Kỹ thuật cơ khí - Kiến thức cơ sở

Chia sẻ: Hi Car Car | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

436
lượt xem 218
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong công nghiệp cơ khí thông thường dung milimet làm đơn vị đo độ dài .Nói chung trong các bản vẽ kỹ thuật chỉ ghi con số đơn vị hoặc ký hiệu không ghi đơn vị

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật cơ khí - Kiến thức cơ sở

Ch ¬ng 1: kiÕn th c c¬ s¬ Kü thuËt Nguéi 1. ®¬n vÞ ®é dμi th êng dïng cña c«ng nghiÖp c¬ giíi bao gåm ®¬n vÞ ®o l êng lÊy theo ®¬n vÞ quåc tÕ qui ®Þnh ®¬n vÞ SI .® îc thÓ hiÖn d íi b¶ng sau B¶ng 1-1: ®¬n vÞ ®é dμi Tªn Ký hiÖu Quan hÖ ®¬n vÞ c¬ b¶n mÐt m ®¬n vÞ c¬ b¶n ngμn mÐt km 103m centimet cm 10-2m milimet mm 10-3m mircomet um 10-6m Trong c«ng nghiÖp c¬ khÝ th«ng th êng dïng milimet lμm ®¬n vi ®¬n ®é dμi .Nãi chung trong c¸c b¶n vÏ kÜ thuËt chØ ghi con sè ®¬n vÞ hoÆc khÝ hiÖu kh¬ng ghi ®¬n vÞ .NhiÒu n íc hoÆc mét sè bé phËn sö dông ®¬n vÞ anh lμ inh: 1inh =25,4mm 2. ®¬n vÞ ®o gãc vμ quan hÖ chuyÓn ®æi th êng dïng Trong hÖ ®¬n vÞ quèc tÕ,®¬n vÞ SI gãc ph¼ng lμ radian (rad).ngo¸i ra n íc ta cßn sö dông ®¬n vÞ ®é(˚) phót (’ ) gi©y(” ) .Mèi liªn hÖ gi÷a ®é vμ radian ® îc biÓu thÞ qua c«ng thøc: 180 1rad = = 57,29570 L îng Tªn ®¬n vÞ Ký hiÖu Quan hÖ víi ®¬n vÞ SI Gãc ®é (˚) 1˚ = ( /180)rad Ph¼ng Phót (’ ) 1’ =(1/60) ®é gãc Gi©y 1” =(1/60)’ 3. hμm sè l îng gi¸c th êng dïng vμ øng dông Hμm sè l îng gi¸c th ßng dïng cã 4 lo¹i : sin , cos , tang , cotg. C¸c hÖ t5høc nμy ® îc dïng trong tam gi¸c B vu«ng .Chóng ® îc x¸c ®Þnh bëi: sinA =a/c , cosA = b/c , tgA =a/b , cotgA =b/a Víi c, a ,b lμ ®é dμi c¸c c¹nh C cã c¸c gãc ®èi lμ C, A , B A http://www.ebook.edu.vn 1
4. §Þnh lý Pitago. øng dông §Þnh lý Pitgo ® îc ¸p dông cho tam gi¸c vu«ng.B×nh ph ¬ng c¹nh huyÒn b»ng tæng b×nh ph ¬ng hai c¹nh gãc vu«ng. Tøc: c2 = a2 + b2 NÕu biÕt hai c¹nh bÊt k× cña tam gi¸c vu«ng cã thÓ dôa vμo ®Þnh lý trªn ®Ó t×m c¹nh thø 3 5. §Þnh lý sin , cos , øng dông cña hμm sè ®ã §Þnh lý sin : vtrong ftam gi¸c bÊt k× , ®é dμi c¹nh huúªn tØ lÖ sin gãc ®èi cña nã a b c Tøc lμ : sin A sin B sin C §Þnh lý cos :trong tam gi¸c bÊt k× b×nh ph ¬ng c¹nh ®èi cña mät gãc nμo ®ã se b»ng tænh b×nh ph ¬ng hai c¹nh cßn l¹i tr ®i hai lÇn tÝch hai c¹nh kia víi cos cña gãc giòa hai c¹nh ®ã .Tøc lμ : a2 = b2 + c2 – 2bccosA b2 = a2+ c2 - 2accosB c2 = a2 +b2 - 2abcosC 6. §é c«n lμ g× ? §é c«n th êng dïng mÊy lo¹i ? §é c«n (C) lμ tØ sè hiÖu ®Çu to , ®Çu nhá víi ®é dμi h íng trôc giòa hai ®μu vËt thÓ h×nh nãn L D d ®é c«n th êng dïng trong c«ng nghiÖp c¬ khÝ cã : 1:100; 1:50 ; 1:5 ;...C¸n h×nh c«n nh mòi khoan doa lç , dao doa ®Òu dïng ®é c«n M (0 ~ 6) 7. C¸ch tÝnh chu vi diÖn tÝch cña nh÷ng h×nh häc th êng gÆp vμ diÖn tÝch bÒ mÆt thÓ tÝch cña khèi h×nh häc nh thÕ nμo c«ng thøc tÝnh chu vi , diÖn tÝch h×nh hoc nh b¶ng 1-3. C«ng thøc tÝnh diÖn tÝch bÒ mÆt ,thÓ tÝch khèi h×nh häc nh b¶ng 1-4. http://www.ebook.edu.vn 2
