Khảo sát tình trạng rối loạn lipid máu ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

76
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm khảo sát tình trạng rối loạn lipid máu và mối liên quan với mức độ hoạt động bệnh ở bệnh nhân (BN) viêm khớp dạng thấp (VKDT). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu trên 53 BN VKDT và 31 người bình thường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát tình trạng rối loạn lipid máu ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 KHẢO SÁT TÌNH TRẠNG RỐI LOẠN LIPID MÁU Ở BỆNH NHÂN VIÊM KHỚP DẠNG THẤP Trần Thị Hồng Xinh*; Nguyễn Ngọc Châu** TÓM TẮT Mục tiêu: khảo sát tình trạng rối loạn lipid máu và mối liên quan với mức độ hoạt động bệnh ở bệnh nhân (BN) viêm khớp dạng thấp (VKDT). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu trên 53 BN VKDT và 31 người bình thường. Các chỉ số đánh giá trong nghiên cứu gồm: BMI, vòng bụng, cholesterol, triglycerid, LDL-C, HDL-C và chỉ số DAS-28-CRP. Kết quả: - Nồng độ HDL-C của nhóm bệnh (1,02 ± 0,33 mmol/l) thấp hơn nhóm chứng (1,30 ± 0,42 mmol/l) có ý nghĩa thống kê (p < 0,001). - 50,94% BN có giảm HDL-C. - Nồng độ HDL-C và chỉ số DAS 28-CRP có mối tương quan nghịch, mức độ thấp (r = -0,294; p < 0,05). Kết luận: phần lớn BN VKDT có giảm nồng độ HDL-C, có mối tương quan nghịch giữa nồng độ HDL-C và mức độ hoạt động bệnh ở BN VKDT. * Từ khoá: Viêm khớp dạng thấp; Rối loạn lipid máu; DAS-28. Study on Dyslipidemia in Patients with Rheumatoid Arthritis Summary Objectives: To evaluate dyslipidemia and the correlation with activated level in patients with rheumatoid arthritis. Subjects and methods: The study was caried out on 53 rheumatiod arthritis patients and 31 healthy individuals. The indexes were evaluated: BMI, waist, cholesterol, triglyceride, LDL-C, HDL-C and DAS-28-CRP. Results: - The HDL-C level in patient group was lower than that in control group (1.02 ± 0.33 mmol/L vs 1.30 ± 0.42 mmol/L). - The percentage of patients with decrease of HDL-C level was 50.94%. - There was negative correlation between HDL-C level and DAS-28-CRP in rheumatoid arthritis patients (r = -0.294; p < 0.05). Conclusions: HDL-C decreased in most of the rheumatoid arthritis patients. There was a negative correlation between HDL-C level and activated level in rheumatoid arthritis patients * Key words: Rheumatoid arthrits; Dyslipidemia; DAS-28. * Bệnh viện TWQĐ 108 ** Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Ngọc Châu (nguyenngocchau@vmmu.edu.vn) Ngày nhận bài: 19/02/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 16/03/2016 Ngày bài báo được đăng: 23/03/2016 121 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 ĐẶT VẤN ĐỀ Viêm khớp dạng thấp là bệnh khớp viêm mạn tính thường gặp ở mọi quốc gia, chiếm khoảng 0,5 - 1% dân số toàn cầu. Đây là bệnh tự miễn, viêm mạn tính tổ chức liên kết màng hoạt dịch, tổn thương chủ yếu ở khớp ngoại vi. Bệnh tiến triển từ từ, dẫn đến teo cơ biến dạng dính và cứng khớp [1]. Từ năm 2002 đến nay, các nhà nghiên cứu nhận thấy tình trạng kháng insulin, rối loạn lipid máu ở BN VKDT cao hơn so với những người không mắc bệnh này. Giả thuyết về cơ chế của mối liên hệ này là vai trò của quá trình viêm mạn tính trong cơ chế bệnh sinh. Quá trình viêm mạn tính đã làm thay đổi 1 thành phần quan trọng trong cấu tạo của phân tử Apo - A1, dẫn đến xuất hiện 1 loại HDL-C “tiền viêm”, từ đó dẫn đến thay đổi các thành phần lipid khác: VLDLC, triglycerid [3] và có thể có vai trò của việc sử dụng corticoid trong điều trị [5]. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Đánh giá tình trạng rối loạn lipid máu và liên quan với quá trình viêm ở BN VKDT. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. - Nhóm bệnh: 53 BN được chẩn đoán và điều trị VKDT tại Khoa Khớp và Nội tiết, Bệnh viện Quân y 103, không mắc bệnh đái tháo đường, bệnh gan, thận mạn tính. Tiêu chuẩn chẩn đoán VKDT của Hội Thấp khớp học Mỹ và Liên đoàn 122 chống Thấp khớp châu Âu (ACR/EULAR 2010) [1]. - Nhóm chứng: 31 người khỏe mạnh (là đối tượng đi kiểm tra sức khỏe định kỳ) tại Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Quân y 103. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. - Nghiên cứu cắt ngang mô tả, so sánh đối chứng giữa nhóm bệnh và nhóm chứng. - Đối tượng nghiên cứu được đo các chỉ số: + Vòng bụng, chiều cao, cân nặng. + Lấy máu tĩnh mạch sau thời gian nhịn ăn 12 giờ, làm các xét nghiệm: cholesterol, triglycerid, LDL-C, HDL-C. Rối loạn lipid khi có một trong các bất thường sau: . Cholesterol toàn phần ≥ 6,2 mmol/l (tương đương 240 mg/dl). . Triglycerid ≥ 2,3 mmol/l (tương đương 200 mg/dl). . LDL-C ≥ 4,1 mmol/l (tương đương 160 mg/dl). . HDL-C < 1 mmol/l (tương đương 40 mg/dl) hoặc ≥ 1,54 mmol/l (tương đương 60 mg/dl). + Tính toán chỉ số DAS-28-CRP theo công thức: DAS-28-CRP = 0,56* (số khớp đau) + 0,28* (số khớp sưng) + 0,014*VAS + 0,36*ln (CRP + 1) + 0,96. - Phân tích và xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 20.0. TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1: Đặc điểm về giới của đối tượng nghiên cứu. Nhóm bệnh Nhóm Giới Nhóm chứng n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % Nam 9 16,98% 5 16,13% Nữ 44 83,02% 26 83,87% p > 0,05 Nữ/nam 4,89 5,2 Tỷ lệ nữ/nam của nhóm nghiên cứu là 4,89. Tỷ lệ phân bố giới tính giữa nhóm bệnh và nhóm chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Bảng 2: Các mức độ hoạt động của bệnh VKDT trong nhóm bệnh. Mức độ hoạt động n Tỷ lệ % DAS 28 Không hoạt động 1 1,89 1,95 Mức độ nhẹ 1 1,89 2,66 Mức độ vừa 8 15,09 4,50 ± 0,64 Mức độ mạnh 43 81,13 6,89 ± 0,94 53 100 6,36 ± 1,48 Tổng Mức độ hoạt động mạnh chiếm tỷ lệ cao nhất (81,13%), (n = 43). Mức độ hoạt động nhẹ và không hoạt động chiếm tỷ lệ thấp nhất (1,89%), (n = 1). Bảng 3: Đặc điểm các chỉ số lipid máu của đối tượng nghiên cứu. Nhóm bệnh Nhóm chứng (n = 53) (n = 31) Cholesterol 4,67 ± 0,95 4,84 ± 0,99 > 0,05 LDL-C 2,82 ± 0,82 3,09 ± 0,75 > 0,05 HDL-C 1,02 ± 0,33 1,30 ± 0,42 < 0,05 Triglycerid 1,76 ± 1,51 1,98 ± 0,86 > 0,05 Nhóm Loại lipid (mmol/l) p Nồng độ cholesterol, LDL-C và triglycerid của nhóm bệnh và nhóm chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Nồng độ HDL-C của nhóm bệnh thấp hơn so với nhóm chứng có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). 123 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 Bảng 4: Tỷ lệ các rối loạn lipid máu ở BN VKDT. Nhóm Nhóm bệnh (n = 53) Nhóm chứng (n = 31) p Rối loạn lipid n % n % Tăng cholesterol 12 22,64 10 32,26 > 0,05 Tăng LDL-C 3 5,67 3 5,67 > 0,05 Giảm HDL-C 27 50,94 12 38,71 > 0,05 Tăng triglycerid 8 15,09 6 19,35 > 0,05 Tình trạng giảm HDL-C có tỷ lệ cao nhất (50,94%), tăng LDL-C có tỷ lệ thấp nhất (5,26%) trong nhóm BN VKDT. Tuy nhiên, tỷ lệ rối loạn lipid máu của nhóm bệnh và nhóm chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05), nhưng giảm HDL-C có xu hướng cao hơn ở nhóm bệnh (50,94% so với 38,71%). 2 1.8 1.6 1.4 1.2 HDL-C 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 y = - 0,0335x + 1,2359 r = - 0,294 p < 0,05 0 2 4 6 8 10 DAS-28 Biểu đồ 1: Mối tương quan giữa nồng độ HDL-C và chỉ số DAS-28. Nồng độ HDL-C và chỉ số DAS-28 có mối tương quan nghịch mức độ thấp (hệ số r = -0,294) có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). BÀN LUẬN Bệnh VKDT hay gặp ở nữ. Y văn ghi nhận tỷ lệ nữ/nam dao động từ 2 - 4 lần. Trong nghiên cứu của chúng tôi, nữ chiếm ưu thế (83,02%). Kết quả này tương tự nghiên cứu của Dessein PH (86%) [7], Rostom S (91,7%) [10], Sokka T (79,2%), La Montagna G (93,3%) [9]. 