Hình ảnh con người Nguyễn Khuyến qua bài thơ Câu cá mùa thu

Đề bài: Hình ảnh con người Nguyễn Khuyến qua bài thơ Câu cá mùa thu<br /> Bài Mẫu Số 1: <br /> "Gió vàng hiu hắt cảnh tiêu sơ<br /> Lẻ tẻ bên trời bóng nhạn thưa<br /> Giếng ngọc sen tàn bông hết thắm<br /> Rừng phong lá rụng tiếng như mưa."<br /> Có thể  nói thu là bức  ảnh thiên nhiên đặc sắc trong bức tranh bốn mùa: xuân, hạ, thu,  <br /> đông. Cũng vì lẽ đó mà từ bao đời nay, mùa thu luôn là đề tài muôn thuở của biết bao thi <br /> nhân, là nơi gửi gắm tâm tư, tình cảm của họ. Trong văn học trung đại cũng thế, bên cạnh  <br /> các tác phẩm có đề  tài mùa thu như  "Thu dạ" của Nguyễn Du hay "Ngẫu hứng" của <br /> Nguyễn   Bỉnh  Khiêm  thì   sẽ   là   một   thiếu  sót   nếu  không  nhắc   đến   chùm  thơ   thu  của <br /> Nguyễn Khuyến mà nổi bật là bài "Thu điếu". Qua bài thơ  ta thấy được tâm trạng thời  <br /> thế và tấm lòng sâu nặng của Nguyễn Khuyến đối với đất nước.<br /> Xưa nay, khi nói đến mùa thu, các thi nhân thường sử dụng những hình ảnh đẹp tráng lệ <br /> như  sen tàn, từng phong lá đỏ, lá ngô đồng rụng... nhưng đối với "Câu cá mùa thu" của  <br /> Nguyễn Khuyến thì hoàn toàn khác, ông đưa vào thơ  những khung cảnh quen thuộc như <br /> ao thu, ngõ trúc, lá vàng... những cảnh vật tuy giản dị nhưng lại phản ánh rất thực mùa  <br /> thu của làng quê Việt Nam, toát lên được cái hồn dân tộc. Cảnh thu trong thơ Tam Nguyên  <br /> hiện lên với cái vẻ đẹp thanh sơ, dịu nhẹ nhưng vẫn có nét hấp dẫn riêng, đầy vẻ thuần <br /> Việt chứ không phải mùa thu mượn ở nơi khác.<br /> Con người yêu thiên nhiên của Nguyễn Khuyến được thể  hiện qua những vần thơ  miêu  <br /> tả cảnh vật rất thực của ông. Trong "Thu điếu" tác giả đã đặt điểm nhìn của mình từ  ao <br /> thu lên bầu trời xanh ngắt rồi từ  vùng trời  ấy trở  lại ao, trở  lại với chiếc thuyền câu.  <br /> Nguyễn Khuyến cảm nhận mùa thu từ  gần ra xa rồi từ  xa trở  lại gần nhằm khái quát <br /> cảnh vật nhưng vẫn không làm mất đi vẻ yên ắng của mùa thu.<br /> Đầu bài thơ ông viết:<br /> "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo<br /> Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo"<br /> Điểm sơ qua ta nhận ra hình ảnh ngư ông ngồi câu cá trong khí thu lạnh lẽo giữa chiếc ao  <br /> thu nhỏ  hẹp nhưng  ẩn chứa trong hai câu thơ  vốn là bối cảnh đất nước đương thời.  <br /> Người xưa có câu: "Thủy chí thanh tắc vô ngư" nghĩa là nước trong thì không có cá. Dù  <br /> vậy, trong "Thu điếu", tuy là "nước trong veo" nhưng ngư ông vẫn ôm cần, đó là một việc <br /> không thể, tác giả đang làm một việc vô thưởng, vô phạt, đang đối mặt với một tình cảnh <br /> đau xót đó là tuy ông là người học rộng tài cao nhưng phải bó tay trước cảnh nước mất <br /> mà về dạy học, không mang tài năng ra phụ dân, làm quan vì thời này làm quan chỉ để trở <br /> thành con rối cho kẻ khác giật dây. Nguyễn Khuyến luôn mang trong mình mong ước có <br /> thể giúp nước nhưng hoài bão ấy không thể cất cánh