Khu công nghiệp sinh thái

Chia sẻ: Nguyễn Lê Huy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

158
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khu công nghiệp (KCN) đóng một vai trò vô cùng quan trọng thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các n-ớc đang phát triển ở châu á. Hiện nay, ấn Độ có kho.ng hơn 1000 KCN; Trung Quốc có hơn 600 KCN, 32 đặc khu kinh tế và 51 khu công nghệ cao (KCNC); Inđônêxia có 148 KCN; Malayxia có 311 KCN;

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khu công nghiệp sinh thái

1. giíi thiÖu chung 1.1. Më ®Çu Khu c«ng nghiÖp (KCN) ®ãng mét vai trß v« cïng quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lμ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸. HiÖn nay, Ên §é cã kho¶ng h¬n 1000 KCN; Trung Quèc cã h¬n 600 KCN, 32 ®Æc khu kinh tÕ vμ 51 khu c«ng nghÖ cao (KCNC); In®«nªxia cã 148 KCN; Malayxia cã 311 KCN; Philippine cã 77 KCN; Th¸i Lan cã 29 KCN; ViÖt Nam cã 100 KCN (tÝnh ®Õn th¸ng 03/2004). C¸c KCN ph¸t triÓn nhanh chãng ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ rÊt lín cho c¸c quèc gia. Tuy nhiªn, sù tËp trung c«ng nghiÖp trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh cμng lμm t¨ng thªm c¸c t¸c ®éng xÊu vèn cã cöa c«ng nghiÖp tíi m«i tr−êng. C¸c quèc gia ®Òu nhËn ra r»ng c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho vÊn ®Ò m«i tr−êng cña sù ph¸t triÓn nμy lμ rÊt lín. Ng−êi ta ®· ®Æt ra c©u hái: LiÖu cã nªn tiÕp tôc ph¸t triÓn m« h×nh KCN vμ nÕu ph¸t triÓn tiÕp tôc th× m« h×nh nμy sÏ ph¶i thay ®æi nh− thÕ nμo? N¨m 1992, Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ m«i tr−êng vμ ph¸t triÓn häp t¹i Rio de Janeiro, Braxin, ®· kh¼ng ®Þnh quyÒn lîi cña con ng−êi, b¶o vÖ sù toμn vÑn cña hÖ thèng m«i tr−êng vμ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §©y lμ mét mèc lÞch sö quan träng mμ tõ ®ã c¸c nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong mäi lÜnh vùc c«ng nghiÖp, kinh tÕ, quy ho¹ch,… ®−îc hoμn thiÖn vμ øng dông réng kh¾p. Kh¸i niÖm KCN sinh th¸i (KCNST) b¾t ®Çu ®−îc ph¸t triÓn tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20 trªn c¬ së cña Sinh th¸i häc c«ng nghiÖp (STHCN): HÖ c«ng nghiÖp kh«ng ph¶i lμ c¸c thùc thÓ riªng rÏ mμ lμ mét tæng thÓ c¸c hÖ thèng liªn quan gièng nh− hÖ sinh th¸i; STHCN t×m c¸ch lo¹i trõ kh¸i niÖm “chÊt th¶i” trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Môc tiªu c¬ b¶n cña nã lμ t¨ng c−êng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vμ c¶i thiÖn m«i tr−êng: gi¶m thiÓu sö dông tμi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng thÓ t¸i t¹o, gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng xÊu m«i tr−êng, duy tr× hÖ sinh th¸i tù nhiªn cña khu vùc,...
KCN Kalundborg, §an M¹ch ®−îc coi lμ KCN ®iÓn h×nh ®Çu tiªn trªn thÕ giíi øng dông Céng sinh c«ng nghiÖp, mét trong nh÷ng nghiªn cøu cña STHCN, vμo viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng trao ®æi n¨ng l−îng vμ nguyªn vËt liÖu gi÷a c¸c c«ng ty tõ n¨m 1972. Trong vßng 15 n¨m (tõ 1982-1997), l−îng tiªu thô tμi nguyªn cña KCN nμy gi¶m ®−îc 19.000 tÊn dÇu, 30.000 tÊn than, 600.000 m3 n−íc, vμ gi¶m 130.000 tÊn c¸cbon dioxide th¶i ra. Theo thèng kª n¨m 2001, c¸c c«ng ty trong KCN nμy thu ®−îc 160 triÖu USD lîi nhuËn trªn tæng ®Çu t− 75 triÖu USD. M« h×nh ho¹t ®éng KCN nμy lμ c¬ së quan träng ®Ó h×nh thμnh hÖ thèng lý luËn STHCN vμ c¸c KCNST trªn thÕ giíi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng 30 KCNST, phÇn lín n»m ë n−íc Mü vμ ch©u ¢u. T¹i ch©u ¸, m¹ng l−íi