Khóa luận tốt nghiệp: Nghệ thuật tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh

LỜI CẢM ƠN<br /> <br /> Em xin kính gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô giáo - Tiến sĩ Dương Thị Ánh Tuyết<br /> đã tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện khóa luận.<br /> Em cũng xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Quý thầy, cô giáo Khoa<br /> Khoa học Xã hội, Quý thầy, cô giáo của Trường Đại học Quảng Bình đã tạo mọi điều<br /> kiện thuận lợi để em bồi dưỡng tri thức và hoàn thành khóa học của mình.<br /> Thiết tha bày tỏ lòng tri ân sâu nặng tới gia đình, là suối nguồn niềm tin và khát<br /> vọng của em. Cảm ơn bạn bè đã chia sẻ, động viên và giúp đỡ mình trong suốt thời<br /> gian qua.<br /> Chân thành cảm ơn!<br /> <br /> 1<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Chúng tôi xin cam đoan và khẳng định đây là công trình nghiên cứu của riêng<br /> chúng tôi. Các tài liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận là trung thực, được các<br /> đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kì một công trình<br /> nào khác.<br /> Tác giả<br /> Trần Thị Phượng<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 5<br /> 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 5<br /> 2. Lịch sử vấn đề ......................................................................................................... 6<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................7<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................... 10<br /> 5. Đóng góp của khóa luận ........................................................................................ 10<br /> 6. Kết cấu của khóa luận ........................................................................................... 10<br /> NỘI DUNG ........................................................................................................................... 11<br /> Chương 1: CẤU TRÚC TRẦN THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT NỖI BUỒN CHIẾN<br /> TRANH .................................................................................................................................. 11<br /> 1.1. Trần thuật đa tầng bậc và nghệ thuật phối kết điểm nhìn .................................. 11<br /> 1.1.1. Trần thuật đa tầng bậc.................................................................................. 11<br /> 1.1.2. Nghệ thuật phối kết điểm nhìn..................................................................... 14<br /> 1.1.2.1. Điểm nhìn bên ngoài và khả năng khái quát hóa hiện thực ................ 14<br /> 1.1.2.2. Điểm nhìn bên trong và khả năng khai phá thế giới nội tâm .............. 15<br /> 1.2. Giọng điệu trần thuật phức hợp.......................................................................... 18<br /> 1.2.1. Giọng buồn thương, day dứt ........................................................................ 19<br /> 1.2.2. Giọng chiêm nghiệm, suy tư ........................................................................ 21<br /> Chương 2: HỆ THỐNG VÀ PHƯƠNG THỨC XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG<br /> TIỂU THUYẾT NỖI BUỒN CHIẾN TRANH .................................................................. 24<br /> 2.1. Các kiểu con người đặc trưng trước, trong và sau cuộc chiến ........................... 24<br /> 2.1.1. Con người với lý tưởng thời đại .................................................................. 24<br /> 2.1.2. Con người với những mặc cảm tội lỗi ......................................................... 26<br /> 2.1.3. Con người với những sang chấn về thể xác và tinh thần .......................... 31<br /> 2.1.4. Con người bản năng, vô thức ................................................................. 37<br /> 2.2. Phương thức xây dựng nhân vật......................................................................... 44<br /> 2.2.1. Phác thảo ngoại hình .................................................................................... 44<br /> 2.2.2. Cá thể hóa nhân vật qua ngôn ngữ ............................................................... 46<br /> 2.2.2.1. Ngôn ngữ đối thoại ............................................................................. 