368
KINH NGHIỆM ĐÀO TẠO MÔN GIÁO DỤC AN NINH QUỐC PHÒNG
TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HC VIỆT NAM HIỆN NAY
Vũ Thanh Tùng
Đại học Tài chính - Marketing, Hà Nội
TÓM TẮT
Trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam hiện nay, môn Giáo dục quốc
phòng và an ninh đang ngày càng đóng vai trò quan trọng. Đây là một môn học
chính khóa đem lại kiến thức hữu ích cho sinh viên các trường đại học, đồng thời
bồi dưỡng cho sinh viên lòng yêu nước cũng như trách nhiệm đối với sự nghiệp
xây dựng bảo vệ Tổ quốc. Bài viết giới thiệu những nét chính về lĩnh vực
Giáo dục quốc phòng an ninh, thông qua phương pháp nghiên cứu định tính
để trình y phân tích một số hình giảng dạy hiệu quả tại c trường đại
học hàng đầu của Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất một số giải pháp thực tiễn.
Từ khóa: Đại học Việt Nam; Giáo dục an ninh quốc phòng; n Giáo
dục quốc phòng và an ninh
1. Giới thiệu
Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP-AN) cho hệ thống giáo dục nói
chung và sinh viên nói riêng chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm giáo
dục lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và trang bị kiến thức, kĩ năng cơ bản v
hoạt động quân sự, quốc phòng cho trí thức trẻ. Nghị quyết Đại hội Đảng lần th
XI đã chỉ ra cần phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, trên cơ sở đó
đổi mới GDQP-AN cho sinh viên, gắn kết chặt chẽ giữa giáo dục đào tạo với
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển
kinh tế -xã hội, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trong xu thế
hội nhập và toàn cầu hóa.
Đảng và Nhà ớc ta đã và đang chủ trương “luật hóanhiệm vụ GDQP-
AN. Theo Luật 30/2013/QH13 về Giáo dục quốc phòng và An ninh, mục tiêu
của GDQP-AN là: “Giáo dục cho công dân về kiến thức quốc phòng và an ninh
để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước giữ ớc, lòng tự
hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ
quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội ch nghĩa”. Thớng
Chính phủ đã ban hành Quyết định số 607/QĐ-TTg vào ngày 24/4/2014 phê
duyệt Đán “Đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục quc phòng và an ninh cho
các trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp, trung cấp nghề, cao
đẳng nghề các cơ sở giáo dục đại học đến năm 2020”. Tiếp thu tinh thần ca
369
quyết định này, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã ban nh các quyết định
về chương trình đào tạo giáo viên, giảng viên GDQP-AN trình độ đại học, cũng
như các chương trình khung đào tạo, xuyên suốt từ trung ương đến địa phương;
Bộ cũng chỉ đạo các sở đào tạo tiến hành xây dựng hồ sơ, mở ngành
GDQP-AN. Btrưởng Bộ GD&ĐT đã quyết định thành lập Ban soạn thảo, Tổ
biên tập Đề án “Đào tạo giáo viên, giảng viên GDQP-AN giai đoạn 2021-2025
và các năm tiếp theo”.
Hiện nay, GDQP-ANmột trong những môn học bắt buộc đối với sinh
viên các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam. Môn học đã được quy định trong
chương trình đào tạo chung của các cơ sở giáo dc đại học. Sinh viên phải hoàn
thành khối ợng kiến thức kỹ năng được quy định chung. Nội dung giảng
dạy bao gồm các kiến thức cơ bản về quốc phòng, an ninh như: chquyền, lãnh
thổ; quan điểm, đường lối quốc phòng, an ninh; công tác quân sự, dân quân tự
vệ, an ninh trật tự, phòng chống thiên tai… Phương pháp giảng dạy phổ biến là
các trường sẽ kết hợp giữa lý thuyết với thực hành. Tuy đã rất nlực, nhưng nhìn
chung tại các trường đại học Việt Nam hiện nay vẫn tồn tại những khó khăn
nhất định như: cơ sở vật chất, trang thiết bị đôi khi còn thiếu thốn; đội ngũ giảng
dạy chưa đầy đủ, chưa đáp ứng được công tác giảng dạy cùng lúc cho số ợng
lớn sinh viên; ở một số nơi, thời lượng học tập có thể chưa đáp ứng đủ nhu cầu;
chương trình, nội dung học tập chưa được cập nhật kịp thời….
