Kinh tế công cộng 9

Chia sẻ: Thi Sms | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'kinh tế công cộng 9', tài chính - ngân hàng, kế toán - kiểm toán phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kinh tế công cộng 9

CÂU H I TH O LU N VÀ ÔN T P CHƯƠNG V 1. N i dung phân tích chi tiêu công c ng bao g m nh ng bư c nào? 2. Các ch ñ chăm sóc s c kho ? 3. Cơ s nào ñ chính ph cung c p tài chính, ñi u ti t chăm sóc s c kho ? 4. H u qu c a b o hi m s c kho ? 5. T i sao nói qu c phòng là m t lo i HHCC thu n tuý? 6. Vì sao nói ch ñ mua s m hàng hoá qu c phòng và ch ñ tuy n quân không di n ra trong m t cơ ch ho t ñ ng c a th trư ng c nh tranh hoàn h o? 7. Nh ng v n ñ n y sinh trong vi c phân b chi tiêu cho qu c phòng là gì? 8. T i sao th trư ng b o hi m xã h i tư nhân không mu n tham gia? 9. Nh ng v n ñ b o tr xã h i ph i ñ i m t hi n nay là gì? 10. Vì sao nói phân ph i l i b ng hi n v t kém hi u qu hơn phân ph i l i b ng ti n? 11. Vì sao giáo d c l i do công c ng ñài th và c p kinh phí? Nh ng v n ñ c a giáo d c hi n t i ph i ñ i m t là gì? Chương VI LÝ THUY T V THU .............................79 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Chương VI LÝ THUY T V THU 1. PH N GI I THI U 1.1. Năm tính ch t cơ b n c a h th ng thu - Hi u qu kinh t c a h th ng thu : h th ng thu không nên can thi p vào phân b ngu n l c m t cách có hi u qu c a th trư ng. Ho c trong trư ng h p b t bu c ph i can thi p thì h th ng thu t i ưu là làm cho ph n m t tr ng c a xã h i do ñánh thu là nh nh t khi thu ñư c m t doanh thu như nhau cho ngân sách. - Tính ñơn gi n c a h th ng thu v m t hành chính: H th ng thu ph i ñơn gi n ñ vi c qu n lý ñư c d dàng và không t n kém. - Tính linh ho t c a h th ng thu : H th ng thu ph i có kh năng thích ng, t ñ ng thích ng v i các hoàn c nh kinh t có th thay ñ i - Tính trách nhi m v m t chính tr : C n ph i xây d ng h th ng thu sao cho các cá nhân bi t ñư c h ph i n p cái gì ñ h th ng chính tr ph n ng ñúng ý thích các cá nhân. Không nên t o ra m t h th ng thu mà nh ng ngư i ñóng thu không hi u ñư c, ho c không rõ ràng khi ph i ñóng góp. - Tính công b ng: H th ng thu ph i công b ng trong cách ñ i s v i các cá nhân. Tính ch t này r t khó ñư c th c hi n trong th c t , chúng ta s phân tích tính ch t này trong ph n sau. 1.2. Hi u qu kinh t Thu s gây ra phi hi u qu kinh t (méo mó th trư ng) trong trư ng h p không có chi phí ngo i ng ho c ñánh thu sai so v i các chi phí ngo i ng. a) Thu nh hư ng ñ n hành vi: thu s nh hư ng ñ n hành vi c a cá nhân ñ c bi t là thu thu nh p. Các cá nhân s có các tính toán ho c thay ñ i hành vi hành ñ ng, làm vi c c a mình sao cho ph i n p thu ít nh t. b) Thu nh hư ng ñ n tài chính: Khi b ñánh thu m t s n ph m ho c d ch v nào ñó c ngư i s n xu t và ngư i tiêu dùng ñ u b nh hư ng t i tài chính. M c ñ nh hư ng th nào còn tuỳ thu c vào ñ co dãn c a c u và cung hàng hoá, d ch v ñó. c) Thu gây méo mó cho th trư ng: Vi c ban hành thu s làm cho giá c c a các lo i hàng hoá, d ch v trong xã h i không ph n ánh ñúng chi phi biên c a xã h i (tr trư ng h p có các chi phí ngo i ng tiêu c c mà giá thu ñúng b ng v i chi phí ngo i ng tiêu c c này). d) Thu nh hư ng ñ n cân b ng t ng th : thu ti n lương, hay thu thu nh p trên v n, làm thay ñ i s cân b ng c a n n kinh t . Thu ti n lãi có th làm gi m cung ti t ki m, th c t ñó là kho n d tr v n c a xã h i; và t ñó làm gi m năng su t lao ñ ng c a công nhân và ti n công c a h . .............................80 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Tác ñ ng ñ n cân b ng t ng th c a thu có các h u qu phân ph i r t quan tr ng, mà ñôi khi ngư c l i v i các quy ñ nh c a lu t pháp. Thu v n có th làm gi m cung v n, do ñó làm tăng l i t c v n; trong m t s trư ng h p, thu này có th làm tăng m c ñ b t bình ñ ng. 1.3. Chi phí hành chính Có hai kho n chi l n mà h th ng thu ban hành t o ra, ñó là chi phí tr c ti p c a h th ng qu n lý thu và chi phí gián ti p c a nh ng ngư i ph i n p thu . Chi phí hành chính c a m t h th ng thu ph thu c: m t là, phương ti n ghi chép ph c v cho vi c qu n lý c a cơ quan thu và n i b ; hai là, tính ph c t p c a h th ng thu ; ba là, chi phí chuy n thu nh p ho c thay ñ i chi tiêu làm cơ s ñánh thu c a các ñơn v cá nhân; b n là, ph thu c vào t ng lo i thu . 1.4. Tính linh ho t Nh ng thay ñ i v hoàn c nh kinh t ñòi h i ph i thay ñ i thu su t. T ñ ng n ñ nh: Khi n n kinh t suy thoái, thu su t trung bình s gi m, các cá nhân ch u thu su t th p hơn vì thu nh p c a h th p hơn và ngư c l i trong trư ng h p n n kinh t tăng trư ng nhanh. Khó khăn v chính tr khi thay ñ i thu su t: khi thay ñ i thu su t thư ng d n ñ n các ph n ng m nh m c a các công ty tư nhân, các thành viên trong qu c h i xung quanh v n ñ cân b ng t ng th c a n n kinh t v n ñ hi u qu và công b ng c a thu su t. T c ñ ñi u ch nh: Th hi n nh p ñ th c hi n nh ng thay ñ i trong lu t thu và “ñ tr ” trong vi c thu ti n thu . N u các dao ñ ng trong n n kinh t di n ra nhanh thì ñ tr có th làm gi m hi u l c, b i vì doanh thu thu bao gi cũng ñi sau t c ñ tăng trư ng ho c suy thoái c a m t n n kinh t . 1.5. Tính trách nhi m chính tr H n ch vi c ngư i tiêu dùng không ñ thông tin, Chính ph c n ban hành các văn b n lu t pháp làm cho các doanh nghi p có trách nhi m hơn ñ i v i ngư i tiêu dùng. Như v y, theo quan ñi m trên các lo i thu bi t rõ ai là ngư i n p s t t hơn nh ng lo i thu mà ngư i ch u thu không rõ ràng. Ví d , thu thu nh p cá nhân là lo i thu t t, nhưng thu công ty là lo i thu không t t vì nó không xác ñ nh ñư c thu này ñánh vào các c ñông, vào ngư i tiêu dùng hay vào t t c các ñ u tư v n. Cơ c u thu ñáng tin c y v m t chính tr là m t cơ c u thu ñư c thay ñ i do có thay ñ i pháp lu t và khi ñó Chính ph luôn ph i ñánh giá xem mình chi quá nhi u hay quá ít. M t m i quan tâm n a v m t chính tr c a h th ng thu là thu có b s d ng không ñúng hư ng cho m t s quy n l i cá nhân c a m t nhóm ngư i nào ñó hay không. 