c«ng nghiÖp sinh th¸i víi mét sè c¸c KCNST ®· ®−îc thμnh lËp vμ ph¸t triÓn ë NhËt B¶n, Trung Quèc, Ên §é vμ mét sè n−íc kh¸c. Víi sù nghiªn cøu ngμy cμng s©u vÒ STHCN vμ c¸c lÜnh vùc liªn quan kh¸c, víi c¸c tiÕn bé v−ît bËc cña khoa häc kü thuËt vμ c«ng nghÖ, KCNST ®· trë thμnh mét m« h×nh míi cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, kinh tÕ vμ x· héi phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng toμn cÇu. C«ng nghiÖp hãa nhanh chãng vμ bÒn v÷ng lμ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam. Tõ khi KCN ®Çu tiªn ®−îc thμnh lËp n¨m 1991 ®Õn nay, c¸c KCN ë ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc rÊt nhiÒu thμnh c«ng nh−ng còng ®ang g©y ra kh«ng Ýt c¸c ¶nh h−ëng m«i tr−êng vμ x· héi. §Þnh h−íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp theo STHCN vμ x©y dùng m« h×nh KCN míi - KCNST lμ mét viÖc lμm kh«ng thÓ chËm trÔ. Trong n¨m 2002 vμ 2003, Bé c«ng nghiÖp ViÖt Nam (MOI) ®· kÕt hîp víi HiÖp héi m«i tr−êng Mü-Ch©u ¸ (US-AEP) vμ Ban qu¶n lý c¸c KCN Th¸i Lan (IEAT) tiÕn hμnh c¸c héi th¶o, c¸c khãa ®μo t¹o, tham quan häc tËp,… vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp sinh th¸i vμ dù ®Þnh sÏ ¸p dông KÕ ho¹ch qu¶n lý m«i tr−êng sinh th¸i c«ng nghiÖp vμo mét sè KCN ë ViÖt Nam. Cuèn s¸ch nμy nh»m cung cÊp nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ KCNST vμ c¸c chØ dÉn còng nh− nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x©y dùng vμ ph¸t triÓn KCNST ë ViÖt Nam. 2
1.2. Kh¸i niÖm KCNST KCNST lμ mét “céng ®ång” c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vμ dÞch vô cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt trªn cïng mét lîi Ých: h−íng tíi mét ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi, kinh tÕ vμ m«i tr−êng chÊt l−îng cao, th«ng qua sù hîp t¸c trong viÖc qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng vμ nguån tμi nguyªn. B»ng c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau, “céng ®ång” KCNST sÏ ®¹t ®−îc mét hiÖu qu¶ tæng thÓ lín h¬n nhiÒu so víi tæng c¸c hiÖu qu¶ mμ tõng doanh nghiÖp ho¹t ®éng riªng lÎ gép l¹i. KCNST ®−îc h×nh thμnh dùa trªn c¸c nghiªn cøu vμ thö nghiÖm trong c¸c lÜnh vùc cÊp thiÕt hiÖn nay nh−: sinh th¸i häc c«ng nghiÖp, s¶n xuÊt s¹ch; quy ho¹ch, kiÕn tróc vμ x©y dùng bÒn v÷ng; tiÕt kiÖn n¨ng l−îng; hîp t¸c doanh nghiÖp. C¸c lÜnh vùc nμy ®ang t¹o nªn mét trμo l−u réng kh¾p b»ng c¸c nghiªn cøu, chÝnh s¸ch vμ dù ¸n cô thÓ nh»m chøng tá c¸c nguyªn t¾c cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Môc tiªu cña KCNST lμ c¶i thiÖn ho¹t ®éng kinh tÕ ®ång thêi gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng tíi m«i tr−êng cña c¸c doanh nghiÖp thμnh viªn (DNTV) trong KCNST. Mét KCNST thùc sù cÇn ph¶i lμ: • Mét m¹ng l−íi hay mét nhãm c¸c doanh nghiÖp sö dông c¸c phÕ phÈm, phô phÈm cña nhau (BPX) (Xem phÇn 3.3). • Mét tËp hîp c¸c doanh nghiÖp t¸i chÕ. • Mét tËp hîp c¸c c«ng ty cã c«ng nghÖ s¶n xuÊt b¶o vÖ m«i tr−êng. • Mét tËp hîp c¸c c«ng ty s¶n xuÊt s¶n phÈm “s¹ch”. • KCN ®−îc thiÕt kÕ theo mét chñ ®Ò m«i tr−êng nhÊt ®Þnh (vÝ dô KCNST n¨ng l−îng t¸i sinh, t¸i t¹o tμi nguyªn). • KCN víi hÖ thèng h¹ tÇng kü thuËt (HTKT) vμ c«ng tr×nh x©y dùng b¶o vÖ m«i tr−êng. 3
• Khu vùc ph¸t triÓn hçn hîp (c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, ë,…). KCNST víi hÖ thèng HTKT vμ c«ng tr×nh x©y dùng b¶o vÖ m«i tr−êng 4
