Kết quả nghiên cứu mức độ sẵn sàng học hòa nhập ở trường mầm non của trẻ tự kỉ

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0235<br /> Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 8C, pp. 147-152<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU MỨC ĐỘ SẴN SÀNG HỌC HOÀ NHẬP<br /> Ở TRƯỜNG MẦM NON CỦA TRẺ TỰ KỈ<br /> <br /> Nguyễn Nữ Tâm An<br /> Khoa Giáo dục Đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> Tóm tắt. Bài viết khẳng định tầm quan trọng của việc trang bị những kĩ năng cần thiết giúp<br /> trẻ tự kỉ sẵn sàng tham gia vào môi trường giáo dục hoà nhập. “Bảng đánh giá mức độ sẵn<br /> sàng hoà nhập” là một trong những căn cứ quan trọng giúp gia đình và nhà trường có thể<br /> đưa ra quyết định có nên cho trẻ học hoà nhập chưa? Nếu trẻ chưa thực sự sẵn sàng học<br /> hoà nhập thì nên trang bị cho trẻ những kĩ năng gì? “Bảng đánh giá mức độ sẵn sàng hoà<br /> nhập” được kiểm chứng và thử nghiệm đánh giá trên 50 trẻ tự kỉ cho kết quả khả quan về<br /> độ tin cậy.<br /> Từ khóa: Trẻ tự kỉ, giáo dục hoà nhập, bảng đánh giá, mức độ sẵn sàng học hoà nhập,<br /> trường mầm non.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Trong khuôn khổ đề tài cấp nhà nước “Nghiên cứu biện pháp can thiệp sớm và giáo dục hoà<br /> nhập cho trẻ tự kỉ ở nước ta hiện nay và trong giai đoạn 2011 – 2020”, một khảo sát trên quy mô<br /> lớn tại Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đồng Nai về thực trạng giáo dục hoà nhập<br /> nhập (GDHN) trẻ tự kỉ đã được tiến hành [6]. Kết quả cho thấy, hiệu quả GDHN trẻ tự kỉ còn thấp,<br /> các dịch vụ hỗ trợ GDHN chưa phát triển, đa số trẻ tự kỉ chưa thực sự sẵn sàng cho việc học hoà<br /> nhập. . . [5]. Đi sâu phân tích thực trạng, nhóm nghiên cứu nhận thấy “Trẻ có thể đi học hoà nhập<br /> chưa?” luôn là câu hỏi thường xuyên của đa số các cha mẹ có con tự kỉ dành cho các giáo viên,<br /> nhà quản lí và chuyên gia về lĩnh vực giáo dục trẻ tự kỉ. Mặc dù vậy, câu trả lời thường không đơn<br /> giản do hiện nay Việt Nam chưa có một tiêu chuẩn nào dùng để đánh giá khả năng học hoà nhập<br /> của trẻ khuyết tật nói chung và trẻ tự kỉ nói riêng. Kết quả học hoà nhập của trẻ tự kỉ vì vậy thường<br /> khó dự báo khiến cho các bậc cha mẹ có con tự kỉ lo lắng, các giáo viên dạy hoà nhập không tự tin<br /> khi tiếp nhận trẻ, nhiều trẻ chưa thực sự sẵn sàng hoà nhập nhưng đã bị hoà nhập “ép”,. . .<br /> Xuất phát từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu đã tiến hành xây dựng “Bảng đánh giá mức độ<br /> sẵn dàng hoà nhập” và bước đầu khảo sát trên 50 trẻ tự kỉ hiện đang học hoà nhập tại Hà Nội. Bài<br /> viết khẳng định tầm quan trọng của việc đánh giá mức độ sẵn sàng hoà nhập cho trẻ tự kỉ, quá<br /> trình xây dựng và thử nghiệm “Bảng đánh giá mức độ sẵn dàng hoà nhập”.<br /> Ngày nhận bài: 27/7/2015. Ngày nhận đăng: 27/9/2015.