trong xã hội nhiễu nhương bấy giờ, <br /> tất cả  đều vô vọng như  việc câu cá nước trong. Đúng như  ván cờ  đang vào hồi bế  tắc  <br /> trong bài "tự trào" của ông "cờ đương dở cuộc không còn nước" ­ " Bạc chửa thâu canh đã <br /> chạy làng". Trong mạch cảm xúc ấy, tác giả viết tiếp:<br /> "Sóng nước theo làn hơi gợn tí<br /> Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo"<br /> "Sóng nước theo làn" dùng để tả cảnh mặt nước gợn sóng theo làn gió thu, tưởng chừng <br /> như tác giả muốn nói đến cái chuyển động khe khẽ của mặt hồ gợn sóng nhưng thực ra  <br /> đó chính là thái độ sống mà Nguyễn Khuyến muốn người đời thông cảm, cảm thông cho  <br /> hành động cáo quan về quê thay thái độ "bình chân như vại" trước cảnh đất nước rơi vào <br /> tay giặc, thậm chí có lúc ông phải dạy học trong dinh của ông quan theo Pháp nhưng tất  <br /> cả  những điều đó chỉ  là vài làn sóng gợn trong cuộc  đời trong sạch như  ao thu của <br /> Nguyễn Khuyến, ông vẫn thanh khiết như làn nước kia, vẫn một lòng hướng về Tổ quốc  <br /> và giữ vững hào khí của người quân tử.<br /> Gam màu lạnh lúc này bị  đâm ngang bởi màu vàng của chiếc lá. Nhiều người cho rằng  <br /> chiếc lá đã khẽ đưa thì không thể có độ "vèo" nhưng thực chất chi tiết này lại rất hợp lý,  <br /> chữ "vèo" vốn được dùng để gợi tả vẻ thanh mảnh của chiếc lá khi bay hay cũng chính là <br /> hiện thực đất nước rơi vào tay giặc quá nhanh, thời thế  thay đổi trong chớp mắt, khiến  <br /> tác giả không khỏi bàng hoàng xót xa trước tình cảnh đất nước đầy đau thương. Nguyễn  <br /> Khuyến e rằng rồi đất nước này sẽ như chiếc lá vàng kia, mục nát trên nền đất thu.<br /> Cùng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, cảnh thu được tác giả miêu tả qua hai câu thơ tiếp:<br /> "Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt<br /> Ngõ trúc quanh co khách vắng teo"<br /> Trong cái vận nước điên đảo đương thời, ông quan thanh liêm về hưu liệu có giúp gì cho  <br /> nước, ông đau xót, tủi hổ và muốn gửi gắm tâm sự vào khung cảnh thu như bầu trời xanh <br /> ngắt hay ngõ trúc kia để  làm vơi đi phần nào nỗi buồn vì bất lực. Song những hình ảnh <br /> mộc mạc của làng quê lại càng làm ông day dứt vì trách nhiệm của bản thân. Hình ảnh  <br /> ngõ trúc lúc này gợi lên một sự cô đơn, trống vắng khôn cùng, vắng khách hay ý Nguyễn  <br /> Khuyến muốn nói tới sự vắng mặt của nhân tài, vắng đi những tâm huyết của nho sĩ lúc <br /> bấy giờ.<br /> Tâm trạng thời thế của Nguyễn Khuyến được thể hiện rõ nhất qua hai câu cuối:<br /> "Tựa gối buông cần lâu chẳng được<br /> Cá đâu đớp động dưới chân bèo"<br /> Qua hai câu thơ, ta thấy được tâm thế nhàn "tựa gối buông cần" song song với tư thế chờ <br /> đợi "lâu chẳng được", khát vọng phục vụ quê hương của Nguyễn Khuyến luôn dâng trào  <br /> khiến ông không thể kiên nhẫn ngồi chờ thời. Cõi lòng tác giả bấy giờ như đắm vào dòng <br /> suy tư  trong khí thu yên  ắng, tịch mịch đến nỗi chỉ  một tiếng cá đớp động cũng đủ  làm  <br /> ông thảng thốt. Tiếng cá  ở  đây cũng có thể  xem là tia hy vọng sáng lên giữ  bầu không  <br /> gian có phần yên  ắng,  ảm đạm, một niềm tin khách quan đưa người đọc đến với bầu  <br /> không khí đầy hy vọng, một tín hiệu chuyển biến của thời cuộc, một phép màu xuất hiện  <br /> ngay lúc canh lạc đang bế tắc và thay đổi tất cả.