Khảo sát đặc điểm gây mê hồi sức trong phẫu thuật u não trên lều

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM GÂY MÊ HỒI SỨC  <br /> TRONG PHẪU THUẬT U NÃO TRÊN LỀU <br /> Nguyễn Thị Thanh**, Huỳnh Văn Bình* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: hai yếu tố quan trọng trong gây mê hồi sức mổ u não trên lều là áp lực tưới máu não và áp lực <br /> nội sọ cần phải được kiểm soát. <br /> Mục  tiêu:  khảo  sát  đặc  điểm  gây  mê  hồi  sức  trong  phẫu  thuật  u  não  trên  lều  chương  trình  tại  khoa <br /> PTGMHS, từ 01/01/2011 đến 30/06/2011. <br /> Phương pháp nghiên cứu: mô tả, tiến cứu loạt ca, tất cả những bệnh nhân có phẫu thuật u não trên lều <br /> chương trình. Tất cả các trường được gây mê toàn thân với thuốc mê tĩnh mạch là propofol 1%. Xử lý số liệu <br /> bằng phần mềm thống kê SPSS 15,0. <br /> Kết quả:  chúng tôi đã khảo sát 22 TH có 10 nam và 12 nữ, tuổi trung bình 43 ± 13 năm. Cavernoma là 6 <br /> ca (27,3%), astrocytoma 5 ca (22,7%), meningioma 5 ca (22,7%), hemangioblastoma 2 ca (9,1%), ependynoma 2 <br /> ca (9,1%), oligodenroglioma 1 ca (4,5%) và u não di căn 1 ca (4,5%). Thời gian phẫu thuật trung bình 189 ± 34 <br /> phút.  Nhức  đầu  63,6%,  buồn  nôn  hoặc  nôn  18,2%,  liệt  nửa  người  22,7%  và  động  kinh  36,4%.  Điều  trị <br /> corticoide trước mổ 36,4%. ASA 2/3 là 68,2%/31,8%, mallampati I (31,8%), II (54,5%) và III (13,6%). Thuốc <br /> mê: isoflurane 59,1% và sevoflurane 40,9%, có 18,2% dùng fentanyl và sulfentanil là 81,8%. Có sự giảm HATB <br /> sau khởi mê và tăng nhẹ lúc rạch da (p = 0,008). Không có sự khác biệt về nhịp tim, huyết áp và tỷ lệ dùng <br /> manitol 20% trong mổ giữa sevoflurane, isoflurane, fentanyl, sulfentanil và corticoide trước mổ. Sau mổ: thở <br /> máy kiểm soát 22,7%, không thở máy 77,3% (thời gian tỉnh mê 53 phút, không có sự khác biệt về thời gian tỉnh <br /> mê giữa sevoflurane và isoflurane), thời gian nằm hồi sức  48 giờ <br /> (13,6%); thời gian nằm viện 23,2 ± 12,6 ngày, biến chứng sau mổ và tử vong là 0%. <br /> Kết luận: không có sự khác biệt về huyết động, mức độ phù não giữa các thuốc mê hô hấp (sevoflurane và <br /> isolurane). Phương pháp gây mê nồng độ đích với propofol kết hợp duy trì remifentanil có thể giúp cải thiện tình <br /> trạng phù não trong lúc mổ và cần phải được nghiên cứu. <br /> Từ khóa: u não, u não trên lều,gây mê hồi sức mổ thần kinh, phù não, isoflurane, sevoflurane, propofol. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> INVESTIGATED THE CHARACTERISTICS OF ANESTHESIA  <br /> FOR SUPRATENTORIAL CEREBRAL TUMORS SURGERY <br /> Nguyen Thi Thanh, Huynh Van Binh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ No 6 ‐ 2013: 219 ‐ 224 <br /> Background: the important two factors in anesthesia for neurosurgery were cerebral perfusion pressure and <br /> intracranial pressure must be cotrolled. <br /> Objectives:  investigated  the  characteristics  of  anesthesia  for  supratentorial  cerebral  tuomors  