B¶ng 1-3: tÝnh chu vi vμ diÖn tÝch h×nh häc Tªn h×nh H×nh Chu vi DiÖn tÝch Tam gi¸c A L = a+ b+ c 1 S= ah 2 C B Vu«ng S = a2 a L = 4a Ch÷ nhËt b L = 2(a+b) S = a.b a B×nh hμnh A a b L =2(a+b) S = a.AH H Thoi A a 1 S= a.AH.BC B C L =4.a 2 H Trßn R L=2 R S= R2 Lôc gi¸c ®Òu néi tiÕp L = 6R S = 2,59 R2 R http://www.ebook.edu.vn 3
8. ThÕ nμo lμ h×nh chiÕu , h×nh chiÕu ba mÆt ? Quy t¾c chiÕu cña h×nh chiÕu ba mÆt Trong tiªu chuÈn b¶n vÏ c¬ khÝ nhμ n íc quy ®Þnh . H×nh cã ® îc khi chiÕu chi tiÕt m¸y lªn mÆt chiÕu th× gäi lμ h×nh chiÕu . H×nh chiÕu ba mÆt nh h×nh 1-7. H×nh ® îc vÏ ra khi nh×n tõ phÝa tr íc gäi lμ h×nh chiÕu ®øng .H×nh ® îc vÏ ra khi nh×n tõ trªn xuèng gäi lμ h×nh chiÕu b»ng .H×nh ® îc vÏ ra khi nh×n tõ tr¸i qua ph¶i gäi lμ h×nh chiÕu c¹nh . nh h×nh 1-7: h×nh chiÕu chÝnh h×nh chiÕu tr¸i réng h×nh chiÕu xuèng H×nh 1-7 : sù h×nh thμnh 3 h×mh chiÕu . 9. H×nh chiÕu mÆt c¾t lμ g× ? vÏ h×nh chiÕ mÆt c¾t cÇn l u ý ®iÒu g× ? Gi¶ thiÕt c¾t ®i mät phÇn chi tiÕt m¸y råi vÏ h×nh chiÕu phμn cßn l¹i , gäi lμ h×nh chiÕu mÆt c¾t .Khi vÏ cÇn l u ý mÊy ®iÓm sau : 1. mÆt ph¼ng c¾t nãi chung ph¶i lμ mÆt ph¼ng ®èi xøng vμ ph¶i song song hoÆc vu«ng gãc víi mét mÆt chiÕu nμo ®ã . 2. H×nh chiÕu mÆt c¾t dïng mÆt c¾t gi¶ ®Þnh .Cho nªn sau khi lÊy mét h×nh chiÕu mÆt c¾t mcßn c¸c chi tiÕt kh¸c vÉn vÏ theo chi tÝet m¸y hoμn chØnh . 3. Trong h×nh chiÕu mÆt c¾t cÇn ®¸nh dÊu vÞ trÝ mÆt c¾t . 4. BÒ mÆt tiÕt diÖn cÇn vÏ ® êng c¾t víi khgÝ hiÖu vËt liÖu cho ë b¶nh 1-5: http://www.ebook.edu.vn 4
B¶ng 1-5: KÝ hiÖu mÆt c¾t c¸c lo¹i vËt liÖu VËt liÖu kim lo¹i (tr Gç d¸n lo¹i cã qui ®Þnh kÝ hiÖu mÆt c¾t riªng Chi tiÕt cuén d©y , cuén §Êt bïn quanh quÊn mãng VËt liÖu phi kim lo¹i nh Bª t«ng nhùa, cao su giÊy dÇu( tr lo¹i cã kÝ hiÖu riªng C¸t lμm khu«n ,c¸t chÌn, Bª t«ng cèt thÐp bét ,®¸ mμi ,s ,dao ,dao hîp kim cøng kÝnh vμ vËt liÖu trong L íi ( l íi sμng, suèt l íi läc) MÆt c¾t däc Gç ChÊt láng MÆt c¾ ngang 10. H×nh chiÕu mÆt c¾t chia lμm mÊy lo¹i? Chän dïng thÐ nμo 1. H×nh chiÕu c¶ mÆt c¾t: H×nh cã ® îc khi dïng mét mÆt c¾t toμn bé chi tiÕt m¸y gäi lμ h×nh chiÕu c¶ mÆt c¾t 2. H×nh chiÕu nöa mÆt c¾t : Khi chi tiÕt m¸y cã mÆt ph¼ng ®èi xøng cã thÓ lÊy ® êng t©m ®èi xøng lμm giít h¹n , mät nöa vÏ h×nh chiÕu nña khia vÏ thμnh h×nh chiÕu mÆt c¾t : h×nh 1-9(2)a http://www.ebook.edu.vn 5