<br /> Liên hệ: Nguyễn Nữ Tâm An, e-mail: nguyennutaman@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 147<br />  Nguyễn Nữ Tâm An<br /> <br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Sự cần thiết của đánh giá mức độ sẵn sàng học hoà nhập của trẻ tự kỉ<br /> Tự kỉ là một dạng khuyết tật phát triển được đặc trưng bởi ba khiếm khuyết chính về giao<br /> tiếp, tương tác xã hội và có hành vi, sở thích, hoạt động mang tính hạn hẹp, lặp đi lặp lại [2]. Là<br /> một rối loạn thần kinh gây ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của não bộ, tự kỉ trực tiếp hoặc<br /> gián tiếp ảnh hưởng đến các chức năng hoạt động nói chung trong đó có các kĩ năng học tập, sinh<br /> hoạt, vui chơi,. . .<br /> GDHN trẻ tự kỉ là hình thức giáo dục trong đó, trẻ tự kỉ học cùng lớp với trẻ em khác [4].<br /> GDHN được xem là mục tiêu cao nhất mà quá trình can thiệp cho trẻ tự kỉ hướng tới và cũng là<br /> hình thức giáo dục ưu việt nhất cho sự phát triển của đa số trẻ tự kỉ.<br /> Mặc dù GDHN là hình thức giáo dục lí tưởng song không phải trẻ tự kỉ nào cũng sẵn sàng<br /> cho việc học hoà nhập bởi rất nhiều khó khăn mà các em thường gặp phải trong lớp học hoà nhập<br /> gồm: không thích chơi hoặc không chơi được với trẻ khác; không quan tâm và không có cách ứng<br /> xử phù hợp với các mối quan hệ xung quanh (thầy cô, bạn bè); khó khăn trong hiểu khái niệm thời<br /> gian, không gian khi thực hiện hoạt động; thích làm việc tự do và chỉ thích một số hoạt động quen<br /> thuộc; tính tổ chức trong việc thực hiện nhiệm vụ học tập kém; cảm thấy không thoải mái, lo lắng<br /> hoặc giận dữ khi không biết thứ tự các sự việc; khó khăn trong thể hiện ý kiến của bản thân bằng<br /> giao tiếp có lời và không lời; khó khăn trong việc thực hiện các nội qui tại lớp học; có thể có hành<br /> vi bất thường làm ảnh hưởng đến bản thân và hoạt động của lớp học,. . .<br /> Để giúp trẻ tự kỉ học hoà nhập một cách hiệu quả, khắc phục những khó khăn mà các em<br /> có thể gặp phải trong quá trình học hoà nhập, nhất thiết cần có một quá trình chuẩn bị cho việc<br /> học hoà nhập. Quá trình này có thể được thực hiện tại trung tâm can thiệp sớm, trung tâm hỗ trợ<br /> giáo dục hoà nhập, bệnh viện, gia đình,. . . Trẻ tự kỉ cần được trang bị những nền tảng cần thiết về<br /> kĩ năng giao tiếp, kĩ năng xã hội, kĩ năng sinh hoạt, hành vi phù hợp,. . . để tham gia tích cực vào<br /> quá trình học hoà nhập. Kết quả của quá trình chuẩn bị được xác định bằng mức độ sẵn sàng hoà<br /> nhập của các em.