surgery  at <br /> Surgical – anesthesia – intensive care department in Gia Đinh people’s hospital from 01//2010 to 06/2011. <br /> Methods: the study was cohorts, descriptive, prospective all the patients, who was surgical supratentorial <br /> cerebral tumors. General anesthesia witn propofol 1% was choiced for all of cases. Data analysised by SPSS 15.0. <br /> Results: there were 22 cases: male 10 cases and female 12 cases, mean ages 43 ± 13 y.o. Cavernoma was 6 <br /> cases  (27.3%),  astrocytoma  5  cases  (22.7%),  meningioma  5  cases  (22.7%),  hemangioblastoma  2  cases  (9.1%), <br /> * <br /> <br /> Khoa Phẫu thuật Gây mê Hồi sức ‐ Bệnh viện Nhân Dân Gia Định,    <br /> Tác giả liên lạc:    TS.BS.Nguyễn Thị Thanh             ĐT: 0918578857     Email: nguyenthithanh@pnt.edu.vn<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  <br /> <br /> 219<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> ependynoma 2 cases (9.1%), oligodenroglioma 1 case (4.5%) and metastatic brain tumors 1 case (4.5%). Mean <br /> operating time was 189 ± 34 minutes. Headache was 63.6%, nause or vomiting 18.2%, hemiplegia 22.7% and <br /> seizures  36.4%.  The  preoperative  corticosteroid  therpy  was  36.4%.  Risk  factors  of  anesthesia:  ASA‐2/3  was <br /> 68.2%/31.8%, mallampati I 31.8%, II (54.5%) and III (13.6%). Anesthetics: isoflurane 59.1% and sevoflurane <br /> 40.9%; fentanyl was 18.2% and sulfentanil 81.8%. Mean arterial pressure (MAP) decresed after aneshesia and <br /> incision (p = 0.008). The different not significant heart rate, MAP and incidence using intraoperative manitol <br /> 20%  between  sevoflurane,  isoflurane,  fentanyl,  sulfentanil  and  operative  corticosteroid  therapy.  In  operative: <br /> mechanical ventilation was 22.7%, without MV was 77.3%  (extubation  time    was  53  minutes,  no  differences <br /> betweens sevoflurane and isoflurane), lenght of stay SICU  <br /> 48 hours (13.6%); duration of treatment was 23.2 ± 12.6 days, postoperative complications and motarlity  were <br /> 0%. <br /> Conclusions:  no  differences  in  hemodynamics  and  the  level  of  cerebral  edema  betweens  inhalation <br /> anesthetics, anesthesia controlled target concetration with  propofol combine remifentanil should be studied. <br /> Key  words:  supratentorial  cerebral  tumors,  anesthesia  in  neurosurgery,  sevoflurane,  isoflurane,  cerebral <br /> edema. <br /> của Nguyễn Văn Chừng và Nguyễn Ngọc Anh <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> tại bệnh viện Nhân dân 115, khảo sát 64 TH mổ <br /> Trong gây mê hồi sức phẫu thuật u não, hai <br /> u màng não, kết quả cho thấy ba yếu tố nguy cơ <br /> yếu tố quan trọng cần phải được kiểm soát là áp <br /> trong mổ là: hô hấp (tăng áp lực đường thở, gập, <br /> lực  tưới  máu  não  (ALTMN)  và  áp  lực  nội  sọ <br /> tắc hoặc tụt ống nội khí quản), tuần hoàn (chậm <br /> (ALNS). Người bác sĩ gây mê cần phải lựa chọn <br /> nhịp tim, tụt