H×nh1-9(2)a H×nh chiÕu nöa mÆt c¾t 3. H×nh chiÕu mÆt c¾t côc bé: H×nh cã ® îc khi dïng mét phÇn mÆt c¾t ®Ó c¾t chi tiÕt m¸y th× gäi lμ h×nh chiÕu mÆt c¾t côc bé .ranh giíi giòa c¸c phÇn lμ ® êng nÐt gîn sãng: h×nh 1-9(3). H×mh 1-9(3) H×nh chiÕu mÆt c¾t côc bé 4. H×nh chiÕu mÆt c¾t xiªn: H×nh chiÕu cã ® îc khi dïng mÆt c¾t kh«ng song song víi bÊt cø mét mÆt chiÕu c¬ b¶n nμo .®Î c¾t chi tiÕt .råi chiÕu lªn mÆt ph¼ng sonh song víi mÆt c¾t gäi lμ h×nh chiÕu mÆt c¾ xiªn .h×nh vÏ: A A 5.H×nh chiÕu mÆt c¾t bËc : H×nh chiÕu cã ® îc khi dïnh nhiÒu mÆt c¾t song song víi nhau ®Ó c¾t chi tiÕt m¸y gäi lμ h×nh c¾t bËc .h×nh 1-9(5) http://www.ebook.edu.vn 6
H×nh 1-9(5): MÆt c¾t bËc thang 6 H×nh chiÕu mÆt c¾t xoay : h×nh t¹o ra khi dïng hai mÆt c¾t giao nhau .Råi ®em mÆt c¾t ®ã xoay ®Õn vÞ trÝ song song víi mÆt chiÕu ®· chän . Gäi lμ mÆt c¾t xoay .h×nh 1-9(6) A A A-A H×nh 1-9 (6): H×nh chiÕu tiÕt diÖn xoay 7. H×nh chiÕu mÆt c¾t phøc hîp : H×nh cã ® îc khi dïng mét sè mÆt c¾t ®Ó c¾t chi tiÕt m¸y gäi lμ h×nh chiÕu mÆt c¾t phøc hîp. H×nh 1-9(7). Khi vÏ tÊt c¶ c¸c h×nh chiÕu mÆt c¾t ph¶i ®¸nh dÊu toμn bé vÞ trÝ h íng c¾t. A A A-A H×nh chiÕu phøc hîp http://www.ebook.edu.vn 7
11. H×nh mÆt c¾t lμ g× ? H×nh mÆt c¾t vμ h×nh chiÕu mÆt c¾t cã g× kh¸c nhau? H×nh mÆt c¾t ®Ó c¾t chi tiÕt m¸y , chØ vÏnh ng h×nh trªn bÒ mÆt bÞ c¾t vμ ®¸nh lÝ hiÖu gäi lμ h×nh mÆt c¾t .nh h×nh vÏ: H×nh chiÕu mÆt c¾t ngoμi h×nh mÆt c¾t cßn vÏ c¶ h×nh chiÕu c¸c bé phËn kh¸c ë sau mÆt c¾t, nh h×nh thÓ hiÖn: H×nh1-10: H×nh mÆt c¾t 12. B¶n vÏ kÜ thuËt cña chi tiÕt lμ g× ? bao gåm néi dung nμo ? B¶n vÏ dung ®Ó trùc tiÕp chÕ t¹o vμ kiÓm nghiÖm chi tiÕt m¸y trong s¶n xuÊt gäi lμ ban vÏ kÜ thuËt cña chi tiÕt( gäi t¾t lμ b¶n vÏ chi tiÕt ), nh h×nh http://www.ebook.edu.vn 8
Y ªu cÇu kÜ thuËt 1.NhiÖt luyÖn bÒ m Æt ®Õn ®é cøng HR C 40~50 2. BÒ m Æt A gia c«ng tiÖn 0,02 93,39 121,4 249,19 121,4 1 45° 177,31 149,31 123,65 36,59 60,56 R0,02 A-B A B 679,4 KL TL NV Phan v¨n K iªn TRU C Ph¹m v¨n Giang 1845 1:1 KT ThÐp C45 13. Ph ¬ng ph¸p c¬ b¶n ®äc b¶n vÏ chi tiÕt ? Môc ®Ých ®äc b¶n vÏ chi tiÕt lμ lam cho chi tiÕt gia c«ng phï hîp víi yªu cÇu b¶n vÏ . Tr íc tiªn cÇn xem râ tªn ,vËt liÖu chÕ t¹o ,sè b¶n vÏ tØ lÖ vμ kÕt cÊu kichcs th íc TiÕn hμh ph©n tÝch c¸c h×nh chiÕu ,t×m hiÓu thªm h×nh d¸ng kÕt cÊu thùc tÕ cña linh kiÖn ,bÒ mÆt gia c«ng Ph©n tÝch yªu cÇu kÝch th íc yªu cÇu kÜ thuËt ,®é chÝnh x¸c ,®é bãng vμ x¸c ®Þnh ph ¬ng ph¸pgia c«ng . 14. C¸ch vÏ ren? 1. Dïng nÐt ®Ëm ®Ó biÓu thÞ ®Ønh ren ,nÐt m¶nh biÓu thÞ ®¸y ren . h×nh chiÕu vu«ng gãc víi truc ren vßng tron nÐt m¶ng thÓ hiÖn ®¸y ren ,chØ vÏ 3/4 vßng . 2. Dïng nÐt ®Ëm ®Ó thÓ hiÖn ® êng bao ranh giíi cuèi cïng cña toμn bé ren 3. BÊt kÓ lμ ren trong hay ren ngoaid ® êng g¹ch mÆt c¾t ph¶i tíi ® êng nÐt ®Ëm http://www.ebook.edu.vn 9