<br /> Qua bài thơ, ta thấy được tài năng của Nguyễn Khuyến trong phần gieo vần "eo" vốn là <br /> từ vận oái ăm nhưng phù hợp với tâm trạng hẹp dần, đầy uẩn khúc của tác giả. Cạnh đó, <br /> thủ pháp lấy động tả tĩnh cũng được ông vận dụng một cách tài tình.<br /> Bài "Câu cá mùa thu" đã vẽ nên nét thu đẹp tĩnh lặng nơi làng quê xưa, bộc lộ  một mối  <br /> tình thu đẹp mà tràn đầy uẩn khúc của một nhà nho yêu thiên nhiên, một lòng vì nước vì  <br /> dân.<br /> Bài Mẫu Số 2: <br /> Nhắc đến Nguyễn Khuyến người ta nhớ ngay đến một nhà thơ  được mệnh danh là "nhà <br /> thơ của làng cảnh Việt Nam" của miền quê Bắc Bộ. Và cũng khi nhắc đến ông, người ta <br /> nhớ ngay đến chùm thơ thu gồm ba bài: Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm. Ba bài thơ được coi <br /> là "nức danh nhất" trong các sáng tác của ông. Mỗi bài thơ miêu tả bức tranh làng cảnh ở <br /> một góc nhìn, một khía cạnh khác nhau nhưng đều gặp nhau  ở  hình  ảnh một Nguyễn <br /> Khuyến có tình yêu thiên nhiên tha thiết, một Nguyễn Khuyến với những nỗi niềm tâm sự <br /> riêng, nặng lòng vì nước. Đến với "Thu điếu" (Câu cá mùa thu) ta sẽ càng hiểu rõ hơn về <br /> con người ấy.<br /> "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo<br /> Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo<br /> Sóng biếc theo làn hơi gợn tí<br /> Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo<br /> Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt<br /> Ngõ trúc quanh co khách vắng teo<br /> Tựa gối buông cần lâu chẳng được<br /> Cá đâu đớp động dưới chân bèo".<br /> Bài thơ  dựng lên một bức tranh thiên nhiên  ở  vùng đồng bằng Bắc Bộ  trong một không  <br /> gian rất đặc trưng là ao thu. Cái nhìn của bài thơ cũng được đặt từ đây để hướng ra xa rồi  <br /> lên cao rồi lại quay trở lại điểm nhìn thật gần. Trung tâm của bức tranh mùa thu là hình  <br /> ảnh "một chiếc thuyền câu bé tẻo teo", một ngư  ông ngồi "tựa gối buông cần". Từ  một <br /> cái thuyền con giữa lòng ao, cái nhìn của nhà thơ bao quát ra xung quanh: mặt nước ao thu  <br /> lạnh lẽo, trong veo đến hết độ  sắc trong, sóng biếc chỉ  hơi khẽ  gợn, ngang tầm mắt  <br /> người là "thu rứt lá gọi mùa đi", hướng lên trên cao để thu vào một khoảng trời trong xanh  <br /> vời vợi, lơ lửng như yên tĩnh tự muôn đời; bao quát để nhìn thấy cái quanh co của những  <br /> ngõ trúc uốn lượn. Và tầm nhìn cuối cùng quay về thu lại ở chiếc thuyền câu cá bởi tiếng <br /> "đớp động dưới chân bèo". Bằng ngòi bút tinh tế  cùng cách sử  dụng ngôn từ, cách gieo  <br /> vần tài tình nhà thơ  đã đưa những thi liệu vốn quen thuộc trong thơ ca cổ (thu thuỷ, thu  <br /> thiên, thu diệp, ngư  ông) để  tạo nên những vần thơ  vừa cổ  điển lại vừa hiện đại. Bút <br /> pháp lấy điểm tả diện, lấy động tả tĩnh được sử dụng một cách đắc địa. Bức tranh thiên <br /> nhiên hiện lên tĩnh lặng gần như  tuyệt đối. Phải tĩnh lặng mới thấy rõ cái "hơi gợn tí"  <br /> của mặt ao và chút "khẽ đưa vèo" của lá vàng. Tĩnh đến độ con người và thiên nhiên nghe <br /> thấy tiếng đớp động của chân bèo để mà giật mình sực tỉnh. Người đọc ấn tượng về một  <br /> cảnh thu thanh vắng, quạnh hiu, dường như chỉ có một thi nhân trong vai ông già ngồi câu <br /> cá đối diện trước cảnh thiên nhiên thu nhỏ để lắng vào cõi suy tư. Phải có một tâm hồn <br /> tinh tế và yêu thiên nhiên sâu sắc, Nguyễn Khuyến mới có thể khám phá những đường nét <br /> trong bức tranh thiên nhiên hài hoà đến vậy. Hồn quê xứ  sở đã thấm vào hồn thơ  để  tạo <br /> nên một  ấn tượng đặc biệt. "Cái thú vị  của bài "Thu điếu" là  ở  các điệu xanh, xanh ao,  <br /> xanh bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trời, xanh bèo, có một màu vàng đám ngang của chiếc <br /> lá thu rơi" (Lê Trí Viễn). "Diệp lạc tri thu". Chỉ thoáng một chiếc lá vàng gọi hồn thu vĩnh <br /> cửu trong thơ thu sách vở, và các gam màu xanh thì thật dân dã, đồng quê, gần gũi.<br /> Bài thơ thiên về gợi nhiều. Không chỉ bức tranh thiên nhiên từ điểm gợi ra được hiện mà  <br /> từ bức tranh thiên nhiên ấy, hình ảnh thi nhân cũng được gợi ra một cách rất cụ thể, chân  <br /> thực và sinh động. Phải đến hai câu thơ cuối cùng hình ảnh nhà thơ trong vai trò của một <br /> ngư  ông mới được miêu tả  trực tiếp nhưng người ta đã bắt gặp bóng hình của ông thấp <br /> thoáng hiện hữu trước đó. Đó là ánh mắt chăm chú dõi theo mọi chuyển động tinh vi của  <br /> thiên nhiên, sự sống từ  đầu đến cuối bài thơ. Và còn là hình ảnh của một thi nhân trầm <br /> ngâm, tư lự. Người ngồi trên thuyền trầm ngâm tĩnh lặng đến mức không làm cho chiếc  <br /> thuyền động đậy. Cái chuyển động của sóng nước mặt ao chỉ là hơi gợn tí, nhưng cũng là  <br /> do gió mà thôi. Nhà thơ cùng với con thuyền câu như hóa thành một bức tượng mà chỉ có <br /> sự  sống xung quanh là vận động, tuy buồn, tuy quạnh hiu, vắng vẻ  nhưng vẫn cứ  gợi <br /> nhiều cảm xúc. Hẳn phải có cái gì đó lôi cuốn thi nhân ghê gớm lắm mới có thể  khiến  <br /> ông bị  cuốn toàn bộ  tâm trí vào như  vậy. Đến đây, Nguyễn Khuyến đã bộc lộ  hình  ảnh <br /> của một con người "đau" đang có rất nhiều tâm trạng. Dường như  có gì đó tương đồng  <br /> giữa cảnh "Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo" của nhà thơ  với tâm trạng của Tản Đà trước <br /> sự biến ảo, đổi thay của thời thế trong câu thơ "Vèo trông lá rụng ngoài sân". Có cái gì đó <br /> như buồn, như nuối tiếc trước cái đổi thay, rối ren của thời thế. Hình ảnh "bầu trời xanh  <br /> ngắt" không chỉ xuất hiện trong bài "Câu cá mùa thu". Đó là màu đặc trưng rất thu trong  <br /> một không gian thu thoáng đãng. Nhưng trước suy tư  miên man của người trong cuộc, <br /> dường như  trời xanh  ấy, và cả  đám mây lững lờ  trôi cũng chứa đầy tâm trạng. Thơ <br /> Nguyễn Khuyến đã xuất hiện không ít lần câu thơ bày tỏ  nỗi day dứt, "vò đầu mấy bạn <br /> làm thơ đi về". Và phải chăng cái "lửng lơ", "quanh co", "vắng teo" chính là tâm trạng cô  <br /> quạnh, cô đơn của nhà thơ, là nỗi niềm, là tâm trạng thời thế  được gửi gắm kín đáo và <br /> sâu xa?