huyết áp) và thần kinh (phù não)(8). <br /> thuốc  mê  ít  tác  động  đến  tuần  hoàn  máu  não, <br /> Tại  bệnh  viện  Nhân  dân  Gia  Định,  phẫu <br /> giảm chuyển hóa não và giảm áp lực nội sọ. <br /> thuật  thần  kinh  chuyên  sâu  đang  ngày  càng <br /> Gây  mê  toàn  thân  là  phương  pháp  vô  cảm <br /> phát  triển,  trong  đó  phẫu  thuật  u  não  và  vi <br /> thường  được  lựa  chọn  trong  phẫu  thuật  u  não <br /> phẫu đang được chú trọng. Do đó, gây mê hồi <br /> trên lều. Hiện nay các nước phát triển đang ngày <br /> sức  cũng  cần  phải  phát  triển  và  có  phương <br /> càng lựa chọn phẫu thuật ít xâm lấn, phẫu thuật <br /> pháp  gây  mê  hồi  sức  phù  hợp,  cần  có  những <br /> định  vị,  mở  sọ  hở  bệnh  nhân  tỉnh,  cần  bệnh <br /> nghiên  cứu  về  hiệu  quả  và  tác  động  của  gây <br /> nhân  tỉnh  sớm  và  êm  dịu  giúp  đánh  giá  tình <br /> mê  đối  với  phẫu  thuật,  chúng  tôi  thức  hiện <br /> trạng  thần  kinh  sau  mổ(6).  Mặt  khác,  giai  đoạn <br /> nghiên cứu này với mục tiêu:  <br /> tỉnh mê não chịu đựng đã kích rất lớn: huyết áp <br /> ‐ Khảo sát đặc điểm chung của phẫu thuật u <br /> tăng, phù não, tăng vận tốc dòng chảy máu não, <br /> não trên lều. <br /> đặc  biệt  là  thời  điểm  30  phút  sau  rút  nội  khí <br /> ‐ Khảo sát sự thay đổi huyết động (nhịp tim, <br /> quản(2,3) nên việc chọn thuốc mê giúp bệnh nhân <br /> huyết áp) trong mổ. <br /> hồi  phục  tri  giác  sớm,  êm  dịu,  ít  tác  động  đến <br /> ‐ Khảo sát tỷ lệ biến chứng và tử vong sau <br /> tuần  hoàn  não  là  rất  cần  thiết.  Vì  vậy,  phương <br /> mổ. <br /> pháp gây mê hồi sức và lựa chọn thuốc mê cũng <br /> có nhiều thay đổi. <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Tại  Việt  Nam,  phẫu  thuật  thần  kinh  đang <br /> ngày càng phát triển(9,11), tuy nhiên phương pháp <br /> gây mê được lựa chọn vẫn là gây mê toàn thân <br /> duy  trì  thuốc  mê  hô  hấp  isoflurane  hoặc <br /> sevoflurane,  chưa  có  nhiều  công  trình  nghiên <br /> cứu về vấn đề này. Năm 2005, một nghiên cứu <br /> <br /> 220<br /> <br /> Nghiên cứu mô tả loạt ca, tiến cứu. <br /> Tiêu  chuẩn  chọn  mẫu:  tất  cả  những  bệnh <br /> nhân phẫu thuật chương trình u não trên lều tại <br /> khoa PTGMHS từ tháng 01/2010 đến 06/2011. <br /> Tất  cả  các  số  liệu  cần  thu  thập  sẽ  được  thu <br /> thập  vào  một  bảng  thu  thập  số  liệu  được  soạn <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> sẵn, mỗi TH một phiếu. <br /> Tất  cả  các  số  liệu  được  thu  thập  sẽ  được <br /> thống  kê  và  xử  lý  bằng  phần  mềm  thống  kê <br /> SPSS 15.0. <br /> <br /> cavernoma 177,5 ± 26,2, astrocytoma 194 ± 50,7, <br /> meningioma 185 ± 27,8, hemangioblastoma 200 ± <br /> 56,6,  ependynoma  215  ±  35,4,  oligodenroglioma <br /> 175 phút, u não di căn 195 phút. <br /> <br /> Các  biến  số  định  tính  được  trình  bày  bằng <br /> tần số và tỷ lệ % là bệnh lý đi kèm, triệu chứng <br /> lâm  sàng,  đặc  