4. TÊt c¶ c¸ch ® êng ren kh«ng nh×n thÊy ®Òu ph¶i vÏ b»ng nÐt ®øt . 5. Khi vÏ r n kh«ng xuyªn thÊu ,th êng ph¶I vÏ®é ph©n lç khoan vμ ®é s©u phÇn ren 6. CÇn thÓ hiÖn d¹ng ren th× c¾t riªng phÇn mét ®o¹n ren . 7. Dïng h×nh chiÕu mÆt cats ®Ó thÓ hiÖn sù liªn kÕt ren trong ,ren ngoμi .PhÇn ¨n ren vμo nhau vÏ theo c¸ch vÏ ren ngoμi .C¸ch bé phËn kh¸c vÉn vÏ theo ch¸ch riªng cña nã . 15. C¸ch vÏ then hoa Trong tiªu chuÈn b¶n vÏ nhμ n íc qui ®Þnh c¸ch vÏ then hoa vu«ng cã qui ®Þnh nh sau: 1. khi vÏ then hoa ngoμi, trong h×nh chiÕu mÆt chiÕu song song víi ® êng trôc then hoa , ® êng kÝnh lín vμ ® êng kÝnh nhá cña nã vÏ b»ng nÐt kiÒn ®Ëm vμ nÐt kiÒn m¶nh , ®ßng thêi dïng mÆt c¾t ®Î vÏ mét phÇn hoÆc tßan bé d¹nh r¨ng . h×nh 1-18. D b http://www.ebook.edu.vn 10
H×nh 1-18 : then hoa ngoμi. 2. khi vÏ then hoa trong ®Òu ph¶i dïng nÐt liÒn ®Ëm ®Ó vÏ ® êng kÝnh lín vμ ® êng kÝnh nhá .§ång thêi dïng h×nh chiÕu côc bé vÏ mét phÇn hoÆc toμn bé d¹ng r¨ng. H×nh 1-19 d H×nh 1-19: c¸ch vÏ then hoa trong 3. §Çu kÕt thóc chiÒu dμi lμm viÖc vμ ®μu mót chiÒu dμi phÇn ®u«i cña then hoa ,®Òu ph¶i dïng nÐt liÒn m¶nh ®Î vÏ vμ vu«ng gãc víi ® êng trôc ,phÇn ®u«i vÏ thμnh ® ßng xiªn gãc xiªn cña no th êng t¹o thμnh gãc 30˚ víi ® êng trôc . h×nh 1-18 4. khi dïng h×nh chiÕu mÆt c¾t ®Ó thÓ hiÖn liªn kÕt then hoa th× phÇn liªn kÕt cña nã vÏ theo then hoa ngoμi . H×nh 1-20 A A A A H×mh 1-20: C¸ch vÏ liªn kÕt then hoa C¸ch vÏ then hoa th©n khai còng gièng nh then hoa vu«ng.ChØ dïng ® êng nÐt chÊm ®Ó vÏ ® êng trßn ph©n ®é vμ ® êng ph©n ®é. 16. C¸ch vÏ b¸nh r¨ng, thanh r¨ng , b¸nh vÝt (v« tËn) vμ trôc vÝt (v« tËn ) Trong tiªu chuÈn nhμ n íc qui ®Þnh. Khi vÏ b¸nh r¨ng, thanh r¨ng , b¸nh vÝt (v« tËn) vμ trôc vÝt (v« tËn ) vÏ ® êng trßn ®Ønh r¨ng b»ng nÐt kiÒn ®Ëm .® êng trßn ch©n http://www.ebook.edu.vn 11
r¨ng vÏ b»ng nÐt liÒn m¶nh cã thÓ bá kh«ng vÏ , nh ng trong h×nh chiÕu mÆt c¾t dïng ® êng nÐt liÒn ®Ëm®Ó vÏ .§ êng ph©n ®é vÏ b»ng ® êng chÊm g¹ch .H×nh vÏ : H×nh 1-21: C¸ch vÏ ¨n khãp ngoμi ; R¨ng (xiªn ch÷ V th¼ng) cña b¸nh r¨ng trô trßn C¸ch vÏ trôc vÝt vμ b¸nh vÝt http://www.ebook.edu.vn 12
B¸nh r¨ng thanh r¨ng 17. C¸ch vÏ lß xo xo¾n nh thÕ nμo Trong tiªu chuÈn nhμ n íc qui ®Þnh. H×nh chiÕu lªn mÆt chiÕu song song víi ® êng trôc lß xo xo¾n ph¶i vÏ theo qui ®Þnh ë b¶ng 1-6: (trong tμi liÖu tham kh¶o) H×nh chiÕu H×nh chiÕu mÆt c¾t h×nh biÓu ý 18. B¶n vÏ l¾p lμ g× ? Bao gåm c¸c néi dung g× ? §Þnh nghÜa: B¶n vÏ thÓ hiÖn nguyªn lý ho¹t ®éng cña côm chi tiÕ , m¸y vμ quan hÖ l¨p r¸p gi÷a c¸c bé phËn gäi lμ b¶n vÏ l¾p Néi dung chñ yÐu cña b¶n vÏ l¾p: 1. ThÓ hiÖn vÞ trÝ t ¬ng ®èi , quan hÖ l¾p r¸p ,h×nh thøc liªn kÕt , nguyªn lý ho¹t ®éng , h×nh d¸ng kÕt cÊu chñ yÕu cña m¸y vμ cña c¸c linh kiÖn . 2 ThÓ hiÖn kÝch th íc c¸c chi tiÕt , kÝch th íc ngoμi cña khèi chi tiÕt hoÆc bé m¸y 3. ThuyÕt minh tÝnh n¨ng cña bé m¸y hoÆc côm chi tiÕt ,yªu cÇu kÜ thuËt vÒ l¾p r¸p ,kiÓm nghiÖm ,nghiÖm thu vμ qui cach sñ dông . 4 C¸c « môc ®Ó thÓ hiÖn tªn , vËt liÖu, sè l îng cña chi tiÕt m¸y cïng b¶ng kª chi tiÕt . http://www.ebook.edu.vn 13