<br />  Chút "khẽ đưa vèo" của lá vàng<br /> Mải mê với suy tư đến mức thi nhân phải giật mình bởi một thứ  âm thanh gần như  rất <br /> mơ hồ:<br /> "Cá đâu đớp động dưới chân bèo"<br /> Bài thơ viết về câu cá mùa thu mà đến tận hai câu thơ cuối cùng mới đề cập đến chuyện  <br /> câu cá. Mà đề cập đến thì cũng chỉ là cái giật mình sửng sốt của người đi câu trước tiếng  <br /> đớp động. Thì ra là vậy! Người đi câu nhưng đâu có để  ý đến việc câu cá, bởi tâm hồn <br /> đang nặng trĩu suy tư. Đi câu chỉ là một cái cớ để nhà thơ có thời gian yên tĩnh một mình, <br /> chiêm nghiệm về  cuộc đời, về  những nỗi niềm tâm sự  thầm kín. "Thơ  là âm nhạc của <br /> tâm hồn, nhất là những tâm hồn cao cả và đa cảm" (Vôn­te). Bài thơ là tiếng lòng của một <br /> người thơ lúc nào cũng luôn nặng trĩu suy tư.<br /> Phải hiểu được hoàn cảnh riêng của nhà thơ và bối cảnh thời đại bấy giờ  mới thấy hết <br /> được tâm sự  cũng như  cái thanh cao trong tâm hồn Nguyễn Khuyến. Là một nhà thơ  có  <br /> khí tiết thanh cao nhưng lại sinh ra vào thời buổi: "Vua chèo còn chẳng ăn ai/ Quan chèo <br /> vai nhọ khác chi thằng hề" ông chọn con đường cáo quan về ở ẩn để, giữ nguyên khí tiết. <br /> Nhưng nhàn thân mà chẳng nhàn tâm. Ý thức của một nhà nho và một tâm hồn yêu nước, <br /> luôn nặng suy tư đã khiến ông luôn mang mặc cảm của người: "Cờ đang dở  cuộc không <br /> còn nước/ Bạc chửa thâu canh đã chạy làng". Trở về vườn Bùi chốn cũ, tâm hồn ấy vẫn  <br /> còn nặng lòng với thời cuộc: "Ngọn gió đông ngoảnh lại lệ đầm khăn/ Tình thương hải  <br /> tang điền qua mấy lớp?". Là một người tài năng, một nhà nho yêu nước có cốt cách thâm <br /> trầm, khí phách thanh cao, ông gửi gắm tất cả  nỗi niềm của mình vào trong cảnh vật.  <br /> "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ". Thế  nên bức tranh thiên nhiên mới có độ  thanh  <br /> vắng, quạnh hiu, gợi nỗi buồn sâu đến vậy. Thế  nên đi câu là đi câu lấy cái tĩnh, cái  <br /> thanh, cái trong, cái lắng, cái nhàn trong tâm hồn nhưng tiếng "cá đâu đớp động" đã phá vỡ <br /> không gian im vắng. Cậu cá để  câu nhàn mà dường như  không thể, bởi nhàn trước hoàn <br /> cảnh hiện tại, đối với một nhà thơ như Nguyễn Khuyến là một điều không thể thực hiện  <br /> được.<br /> "Câu cá mùa thu" cho ta biết thêm về  Nguyễn khuyến, một tâm hồn thiết tha với quê <br /> hương, đất nước.