124 Lý do dẫn đến hiện tượng này chưa rõ ràng, tuy có một vài ý kiến cho rằng có liên quan đến hormon giới tính và nền tảng di truyền. VKDT là bệnh có diễn biến mạn tính. Xen kẽ những đợt ổn định là những đợt tiến triển, biểu hiện tăng số lượng khớp đau, khớp sưng và chỉ số viêm. Việc đánh TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 giá mức độ hoạt động của bệnh trong mỗi đợt tiến triển rất quan trọng trong tiên lượng bệnh cũng như đánh giá đáp ứng điều trị. Chỉ số DAS 28-CRP được đánh giá có khả năng phản ánh đúng diễn biến tình trạng bệnh [2]. Giá trị trung bình chỉ số DAS-28-CRP của nhóm BN VKDT trong nghiên cứu này là 6,36 ± 1,48. Kết quả này cao hơn so với nghiên cứu của Rostom S (5,0 ± 1,5), cũng như của Đào Hùng Hạnh (4,1) [8] có thể do đặc điểm về dân trí và mức sống của 2 nhóm đối tượng trong nghiên cứu khác nhau. Nhóm nghiên cứu của chúng tôi có trình độ dân trí, mức sống thấp hơn nên đã tự điều trị bằng các biện pháp chi phí thấp và sẵn có như y học cổ truyền; họ chỉ đến bệnh viện khi bệnh đã trầm trọng, tương ứng với mức độ hoạt động mạnh. Ngày nay, chất lượng của tuyến y tế cơ sở cũng như hoạt động của y tế tư nhân phát triển mạnh đã giảm số lượng BN đến tuyến cuối ngay từ khi có những biểu hiện ban đầu. Rối loạn lipid máu ở BN VKDT được nhiều nhà nghiên cứu đề cập đến, có thể riêng rẽ hoặc nằm trong hội chứng chuyển hóa. Cơ chế bệnh sinh được cho là có liên quan đến quá trình đáp ứng viêm mạn tính ở BN VKDT, trong đó nhấn mạnh đến các cytokine, đặc biệt TNF-α. Kotler (2000) và Peter (2007) nhận thấy việc giảm nồng độ TNF-α làm cải thiện tình trạng rối loạn lipid ở BN VKDT. Về các kiểu hình rối loạn lipid máu ở BN VKDT, chỉ số cholesterol, triglycerid, LDL-C có nhiều kết quả khác nhau, nhưng HDL-C giảm ở hầu hết nghiên cứu [8, 9]. Nghiên cứu của chúng tôi cũng cho kết quả nồng độ HDL-C của nhóm bệnh thấp hơn của nhóm chứng có ý nghĩa thống kê, các chỉ số lipid khác của 2 nhóm tương đương nhau (bảng 3). Như vậy, điểm chung nhất và rõ ràng nhất trong các kết quả là nồng độ HDL-C của BN VKDT giảm thấp so với nhóm chứng. HDL-C vốn là một loại “mỡ tốt”, có chức năng vận chuyển lipid về gan dự trữ, bảo vệ LDL-C khỏi oxy hóa - khởi đầu của vữa xơ động mạch. Sụt giảm nồng độ HDL-C của nhóm BN VKDT cho thấy tăng nguy cơ bệnh lý tim mạch do vữa xơ ở nhóm này. Bàn luận về mối liên quan giữa viêm mạn tính với rối loạn lipid máu và vữa xơ động mạch ở BN VKDT, BagOzbek A và Giles JT đã tổng hợp nhiều kết quả nghiên cứu và công bố năm 2015. Các tác giả cho rằng quá trình viêm mạn tính đã sản xuất ra cytokine viêm, đặc biệt là IL-6 và TNF-α làm cho chức năng của Apo A1 bị rối loạn, hậu quả tạo nên HDL-C “tiền viêm” - một loại HDL-C có thay đổi trong cấu tạo - có tác dụng ức chế quá trình ly giải lipid, khởi đầu cho rối loạn các thành phần lipid khác. Họ cũng tìm thấy nồng độ trung bình của HDL-C “tiền viêm” của BN VKDT cao hơn 20% so với người không mắc bệnh [6]. Về tỷ lệ các rối loạn lipid ở BN VKDT, chúng tôi nhận thấy giảm HDL-C và tăng cholesterol là 2 rối loạn phổ biến nhất, tăng LDL-C là rối loạn ít gặp nhất. Khi so sánh với nhóm chứng, sự khác biệt giữa những rối loạn này không có ý nghĩa thống kê, tuy tỷ lệ giảm HDL-C của nhóm bệnh (50,94%) có xu hướng cao hơn nhóm chứng (38,71%) (bảng 4). Như vậy, giảm nồng độ HDL-C là rối loạn lipid nổi bật của BN VKDT. Về mối liên quan của nồng độ HDL-C với các yếu tố của bệnh VKDT: đã có một số nghiên cứu đề cập đến. White và CS (2006) chỉ ra nồng độ HDL-C tỷ lệ nghịch 125