19. Ph ¬ng ph¸p ®äc b¶n vÏ l¸p . 1. Tªn cña chi tiÕt m¸y hoÆc bé m¸y , ®Õn b¶ng chi tiÕt vμ yªu cÇu kÜ thuËt ,sè l îng chi tiÕt , tÝnh n¨ng vμ qui c¸ch cña m¸y . 2. Ph©n tÝch h×ng chiÕu , xem kÕt cÊu c¸c kinh kiÖn v¸ xμc dÞnh quan hÖ l¾p ghÐp .Ph©n chia chi tiÕt kh¸c nhau ,t×m hiÓu h×nh d¸ng vμ t¸c dông c¸c chi tiÕt ,t×m ra quan hÖ l¾p r¸p gi÷a c¸c chi tiÕt 3. Tæng hîp, qui n¹p hiÓu râ nguyªn lý ho¹t ®éng . TÝnh n¨ng chñ yÕu cña bé m¸y 20. Sai sè gia c«ng lμ g× ?TÝnh l¾p lÉn lμ g×? Sai sè gia c«ng : L îng biÕn ®éng gi÷a tham sè thùc tÕ tham sè lý t ëng cña chi tiÕt ,linh kiÖn gäi lμ sai sè gia c«ng. Sai sè gia c«ng nãi chung bao gåm sai sè kÝch th íc ,sai sè h×nh d¸ng vμ vÞ trÝ , §é bãnh bÒ mÆt ®é l în sãng bÒ mÆt . TÝnh l¾p lÉn : trong sè nh÷ng chi tiÕt cã cïng qui c¸ch ® îc chÕ t¹o hμng lo¹t ,lÊy bÊt k× mμ kh«ng cÇn chän lùa vμ söa ch÷a nμo cã thÓ l¾p vμo m¸y (hoÆc bé phËn m¸y ) .Cã thÓ ®¸p øng ® îc yªu cÇu tÝnh n¨ng vèn cã cña m¸y th× chi tiÕt m¸y ,bé phËn m¸y ®ã cã tÝnh l¾p lÉn . Muèn cã ® îc hμng lo¹t chi tiÕt l¾p lÉn ph¶i h¹n chÕ dung sai gia c«ng nhÊt ®Þnh . 21. KÝch th íc c¬ b¶n , kÝch th íc thôc tÕ ,vμ kÝch th íc giíi h¹n lμ g× ? KÝch th íc c¬ b¶n: lμ kÝch th íc thiÕt kÕ qui ®Þnh KÝch th íc c¬ b¶n dïng c¸c ®¬n vÞ ®« tiªu chuÈn vÒ chiÒu dμi , ® êng kÝnh . KÝch th íc thôc tÕ: lμ kÝch th íc th«ng qua ®o ®¹c mμ cã. Do khi ®o tån t¹i sai sè ,cho nªn kÝch th íc thùc tÕ kh«ng h¼n lμ trÞ sè thËt .ngoμi ra cßn ¶nh h ëng bëi sai sè h×nh häc kÝch th íc cña chi tiÕt còng kh«ng hoμn toμn b»ng nhau . KÝch th íc giíi h¹n: lμ trÞ sè giíi h¹n cho phÐp kÝch th íc chi tiÕt biÕn ®éng . Cã kÝch th íc giíi h¹n lín nhÊt vμ kÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt . KÝch th íc giãi h¹n lÊy kÝch th íc c¬ b¶n lμm gèc ®Î x¸c ®Þnh .H×nh 1-26. 365,61 ±0.02 286,84 ±0.02 611,83 ± 0,5 H×nh 1-26 22.Sai sè kÝch th íc , sai sè trªn ,sai sè d íi, sai sè gíi h¹n vμ sai sè thùc tÕ lμ g× ? http://www.ebook.edu.vn 14