<br /> Bài Mẫu Số 3: <br /> Mùa thu là cảm hứng vô tận cho các thi nhân. Riêng Nguyễn Khuyến đã có một chùm thơ <br /> thu vô cùng đặc sắc: Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm. Nhà thơ lấy cảnh thu, tình thu mà nói <br /> lòng mình vậy. Và cùng qua thơ  thu ta thấy hiện lên một phần đáng trân trọng trong con <br /> người Nguyễn Khuyến. Trong bài thơ  Thu điếu ­ Câu cá mùa thu, Nguyễn Khuyến hiện  <br /> lên với tấm lòng sâu nặng nghĩa tình đối với đất nước.<br /> Thơ thu xưa chẳng khi nào vui cả. Nhắc đến thơ thu là nhắc đến những tâm trạng u hoài,  <br /> man mác. Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến cũng vậy.<br /> Thơ  gợi tình người mà người buồn thì thơ  vui sao được? Bài thơ  ra đời khi Nguyễn <br /> Khuyến đã quá bất mãn với xã hội mà lui về   ở  ẩn  ở quê nhà. Xã hội nửa thực dân, nửa  <br /> phong kiến cướp đi quyền tự  chủ  của nước nhà, gieo rắc bao đau thương mất mát cho  <br /> đất nước, con người Việt Nam. Buồn vì thảm cảnh", bất hợp tác với thực dân Pháp,  <br /> Nguyễn Khuyến thể  hiện khí tiết học ông ngư  về  quê câu cá. Bài thơ  Câu cá mùa thu  <br /> bước ra từ  một tâm sự, một nỗi niềm như  thế  để  giãi bày với hồn thiêng sông núi quê  <br /> hương một tấm lòng yêu nước thiết tha, day dứt.<br /> Điều dễ thấy trong Câu cá mùa thu là cảnh tuy buồn nhưng vô cùng đẹp đẽ. Điều đó thể <br /> hiện tấm lòng yêu nước ưu ái với thiên nhiên của thi nhân.<br /> Bức tranh mùa thu hiện lên trong trẻo, xinh xắn làm sao.<br /> Ao thu lạnh lẽo nước trong veo<br /> Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo<br /> Sóng biếc theo làn hơi gợn tí<br /> Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo<br /> Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt<br /> Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.<br /> Cái se lạnh của mùa thu làm làn nước ao "lạnh lẽo" "trong veo". Câu thơ  không chỉ  nói <br /> đến cái lạnh mà còn nhắc đến cái tĩnh lặng, cái vắng vẻ, cái buồn buồn của khí trời, của  <br /> cảnh vật. Phải rồi, "ao thu lạnh lẽo" thì mọi loài cũng chỉ muốn lặn mình xuống đáy, đâu  <br /> muốn tung tăng bơi lội nô đùa? Vì thế, làn nước "trong veo" ­ trong trẻo, tĩnh lặng, cái  <br /> trong có hình có khối. Tưởng đôi mắt Thúy Kiều ­ "làn thu thủy" ­ cũng chỉ trong đến thế.<br /> Mở đầu bài thơ là hình ảnh cái ao làng mùa thu ­ một hình ảnh hết sức quen thuộc ở nông <br /> thôn đồng bằng Bắc Bộ. Và từ đây, mọi cảnh vật trong bài thơ đều xoay quanh cái ao ấy, <br /> lấy cái ao làm điểm nhìn nghệ thuật. Hơi thu man mác, lạnh lẽo, trầm buồn từ làn nước <br /> mùa thu "trong veo" đang lan tỏa thấm dần vào từng hơi gió.<br /> Trên nền ao thu vốn đã rất nhỏ là "Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo". Chỉ là "một chiếc" <br /> thôi không hơn. số  từ  "một" khiến chiếc thuyền câu bơ  vơ  đơn độc. Mà "một chiếc <br /> thuyền câu" lại "bé tẻo teo" nên càng mong manh tội nghiệp.<br /> Điểm xuyết cho bức tranh thu xinh xắn là gợn "sóng biếc" là chiếc lá vàng. Tưởng rằng <br /> thêm vào sẽ  bớt vắng vẻ  đìu hiu nhưng  ở  đây, làn sóng biếc, chiếc lá vàng càng gợi cái <br /> nhỏ  bé mong manh của sự vật. Bởi "sóng biếc" thì "theo làn hơi gợn tí", chỉ  "hơi" gợn,  <br /> chăm chú lắm mới thấy, mà còn là "gợn tí" một chút cỏn con... Còn lá vàng thì "đưa vèo" <br /> như chỉ tạo ra một vệt sáng vàng rồi nhanh chóng nằm lặng im nơi nào đó.