điểm  khối  u,  loại  thuốc  gây  mê <br /> được sử dụng, biến chứng sau mổ. <br /> Các số liệu định lượng được trình bày bằng <br /> số  trung  bình  ±  độ  lệch  chuẩn,  giá  trị  lớn  nhất, <br /> giá  trị  nhỏ  nhất  là  thời  gian  phẫu  thuật,  đặc <br /> điểm huyết động (nhịp tim, huyết áp), thời gian <br /> tỉnh mê, thời gian nằm viện. <br /> <br /> Đặc điểm về gây mê hồi sức. <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Khảo sát 22  TH  phẫu  thuật  u  não  trên  lều <br /> có 10 nam (45,5%) và 12 nữ (54,5%), tỷ lệ nam : <br /> nữ là 1 : 1,2; tuổi trung bình 43 ± 13 (năm), nhỏ <br /> nhất là 19 và lớn nhất 66 năm; chiều cao trung <br /> bình là 1,6 ± 0,1 m và cân nặng trung bình là 58 <br /> ± 9 kg, chỉ số khối cơ thể ‐ BMI trung bình 22 ± <br /> 1 (kg/m2). <br /> Bệnh  lý  đi  kèm:  lao  phổi  cũ  có  3  TH <br /> (13,6%),  cao  huyết  áp  và  đái  tháo  đường  có  1 <br /> TH  (4,5%),  hở  van  3  lá  có  1  TH  (4,5%),  cường <br /> giáp  đang  điều  trị  có  1  TH  (4,5%),  viêm  gan <br /> siêu B có 1 TH (4,5%). <br /> Đặc  điểm  lâm  sàng:  nhức  đầu  có  14  TH  <br /> (63,8%), buồn nôn có 4 TH (18,2%), động kinh có <br /> 8  TH  (36,4%),  liệt  nửa  người  có  5  TH  (22,7%), <br /> Natri máu   24  giờ  là  5  TH  có  thở <br /> máy sau mổ. <br /> <br /> Kết quả điều trị  <br /> <br /> Có 16 TH điều trị corticoid, tuy nhiên không <br /> có sự khác biệt về mức độ phù não thể hiện qua <br /> tỷ  lệ  sử  dụng  manitol  20%  trong  mổ  (p  >  0,3). <br /> Theo  Bewavy  và  cộng  sự  (2012),  việc  sử  dụng <br /> corticoide chu phẫu có thể giúp giảm đau, buồn <br /> nôn sau mổ, nhưng cũng có nhiều tác dụng phụ <br /> như tăng đường huyết, giảm miễn  dịch  và  khả <br /> năng lành vết thương giảm, cần có nhiều nghiên <br /> cứu đủ mạnh để đánh giá hiệu quả và tác dụng <br /> phụ của corticoide đối với u não. <br /> <br /> 53 ± 27<br /> <br /> 90<br /> <br /> 15<br /> <br /> 10 ± 5<br /> <br /> 19<br /> <br /> 1<br /> <br /> 14 ± 11<br /> <br /> 59<br /> <br /> 5<br /> <br /> Đặc điểm về gây mê hồi sức <br /> <br /> Trung bình ±<br /> Lớn nhất Nhỏ nhất<br /> ĐLC<br /> <br /> Có 1 TH phẫu thuật u màng não trên lều có <br /> thời gian điều trị trước mổ 14 ngày và sau mổ là <br /> 59 ngày, không ghi nhận được nguyên nhân. <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Đặc điểm phẫu thuật <br /> Trong  NC  này,  có  cavernoma  (27,3%), <br /> astrocytoma và meningioma (22,7%) là 3 loại u <br /> thường gặp nhất, khác với phân bố tỷ lệ bệnh <br /> trong  kết  quả  của  Trương  Văn  Việt  (2002), <br /> <br /> 222<br /> <br /> Có 14 ca nhức đầu (63,8%), 8 ca buồn nôn  <br /> hoặc  nôn  (18,2%).  Nghiên  cứu  của  Nguyễn <br /> Văn  Chừng  và  Nguyễn  Ngọc  Anh  (2005):  hội <br /> chứng  tăng  ALNS  85,9%,  dấu  thần  kinh  khu <br /> trú  43,8%  cao  hơn  kết  quả  của  chúng  tôi.  