ràng, vai trò của đào tạo, giảng dạy GDQP-AN ngày càng trnên quan
trọng hơn bao giờ hết trong hệ thống giáo dục Việt Nam. Tuy nhiên, đtriển khai
giảng dạy hiệu quả GDQP-AN đòi hỏi nhiều công sức của cả tập thể ngành
GD&ĐT, các trường đại học, các sở đào tạo từ trung ương đến địa phương,
lẫn cá nhân các giảng viên ở các trường. Môn học GDQP-AN vốn dĩ đòi hỏi các
kỹ năng quân sự an ninh bản cần thiết. Sinh viên vừa phải được trang bị
kiến thức thuyết, vừa cần được rèn luyện kỹ năng thực hành thông qua hệ
thống sa trường thực tế, hình học cụ, đồ, bản đồ, y chiếu, ccông
nghệ thông tinNhững năm vừa qua, c trường đại học Việt Nam đã rất nỗ lực
phát triển giảng dạy môn GDQP-AN. Tuy nhiên vẫn chưa hình mẫu chung,
hình thức đào tạo chưa thống nhất nhiều nơi. Để nâng cao hiệu quả giảng dạy
và học tập môn học y, rất cần thiết phải có một mô hình đào tạo phổ biến được
nhân rộng và thúc đẩy ở các địa phương. Nghiên cứu này trình bày kinh nghiệm
đào tạo GDQP-AN một số trưng đại học lớn, tiêu biểu của Việt Nam như: Đi
học Quốc gia Nội, Đại học Quốc gia TPHCM, Đại học Hải phòng, từ đó rút
370
ra những bài học kinh nghiệm cho việc xây dựng một hình tiêu biểu về đào
tạo, giảng dạy GDQP-AN Việt Nam hiện nay.
2. Phương pháp nghiên cứu
Trên sở tổng hợp bài học kinh nghiệm trong đào tạo môn GDQP-AN
tại các trường đại học hang đầu Việt Nam hiện nay như Đại học Quốc gia TP. Hồ
Chí Minh, Đại học Quốc gia Hà Nội…, bài viết tiến hành đánh giá và phân tích
các bài học, tìm ra những điểm ơng đồng nhất để rút ra những kinh nghiệm
thiết thc.
Phương pháp nghiên cứu sử dụng chủ yếu trong bài là định tính. Dữ liệu
định tính được thu thập thông qua các tài liệu tham khảo đáng tin cậy, tiến hành
phỏng vấn sâu với các đối tượng liên quan như giảng viên, sinh viên, cán bquản
chương trình đào tạo về môn GDQP-AN, cũng như quan sát trực tiếp quá trình
dạy học môn học này tại trường đại học. Dữ liệu định tính được phân tích
bằng cách sử dụng kỹ thuật phân tích nội dung và phân tích chủ đề để rút ra các
chủ đề, mô hình, khái niệm từ dữ liệu thu thập. Từ những gì tổng hợp và nghiên
cứu được, tác gimô tả chi tiết các bài học kinh nghiệm, phân tích và thảo luận
về những phát hiện chính, bối cảnh và ý nghĩa của kết quả nghiên cứu.
3. Kinh nghiệm đào tạo Giáo dục quốc phòng - an ninh tại các trường đại
học Việt Nam hiện nay
3.1. Trung tâm Giáo dc quốc phòng - an ninh của Đại học Quốc gia Hà Ni
Trung tâm GDQP-AN trực thuộc Đại học Quốc gia Nội nhiệm vụ
giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên của Đại học Quốc gia Hà
Nội cũng như các đơn vị liên kết đào tạo khác theo phân luồng của Bộ GD&ĐT.