<br /> Chiếc "lá vàng" ấy là lá gì? Là lá trúc, lá tre chăng? Có thể lắm bởi bờ ao đồng bằng Bắc  <br /> Bộ thường có những lũy tre xanh tỏa bóng êm dịu. Càng có thể bởi ở hai câu sau nhà thơ <br /> đã viết:<br /> Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt<br /> Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.<br /> Không gian được mở rộng lên chiều cao, sang bề rộng. Vậy nhưng cũng không bớt vắng  <br /> vẻ cô đơn. Mây trắng "lơ lửng" giữa không trung không về với trời; chẳng sà xuống thấp, <br /> lẻ  loi trôi dạt trong bao la. Sắc trời "xanh ngắt" ­ xanh rất đậm, xanh như  có hình khối, <br /> sắc xanh tuyệt đối ấy càng khẳng định cái đơn côi lẻ loi của sự vật.<br /> Trời xanh cao mà buồn quá. Hạ  tầm nhìn xuống thấp mong chờ  sự  giao hòa đồng cảm  <br /> nhưng nhà thơ chỉ thấy "Ngõ trúc quanh co khách vắng teo".<br /> Đường làng vốn đã rất nhỏ nay lại quanh co khúc khuỷu, tưởng như một dải lụa cố xoắn <br /> mình tự thu nhỏ lại. Đường vắng vẻ, vắng lắm, "vắng teo" Nếu chẳng "vắng teo", dẫu  <br /> có bóng người có lẽ cũng nhỏ bé, đơn độc lắm.<br /> Một bức tranh thu xinh xắn hài hòa. Sự vật gì cùng thu mình lại để nhỏ  hơn, để  hoà hợp  <br /> hơn với khuôn hình của sự vật khác. Đặc biệt, cách dùng vần "eo" rất tinh tế: "lạnh lẽo"  <br /> "trong veo" "tẻo teo" "đưa vèo"... ,  ở  đây có sự  thống nhất giữa nội dung và hình thức:  <br /> vần "eo" khiến cảnh vật càng bé nhỏ, mong manh đơn côi hơn. Bức tranh thiên nhiên xinh  <br /> xắn, đẹp đẽ  thể  hiện một tâm hồn thi nhân tinh tế, nhạy cảm. Hơn thế  còn bộc lộ  một  <br /> con người đồng cảm với thiên nhiên, yêu thiên nhiên tha thiết.<br /> So sánh thiên nhiên trong Câu cá mùa thu với những bài thơ thu khác ta còn trân trọng hơn  <br /> tấm lòng Nguyễn Khuyến. Thơ xưa tả mùa thu thường mượn lá ngô đồng, rừng phong đỏ <br /> để  gợi tứ  gợi tình "Một chiếc lá ngô đồng rụng/ Ai cũng biết là mùa thu đã về" "Rừng  <br /> phong thu đã nhuộm màu quan san". Bích Khê của "thơ mới" cũng vần gò thơ theo khuôn <br /> như vậy.<br /> 0 hay! Buồn vương cây ngô đồng<br /> Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông.<br /> Ai cũng biết "lá ngô đồng" "rừng phong đó" là hình  ảnh ước lệ tả mùa thu, hai hình ảnh  <br /> ấy tượng trưng cho mùa thu Trung Quốc. Các nhà thơ  trung đại Việt Nam theo lối "tập  <br /> cổ" mà vẫn  ưu ái những hình  ảnh  ấy. Thiên nhiên trong bài thơ  của Nguyễn Khuyến thì <br /> khác. Không một chút vay mượn, chỉ có cái thuần cảnh vật quê hương. Ao làng, bụi trúc,  <br /> lá vàng rơi... những hình  ảnh  ấy giản dị, quen thuộc với người dân đồng bằng Bắc Bộ <br /> lắm. Đưa chúng vào thơ, Nguyễn Khuyến đã thể  hiện tấm lòng yêu thiên nhiên quê nhà <br /> tha thiết, lòng tự  hào về  cảnh sắc quê hương. Tình yêu  ấy cảm động  ở  việc đã phá bỏ <br /> những lề lối ước lệ bền chắc xưa cũ.