Tổn <br /> thương  u  não  gây  ra  chèn  ép,  ba  hội  chứng <br /> thường  gặp  là:  tăng  áp  lực  nội  sọ  (nhức  đầu, <br /> buồn  nôn  hoặc  nôn),  dấu  thần  kinh  khu  trú <br /> (tùy theo vị trí tổn thương) và động kinh, mức <br /> độ xảy ra tùy loại tổn thương và tùy vị trí tổn <br /> thương.  Ngoài  ra,  việc  giảm  nồng  độ  Natri <br /> máu  cũng  gây  nên  tình  trạng  phù  não  và <br /> ALNS, có 4 TH Na máu  <br /> 0,05). <br /> <br /> Bảng 3: Kết quả điều trị <br /> Thời gian tỉnh mê<br /> (phút)<br /> Thời gian nằm viện<br /> trước mổ (ngày)<br /> Thời gian nằm viện<br /> sau mổ (ngày)<br /> <br /> nguyên  nhân  có  thể  do  mẫu  NC  của  chúng  <br /> tôi nhỏ. <br /> <br /> Về đánh giá nguy cơ gây mê theo ASA: độ <br /> 2  là  68,2%  và  độ  3  là  31,8%  vì  u  não  là  một <br /> bệnh  toàn  thân,  tác  động  nhiều  hệ  cơ  quan, <br /> mặt  khác  trong  NC  này  có  đến  31,8%  TH  có <br /> bệnh nội khoa mãn tính đi kèm (3 lao phỗi cũ, <br /> 1 hở van 3 lá trung bình, 1 cao huyết áp và đái <br /> tháo  đường,  1  viêm  gan  siêu  vi  B  và  1  cường <br /> giáp đang điều trị). <br /> Trong  nghiên  cứu  này  chúng  tôi  chỉ  ghi <br /> nhận đặc điểm về mallampati, các dấu hiệu khác <br /> như  cổ  ngắn,  cằm  lẹm,  răng  hô,  khoảng  cách <br /> giáp  cằm  đã  không  được  ghi  nhận.  Tỷ  lệ <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 6 * 2013 <br /> mallampati  độ  III  là  13,6%  (3  TH),  nguy  cơ  đặt <br /> NKQ rất khó nên chúng tôi sử dụng dãn cơ khử <br /> cực succinylcholin để đặt NKQ. <br /> Chúng  tôi  đã  duy  trì  mê  bằng  isoflurane  là <br /> 59,1% và sevoflurane là 40,9%. Giảm đau nhóm <br /> á  phiện  chích  từng  liều  ngắt  quãng:  fentanyl  là <br /> 18,2% và sulfentanil 81,8%, sự khác biệt về huyết <br /> động  (nhịp  tim  và  huyết  áp  trung  bình)  không <br /> có ý nghĩa thống kê (p > 0,05) giữa isoflurane với <br /> sevflurane,  giữa  fentanyl  với  sulfentanil,  tương <br /> tự như kết quả của Tsai HJ(10). <br /> Chúng tôi ghi nhận có sự giảm HATB sau <br /> khởi mê (p = 0,008), tuy nhiên không có trường <br /> hợp  nào  HATB   0,05). <br /> Nguyên  nhân  của  sự  giảm  huyết  áp  là  do <br /> phương pháp khởi mê như hiện nay có nhiều <br /> hạn  chế:  thứ  nhất  do  cách  tính  liều  propofol <br /> hiện nay dựa theo khuyến cáo chung về dược <br /> động và dược lực của propofol, thường là  1,5 <br /> – 2,5 mg/kg, đôi khi sẽ gây quá liều trong một <br /> số trường hợp, thứ hai là cách chích tĩnh mạch <br /> liều  nạp  tốc  độ  khó  kiểm  soát  làm  tăng  khả <br /> năng  tụt  huyết  áp;  thứ  ba  không  có  phương <br /> tiện  theo  dõi  độ  sâu  gây  mê  (ví  dụ  như  BIS) <br /> nên không thể biết chính xác độ mê, việc duy <br /> trì thuốc mê dựa chủ yếu vào các khuyến cáo <br /> và kinh nghiệm lâm sàng. Mặt khác, việc thực <br /> thuốc  mê  như  fentanyl  hay  sulfentanil,  thuốc <br /> dãn  cơ  chủ  yếu  theo  cách  tiêm  từng  liều  ngắt <br /> quãng do thiếu máy bơm tiêm điện, cách tiêm <br /> này cũng là nguyên nhân làm độ mê không ổn <br /> định.  