Hóa - xạ trị đồng thời carcinôm amiđan giai đoạn tiến xa tại chỗ tại vùng

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> HÓA – XẠ TRỊ ĐỒNG THỜI CARCINÔM AMIĐAN<br /> GIAI ĐOẠN TIẾN XA TẠI CHỖ TẠI VÙNG<br /> Lâm Đức Hoàng*, Đặng Huy Quốc Thịnh*, Cung Thị Tuyết Anh*, Phan Thế Sung*, Quách Thanh<br /> Khánh*, Huỳnh Chí Long*, Nguyễn Châu Hiệu*, Trần Nguyễn Khánh*, Bùi Lê Phước Thu Thảo*,<br /> Nguyễn Thị Minh Linh*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích: Đánh giá vai trò của phương pháp hóa - xạ trị đồng thời đối với carcinôm amiđan giai đoạn<br /> tiến xa tại chỗ tại vùng.<br /> Đối tượng và phương pháp: Thử nghiệm lâm sàng không nhóm chứng. Bệnh nhân carcinôm amiđan<br /> giai đoạn tiến xa tại chỗ tại vùng tại Bệnh viện Ung bướu TP HCM.<br /> Kết quả: Khoảng tuổi thường gặp là 40 - 60, trung bình là 50. Tỉ lệ nam/nữ là 3/1. Thời gian trung<br /> bình từ khi có triệu chứng đầu tiên đến khi được chẩn đoán là 4,3 tháng. Loại mô học thường gặp nhất là<br /> carcinôm tế bào gai độ 2, tỉ lệ 59%. Đáp ứng với hóa - xạ trị đồng thời khá cao, khoảng 80%. Trong đó đáp<br /> ứng hoàn toàn của bướu là 90,5% cao hơn so với hạch là 81%. Tỉ lệ tái phát tại chỗ tại vùng 3 năm sau hóa<br /> - xạ trị đồng thời là 11% và kiểm soát tại chỗ tại vùng 3 năm sau hóa - xạ trị đồng thời là 89%. Biến<br /> chứng sớm thường ở mức độ nhẹ và trung bình: Nôn trên 50%, chán ăn 83,5%, viêm niêm mạc miệng<br /> 93% và viêm da 74%. Độc tính huyết học thường gặp nhất là giảm bạch cầu 47,4%, giảm độ 2 trở lên là<br /> 11,4%. Tỉ lệ bệnh nhân không tuân thủ đúng phác đồ hóa - xạ trị đồng thời là 17%. Đa số biến chứng<br /> muộn mức độ nhẹ và trung bình: Khô miệng 97%, xơ chai vùng cổ 38% và khít hàm 35%. Không ghi nhận<br /> trường hợp nào bị hoại tử xương hàm. Sống còn toàn bộ 3 năm là 75% và không bệnh 3 năm là 70% sau<br /> hóa – xạ trị đồng thời bằng Cisplatin đơn chất. Giai đoạn càng sớm có tiên lượng càng tốt hơn (p = 0,04).<br /> Độ biệt hóa tế bào ung thư cao có xác suất sống còn 3 năm kém hơn độ biệt hóa tế bào thấp (p = 0,002).<br /> Kết luận: Hóa - xạ trị đồng thời với Cisplatin đơn chất gây đáp ứng khá cao trên bướu và hạch (trên<br /> 80%), tăng khả năng kiểm soát (89%) và giảm nguy cơ tái phát (11%) tại chỗ tại vùng. Biến chứng có thể<br /> chấp nhận đối với đa số trường hợp mặc d tỉ lệ không tuân thủ đúng phác đồ điều trị còn cao (17%). Tuy<br /> thời gian theo dõi sau điều trị ngắn trong 3 năm, nhưng kết quả ghi nhận ban đầu về sống còn toàn bộ và<br /> không bệnh đáng khích lệ (lần lượt là 75% và 70%).<br /> Từ khóa: Hóa - xạ trị đồng thời, tiến xa tại chỗ tại vùng, biến chứng sớm, biến chứng muộn, độc tính<br /> huyết học.<br /> ABSTRACT<br /> <br /> CONCURRENT CHEMO-RADIOTHERAPY FOR<br /> LOCOREGIONAL ADVANCED TONSILLAR CARCINOMA<br /> Lam Duc Hoang, Dang Huy Quoc Thinh, Cung Thi Tuyet Anh, Phan The Sung, Quach Thanh Khanh,<br /> Huynh Chi Long, Nguyen Chau Hieu, Tran Nguyen Khanh, Bui Le Phuoc Thu Thao, Nguyen Thi Minh<br /> Linh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh – Vol.14 - Supplement of No 4 – 2010 : 150 - 159<br /> Objectives: To evaluate the role of concurrent chemo-radiotherapy for locoregional advanced tonsillar<br /> carcinoma.<br /> Material and method: Clinical trial without control group. Patients with locoregional advanced<br /> tonsillar carcinoma in HCM City Oncology Hospital.