Nhiều năm qua, Trung tâm đã có những đóng góp tích cực trong công cuộc đào
tạo sinh viên Đại học Quốc gia Nội. Với sự nỗ lực vượt bậc của toàn bộ đội
ngũ cán bộ, giảng viên, viên chức, Trung m đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ
trước mắt và định hướng đường lối phát triển lâu dài.
Xây dựng phát triển chương trình đào tạo: Căn cứ o Quyết định số
12/2000/QĐ-BGD&ĐT ngày 09/05/2000 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, bắt đầu từ
năm 2004, Trung tâm đã thống nhất khung chương trình chuẩn môn học GDQP-
AN cho tất cả các đối tượng sinh viên Đại học Quốc gia Nội 165 tiết bao
gồm 03 học phần chung cho các đối tượng, 45 tiết học phần IVA ng cho các
trường ngành nghề đào tạo gần với Quốc phòng, 45 tiết học phần IVB dùng
cho các trường đại học sư phạm, thể dục thể thao và một số khoa sư phạm ở các
trường đại học khác. Trung tâm thường xuyên bám sát nội dung chương trình
môn học theo đúng yêu cầu nhiệm vụ từng giai đoạn, khung chương trình đào
371
tạo môn học mà Bộ GD&ĐT ban hành. Đây là căn cứ để toàn bộ các đơn vị của
Đại học Quốc gia Nội triển khai, tổ chức kế hoạch đào tạo một cách thống
nhất, đồng thời các khoa đào tạo y dựng đcương chi tiết, đề thi, đáp án cho
từng môn học cũng như xây dựng giáo trình, tài liệu giảng dạy và nghiên cứu.
Từ năm 2008 đến nay, Trung m thực hiện nội dung chương trình đào tạo
theo quyết định s81/2007/QĐ-BGDĐT ngày 24/12/2007 của Bộ trưởng Bộ
GD&ĐT về Chương trình giáo dục quốc phòng - an ninh trình đđại học, cao
đẳng, tiếp sau đó là Thông 31/2012/TT- BGDĐT ngày 12/09/2012 Ban hành
chương trình giáo dục quốc phòng - an ninh qui định đào tạo môn học GDQP-
AN theo tín chỉ. Song song với các văn bản pháp quy của Bộ GD&ĐT, Trung
tâm cũng luôn tuân thủ theo Quy chế đào tạo đại học của Đại học Quốc gia
Nội số 3413/ĐT ngày 10/09/2007 Quy chế đào tạo đại học số 3079/QĐ-
ĐHQGHN ngày 26/10/2010. Tn những cơ sở y, Trung tâm thống nhất chung
cho tất cả các đối tượng 165 tiết 3 học phần; cùng với chế đđào tạo theo niên
chế, Trung tâm GDQP-AN nhanh chóng chuyển đổi phương thức đào tạo theo
tín chỉ trong tất cả các lĩnh vực về y dựng đề cương chi tiết, lập kế hoạch
triển khai tổ chc dạy học, xây dựng đề thi và đáp án cho phù hợp với cơ chế tín
chỉ. Môn học Giáo dục quốc phòng-an ninh trong giai đoạn y bao gồm 8 tín
chỉ, được giảng dạy phù hợp trên cơ sở chuẩn đầu ra của sinh viên Đại học Quốc
gia Hà Nội với đnh hướng năng lực, phẩm chất, tm nhìn và kĩ năng sống.