1.3. C¸c lîi Ých cña KCNST 1.3.1. Lîi Ých cho c«ng nghiÖp §èi víi c¸c DNTV vμ chñ ®Çu t− KCNST: • Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt b»ng c¸ch: tiÕt kiÖm, t¸i chÕ, t¸i sö dông nguyªn vËt liÖu vμ n¨ng l−îng; t¸i chÕ vμ t¸i sö dông c¸c chÊt th¶i. §iÒu ®ã sÏ lμm t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm. • §¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n nhê chia sÎ chi phÝ cho c¸c dÞch vô chung nh−: qu¶n lý chÊt th¶i, ®μo t¹o nh©n lùc, nguån cung cÊp, hÖ thèng th«ng tin m«i tr−êng cïng c¸c dÞch vô hç trî kh¸c. • Nh÷ng doanh nghiÖp võa vμ nhá (DNV&V) th−êng gÆp khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn nguån th«ng tin, t− vÊn vμ bÝ quyÕt c«ng nghÖ. Gi¶i ph¸p toμn diÖn trong sù ph¸t triÓn KCNST gióp c¸c doanh nghiÖp nμy v−ît qua c¸c rμo c¶n vμ nhËn ®−îc c¸c nguån ®Çu t− ®Ó ph¸t triÓn. • Nh÷ng lîi Ých cho c¸c DNTV còng lμm t¨ng gi¸ trÞ bÊt ®éng s¶n vμ lîi nhuËn cho chñ ®Çu t−. §èi víi nÒn c«ng nghiÖp nãi chung: • KCNST lμ mét ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ c«ng nghiÖp cña toμn khu vùc: gia t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, dÞch vô, thu hót ®Çu t−, t¨ng viÖc lμm,… • T¹o ®iÒu kiÖn hç trî vμ ph¸t triÓn c¸c ngμnh c«ng nghiÖp nhá ®Þa ph−¬ng. • Thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi, nghiªn cøu vμ øng dông c¸c thμnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi. Tãm l¹i, KCNST cã thÓ mang l¹i c¸c lîi thÕ c¹nh tranh vμ lîi Ých quan träng trong thêi ®iÓm mμ c¸c KCN ë c¸c n−íc ch©u ¸ kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thêi ®¹i míi. 5
1.3.2. Lîi Ých cho m«i tr−êng • Gi¶m c¸c nguån g©y « nhiÔm m«i tr−êng, gi¶m l−îng chÊt th¶i còng nh− gi¶m nhu cÇu sö dông tμi nguyªn thiªn nhiªn th«ng qua c¸c nghiªn cøu míi nhÊt vÒ s¶n xuÊt s¹ch, bao gåm: h¹n chÕ « nhiÔm, tiÕt kiÖm n¨ng l−îng, qu¶n lý chÊt th¶i, t¸i t¹o tμi nguyªn vμ c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n lý m«i tr−êng vμ c«ng nghÖ míi kh¸c. • §¶m b¶o c©n b»ng sinh th¸i: Qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña KCNST (tõ lùa chän ®Þa ®iÓm, quy ho¹ch, x©y dùng, hÖ thèng HTKT, lùa chän doanh nghiÖp, qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, qu¶n lý, ) ®Òu phï hîp c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ vμ ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña cña khu ®Êt x©y dùng vμ khu vùc xung quanh. • PhÊn ®Êu v× môc tiªu ngμy cμng cao vÒ m«i tr−êng: Mçi mét KCNST cã mét m« h×nh ph¸t triÓn vμ qu¶n lý riªng ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña nã vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng. 1.3.3. LîÝ Ých cho x· héi • KCNST lμ mét ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi m¹nh cña khu vùc, thu hót c¸c tËp ®oμn lín, t¹o viÖc lμm míi trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp vμ dÞch vô. • T¹o ®éng lùc vμ hç trî c¸c dù ¸n ph¸t triÓn më réng ®Þa ph−¬ng nh−: ®μo t¹o nh©n lùc, ph¸t triÓn nhμ ë, c¶i t¹o hÖ thèng HTKT, … • KCNST chÝnh lμ mét trung t©m tù nhiªn cña m¹ng l−íi sinh th¸i c«ng nghiÖp. C¸c lîi Ých vÒ kinh tÕ vμ m«i tr−êng do KCNST ®em l¹i sÏ t¹o ra mét bé mÆt míi, mét m«i tr−êng trong s¹ch vμ hÊp dÉn h¬n cho toμn khu vùc. • KCNST t¹o c¸c ®iÒu kiÖn hîp t¸c víi c¸c c¬ quan Nhμ n−íc trong viÖc thiÕt lËp c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ vÒ m«i tr−êng vμ kinh doanh ngμy cμng thÝch hîp h¬n. 6
Lîi Ých cho c«ng nghiÖp: C¸c nhμ m¸y s¶n xuÊt s¹ch trong KCNST Lîi Ých cho m«i tr−êng: Duy tr× hÖ sinh th¸i tù nhiªn cña khu vùc 7