Dấu  hiệu  huyết  áp  trung  bình  giảm  có <br /> thể  do  độ  mê  quá  sâu  nhưng  cũng  có  thể  do <br /> tình  trạng  dãn  mạch  của  thuốc  mê  hoặc  thiếu <br /> thể tích tuần hoàn do bệnh nhân phẫu thuật u <br /> não có thể được điều trị lợi tiểu trước đó…nên <br /> rất khó cho bác sĩ gây mê đánh giá rõ ràng và <br /> xử  trí  chính  xác.  Bên  cạnh  đó,  chỉ  số  ETCO2 <br /> không  được  theo  dõi  thường  xuyên  vì  phòng <br /> mổ chưa được trang bị đầy đủ, không theo dõi <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> được  ssự  thay  đổi  thán  đồ  trong  mổ  để  có <br /> hướng điều chỉnh hợp lý. <br /> Mức  độ  phù  não  được  đánh  giá  qua  tỷ  lệ <br /> dùng manitol 20%, có 50% trường hợp sử dụng <br /> manitol 20% trước khi mở màng cứng. Hiện nay, <br /> chúng  tôi  đánh  giá  mức  độ  phù  não  chủ  yếu <br /> dựa vào kinh nghiệm của phẫu thuật viên, dựa <br /> vào độ căng của não dưới màng cứng, có nghĩa <br /> là  chúng  ta  chỉ  đánh  giá  được  tình  trạng  tăng <br /> ALNS sau khi đã mở sọ và thấy não căng phù, <br /> gây khó khăn cho thao tác của phẫu thuật viên <br /> và  tăng  nguy  cơ  tổn  thương  não.  Việc  theo  dõi <br /> ALNS  phải  được  thực  hiện  ngay  sau  khi  hoàn <br /> thành công tác vô cảm, tiến hành đặt một thiết bị <br /> theo  dõi  ALNS  liên  tục,  có  như  vậy  chúng  ta <br /> mới phát hiện được sớm tình trạng tăng ALNS <br /> và xử trí kịp thời. <br /> <br /> Đặc điểm sau mổ và kết quả điều trị <br /> Sau  mổ  có  22,7%  (5  TH)  thở  máy:  3  TH  do <br /> phẫu  thuật  u  màng  não  (trong  đó  có  1  TH  thở <br /> máy 36 giờ vì tri giác không ổn định, 01 thở máy <br /> 6  giờ  và  01  thở  máy  8  giờ),  01  do  bệnh  nhân <br /> bệnh lao phổi cũ thở máy 2 giờ vì hô hấp kém, <br /> 01 bệnh nhân có cao huyết áp và đái tháo đường <br /> thở máy 4 giờ. Tất cả các TH đều cai máy thành <br /> công. <br /> Thời gian hồi phục tri giác và rút nội khí quả <br /> của bệnh nhân không thở máy sau mổ: 53 ± 27 <br /> phút,  nhỏ  nhất  là  15  phút,  lớn  nhất  là  90  phút, <br /> không  có  sự  khác  biệt  giữa  isoflurane, <br /> sevoflurane,  fentanyl  và  sulfentanil  (p  =  0,6), <br /> tương  tự  kết  quả  nghiên  cứu  của  Djian  MC <br /> (2006)(5). Nhiều nghiên cứu  đã  chứng  minh  giai <br /> đoạn tỉnh mê kéo dài sẽ gây ra nhiều đã kích đối <br /> với não, việc tỉnh mê sớm giúp não giảm tổn hại, <br /> giúp cho việc đánh giá tình trạng thần kinh sau <br /> mổ kịp thời, có hướng xử trí hợp lý(2,3,4,6). <br /> Những  TH  nằm  hồi  sức  >  24  giờ  (5  TH)  là <br /> những TH có thở máy sau mổ, tất cả các TH đều <br /> được hồi phục và chuyển trại. Thời gian điều trị <br /> tại bệnh viện trước mổ 10 ± 5 ngày và sau mổ là <br /> 13 ± 11 ngày, có 1 TH có thời gian điều trị trước <br /> mổ  là  14  ngày  và  sau  mổ  là  59  ngày,  nhưng <br /> không ghi nhận được nguyên nhân. <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ BV. Nhân Dân Gia Định năm 2013  <br /> <br /> 223<br /> <br />