1.6. Tính công b ng a) Công b ng theo chi u ngang .............................81 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Nguyên t c này cho r ng, h th ng thu ñư c coi là công b ng theo chi u ngang là n u các cá nhân v m i m t như nhau ñư c ñ i s ngang b ng nhau. Nguyên t c này r t rõ v m t nguyên lý, nhưng trong th c t ñ có ñư c và tr l i ñư c hai cá nhân như nhau v m i m t là gì? Và ñ i s ngang b ng nhau là như th nào là m t vi c làm khó. b) Công b ng theo chi u d c Nguyên t c này cho r ng, m t s ngư i có kh năng n p thu cao hơn nh ng ngư i khác và h ph i làm như v y. Nguyên t c này ñ t ra 3 v n ñ c n gi i quy t: V nguyên t c c n xác ñ nh ñư c ai là ngư i ph i n p thu cao hơn; Vi t ra các quy t c phù h p v i nguyên t c này; và cu i cùng là n u m t s ngư i có kh năng n p thu cao hơn thì cao hơn là bao nhiêu? Và căn c nào ñ ñánh thu ? c) Kh năng n p thu so v i phúc l i xã h i Kh năng n p thu d a vào phúc l i, nhưng khái ni m phúc l i thay ñ i ñ i v i t ng cá nhân và r t ña d ng. Không th ño lư ng toàn b và chính xác phúc l i c a m i cá nhân và như v y b t công b ng trong h th ng thu là ñi u t t nhiên. d) Tiêu dùng là cơ s ñ ñánh thu Quan ñi m này cho r ng, s công b ng hơn n u ñánh thu các cá nhân d a vào cái h nh n ñư c ch không ph i cái h ñóng góp cho xã h i, t c là trên cơ sơ tiêu dùng ch không ph i trên cơ s thu nh p. N u chúng ta g i thu nh p là I, tiêu dùng là C và ti t ki m là S c a m t cá nhân nào ñó: C = I – S V nñ ñây có nên mi n thu cho ti t ki m hay không, t c là có nên mi n thu cho các kho n thu t ti t ki m như ti n lãi, thu trên v n, c t c không? ñây x y ra s b t công b ng, gi s hai ngư i có thu nh p như nhau nhưng m t ngư i thi t ki m ñ cho giai ño n v hưu thì l i b ñánh thu nhi u hơn. Như v y, ñánh thu ph i d a trên thu nh p su t cu c ñ i là giá tr tri t kh u hi n t i c a thu nh p cá nhân, ch không ph i thu nh p trong m t năm, m t ngày, hay m t giai ño n nào ñó. Như v y, m t cá nhân có thu nh p trong th i kỳ lương và chi tiêu s là: I = W0 + W1/(1+r) = C0 +C1(1+r) Trong ñó: W là ti n lương trong m t th i kỳ nào ñó r là t l chi t kh u e) Quan ñi m l y l i ích làm cơ s ñ ñánh thu Quan ñi m cho r ng, các cá nhân ph i góp ph n h tr cho Chính ph theo t l l i ích mà h nh n ñư c qua d ch v công c ng. Nh ng nguyên t c thu ti n d ch v công c ng cũng tương t như các nguyên t c áp d ng v i các d ch v tư nhân. Và thu có th ñơn gi n như “thù lao” d ch v công c ng (ví d , thu xăng d u, phí c u ñ tài tr cho ñư ng sá là phương pháp g n l i ích v i thu . .............................82 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Nhưng