Lîi Ých cho x· héi: Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña céng ®ång khu vùc 1.4. nh÷ng Rñi ro vμ th¸ch thøc cña KCNST KCNST lμ mét m« h×nh ph¸t triÓn míi, ®Æc biÖt lμ ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸. KCNST lu«n ph¶i ®èi mÆt víi c¸c rñi ro vμ th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. 1.4.1. Chi phÝ Nh×n chung, KCNST ®ßi hái mét chi phÝ ban ®Çu cao h¬n, thêi gian thu håi vèn vμ lîi nhuËn dμi h¬n c¸c KCN th«ng th−êng. Chñ ®Çu t− cÇn ph¶i cã sù b¶o ®¶m cung cÊp tμi chÝnh (cña ng©n hμng, c¸c tæ chøc hç trî, ..) cho dù ¸n víi thêi gian dμi h¬n. Tuy nhiªn, mét sè c¸c KCNST cã thÓ cã chi phÝ ®Çu t− kh«ng cao h¬n c¸c KCN th«ng th−êng, phô thuéc vμo c¸c thiÕt kÕ trong dù ¸n. VÝ dô mét sè c¸c c«ng tr×nh HTKT víi c«ng nghÖ míi cã chi phÝ x©y dùng vμ ho¹t ®éng thÊp h¬n. 8
C¸c chi phÝ cã thÓ ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ, chuÈn bÞ ®Þa ®iÓm, ®Æc ®iÓm hÖ thèng HTKT, qu¸ tr×nh x©y dùng, vμ tõ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c. C¸c nhμ ®Çu t− cÇn l−êng tr−íc vÊn ®Ò ph¸t sinh nμy, ®Æc biÖt lμ ®èi víi c¸c chñ ®Çu t− lμ Nhμ n−íc. C¸c DNV&N cã thÓ lîi dông c¸c dÞch vô m«i tr−êng chung nh−ng hä l¹i rÊt khã cã thÓ ®¹t ®−îc c¸c c«ng nghÖ míi cÇn thiÕt ®Ó c¶i thiÖn ho¹t ®éng m«i tr−êng. V× vËy cÇn ph¶i cã dÞch vô hç trî tμi chÝnh trong KCNST. 1.4.2. Ph¸t triÓn vμ ho¹t ®éng Lμ mét “céng ®ång”, c¸c DNTV trong KCNST cÇn ph¶i liªn kÕt mËt thiÕt víi nhau vμ kh«ng ngõng hîp t¸c n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng trªn mäi lÜnh vùc. BÊt cø sù ®×nh trÖ, yÕu kÐm t¹i bÊt cø kh©u nμo trong hÖ thèng còng lμm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña KCNST. VÝ dô c¸c c«ng ty sö dông c¸c phÕ phÈm cña c«ng ty kh¸c cã thÓ gÆp rñi ro mÊt nguån cung cÊp tõ mét nhμ m¸y bÞ ph¸ s¶n hay ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. Mét sè c¸c c«ng ty ch−a tõng ho¹t ®éng trong mét “céng ®ång” cã thÓ sÏ lo sî sù phô thuéc t−¬ng t¸c nμy. Sù hîp t¸c cã thÓ rÊt khã kh¨n nÕu c¸c DNTV ®Õn tõ nhiÒu n−íc vμ nÒn v¨n hãa kh¸c nhau. C¸c c«ng ty sö dông phÕ phÈm vμ t¸i chÕ sÏ dÇn thay thÕ c¸c hé kinh doanh nhá. T¹i nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn, khu vùc kinh tÕ nhá nμy kiÕm lîi nhuËn tõ r¸c th¶i vμ phÕ phÈm. ViÖc thiÕt lËp mang l−íi t¸i chÕ hay sö dông phÕ phÈm sÏ chÊm døt nguån sèng cña rÊt nhiÒu gia ®×nh. Chñ ®Çu t− KCNST cÇn cã gi¶i ph¸p hç trî c¸c hé kinh doanh nμy t¨ng c−êng ho¹t ®éng theo h−íng b¶o vÖ m«i tr−êng. Hä cã thÓ tham gia vμo KCNST hay trung t©m t¸i chÕ. 1.4.3. C¸c chÝnh s¸ch C¸c yªu cÇu míi trong viÖc ph¸t triÓn KCNST cã thÓ kh«ng ®−îc c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhμ n−íc chÊp thuËn hay chËm th«ng qua, ®Æc biÖt lμ ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã bé m¸y hμnh chÝnh phøc t¹p vμ tham nhòng cao. RÊt nhiÒu chÝnh s¸ch vÒ m«i tr−êng cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn tËp trung vμo viÖc xö lý ®Çu ra h¬n lμ c¸c gi¶i ph¸p h¹n chÕ cña STHCN. C¸c c«ng ty cung cÊp còng g©y thªm ¸p lùc 9
nμy víi viÖc b¸n rÎ hay hç trî c¸c c«ng nghÖ vμ dÞch vô xö lý ®Çu ra. Chñ ®Çu t− KCNST cÇn vËn ®éng ®Ó thiÕt lËp c¸c chÝnh s¸ch vμ chiÕn l−îc míi theo h−íng s¶n xuÊt s¹ch vμ STHCN. 