<br /> Results: The common interval age was 40 – 60, mean was 50. Male/female ratio was 3/1. The mean of<br /> time from the first symptom to admission to the hospital was 4.3 months. Majority of histiopathology was<br /> squamous cell carcinoma grad 2, about 59%. The respone rate of locoregional advanced tonsillar carcinoma<br /> *<br /> <br /> Bệnh viện Ung bướu TPHCM<br /> Địa chỉ liên lạc: BS. Lâm Đức Hoàng. Email: lamduchoang72@yahoo.com.vn<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 150<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> for concurrent chemo-radiotherapy was rather high, about 80%. Complete respone rate of tumor was over<br /> 90%, and lymph node was 81%. Locoregional relapse was 11% and locoregional control was 89% 3 years<br /> after concurrent chemo-radiotherapy. Early complications were often slight and average level: nausea over<br /> 50%, anorexia 83.5%, mucositis 93%, dermatitis 74%. Most hemato-toxicities were leucopenies about<br /> 47.4%. Leucopenies above or equal II level were 11.4%. Patients without exactly compliance with protocol<br /> of concurrent chemo-radiotherapy were 17%. Most late complications were slight and average: xerostomia<br /> 97%, fibrosis 38% and trismus 35%. There was not any cases of mandibular necrosis. 3 years – overall<br /> survival was 75% and 3 years - disease free survival was 70% after concurrent chemo-radiotherapy with<br /> Cisplatin alone. The early stage of the disease was better in prognosis than late stage (p = 0.04). Well<br /> differentiated SCC was worse in 3 years – survival than poorly differentiated SCC (p = 0.002)<br /> Conclusions: Concurrent chemo-radiotherapy induced rather high the response of tumor and lymph<br /> node (above 80%), increase the trend of locoregional control (89%) and decrease the risk of locoregional<br /> relapse (11%). The complications were acceptable for most cases, however, the patients without exactly<br /> compliance with protocol still rather high (17%). Although the follow-up time after treatment still short, in<br /> 3 years, but the results of OS and DFS was encouraged (75% and 70% respectively)<br /> Key words: Concurrent chemo-radiotherapy, locoregional advanced, Early complications, late<br /> complications, hemato-toxicities.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thư amiđan hay carcinôm amiđan, là loại ung thư thường gặp trong các ung thư vùng<br /> đầu cổ. Tại Hoa Kỳ, carcinôm amiđan có tỉ lệ khoảng 0,5% trong tổng số các loại ung thư. Theo<br /> ghi nhận ung thư quần thể TP HCM năm 2006 cho thấy tỉ lệ carcinôm amiđan là 0,77% trong tổng<br /> số các loại ung thư.<br /> Carcinôm amiđan tiến xa tại chỗ tại vùng điều trị hóa trị dẫn đầu theo sau bởi xạ trị hoặc<br /> phối hợp phẫu thuật và xạ trị không có vai trò cải thiện tiên lượng sống còn mà còn làm tăng<br /> nguy cơ biến chứng. Tại Bệnh viện Ung bướu TP HCM, năm 2007, ghi nhận hóa trị dẫn đầu theo<br /> sau bởi xạ trị gây đáp ứng đáng kể trên bướu và hạch nhưng không kéo dài thêm thời gian sống<br /> còn có ý nghĩa so với xạ trị đơn thuần.<br /> Suốt hai thập niên qua, tại nhiều nước trên thế giới việc phối hợp hóa - xạ trị đồng thời là<br /> phương thức được lựa chọn không thay đổi cho các trường hợp carcinôm tế bào gai vùng đầu cổ<br /> tiến xa tại chỗ tại vùng. Nhiều nghiên cứu hậu kiểm cho thấy hóa - xạ trị đồng thời cho kết quả<br /> tốt hơn có ý nghĩa đối với xạ trị đơn thuần, nhưng phương pháp này có nhiều trở ngại lớn đó là<br /> khả năng dung nạp và tuân thủ điều trị của bệnh nhân. Chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm tìm<br /> hiểu vai trò của phương pháp hóa - xạ trị đồng thời đối với carcinôm amiđan giai đoạn tiến xa tại<br /> chỗ tại vùng. Từ đó có được cách nhìn nhận và những kinh nghiệm đúng đắn hơn về một<br /> phương pháp điều trị khá mới mẻ đã được áp dụng vào thực tiễn của nước ta trong thời gian gần<br /> đây.<br /> ĐỐI TƯỢNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Bệnh nhân carcinôm amiđan được chẩn đoán và điều trị tại BVUB TP HCM thỏa các điều<br /> kiện sau đưa vào nghiên cứu.<br /> Nơi thực hiện: Khoa Xạ 3 (xạ trị ung thư đầu và cổ) – BVUB TP HCM.<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu tiền cứu - thử nghiệm lâm sàng không nhóm chứng.<br /> Các số liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS 13.0.