<br /> Ở Việt Nam hiện nay, việc xác định hình thức giáo dục phù hợp cho trẻ khuyết tật nói chung<br /> và trẻ tự kỉ nói riêng còn phụ thuộc vào cảm tính của gia đình và nhà trường. Điều này dẫn đến<br /> tình trạng nhiều trẻ chưa được lựa chọn hình thức giáo dục phù hợp. Các bậc cha mẹ luôn muốn<br /> con mình được học hoà nhập với những trẻ bình thường cùng trang lứa trong khi các em chưa sẵn<br /> sàng cho việc học hoà nhập. Giáo viên vì áp lực chung hoặc do thiếu kĩ năng dạy hoà nhập mà<br /> còn e ngại thậm chí từ chối tiếp nhận trẻ tự kỉ học hoà nhập. Vì vậy, cần có một công cụ đánh giá<br /> khách quan mức độ sàng hoà nhập của trẻ tự kỉ, đảm bảo quyền được phát triển trong môi trường<br /> phù hợp của các em, giúp gia đình và nhà trường có thể hỗ trợ tốt nhất cho trẻ tự kỉ.<br /> <br /> 2.2. Xây dựng bảng đánh giá mức độ sẵn sàng học hoà nhập của trẻ tự kỉ<br /> Bảng đánh giá được xây dựng trên cơ sở tham khảo các tiêu chí đánh giá mức độ sẵn sàng<br /> hoà nhập cho trẻ tự kỉ được giới thiệu trong chương trình can thiệp hành vi cho trẻ tự kỉ của<br /> Catherine Maurice [3] và một số tài liệu tham khảo khác. Trong quá trình xây dựng, chúng tôi đã<br /> tiến hành xin ý kiến các nhà chuyên môn, các giáo viên và cha mẹ có con tự kỉ.<br /> Bảng đánh giá gồm 20 tiêu chí, chia làm 4 lĩnh vực đánh giá chính là kĩ năng ngôn ngữ -<br /> giao tiếp (6 tiêu chí), kĩ năng xã hội (6 tiêu chí), kĩ năng học tập (5 tiêu chí) và hành vi (3 tiêu chí).<br /> Các kĩ năng được đánh giá ở mức độ đạt và chưa đạt, mỗi tiêu chí đạt tương ứng với 1 điểm.<br /> <br /> <br /> 148<br />  Kết quả nghiên cứu mức độ sẵn sàng học hoà nhập ở trường mầm non của trẻ tự kỉ<br /> <br /> <br /> <br /> TT Tiêu chí Đạt Chưa đạt<br /> A. Lĩnh vực kĩ năng ngôn ngữ - giao tiếp<br /> Làm theo chỉ dẫn hai bước khi được hướng dẫn trong<br /> 1<br /> nhóm nhỏ<br /> 2 Biết cách giao tiếp để thể hiện nhu cầu và sở thích<br /> 3 Trả lời những câu hỏi đơn giản<br /> 4 Hỏi những câu đơn giản<br /> 5 Tham gia vào những hội thoại đơn giản<br /> 6 Kể lại những trải nghiệm<br /> B. Lĩnh vực kĩ năng xã hội<br /> 7 Luân phiên trong hoạt động<br /> 8 Biết chờ đợi<br /> 9 Đáp lại lời chào với bạn và người lớn<br /> 10 Tham gia vào hoạt động nhóm<br /> 11 Khởi động hoạt động chơi với bạn và người lớn có hỗ trợ<br /> 12 Bắt chước bạn khi chơi<br /> C. Lĩnh vực kĩ năng học tập<br /> 13 Học qua quan sát người khác<br /> 14 Có thể hoàn toàn độc lập ngồi trên ghế<br /> 15 Biết giơ tay xin giáo viên trợ giúp<br /> 16 Có thể học được trong nhóm<br /> 17 Theo được chương trình học<br /> D. Lĩnh vực hành vi<br /> 18 Phản ứng phù hợp với các tình huống bất ngờ<br /> Gần như không có các hành vi chống đối ở các môi trường<br /> 19<br /> khác nhau<br /> 20 Hạn chế các hành vi dập khuôn<br /> <br /> Để lựa chọn 20 tiêu chí trên làm tiêu chí để đánh giá mức độ sẵn sàng học hoà nhập ở trường<br /> mầm non của trẻ tự kỉ, chúng tôi dựa trên các cơ sở: sự phát triển của trẻ em lứa tuổi mầm non,<br /> những kĩ năng cơ bản mà trẻ cần có để có thể tham gia tích cực vào lớp học hoà nhập, đặc điểm<br /> của trẻ tự kỉ bao gồm cả điểm mạnh và hạn chế...<br /> Với tổng số item mà trẻ đạt được, có 4 mức độ sẵn sàng hoà nhập được đánh giá: Cao (>15)<br /> - Trung bình (≥10) - Thấp (