<br /> Chưa hết, một bài thơ  Đường luật năm mươi sáu chữ  không một chữ  nào không thuần <br /> Việt. Chẳng ai ­tìm được một từ Hán Việt nào, nhà thơ hoàn toàn dùng ngôn ngữ của đất <br /> nước để  vẽ  nên bức tranh tuyệt mỹ  về quê hương. Chẳng những vậy, nhà thơ  còn vận <br /> dụng rất tài tình vần "eo" ­ vần thơ  rất đặc biệt, nó nôm na xa lạ  với thơ  cổ  nhưng lại <br /> đạt hiệu quả nghệ thuật rất cao. Sự tài tình trên chỉ có thể có ở một nhà thơ yêu tiếng mẹ <br /> đẻ, trân trọng dân tộc, tự hào về đất nước mình.<br /> Thiên nhiên, đẹp đẽ  nhưng tầng sâu của nó là một nỗi buồn, một tâm sự  của thi nhân.  <br /> Cảnh đẹp nhưng sao buồn thế! Mọi vật đều hững hờ, đơn côi đến vô tình. Nguyễn Du đã <br /> có một câu thơ  thật hay "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ".  Ở  đây, cảnh thu cũng <br /> vậy. Nguyễn Khuyến buồn thì có cớ gì để cảnh vui? Cảnh buồn, cảnh cô đơn bởi nhà thơ <br /> cũng đang mang nặng cảm giác  ấy giữa cuộc đời biến động. Bất mãn với xã hội, khinh <br /> bạc chốn quan trường nhưng vẫn nặng lòng lo cho an nguy của Tổ quốc. Vậy nên, dầu  <br /> lui về ở ẩn tâm hồn nhà thơ vẫn canh cánh một niềm riêng.<br /> Có lẽ vì nỗi buồn lớn quá, nhà thơ không thể  gửi gắm mãi vào thiên nhiên. Hai câu cuối <br /> bài thơ hạ xuống cùng là lúc bài thơ vén lên bức màn để lộ một con người với niềm ưu tư <br /> day dứt:<br /> Tựa gối ôm cần lâu chẳng được<br /> Cá đâu đớp động dưới chân bèo.<br /> Tư thế "tựa gối ôm cần" là tư  thế  mang nặng tâm trạng. Chờ hoài không có cá nên buồn <br /> bã, thất vọng "tựa gối" nhưng còn mong mỏi đợi chờ  nên vẫn "ôm cần". Nhưng có phải <br /> thi nhân đang câu cá? Nếu phải, tại sao lại có cảm nhận mơ  hồ  "cá đâu đớp động dưới  <br /> chân bèo?". Thực ra, Nguyễn Khuyến câu cá đâu phải vì muốn câu cá. (Thế  nên mới có <br /> cái ngơ  ngác nhìn quanh: cá  ở  đâu đớp động dưới chân bèo vậy? ­ Chăm chú câu cá sẽ <br /> không có chi tiết này). Nhà thơ  làm ông ngư chỉ vì muốn lánh đời. Nhưng cuộc đời ở  ẩn  <br /> không làm tan đi nỗi ưu tư với đời. Câu cá mà không tập trung câu cá, tâm hồn vẫn chơi  <br /> vơi nơi đâu không ở lại nơi cái ao làng nhỏ bé này.<br /> Thi nhân ưu tư điều gì? Ưu tư về vận nước, ưu tư về lẽ đời. Niềm ưu tư dai dẳng, khắc  <br /> khoải dứt áo ở ẩn vẫn không nguôi trăn trở. Nguyễn Khuyến, một con người có tấm lòng  <br /> yêu nước sâu nặng.<br /> Con người Nguyễn Khuyến qua Câu cá mùa thu hiện lên  ở  nhiều góc cạnh: yêu thiên <br /> nhiên đất nước, yêu tiếng mẹ đẻ, trân trọng và tự hào về dân tộc, luồn trăn trở băn khoăn  <br /> với vận nước, với cuộc đời... Tựu trung lại, bài thơ  đã thể  hiện một tâm hồn yêu nước <br /> khắc khoải, trăn trở đầy xúc động.<br /> Thơ  Nguyễn Khuyến đa dạng về nội dung, nhiều màu vệ  trong cách thể  hiện nhưng sẽ <br /> còn mãi với thời gian. Và do đó, Câu cá mùa thu cũng luôn là một trong những "kiệt tác  <br /> xinh xắn" của thơ ca Việt Nam.<br />  <br />