<br /> Kiểm định bằng phương pháp Chi–squared, lực kiểm định có ý nghĩa khi p < 0,05.<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 151<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Phân tích sống còn bằng phương pháp Kaplan Meier.<br /> Cỡ mẫu được tính theo lý thuyết n = 70.<br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc ñiểm ñối tượng nghiên cứu<br /> Tuổi<br /> 63%<br /> 60%<br /> <br /> 40%<br /> 22%<br /> 15%<br /> 20%<br /> <br /> 0%<br /> 60<br /> <br /> Biểu đồ 1. Phân bố theo tuổi<br /> Đa số ở độ tuổi 25 - 60 (85%). Tuổi trung bình là 50. Khoảng tuổi thường gặp nhất 40-60<br /> (63%).<br /> Giới<br /> <br /> 27%<br /> Nam<br /> Nöõ<br /> 73%<br /> <br /> Biểu đồ 2. Phân bố theo giới<br /> Nam giới chiếm 73%, nữ giới chiếm 27%. Tỉ lệ nam/nữ = 3/1.<br /> Thời gian khởi bệnh<br /> Thời gian khởi bệnh ngắn nhất 0,5 tháng, dài nhất 36 tháng, trung bình 4,3 tháng.<br /> Bệnh thường khởi phát với nổi hạch cổ (38,4%), nuốt vướng - nuốt đau (48,4%).<br /> Độ mô học<br /> <br /> 18%<br /> <br /> 23%<br /> Ñoä 1<br /> <br /> Ñoä 2<br /> <br /> Ñoä 3<br /> 59%<br /> <br /> Biểu đồ 3. Độ mô học<br /> Độ mô học thường gặp là độ 2 chiếm 59%.<br /> Đáp ứng ñiều trị<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 152<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Đáp ứng chung sau điều trị<br /> <br /> 19%<br /> <br /> Hoaøn toaøn<br /> <br /> 1%<br /> <br /> Moät phaàn<br /> Khoâng ñoåi/taêng<br /> <br /> 80%<br /> <br /> Biểu đồ 4. Đáp ứng chung sau điều trị<br /> Đa số trường hợp đáp ứng hoàn toàn 80%, đáp ứng một phần 19%.<br /> Đáp ứng theo bướu và hạch<br /> Bảng 1. Đáp ứng theo bướu và hạch<br /> Giai ñoạn (T và N)<br /> <br /> Đáp ứng<br /> hoàn toàn<br /> <br /> Giá trị p<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> T<br /> <br /> 100%<br /> <br /> 91,7%<br /> <br /> 86,4%<br /> <br /> 86,7%<br /> <br /> N<br /> <br /> 80%<br /> <br /> 82,9%<br /> <br /> 33,3%<br /> <br /> 0,61<br /> 0,11<br /> <br /> Kiểm soát tại chỗ tại vùng<br /> <br /> Biểu đồ 5. Kiểm soát tại chỗ tại vùng<br /> Kiểm soát tại chỗ tại vùng 3 năm sau điều trị là 88,8% (ssc = 4,2).<br /> Biến chứng của hóa – xạ trị ñồng thời<br /> Độc tính huyết học (giảm bạch cầu)<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 153<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> 80%<br /> <br /> 60%<br /> <br /> 52.6%<br /> <br /> 36%<br /> <br /> 40%<br /> <br /> 20%<br /> <br /> 10,4%<br /> 1%<br /> <br /> 0%<br /> Khoâng<br /> <br /> Ñoä 1<br /> <br /> Ñoä 2<br /> <br /> Ñoä 3<br /> <br /> Biểu đồ 6. Tỉ lệ giảm bạch cầu<br /> Giảm bạch cầu mức độ nhẹ và trung bình (độ 1 và 2) là 46,4% và giảm nặng (độ 3) là 1%.<br /> Không có trường hợp nào giảm độ 4.<br /> Biến chứng sớm<br /> Bảng 2. Biến chứng sớm<br /> Biến chứng<br /> <br /> n<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 47<br /> <br /> 48,5<br /> <br /> Độ 1<br /> <br /> 44<br /> <br /> 45,3<br /> <br /> Độ 2<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6,2<br /> <br /> Độ 3<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Độ 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Không<br /> <br /> 14<br /> <br /> 14,5<br /> <br /> Độ 1<br /> <br /> 63<br /> <br /> 65<br /> <br /> Độ 2<br /> <br /> 18<br /> <br /> 18,5<br /> <br /> Độ 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> Độ 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Không<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> Độ 1<br /> <br /> 58<br /> <br /> 60<br /> <br /> Độ 2<br /> <br /> 32<br /> <br /> 33<br /> <br /> Độ 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> Độ 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 15,4<br /> <br /> Nôn<br /> <br /> Chán ăn<br /> <br /> Viêm niêm mạc miệng<br /> <br /> Viêm da<br /> Không<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 154<br /> <br />