Nội dung chính của môn GDQP-AN hướng tới giáo dục kiến thức cơ bản
về đường lối quốc phòng, an ninh của Đảng công tác quản nhà nước về
quốc phòng, an ninh; truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc, về
nghệ thuật quân sự Việt Nam, về chiến lược Diễn biến hoà bình”, bạo loạn lật
đổ của các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam. Về thực hành, môn học
trang bị k năng quân sự, an ninh cần thiết đáp ứng yêu cầu xây dựng, củng cố
nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
XHCN. Về kiến thức, môn học giúp sinh viên hiểu được nội dung bản về
đường lối quân snhiệm vụ công tác quốc phòng-an ninh của Đảng, Nhà
nước trong tình hình mới; vận dụng kiến thức đã học vào chiến đấu trong điu
kiện tác chiến thông thường. Về kỹ năng, môn hc đào tạo sinh viên có kỹ năng
tự bảo vệ mình, khả năng phục vụ chiến đấu trong điều kiện tác chiến thông
thường; tác phong, nếp sống kỷ luật của quân đội; knăng quân sự, an
ninh cần thiết để tham gia vào vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng
toàn dân, an ninh nhân dân; có khả năng làm vic độc lập; tự hc hỏi và tìm tòi,
làm việc kế hoạch và khoa học; biết quản thời gian, phân bổ ng việc
372
nhân, khnăng m việc nhóm một số kỹ năng quản lãnh đạo. Về
phẩm chất đạo đức, môn học trau dồi tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội,
niềm tự o strân trọng đối với truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của
dân tộc, ý thức cảnh giác trước âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch,
sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc; giúp người học tự tin, linh hoạt, m đương đầu với
thách thức, nhiệt tình, say sáng tạo, tinh thần tự tôn, hiểu biết văn hóa, có khả
năng thích ứng cao với hoàn cảnh điều kiện, môi trường làm việc; luôn ý
thc học hỏi, không ngừng trau dồi năng lực và có khát vọng vươn lên để thành
đạt.
Đảm bảo chất lượng đội ngũ giảng dạy: Bình quân hàng năm, Trung tâm
được giao nhiệm vgiảng dạy từ 5000-6000 sinh viên hệ đại học chính quy của
Đại học Quốc gia Hà Nội, 1.500-2.000 sinh viên hệ vừa làm vừa học và liên kết
đào tạo của một số trường, theo sự phân luồng của Bộ GD&ĐT. Với quy như
vậy, Trung m đã định hình sợng giảng viên hữu hiện nay 16 người,
trong đó 15 quan biệt phái từ Bộ Quốc phòng cùng 1 đồng chí dân sự.
Các giảng viên đều được đào tạo chính qui từ các Tờng quan quân đội,
nhiều năm kinh nghiệm trong công tác quản lý, giảng dạy. Đội ngũ giảng viên sĩ
quan biệt phái đang từng bước được kiện toàn về tổ chức, số ợng chất ợng,
thực sự làm tốt công tác nòng cốt trong giảng dạy GDQP-AN cũng như thực hiện
tốt chc năng của cơ quan chuyên môn và quản lý trung tâm GDQP-AN.
Tăng ờng công tác kiểm tra đánh giá chất lượng đào tạo: Nhằm đánh
giá chất lượng giảng dạy, từ đó những điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao
hiệu quả môn học, Trung tâm hết sức đề cai vai trò của công tác kiểm định, khảo
thí, đánh giá chất lượng. Việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập GDQP-AN được
Trung tâm xem khâu quan trọng của quá trình dạy học phản ánh chất
ợng giảng dạy, nh ởng lớn tới việc học của sinh viên. Việc kiểm tra đánh
giá kết quả học tập được xác định công việc thường xuyên của quá trình đào
tạo. Tuy nhiên cần tiến hành kiểm tra đúng qui chế, đánh giá đúng chất lượng
đào tạo, bám sát theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của các chuẩn đầu ra môn học.
Do đó, Trung tâm thường xuyên nghiên cứu đổi mới, ci tiến hình thức thi, điều
chỉnh đề thi và phương pháp đánh giá sao cho khách quan, chính xác và phù hợp
với thc tiễn nhất.
3.2. Trung m Giáo dục quốc phòng - an ninh Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh
Ngày 21/7/1997, trên sở hợp nhất các khoa, bộ môn quân sự của 9
trường đại học thành viên, Đại học Quốc gia TP. HCM đã ban hành Quyết định
số 225 thành lập Trung tâm Giáo dục quốc phòng. Xuyên suốt chiều dài 26 năm