ñánh thu d a trên l i ích có hai khó khăn l n: th nh t, vi c xác ñ nh l i ích trong m t s trư ng h p không ñơn gi n (ví d , qu c phòng); th hai, khó khăn th hai là chúng gây ra méo mó trong s d ng. g) Thuy t l i ích (phúc l i xã h i b ng t ng l i ích cá nhân) Theo thuy t này, thu ph i b ng ñ h u d ng c n biên c a thu nh p (MUi c a thu nh p) và b ng nhau v i m i cá nhân. N u ñ h u d ng c n biên c a cá nhân A (MUA) l n hơn ñ h u d ng c n biên c a cá nhân B (MUB) như v y vi c gi m thu c a A và tăng thu c a B s làm tăng phúc l i xã h i. Như v y, vi c b t ñi m t ñ ng c a ngư i giàu làm cho anh ta m t ñi ít hơn v l i ích so v i m t ñ ng c a ngư i nghèo. Thuy t l i ích là cơ s ñ ñánh thu lu ti n. Nhưng th c t ñã ch ng minh là thu su t lu ti n ñã làm gi m s c g ng c a các cá nhân; và k t qu là vi c tăng thu su t ñã làm gi m t ng thu v thu c a Chính ph . Vì v y, thuy t l i ích ñi xa hơn m t bư c n a là ñánh thu d a trên s so sánh m c ñ tăng thu làm gi m m c ñ h u d ng c a thu nh p. Theo ý tư ng này, thu su t s t i ưu khi tho mãn phương trình sau: ∆MUA ∆MUB ∆MUn -------- = --------- = ... -------- ∆IA ∆IB ∆In Trong ñó: ∆MUi là s thay ñ i h u d ng c n biên c a cá nhân i ∆Ii là s thay ñ i thu nh p c a cá nhân i Như v y, n u m t nhóm nào ñó có cung lao ñ ng r t co dãn theo thu su t thì vi c tăng thu su t thu nh p ñ i v i nhóm này s ñem l i r t ít doanh thu thu . Cho nên, không nên ñánh thu n ng v i nhóm ngư i này. Thuy t l i ích cũng r t phù h p v i lý thuy t v ñánh thu theo chi u ngang. h) Thuy t Rawls Thuy t Rawls như ph n trư c chúng ta ñã nghiên c u, ch y u quan tâm t i ngư i b thi t. ðó là Chính ph xây d ng chính sách thu ho c các chính sách xã h i khác ñ tăng t i ña phúc l i c a ngư i b thi t. V n d ng thuy t này vào thu su t, như v y, tăng thu su t ñ i v i t t c m i ngư i (tr ngư i b thi t) t i ñi m mà thu nh p b ng thu là t i ưu. Nhi u ngư i cho r ng tiêu chu n c a Rawls chưa ñ bình ñ ng. S thay ñ i làm cho m t ngư i có l i hơn, còn nh ng ngư i khác không nh hư ng gì (k c nh ng ngư i b thi t) v n có th là thay ñ i mà xã h i không mong mu n n u ngư i ñư c l i .............................83 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
hơn ñó là ngư i giàu. V m t này, b n thân s b t công là tiêu c c xã h i ho c là lý do gây ra tiêu c c xã h i. S chênh l ch c a c i có th là lý do gây ra căng th ng cho xã h i (lý thuy t con thuy n chung). 2. PH M VI NH HƯ NG C A THU 2.1. Ph m vi nh hư ng c a thu trên th trư ng c nh tranh a) nh hư ng chung và tác ñ ng c a ñ co dãn cung, c u hàng hoá Giá 1000 ð SThu S PThu = ET 4.500 P* E Thu 1000 ñ ng Pcông ty sau thu = 3.500 Q QT Hình 1.6. Tác ñ ng c a thu ñ n giá và lư ng hàng hoá tiêu dùng Gi s Chính ph ñánh thu 1.000 ñ ng trên m t chai bia Hà N i, như v y Công ty bia Hà N i ph i nh n ñư c 5.000 ñ ng trư c khi n p thu (gi s lúc chưa có thu là 4.000 ñ ng/chai. ðư ng cung s d ch lên phía trên ñúng b ng kho n thu . Giá cân b ng m i tăng lên không ph i là 1.000 ñ ng mà ch là 500 ñ ng. Giá mà ngư i s n xu t nh n ñư c là 3.500 ñ ng. M c dù trên danh nghĩa thu ñư c ñánh vào ngư i s n xu t (nh m ñ m b o thu thu thu n l i), nhưng trên th c t ngư i tiêu dùng ph i tr m t ph n c hi phí tăng lên do tăng thu , thông qua giá cao hơn. Vì sao giá không tăng ñúng b ng kho n thu (1.000 ñ ng). ði u này do nh hư ng c a ñ co dãn c a c cung và c u c a t ng lo i hàng hoá. T l mà ngư i tiêu dùng và ngư i s n xu t ph i gánh ch u m c thu tuỳ t hu c vào ñ co dãn c a c ung và c u c a t ng lo i hàng hoá. N u hàng hoá, d c h v c o dãn mà cung hàng hoá ñó không co dãn thì ngư i ch u thu nhi u hơn khi thu ban hành là ngư i s n xu t và cung c p d ch v . N u c u hàng hoá, d ch v ít co dãn và cung hàng hoá, d ch v ñó .............................84 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
co dãn thì gánh n ng thu l i ch y u ñánh vào ngư i tiêu dùng. N u c u hàng hoá, d ch v cung hàng hoá, d ch v cùng có ñ co dãn như nhau thì gánh n ng thu s ñư c chia ñ u cho c hai ñ i tư ng. Chúng ta s nghiên c u k nh hư ng này trong ph n sau ñây. Giá A Thu 1000 ð ET SThu PThu E P* S D QT Q B Giá D SThu 1000 ð S ET PThu Thu P* E QT = Q Hình 2.6. Ngư i tiêu dùng ch u toàn b gánh n ng thu khi ñư ng cung hoàn toàn co dãn ho c ñư ng c u hoàn toàn không co dãn .............................85 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
Khi ñư ng c u càng d c (càng ít co dãn) và ñư ng cung càng ph ng (càng co dãn nhi u) thì ngư i tiêu dùng càng ph i ch u nhi u ph n gánh n ng c a thu (Hình 2.6). Ngư c l i, ñư ng cung càng d c (càng ít co dãn), ñư ng c u càng ph ng (càng co dãn nhi u) thì gánh n ng c a thu ngư i s n xu t ph i ch u nhi u hơn ngư i tiêu dùng (Hình 2.6). Giá 1000 ð ðư ng cung trư c và sau khi S ñánh thu P* = PThu D QT = Q ðư ng cung sau thu Giá ðư ng cung trư c thu 1000 ð D P* = PThu E E0 Thu Q0 QT Hình 3.6. Ngư i s n xu t ch u hoàn toàn gánh n ng thu n u ñư ng cung hoàn toàn không co dãn và ñư ng c u hoàn toàn co dãn .............................86 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
K t lu n: Khi Chính ph ra m t lo i thu ho c xem xét thay ñ i thu su t m t ngành nào ñó, c n chú ý t i ñ i tư ng ch u thu (m c ñích ñánh vào ai) và ñ co dãn c a cung và c u ñ i v i lo i hàng hoá ñó. b) nh hư ng c a thu c p hãng s n xu t Ph n trên chúng ta ñã phân tích nh hư ng chung c a thu , t p trung vào tác ñ ng c a thu ñ n cân b ng c a toàn ngành. V y, thu nh hư ng t i hành vi c a m t hãng th nào? sau ñây chúng ta phân tích chi ti t nh hư ng c a thu ñ n các hãng s n xu t và tiêu th s n ph m, d ch v . MC + t Giá MC 1000 ð PThu P* Thu Q’ Q0 QT Hình 4.6. Thu nh hư ng ñ n hãng s n xu t Khi Chính ph ñánh thu (t), chi phí biên c a hãng s tăng MC+t, lúc ñ u hãng ch s n xu t t i Q’, nhưng khi t t c các hãng cùng gi m s n lư ng xu ng Q’, v y giá s tăng lên Pthu cân b ng m i s u ra t i Pthu và QT, ñó giá m i b ng MC + t. c) nh hư ng c a thu ñ n c u và cung c a lao ñ ng Không có gì khác bi t gi a s nh hư ng c a thu ñ n các hàng hoá thông thư ng và lao ñ ng. Trong trư ng h p chính ph ñánh thu vào ngư i tiêu dùng (hãng thuê lao ñ ng), hay là ngư i s n xu t (các cá nhân bán s c lao ñ ng). Ph m vi .............................87 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
nh hư ng là như nhau, m c dù chính ph mong mu n thu ph i do gi i ch (ngư i thuê lao ñ ng) tr . Ai là ngư i th c s ph i n p thu , ñi u ñó ph thu c vào ñ co dãn c a cung và c u v lao ñ ng ñ i v i ti n lương (giá lao ñ ng). N u cung lao ñ ng ít co dãn (tương ñ i d c) thì h u như gánh n ng thu mà chính ph ñưa ra l i rơi vào công nhân, b t k h th ng pháp lu t quy ñ nh thu ra sao. (hình 5.6a) M t s nhà kinh t cho r ng, cung v lao ñ ng trên th c t là ñư ng cong ngư c, khi ti n lương tăng cao hơn m t m c nh t ñ nh, cung lao ñ ng gi m xu ng. Trong trư ng h p này, thu lao ñ ng có th làm gi m m c lương, gi m lương làm cung lao ñ ng tăng lên và nó l i làm lương h n a (hơn c m c thu ) (hình 5.6b). Lương S A Thay ñ i ti n lương D Thu Dsau thu Q QT Lương B Thay ñ i ti n lương D Thu Dsau thu SL. Lao ñ ng Hình 5.6. Tác ñ ng c a thu v i c u v lao ñ ng .............................88 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
2.2. Ph m vi nh hư ng c a thu trong môi trư ng ñ c quy n và c nh tranh a) nh hư ng c a thu trong th trư ng ñ c quy n nói chung nh hư ng và tác ñ ng c a vi c ban hành, ñi u ch nh t l thu ph thu c r t nhi u vào b n ch t c a th trư ng. Trong ph n trư c, chúng ta nghiên c u nh hư ng t i th trư ng trong môi trư ng c nh tranh hoàn h o. Nhưng n u trong môi trư ng ñ c quy n ho c có s c u k t v i nhau trong s n xu t, thì tác ñ ng c a thu di n ra theo m t chi u hư ng r t khác. Khi không có thu , nhà ñ c quy n s n xu t t i ñi m giá l n hơn doanh thu biên (P > MR), lư ng s n xu t nhà ñ c quy n t i ña hoá l i nhu n t i ñi m chi phí biên b ng v i doanh thu biên (MR = MC). ð tăng t i ña l i nhu n, nhà ñ c quy n ñ nh chi phí biên (MC) b ng doanh thu c n biên (MR) (hình 6.6). P, MC, MR MC + t MC PT Thay ñ i giá P Thu D QðQ QT S.Lư ng MR Hình 6.6A. nh hư ng c a thu ñ i v i s n lư ng và giá c a nhà ñ c quy n Thu s làm gi m s n lư ng c a nhà ñ c quy n s n xu t ra và làm tăng giá (hình 6.6). Trong th trư ng c nh tranh, giá tăng ñ i v i ngư i tiêu dùng thư ng là m t lư ng th p hơn thu , m c ñ tăng giá ph thu c vào ñ co dãn c a cung và c u. b) Tác ñ ng c a thu v i nhà ñ c quy n ph thu c và d ng c a ñư ng doanh thu c n biên (MR) .............................89 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng