuyển vi khuẩn Sạch khuẩn gây bệnh<br /> thường trú<br /> (cộng dồn)<br /> Ngày 3<br /> 13<br /> 6<br /> 19 (47,5%)<br /> Ngày 5<br /> 2<br /> 5<br /> 26 (65 %)<br /> Ngày 7<br /> 2<br /> 2<br /> 30 (75 %)<br /> Ngày 10<br /> 0<br /> 1<br /> 31 (77,5%)<br /> Ngày 14<br /> 0<br /> 0<br /> 33 (82,5%)<br /> 90<br /> 80<br /> 70<br /> 60<br /> 50<br /> <br /> ty le sach khuan<br /> <br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> N1<br /> <br /> này<br /> <br /> N3<br /> <br /> N5<br /> <br /> N7<br /> <br /> N 10<br /> <br /> N14<br /> <br /> Từ ngày thứ 3 sau khi dùng thuốc, ñã thấy xuất hiện khả năng diệt khuẩn của AZM và tác dụng<br /> tiếp<br /> tục<br /> kéo<br /> dài<br /> ñến<br /> ngày<br /> thứ<br /> 14.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 291<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Triệu chứng lâm sàng cũng như vi sinh học ñều cho thấy khả năng tác dụng kéo dài của AZM.<br /> <br /> Diễn tiến qua nội soi<br /> <br /> Ngày 1<br /> <br /> Ngày 3<br /> <br /> Ngày 5<br /> <br /> Ngày 7<br /> <br /> Ngày 10<br /> <br /> Tính an toàn trong ñiều trị<br /> An toàn trong ñiều trị ñược ñánh giá qua các biểu hiện tác dụng phụ của thuốc, bao gồm<br /> Bảng 5: tác dụng phụ của AZM<br /> Tác dụng phụ<br /> Dị ứng, ngứa, nổi mẩn<br /> Buồn nôn, ói<br /> Đau bụng<br /> Tiêu chảy<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Số lượng<br /> 0<br /> 3<br /> 5<br /> 1<br /> 9<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 0%<br /> 4,34 %<br /> 7,24 %<br /> 1,44 %<br /> 13,04%<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Về hiệu quả của Azithromycin<br /> Bảng 6: So sánh kết quả nghiên cứu của chúng tôi với nghiên cứu của các tác giả khác<br /> Năm<br /> 1998<br /> <br /> Tác giả<br /> Clement<br /> <br /> Quốc gia<br /> Belgium<br /> <br /> 2003<br /> <br /> Henry<br /> <br /> US<br /> <br /> 2008<br /> <br /> Chúng tôi<br /> <br /> TpHCM<br /> Việt Nam<br /> <br /> Thuốc<br /> % thành công<br /> AZM-3 (158)<br /> 87,5 %<br /> Amoxi- clav<br /> 83,8 %<br /> (82)<br /> AZM-3 (312)<br /> 88,88%<br /> AZM-6 (311)<br /> 89,93%<br /> Amoxi-clav<br /> 84,9 %<br /> (313)<br /> AZM-3<br /> 82,5 %<br /> (Binozyt–<br /> Sandoz)<br /> <br /> Azithromycin là kháng sinh Azalide trong nhóm Macrolide, phổ rộng dùng trong ñiều trị các bệnh<br /> lý nhiễm khuẩn ñường hô hấp, kể cả viêm mũi xoang cấp do vi khuẩn.<br /> Hiệu quả của nó trong ñiều trị viêm mũi xoang cấp ñã ñược chứng minh qua hàng loạt các thử<br /> nghiệm lâm sàng với liều ñiều trị 1 lần/ mỗi ngày trong 3 hoặc 6 ngày. Tỷ lệ thành công trên lâm sàng<br /> là 87% (trị liệu 3 ngày) so với 89,93% trị liệu 6 ngày. Như vậy giữa trị liệu 3 ngày và trị liệu 6 ngày<br /> vẫn cho kết quả không có sự khác biệt. Azithromycin tích tụ trong nhiều loại tế bào, bao gồm các<br /> nguyên bào sợi, tế bào biểu mô, ñại thực bào, bạch cầu ñơn nhân, bạch cầu ña nhân trung tính, nó có<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2010<br /> <br /> 292<br /> <br />