1.5. C¸c c¬ héi KCNST ®em l¹i rÊt nhiÒu c¬ héi ®èi víi: HÖ tù nhiªn – KCNST cã thÓ hßa hîp víi hÖ sinh th¸i tù nhiªn b»ng c¸ch gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng ®ång thêi víi gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng vμ gi¶m nhu cÇu tiªu thô c¸c nguån tμi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o. N¨ng l−îng – TiÕt kiÖm n¨ng l−îng lμ nguyªn t¾c chñ yÕu ®Ó gi¶m chi phÝ vμ t¸c ®éng m«i tr−êng. Trong KCNST, c¸c c«ng ty lu«n h−íng tíi sù tiÕt kiÖm n¨ng l−îng trong thiÕt kÕ tõng c«ng tr×nh, chiÕu s¸ng vμ trang thiÕt bÞ. T¹i nhiÒu khu vùc, cã thÓ sö dông c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i sinh nh− giã, n¨ng l−îng mÆt trêi. Nguyªn vËt liÖu – Trong KCNST, c¸c c«ng ty coi chÊt th¶i nh− lμ c¸c s¶n phÈm chø kh«ng ph¶i ®Ó tiªu hñy hay chuyÓn ®i n¬i kh¸c. Tõng DNTV trong KCNST sö dông tèi ®a mäi nguyªn vËt liÖu, phÕ th¶i vμ gi¶m thiÓu sö dông c¸c chÊt ®éc h¹i. CÊp tho¸t n−íc – C¸c c«ng tr×nh trong KCNST ®−îc thiÕt kÕ víi c¸c trang thiÕt bÞ tiÕt kiÖm n−íc cao. N−íc sau sö dông cña nhμ m¸y nμy cã thÓ ®−îc t¸i sö dông ë nhμ m¸y kh¸c. HÖ thèng HTKT trong KCNST cã thÓ bao gåm nhiÒu ®−êng èng cho c¸c lo¹i n−íc (phô thuéc nhu cÇu cña c¸c nhμ m¸y) vμ c¸c hÖ thèng thu gom, sö dông n−íc m−a. ThiÕt kÕ vμ x©y dùng bÒn v÷ng – C¸c c«ng tr×nh vμ hÖ thèng HTKT trong KCNST ®−îc quy ho¹ch vμ thiÕt kÕ ®Ó tËn dông hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån tμi nguyªn vμ gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng « nhiÔm. ViÖc chuÈn bÞ kü thuËt ®Êt ®ai rÊt kü l−ìng cïng víi c¸c gi¶i ph¸p x©y dùng b¶o vÖ m«i tr−êng sÏ kh«ng g©y ¶nh h−ëng tíi hÖ sinh th¸i. Toμn bé KCNST ®−îc thiÕt kÕ theo nguyªn t¾c duy tr× bÒn v÷ng vμ cã kh¶ n¨ng thay ®æi linh ho¹t. Khi kÕt thóc dù ¸n, nguyªn vËt liÖu vμ c¸c hÖ thèng cã thÓ t¸i sö dông hoÆc ®−îc t¸i chÕ. 10
KCNST hßa hîp víi hÖ sinh th¸i tù nhiªn cña khu vùc Qu¶n lý vμ c¸c dÞch vô hç trî – Lμ mét “céng ®ång” c¸c c«ng ty, KCNST cã mét hÖ thèng qu¶n lý vμ hç trî phøc t¹p vμ cao cÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c KCN th«ng th−êng. Ban qu¶n lý, víi tr¸ch nhiÖm trong viÖc lùa chän c¸c DNTV, sÏ hç trî viÖc trao ®æi c¸c phÕ phÈm gi÷a c¸c c«ng ty vμ gióp hä thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi trong “céng ®ång” (vÝ dô mét nhμ cung cÊp hay tiªu thô chuyÓn ®i). Ban qu¶n lý còng duy tr× c¸c mèi quan hÖ víi hÖ thèng c¸c c«ng ty sö dông phÕ phÈm trong vïng vμ hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c réng kh¾p. KCNST cßn cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng céng chung nh−: trung t©m ®μo t¹o, v¨n phßng giao dÞch s¶n phÈm, vËn chuyÓn hμng hãa,… ®Ó c¸c c«ng ty cã thÓ gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng. Céng ®ång ®Þa ph−¬ng – Mèi quan hÖ hoμ nhËp gi÷a chñ ®Çu t− víi céng ®ång ®Þa ph−¬ng xung quanh sÏ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho KCNST: sö dông c¸c dÞch vô cña Nhμ n−íc, hÖ thèng gi¸o dôc, nhμ ë,… Dù ¸n cÇn hoμn l¹i c¸c lîi Ých trªn cho céng ®ång th«ng qua viÖc hç trî h×nh thμnh c¸c doanh nghiÖp míi vμ më réng c¸c doanh nghiÖp cò trong khu vùc. Mét sè c¸c doanh nghiÖp nμy cã thÓ tham gia vμo KCNST hay cung cÊp ®Çu vμo vμ 11
dÞch vô cho c¸c c«ng ty trong KCN. C¸c ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o sÏ h×nh thμnh lùc l−îng lao ®éng chÊt l−îng cao vμ thóc ®Èy kinh tÕ ®Þa ph−¬ng. C¸c c«ng tr×nh vμ hÖ thèng HTKT trong KCNST ®−îc thiÕt kÕ vμ x©y dùng bÒn v÷ng, b¶o vÖ m«i tr−êng 1.6. c¸c Nguyªn t¾c quy ho¹ch vμ thiÕt kÕ c¬ b¶n Sau ®©y lμ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cã tÝnh ®Þnh h−íng chÝnh trong viÖc quy ho¹ch vμ thiÕt kÕ KCNST: Hoμ nhËp víi hÖ tù nhiªn • Lùa chän ®Þa ®iÓm b»ng viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cña m«i tr−êng sinh th¸i vμ thiÕt kÕ trong ph¹m vi x¸c ®Þnh ®ã. 12