46<br /> 2.2.2.2. Độc thoại nội tâm................................................................................ 48<br /> 3<br /> <br /> 2.3. Khắc họa tính cách nhân vật qua hành động ...................................................... 51<br /> 2.4. Thủ pháp dòng ý thức và khả năng khai phá thế giới nội tâm nhân vật ............ 52<br /> Chương 3: CẤU TRÚC KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG<br /> TIỂU THUYẾT NỖI BUỒN CHIẾN TRANH .................................................................. 57<br /> 3.1. Không - thời gian lịch sử.................................................................................... 57<br /> 3.2. Không - thời gian đời tư .................................................................................... 60<br /> 3.3. Thủ pháp đồng hiện không - thời gian ............................................................... 62<br /> 3.4. Không - thời gian giàu tính biểu tượng .............................................................. 64<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 71<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 73<br /> <br /> 4<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> 1.1. Là tấm gương phản ánh cuộc sống qua mọi thời đại, văn học luôn bắt<br /> nguồn từ hiện thực cuộc sống. Tác phẩm văn học chính là đứa con tinh thần của nhà<br /> văn. Tác phẩm nghệ thuật đích thực phải mang giá trị nhân bản sâu sắc và đậm đà hơi<br /> thở của cuộc sống. Nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người đọc về khả năng<br /> nắm bắt và tái hiện cuộc sống hiện thực, cả hiện thực bên trong lẫn hiện thực bên<br /> ngoài, tiểu thuyết Việt Nam những năm gần đây có những bước chuyển mình rất đáng<br /> ghi nhận. Các nhà văn vận dụng khéo léo các quan điểm trong sáng tạo nghệ thuật để<br /> đưa lại cho nền văn học Việt Nam đương đại một diện mạo mới, một bản sắc mới. Sự<br /> thay đổi đó đã làm cho nền văn học Việt Nam trở nên phong phú hơn, đa dạng hơn.<br /> 1.2. Trong dòng chảy văn học đương đại, Bảo Ninh là nhà văn xuất sắc nhất.<br /> Ông sinh ra và lớn lên giữa những ngày đất nước bị cày xới bởi bom đạn của kẻ thù,<br /> như bao thanh niên khác Bảo Ninh lên đường thực hiện nghĩa vụ của trai thời loạn. Lí<br /> tưởng xả thân, giấc mộng sa trường đã thôi thúc ông và bao người bạn khác cùng trang<br /> lứa bước vào cuộc chiến. Sống sót trở về, được sống trong hoà bình, có cơ hội nhìn lại<br /> cuộc chiến mà thời đại và cá nhân mình vừa đi qua, Bảo Ninh thấy rõ hơn bản chất của<br /> chiến tranh. Kết thúc cuộc chiến không chỉ là ca khúc khải hoàn, mà đằng sau nó còn<br /> là dằng dặc đau thương khắc đậm vào thực tại. Cũng như bao cựu binh khác, ra khỏi<br /> chiến tranh, Bảo Ninh cũng mang trong mình những chấn thương về thể xác và tinh<br /> thần. Chấn thương chiến tranh đeo bám dai dẳng buộc Bảo Ninh phải vắt kiệt kí ức để<br /> viết về nó như để trả một món nợ. Ông từng nói: “Trở về từ chiến trường, trong hào<br /> quang của một người lính chiến thắng, tôi đã trở thành nhà văn của nỗi buồn chiến<br /> tranh”. Văn Bảo Ninh là câu chuyện của chính cuộc đời ông, ở đó, kí ức cá nhân trở<br /> thành chất liệu. Nó khiến trang viết của ông nhuốm màu quá vãng và đượm buồn: nỗi<br /> buồn mang tên chiến tranh và nỗi buồn không mang tên chiến tranh - nỗi buồn thời<br /> hậu chiến. Bảo Ninh quan niệm rằng: “Nghề văn là nghề chuyên về sự ngẫm nghĩ”<br /> [22; 8]. Với ông, viết văn không phải thú chơi, viết văn phải chuyên nghiệp bởi vì nó<br /> là hình thức lao động bậc cao, lao động trí óc, lao động sáng tạo, một hình thức lao<br /> động nhọc nhằn. Chính vì thế, Bảo Ninh rất chuyên tâm với nghề viết. Ông đã từng<br /> tâm sự: “Sự thực thì viết văn là một nghề nghiệp (…), và cũng coi như mọi nghề khác<br /> trong cuộc sinh nhai của con người, nghề viết văn có những nỗi buồn khổ, phiền lụy,<br /> thất bại, những kì quặc và sự vô nghĩa lý nhưng cũng có vô vàn niềm vui, những sự<br /> thú vị, những thành công và những hữu ích kiểu của nó” [22; 8]. Hiểu rõ những khó<br /> khăn, thử thách và những hệ luỵ của nghiệp văn nên Bảo Ninh luôn có cái nhìn lạc<br /> quan về nghề và sống với nghề bằng cả tấm lòng. Ông được đánh giá là một trong số<br /> 5<br /> <br />