Qui ®Þnh kÝ hiÖu cña sai sè Sai sè kÝch th íc :lμ hiÖu ®¹i sè cña mét kÝch th íc nμo ®ã trõ ®i kÝch th íc c¬ b¶n t ¬ng øng cña nã . (gäi t¾t lμ sai sè ) Sai sè trªn :lμ hiÖu ®¹i sè lín nhÊt vμ kÝch th íc c¬ b¶n t ¬ng øng cña chi tiÕt . Sai sè d íi :lμ hiÖu ®¹i sè gi÷a kÝch tr íc nhá nhÊt vμ kÝch th íc c¬ b¶n .tÊt c¶ gäi chung lμ sai sè giíi h¹n Sai sè thùc tÕ :Lμ hiÖu ®¹i sè gi÷a kÝch th íc thùc tÕ vμ kÝch th íc c¬ b¶n t ¬ng øng . Qui ®Þnh kÝ hiÖu cña sai sè: Tiªu chuÈn nhμ n íc qui ®Þnh : Sai sè trªn cña lç lμ ES ; Sai sè d íi cña lç lμ EI ; Sai sè trªn cña trôc lμ es : Sai sè d íi cña trôc lμ ei. H×nh vÏ d íi . ES KÝch th¦íc lín nhÊt lç EI es ei KÝch th¦íc giíi h¹n nhá nhÊt lç nh© KÝch th¦íc giíi h¹n trôc KÝch thuíc c¬ b¶n 23. Sai sè cho phÐp (dung sai )kÝch th íc lμ g× ? Nã quan hÖ thÕ nμo víi sai sè giíi h¹n ? L îng biÕn ®éng cho phÐp cña kÝch th íc chi tiÕt m¸y gäi lμ dung sai kÝch th íc gäi t¾t lμ dung sai .TrÞ sè cña dung sai b»ng hiÖu gi÷a kÝch th íc giíi h¹n lín nhÊt vμ kÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt hoÆc b»ng hiÖu sai sè trªn vμ sai sè d íi .Do kÝch th íc giíi h¹n lín nhÊt lu«n lín h¬n kÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt cho nªn trÞ sè dung sai lu«n d ¬ng . Quan hÖ gi÷a sai sè giíi h¹n vμ dung sai . § îc thÓ hiÖn trong h×nh 1-27. 24. H×nh d¶i dung sai lμ g×? § êng kh«ng lμ g× ? ThÕ nμo lμ dung sai kÝch th íc ? http://www.ebook.edu.vn 15
Do trÞ sè t ¬ng ®èi cña dung sai rÊt nhá cho nªn ®Ó ®¬qn gi¶n ho¸ h×nh biÓu diÔn dung sai vμ l¾p r¸p kh«ng cÇn vÏ lç vμ trôc, chØ cÇn vÏ d¶i dung sai cña lç vμ trôc phãng to .§ã chÝng lμ h×nh mμ ta th êng gäi lμ dung sai vμ l¾p r¸p gäi t¾ lμ h×nh d¶i dung sai .H×nh 1-28. Trong h×nh d¶i dung sai x¸c ®Þnh mét ® êng gãc chuÈn gäi lμ ® êng “kh«ng” .Tøc lμ ® êng sai sè b»ng kh«ng 25. Dung sai tiªu chuÈn lμ g× ? Dung sai tiªu chuÈn chia lμm mÊy cÊp ? §Ó ®¶m b¶o cho chøc n¨ng vμ tÝnh l¾p lÉncña linh kiÖn ,ph¶i cã yªu cÇu dung sai ®èi víi kÝch th íc l¾p r¸p trªn linh kiÖn .C¨n c d ¶ i d u n g sa i lç vμo tiªu chuÈn nhμ ES n íc dung sai tiªu EI chuÈn chia thμnh 20 § ¦ êng kh«ng cÊp ký hiÖu cña nã es ® îc biÓu thÞ b»ng ei ch÷ sè ¶ rËp ,lÇn l ît d ¶ i d u n g s a i trô c lμ ITO1 ,ITO, IT1, §Õn IT18. CÊp ®é chÝnh x¸c gi¶m dÇn theo th tù ; cßn dung sai tiªu chuÈn t ¬ng øng l¹i lÇn l ît t¨ng .Tøc Cao cÊp dung sai ThÊp ITO1 , ITO , IT1 , …. IT18 Nhá dung sai chuÈn Lín Ph¹m vi øng dông cô thÓ cña c¸c cÊp dung sai : calip ®Þnh h×nh lμ ITO1 ~ IT1Calip cÆp (calip) lμ ITO1 ~ IT7 ,sù phèi hîp l¾p cña c¸c linh kiÖn ®Æc biÖt chÝnh x¸c lμ IT2 ~ IT5 KÝch th íc l¾p r¸p lμ IT5 ~ IT10 . KÝch th íc phi l¾p r¸p lμ IT12 ~IT16 . 26. Qan hÖ t ¬ng øng cÊp dung sai tiªu chuÈn nhμ n íc cò vμ míi Qan hÖ t ¬ng øng cÊp dung sai tiªu chuÈn nhμ n íc cò vμ míi nh b¶ng 1-7 thÓ hiÖn . http://www.ebook.edu.vn 16