• Hßa nhËp KCNST víi c¶nh quan khu vùc, hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc tù nhiªn vμ hÖ sinh th¸i toμn vïng. • Gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng toμn cÇu (vÝ dô gi¶m l−îng khÝ nhμ kÝnh). HÖ thèng n¨ng l−îng • TiÕt kiÖm tèi ®a n¨ng l−îng th«ng qua viÖc thiÕt kÕ hay c¶i t¹o c¸c c«ng tr×nh phôc vô, t¸i sö dông n¨ng l−îng thõa hay b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p kh¸c. • TiÕt kiÖm th«ng qua m¹ng l−íi dßng n¨ng l−îng liªn hoμn gi÷a c¸c nhμ m¸y. • Sö dông réng r·i c¸c nguån n¨ng l−îng t¸i sinh. Qu¶n lý dßng nguyªn vËt liÖu vμ chÊt th¶i • T¨ng c−êng s¶n xuÊt s¹ch vμ h¹n chÕ « nhiÔm, ®Æc biÖt ®èi víi chÊt ®éc h¹i. • T¨ng c−êng t¸i sö dông vμ t¸i chÕ nguyªn vËt liÖu gi÷a c¸c DNTV. • Gi¶m ¶nh h−ëng cña chÊt ®éc h¹i th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p thay thÕ vËt liÖu vμ xö lý chÊt th¶i chung. • Liªn kÕt c¸c DNTV víi c¸c c«ng ty ngoμi KCNST trong viÖc s¶n xuÊt vμ tiªu thô c¸c phÕ phÈm th«ng qua m¹ng l−íi c¸c c«ng ty t¸i chÕ vμ t¸i sö dông. CÊp tho¸t n−íc • ThiÕt kÕ hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc ®Ó b¶o vÖ c¸c nguån n−íc vμ gi¶m « nhiÔm theo c¸c nguyªn t¾c t−¬ng tù nh− ®èi víi n¨ng l−îng vμ nguyªn vËt liÖu • T¸i sö dông n−íc ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau. Qu¶n lý KCNST hiÖu qu¶ Ngoμi viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô, lùa chän doanh nghiÖp, duy tr× c¸c ho¹t ®éng, ban qu¶n lý cßn cã tr¸ch nhiÖm: 13
• Duy tr× ho¹t ®éng mét tËp hîp c¸c c«ng ty sö dông phÕ phÈm cña nhau. • Hç trî tõng doanh nghiÖp còng nh− toμn KCNST c¶i thiÖn c¸c ho¹t ®éng n©ng cao chÊt l−îng m«i tr−êng. • Cung cÊp hÖ thèng th«ng tin réng kh¾p, hç trî liªn l¹c gi÷a c¸c DNTV víi nhau vμ víi c¸c doanh nghiÖp bªn ngoμi kh¸c, c¸c th«ng b¸o vÒ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng khu vùc vμ c¸c ph¶n håi tõ ho¹t ®éng cña KCNST. X©y dùng / c¶i t¹o • ViÖc x©y dùng míi hay c¶i t¹o c¸c c«ng tr×nh hiÖn cã cÇn theo s¸t c¸c nguyªn cøu míi nhÊt vÒ m«i tr−êng trong viÖc lùa chän vËt liÖu vμ c«ng nghÖ tßa nhμ nh−: t¸i chÕ hay t¸i sö dông vËt liÖu, thêi h¹n sö dông vËt liÖu, n¨ng l−îng vËt liÖu vμ c«ng nghÖ míi kh¸c. Hoμ nhËp víi céng ®ång ®Þa ph−¬ng • §em l¹i lîi Ých cho nÒn kinh tÕ vμ x· héi ®Þa ph−¬ng th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o, ph¸t triÓn kinh doanh, x©y nhμ ë cho c«ng nh©n viªn, hîp t¸c quy ho¹ch ®« thÞ,… 1.7. Bèi c¶nh Ph¸t triÓn KCNST Kh«ng cã mét tiªu chÝ chung nμo cho sù ph¸t triÓn c¸c KCNST. Mçi mét KCNST lμ mét tr−êng hîp riªng biÖt. ThiÕt kÕ KCNST cÇn ph¶i dùa vμo c¸c ®Æc ®iÓm c«ng nghiÖp, kinh tÕ, sinh th¸i, x· héi vμ v¨n ho¸ thùc tÕ cña tõng khu vùc, ®ång thêi còng ph¶i tÝnh ®Õn c¸c xu thÕ ph¸t triÓn cÊp quèc gia vμ toμn cÇu. 1.7.1. Ph¸t triÓn ph¶i dùa vμo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña khu vùc ThiÕt kÕ KCNST ph¶i dùa trªn ®Æc ®iÓm thùc tÕ cña c¸c hÖ sinh th¸i tù nhiªn khu vùc. C¸c môc tiªu ph¸t triÓn cÇn phï hîp víi c¸c nguån tμi nguyªn vμ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ khu vùc. §iÒu nμy nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt cña c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vμ häc tËp kinh nghiÖm cña c¸c KCNST ®· cã. CÇn ph¶i t×m ra gi¶i ph¸p thÝch hîp nhÊt cho khu ®Êt ®−îc lùa chän vμ céng ®ång khu vùc trong mét lo¹t 14
