Khóa luận tốt nghiệp: Tăng cường hoạt động nhận thức trong dạy học giải bài tập Hình học không gian 11 THPT nâng cao

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP<br /> <br /> LÂM THANH LIÊN<br /> <br /> TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC TRONG DẠY<br /> HỌC GIẢI BÀI TẬP HÌNH HỌC KHÔNG GIAN 11 THPT<br /> NÂNG CAO<br /> <br /> Giảng viên hướng dẫn<br /> TS. NGUYỄN DƯƠNG HOÀNG<br /> <br /> ĐỒNG THÁP 2014<br /> <br /> TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC TRONG DẠY HỌC GIẢI BÀI<br /> TẬP HÌNH HỌC KHÔNG GIAN 11 THPT NÂNG CAO<br /> Lâm Thanh Liên<br /> Khoa Sư phạm Toán – Tin, Trường Đại học Đồng Tháp<br /> Email: lienthanhlam2010@gmail.com<br /> Tóm tắt:<br /> Trong quá trình thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp “Tăng cường hoạt động nhận<br /> thức trong dạy học giải bài tập hình học không gian 11 THPT nâng cao”, bước đầu<br /> chúng tôi đã thu được một số kết quả nghiên cứu về cơ sở lý luận, những khái niệm<br /> liên quan đến hoạt động nhận thức theo quan điểm triết học, tâm lý học, hoạt động<br /> nhận thức trong dạy học toán. Trên cơ sở thực trạng vấn đề bồi dưỡng hoạt động nhận<br /> thức cho học sinh trong dạy học giải bài tập hình học không gian 11 ở trong phổ thông,<br /> chúng tôi đã đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học. Phạm vi bài<br /> viết gồm các phần:<br /> 1/ Mở dầu<br /> 2/ Kết quả chính<br /> 2.1 Hoạt động, hoạt động nhận thức theo quan điểm triết học, tâm lý học<br /> 2.2 Hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học Toán<br /> 2.2.1 Khái niệm<br /> 2.2.2 Mục tiêu tăng cường hoạt động nhận thức trong dạy học Toán<br /> 2.3 Thực trạng dạy học giải bài tập hình học không gian ở trường phổ thông<br /> 2.4 Một số biện pháp đề xuất<br /> 2.4.1 Biện pháp 1: Tăng cường bồi dưỡng cho học sinh hứng thú và nhu cầu<br /> học toán từ đó tạo động lực thúc đẩy quá trình nghiên cứu.<br /> 2.4.2 Biện pháp 2: Tăng cường hoạt động phân tích, đánh giá lời giải bài<br /> toán, chỉ ra những khó khăn, sai lầm thường gặp để học sinh có ý thức khắc phục.<br /> 2.4.3 Biện pháp 3: Phát triển tư duy thuật toán<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2.4.4 Biện pháp 4: Tăng cường luyện tập các hoạt động trí tuệ từ đó tìm ra<br /> các cách giải khác nhau.<br /> 2.5 Kết luận<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1/ Mở đầu<br /> Công cuộc xây dựng, đổi mới đất nước đã và đang đặt ra cho ngành Giáo dục,<br /> đào tạo nhiệm vụ quan trọng là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu<br /> của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.<br /> Như vậy, mục tiêu giáo dục không chỉ hướng đến việc truyền thụ, lĩnh hội kiến<br /> thức, kỹ năng có sẵn cho học sinh mà quan trọng là phải tăng cường rèn luyện cho họ<br /> những tri thức, kỹ năng mới, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, kích thích tính<br /> hứng thú học tập, gợi động cơ thúc đẩy quá trình nhận thức, tìm kiếm, sáng tạo nguồn<br /> tri thức mới.<br /> Để thực hiện mục tiêu trên, một yêu cầu cấp thiết đặt ra cho ngành Giáo dục là<br /> phải đổi mới phương pháp dạy học phù hợp tình hình thực tế. Trong dạy học toán,<br /> chúng tôi nhận thức chủ yếu là đổi mới hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học<br /> của học sinh. Và một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả học<br /> tập là hoạt động nhận thức của các em.. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rất nhiều học sinh<br /> còn bộc lộ những yếu kém trong nhận thức, hạn chế về năng lực tư duy, sự sáng tạo,<br /> quen lối suy nghĩ rập khuôn máy móc. Từ đó dẫn đến hệ quả là nhiều học sinh vấp phải<br /> trở ngại khi giải toán, đặc biệt các bài toán có tính trừu tượng cao độ đòi hỏi người học<br /> phải có tư duy, tích cực nhận thức như các bài tập hình học không gian. Bên cạnh đó,<br /> một bộ phận giáo viên gặp khó khăn hoặc chưa thật sự quan tâm đến vấn đề tổ chức,<br /> bồi dưỡng hoạt động nhận thức cho học sinh gây cản trở đến quá trình phát triển tri<br /> thức, nhân cách, đạo đức.<br /> Trong tác phẩm “Khoa học trong lịch sử xã hội” J Becnan cho rằng: sự phát triển<br /> vấn đề quan trọng hơn giải quyết nó, việc giải quyết có thể có được nhờ kinh nghiệm<br /> trong cách biện luận lôgic, còn phát hiện ra vấn đề thì chỉ có thể dựa vào một trí tưởng<br /> tượng thúc đẩy bởi những khó khăn đã gặp phải. Vì vậy để giải một bài toán thì việc<br /> nhận thức, tìm tòi lời giải là rất quan trọng.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Từ những lý do vừa nêu, chúng tôi quyết định tiến hành nghiên cứu đề tài “Tăng<br /> cường hoạt động nhận thức trong dạy học giải bài tập hình học không gian 11 THPT<br /> nâng cao”<br /> 2/ Kết quả chính<br /> 2.1 Hoạt động, hoạt động nhận thức theo quan điểm triết học, tâm lý học<br /> - Về phương diện triết học, tâm lý học hoạt động được xem như phương thức tồn<br /> tại của con người trong thế giới. Hoạt động chính là mối quan hệ qua lại giữa con<br /> người và thế giới để tạo ra sản phẩm về thế giới và cả con người.<br /> - Theo quan điểm triết học, nhận thức là quá trình phản ánh biện chứng khách<br /> quan vào trong bộ óc của con người, có tính tích cực, năng động, sáng tạo, trên cơ sở<br /> thực tiễn. Hoạt động nhận thức được chia thành hai mức độ: hoạt động nhận thức cảm<br /> tính và hoạt động nhận thức lý tính.<br /> + Hoạt động nhận thức cảm tính là hoạt động tâm lý phản ánh những<br /> thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng khi chúng trực tiếp tác động vào các<br /> giácquan. Hoạt động nhận thức cảm tính bao gồm: cảm giác và tri giác.<br /> + Hoạt động nhận thức lý tính là quá trình tâm lý phức tạp, phản ánh<br /> những thuộc tính bản chất, bên trong những quy luật, những thuộc tính mới, những mối<br /> liên hệ qua lại của các sự vật, hiện tượng. Hoạt động nhận thức lý tính bao gồm: tư duy<br /> và tưởng tượng.<br /> Trong hoạt động nhận thức của con người: Nhận thức cảm tính và nhận thức lý<br /> tính có quan hệ chặt chẽ và tác động lẫn nhau. V.I. Lênin đã tổng kết quy luật đó của<br /> nhận thức nói chung như sau: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư<br /> duy trừu tượng đến thực tiễn – đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý,<br /> của sự nhận thức hiện thực khách quan.”<br /> Trong học tập nói chung, trong học Toán nói riêng thì nhận thức lý tính là chủ yếu<br /> mà đặc biệt là quá trình tư duy.<br /> 2.2 Hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học Toán<br /> 2.2.1 Khái niệm<br /> <br /> 4<br /> <br />