B¶ng 1-7 :B¶ng ®èi chiÕu cÊp dung sai tiªu chuÈn nhμ n íc Tiªu chuÈn míi IT01 IT0 IT1 IT2 IT3 IT4 Tiªu chuÈn cò Kh«ng cã cÊp t ¬ng øng Tiªu chuÈn míi IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 Tiªu Trôc 1 2 3 3~4 4 5 chuÈn cò Lç 1 2 3 Tiªu chuÈn míi IT11 IT12 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18 Tiªu chuÈn cò 6 7 7 8 9 10 11 12 27. Sai sè c¬ b¶n lμ g×? Sai sè mμ tiªu chuÈn nhμ n íc liÖt kª,® îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh sai sè trªn hoÆc sai sè d íi cña d¶i dung sai t ¬ng øng víi vÞ trÝ ® êng kh«ng ,t êng lμ sai sè s¸t cËn víi ® êng kh«ng Th êng bÞ sai sè s¸t víi ® êng s¸t cËn víi ® êng kh«ng ,D¶i dung sai n»m phÝa trªn ® êng kh«ng ,sai sè c¬ b¶n lμ sai sè d íi ; d¶i dung sai n»m phÝa d íi ® ¬ng kh«ng sai sè c¬ b¶n lμ sai sè trªn .Nh h×nh 1-29 thÓ sai sè c¬ b¶n lμ sai sè d¦íi ES hoÆc es sai sè c¬ b¶n lμ sai sè trªn H×nh : 1-29: BiÓu diÔn sai sè c¬ b¶n Tiªu chuÈn nhμ n íc ®· qui ®Þnh 28 sai sè c¬ b¶n ®èi víi lç vμ trôc . 28 c¸p cña lç vμ 28 cÊp c¶u trôc ..KÝ hiÖu b»ng mét hoÆc hai ch÷ c¸i .Ch÷ c¸i hoa biÓu thÞ lç ,ch÷ c¸i th êng biÓu thÞ trôc . H×nh 1-30.cho thÊy sai sè cña lç tõ A ®Ðn H lμ sai sè d íi ,tõ J ®Ðn ZC lμ sai sè trªn ; JS lμ sai sè rªn ( + IT/2) hoÆc sai sè d íi (- IT/2). Sai sè c¬ b¶n cña trôc : tõ a ®Õn h lμ sai sè trªn ; tõ j ®Õn zc lμ sai sè d íi . js lμ sai sè trªn (+ it/2) hoÆc sai sè d íi (-it/2) . http://www.ebook.edu.vn 17
z za zc miÒn dung sai trôc xy uv sai lÖch t p r s zb k mn g h ef kÝch th íc danh nghÜa de j c f fg js b a A B C MiÒn dung sai lç CD sai lÖch D E EF H K FG kÝch th íc danh nghÜa J MN ZB Js PR ST UV X Y Z ZA ZC H×nh 1-30: VÞ trÝ c¸c miÒn dung sai cña trôc vμ lç 28. Tiªu chuÈn nhμ n íc qui ®Þnh thÕ nμo vÒ kÝ hiÖu d¶i dung sai ®èi lç vμ trôc ? Lμm thÕ nμo ®Ó tÝnh mét sai sè kh¸c cña kç vμ trôc Dïng kÝ hiÖu dung sai c¬ b¶n vμ kÝ hiÖu cÊp dung sai ®Ó hîp thμnh kÝ hiÖu dung sai cña lç vμ trôc ; ph¶i viÕt b»ng ch sè gièng nhau .Nh : 50 H8/ f7 H8 Ký hiÖu dung sai cña lç f7 ký hiÖu dung sai cña trôc 7,8 kÝ hiÖu cÊp dung sai VÝ dô : 50f7 , kÝch th íc c¬ b¶n lμ 50mm, sai sè c¬ b¶n kÝ hioªô lμ f lμ sai sè trªn , trÞ sè cña nã lμ -0,025mm . dung sai tiªu chuÈn cÊp 7 lμ -0,025. Do ®ã sai sè kh¸c( sai sè d íi) lμ : -0,025(sai sè c¬ b¶n cña trôc, sai sè trªn es)- 0,025(dung sai tiªu chuÈn IT) -0,050(sai sè kh¸c cña trôc , sai sè d íi ei) D¶i dung sai biÓu thÞ trong h×nh lμ 50 f7, http://www.ebook.edu.vn 18
Dùa vaqß ph ¬ng ph¸p trªn ,sai sè kh¸c cña trôc ( sai sè d íi hoÆc sai sè trªn ) ph¶i c¨n cø vμo sai sè c¬ b¶n vμ dung sai tiªu chuÈn cña trôc ,tÝnh theo ph ¬ng ph¸p sau ®©y: ei = es – IT hoÆc es = ei + IT Sai sè kh¸c cña lç (sao sè trªn hoÆc d íi ) ,c¨n cø vμo sai sè c¬ b¶n vμ dung sai tiªu chuÈn cña lç ®Ó tÝnh theo c«ng thøc sau : ES = EI – IT hoÆc EI = ES - IT 29. L¾p ghÐp phèi hîp ,khe hë vμ d d«i lμ g× ? ThÕ nμo lμ l¾p ghÐp khe hë ,l¾p ghÐp chÆt (d«i) vμ l¾p ghÐp qu¸ ®é ? Dung sai l¾p ghÐp lμ g× ? L¾p ghÐp phèi hîp : Quan hÖ gi÷a d¶i dung sai lç vμ trôc cã kÝch th íc c¬ b¶n nh nhau ,l¾p ghÐp víi nhau gäi lμ l¾p ghÐp phèi hîp D¶i dung sai lç Khe hë lín nhÊt L¦îng d«i lín nhÊt D¶i dung sai trôc Khe hë vμ d d«i : HiÖu ®¹i sè cã ® îc khi lÊy kÝch th íc lç trõ ®i kÝch tr íc trôc l¾p víi nã gäi lμ khe hë hoÆc d d«i . Khe hë vμ d«i: Trong l¾p ghÐp nÕu khÝch th íc lç lín h¬n kÝch th íc trôc th× hiÖu sè lkμ d ¬ng gäi lμ khe hë .KÝch th íc lç nhá h¬n trôc hiÖu sè lμ ©m ; gäi lμ d d«i HiÖu ®¹i sè kÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt cña lç tr ®i kÝch th íc gií h¹n lín nhÊt cña trôc gäi lμ khe hë nhá nhÊt .L¾p ghÐp d«i d bao gåm k îng d nhá nhÊt b»ng kh«ng , H×nh 1 -32 d ¶i d u n g sai d ¶ i d u n g s a i lç trô c d ¶ i d u n g s a i lç d¶i dung sai trô c h ×n h 1 -3 2 :l¾ p g h Ð p d « i h ×n h 1 -3 1 :l¾ p g h Ð p k h e hë http://www.ebook.edu.vn 19
L¾p ghÐp qu¸ ®é: L¾p ghÐp cã khe hë hoÆc cã ®é d gäi lμ l¾p ghÐp qu¸ ®é. Trong l¾p ghÐp qu¸ ®é ,hiÖu ®¹i sè kÝch th íc giíi h¹n lín nhÊt cña lç trõ khÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt cña trôc gäi lμ khe hë lín nhÊt .HiÖu ®¹i sè kÝch th íc giíi h¹n nhá nhÊt cña lç trõ kÝch th íc giíi h¹n lín nhÊt cña trôc gäi lμ l îng d«i lín nhÊt .L îng biÕn ®éng cña khe hë hoÆc ®é d«i d cho phÐp gäi lμ dung sai l¾p ghÐp ( phèi hîp ) b»ng tæng dung sai cña lç vμ dung sai l¾p ghÐp 30. ThÕ nμo lμ hÖ lç c¬ b¶n , hÖ trôc c¬ b¶n HÖ lç c¬ b¶n: Lμ lç ® îc tiªu chuÈn ho¸ trong qu¸ tr×nh l¾p ghÐp Tiªu chuÈn nha n íc qui ®Þnh :sai sè d íi cña lç tiªu chuÈn c¬ b¶n lμ b»ng kh«ng ,kÝ hiÖu sai sè c¬ b¶n lμ H . h×nh 1-34(a) HÖ trôc c¬ b¶n: Trôc cña hÖ trôc c¬ b¶n lμ trôc tiªu chuÈn ho¸ Tiªu chuÈn nhμ n íc qui ®Þnh sai soã trªn cña trôc c¬ b¶n lμ kh«ng . KÝ hiÖu lμ :h ; h×nh 1-34(b) HÖ trôc c¬ b¶n vμ hÖ lç c¬ b¶n ®Òu cã ba lo¹i h×nh l¾p ghÐp : l¾p ghÐp khe hë ,l¾p chÆt (d«i) vμ l¾p ghÐp qu¸ ®é. Tiªu chuÈn míi nhμ n íc qui ®Þnh : ¦u tiªn l¾p theo hÖ lç c¬ b¶n (a)HÖ lç c¬ b¶n (b) HÖ trôc c¬ b¶n H×nh 1-34. HÖ lç c¬ b¶n vμ hÖ trôc c¬ b¶n 31. KÝ hiÖu vμ ý nghÜa cña l¾p ghÐp d«i Tiªu chu©br nhμ n íc dïng tæ hîp d¶i dung sai lç vμ trôc ®Ó biÓu thÞ kÝ hiÖu mèi ghÐp vμ viÕt d íi h×nh thøc ph©n sè.Trong ®ã tö sè lμ kÝ hiÖu d¶i dung sai cña lç ,mÉu lμ d¶i dung sai cña trôc vÝ dô : 50H8/ f7 vμ 50 F8/ h7 32. Tiªu chuÈn nhμ n íc qui ®Þnh vÒ chän dïng d¶i dung sai trôc , lç vμ l¾p ghÐp ®èi víi kÝch th íc th êng dïng (tíi 500 mm )? Dung sai cña 20 cÊp vμ 28 sai sè c¬ b¶n mμ tiªu chuÈn nhμn íc qui ®Þnh cho lç vμ trôc .Sè l îng qu¸ nhiÒu kh«ng ph¸t huy ® îc t¸c dông tiªu chuÈn ho¸ ,còng kh«ng cã lîi cho s¶n xuÊt Nªn ®· qui ®Þnh 4 tiªu chuÈn lùa chän sau : http://www.ebook.edu.vn 20