c¸c nguyªn t¾c cña STHCN, quy ho¹ch, kiÕn tróc vμ x©y dùng bÒn v÷ng. 1.7.2. Ph¸t triÓn trong thêi kú cã nhiÒu biÕn ®æi lín Chóng ta ®ang ë trong giai ®o¹n ph¸t triÓn vμ thay ®æi nhanh chãng vÒ khoa häc c«ng nghÖ, kinh tÕ, x· héi vμ chÝnh trÞ. Mét sè c¸c biÕn ®æi liªn quan trùc tiÕp tíi KCNST gåm: • Thay ®æi khÝ hËu, tμi nguyªn c¹n kiÖt vμ mÊt sù ®a d¹ng sinh häc lμ c¸c thay ®æi toμn cÇu ®ßi hái sù chuyÓn biÕn cña toμn hÖ thèng c«ng nghiÖp. • NÒn kinh tÕ bÒn v÷ng lμ xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. Nã t¹o ra nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn còng nh− nhiÒu th¸ch thøc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh. • NhiÒu ChÝnh phñ ®ang trong qu¸ tr×nh t− nh©n hãa, cæ phÇn hãa, ph©n quyÒn, h¹n chÕ c¸c ch−¬ng tr×nh hç trî, c¾t gi¶m quü ph¸t triÓn ®Þa ph−¬ng,… • Trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu, nÒn kinh tÕ c¸c n−íc trë nªn phô thuéc lÉn nhau vμ gi¶m kh¶ n¨ng tù kiÓm so¸t (tiÒn tÖ, l·i suÊt,...). • C¸c tËp ®oμn kinh tÕ vμ c¸c ng©n hμng quèc tÕ lín ®ang t×m c¸ch ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh toμn cÇu hãa. • Lμn sãng s¸t nhËp doanh nghiÖp cïng víi viÖc liªn tôc thay ®æi c«ng nghÖ sÏ t¨ng c−êng søc m¹nh doanh nghiÖp, t¨ng chÊt l−îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thμnh nh−ng còng ®ång nghÜa víi gi¶m viÖc lμm. • C¸c trang Web vμ m¹ng Internet t¹o ra c¸c c¬ héi kinh doanh míi. Ph¸t triÓn dù ¸n trong giai ®o¹n biÕn ®éng hiÖn nay ®ßi hái chñ ®Çu t− KCNST ph¶i rÊt linh ho¹t, rót kinh nghiÖm nhanh chãnh tõ c¸c thÊt b¹i vμ thμnh c«ng tr−íc ®ã. 1.8. KCNST vμ céng ®ång ®Þa ph−¬ng BÊt cø mét KCNST nμo còng n»m trong mèi quan hÖ tæng thÓ víi céng ®ång ®Þa ph−¬ng xung quanh vÒ chÝnh s¸ch (kinh tÕ, 15
m«i tr−êng,…), con ng−êi (nguån lao ®éng, nhμ ë,…), nguån cung cÊp (c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho c¸c DNTV) , thÞ tr−êng tiªu thô (c¸c doanh nghiÖp ph©n phèi s¶n phÈm ®Þa ph−¬ng), dÞch vô (t− vÊn, ®μo t¹o, chuyÓn giao c«ng nghÖ, m«i giíi,…), th−¬ng m¹i vμ c¸c vÊn ®Ò liªn quan kh¸c. V× vËy, chñ ®Çu t− KCNST cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ v÷ng ch¾c vμ cÇn ®−îc sù ñng hé cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng. Mèi quan hÖ nμy sÏ ®−îc cñng cè thªm khi KCN cung cÊp viÖc lμm, c¸c c¬ héi kinh doanh, hay ®Çu t− vμo c¸c ch−¬ng tr×nh c¶i thiÖn céng ®ång. Chñ ®Çu t− KCNST, c¸c DNTV, c¸c c¬ quan Nhμ n−íc, … vμ c− d©n cÇn hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau v× sù thμnh c«ng cña m« h×nh ph¸t triÓn míi nμy. Mét KCNST sÏ thμnh c«ng h¬n nÕu nã lμ mét phÇn trong tæng thÓ ph¸t triÓn céng ®ång víi c¸c dù ¸n hç trî nh−: Ph¸t triÓn nhμ ë cho ng−êi lao ®éng trong KCNST; X©y dùng mét quy ho¹ch ®Þnh h−íng chung cho viÖc gi¶m tæng l−îng chÊt th¶i (tõ khu ë, th−¬ng m¹i, c«ng céng vμ c«ng nghiÖp); Ph¸t triÓn BPX toμn vïng hiÖu qu¶ cao, t¹o lËp thÞ tr−êng cho c¸c chÊt th¶i hiÖn t¹i; T¨ng c−êng søc m¹nh trong quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ; Ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc ®μo t¹o; Ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng gi¶m l−îng khÝ nhμ kÝnh; … 1.8.1. C¸c lîi Ých chung vμ riªng Cã rÊt nhiÒu c¬ héi c¶i thiÖn m«i tr−êng hay ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc (lîi Ých chung) do c¸c doanh nghiÖp t− nh©n ®Ò xuÊt vμ thùc hiÖn víi chi phÝ rÊt lín. Khi ph¸t triÓn KCNST, c¸c c¬ héi nμy cã thÓ bÞ mÊt nÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó c©n b»ng víi chi phÝ vμ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp (lîi Ých riªng). V× vËy, Nhμ n−íc cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp hç trî tμi chÝnh cho chñ ®Çu t− ®Ó thùc hiÖn tèt dù ¸n. VÝ dô nh− hç trî tμi chÝnh cho hÖ thèng xö lý chÊt th¶i, x©y dùng khu vui ch¬i gi¶i trÝ, trung t©m y tÕ hay nhμ trÎ trong KCNST. MÆt kh¸c, c¸c lîi Ých riªng cña chñ ®Çu t− KCNST chØ cã thÓ ®¹t ®−îc khi hßa nhËp tèt víi céng ®ång vμ khi céng ®ång nhËn thøc ®−îc c¸c lîi Ých chung mμ KCNST ®em l¹i. KCNST cÇn cung cÊp c¸c ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o vμ gi¸o dôc cho lao ®éng quanh vïng, hç trî ph¸t triÓn c¸c hé kinh doanh nhá phôc vô nhu 16
cÇu c¸c DNTV, hç trî ph¸t triÓn s¶n xuÊt s¹ch ngoμi KCNST vμ c¸c ch−¬ng tr×nh t−¬ng tù. Khi chñ ®Çu t− trë thμnh mét “ng−êi b¹n tèt” cña céng ®ång, qu¸ tr×nh xin phÐp, th«ng qua hay qu¸ tr×nh x©y dùng, häat ®éng cña dù ¸n sÏ cã nhiÒu thuËn lîi. 1.8.2. T¹o lËp mét m«i tr−êng thuËn lîi cho KCNST T¹o lËp sù ñng hé vμ tham gia cña céng ®ång lμ nguyªn lý c¨n b¶n dÉn tíi thμnh c«ng cña KCNST, khëi ®Çu b»ng sù ñng hé cña c¸c doanh nghiÖp, tËp ®oμn, tæ chøc vμ c¸c nh©n vËt quan träng trong vïng (L·nh ®¹o vÒ tμi chÝnh vμ c«ng nghiÖp; Phßng th−¬ng m¹i vμ c«ng nghiÖp; §¹i diÖn c¸c c«ng ty ®Þa ph−¬ng vμ c¸c doanh nghiÖp dù kiÕn tham gia KCNST; L·nh ®¹o c¸c c¬ quan Nhμ n−íc (ph¸t triÓn kinh tÕ, quy ho¹ch ®« thÞ, b¶o vÖ m«i tr−êng, viÖc lμm x· héi vμ t¸i chÕ); §¹i diÖn ng−êi lao ®éng, c¸c tæ chøc vÒ m«i tr−êng vμ céng ®ång; §¹i diÖn c¸c c¬ së gi¸o dôc,…) C¸c tæ chøc vμ c¸ nh©n sÏ cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ KCNST. V× thÕ viÖc x©y dùng mét nhËn thøc ®óng ®¾n chung vÒ KCNST lμ b−íc khëi ®Çu quan träng. C¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n lμ tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, ®iÒu tra, pháng vÊn, héi th¶o, trang web,… th«ng qua c¸c tæ chøc c¸ nh©n hay tËp thÓ. Tõ ®ã, céng ®ång sÏ hiÓu ®−îc c¸c nguyªn lý c¬ b¶n cña STHCN vμ KCNST, t×m hiÓu c¸c ph¸t kiÕn míi vÒ KCN, thö nghiÖm chóng trong c¬ cÊu ph¸t triÓn khu vùc vμ x¸c ®Þnh c¸c b−íc tiÕp theo cho viÖc thiÕt lËp c¸c dù ¸n. Mét cuéc ®iÒu tra tæng thÓ trªn c¶ hai khu vùc t− nh©n vμ Nhμ n−íc lμ rÊt cÇn thiÕt ®Ó bao qu¸t sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tμi chÝnh, b¶o vÖ m«i tr−êng, quy ho¹ch ®« thÞ, ph¸t triÓn céng ®ång vμ gi¸o dôc ®μo t¹o cña toμn khu vùc. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra sÏ x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c kh¶ n¨ng cña c¸c nguån lùc cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn. C¸c b¸o c¸o tõ cuéc ®iÒu tra nμy chÝnh lμ d÷ liÖu c¬ së cho KCNST vμ c¸c dù ¸n kh¸c cña céng ®ång. 1.9. X©y dùng viÔn c¶nh vÒ KCNST Trong giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Çu t− vμ tiÕp cËn céng ®ång,cÇn x©y dùng mét viÔn c¶nh chung vÒ KCNST cho céng ®ång vμ cho chÝnh ho¹t ®éng cña KCNST. VÊn ®Ò quan träng 17
nhÊt cña Tuyªn bè viÔn c¶nh lμ nhÊn m¹nh môc tiªu cao c¶ cña KCNST: Sù chó träng ®Æc biÖt vÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng vμ m«i tr−êng, x· héi trong c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vμ kinh tÕ. Mét viÔn c¶nh vμ nhiÖm vô râ rμng sÏ lμ kim chØ nam cho mäi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Tuyªn bè nμy còng cÇn ph¶n ¸nh c¸c môc tiªu ban ®Çu cña ho¹t ®éng kinh tÕ vμ m«i tr−êng trong KCNST. ViÔn c¶nh vÒ m«i tr−êng cña KCNST cÇn nhÊn m¹nh sù bÒn v÷ng vμ thÝch hîp cña KCNST trong hÖ sinh th¸i chung, c¸c nguyªn t¾c ®Ó c¶i thiÖn vμ ®¹t ®−îc môc ®Ých ®Ò ra. §Ó ®¹t ®−îc thμnh c«ng dμi h¹n, môc ®Ých chiÕn l−îc cña viÔn c¶nh vμ nhiÖm vô KCNST cÇn ®−îc mäi thμnh viªn (cña KCNST vμ céng ®ång) tham gia trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh, thiÕt lËp vμ khíp nèi. Mét viÔn c¶nh t−¬i s¸ng do KCNST ®em l¹i cho céng ®ång khu vùc sÏ t¹o ®−îc rÊt nhiÒu sù ñng hé vμ gióp ®ì cho KCNST. Mét trong nh÷ng viÔn c¶nh vÒ KCNST 18