Kỹ thuật cơ khí - Uốn , nắn , cắt , quấn thủ công loxo , tán và hàn

Chia sẻ: Hi Car Car | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

472
lượt xem 165
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đường cong ứng biến , ứng lực khi kéo giãn que thép mềm đã thể hiện sự biến dạng vật liệu kim loại dưới sự tác dụng của ngoại lực cho đến khi bị phá hoại

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật cơ khí - Uốn , nắn , cắt , quấn thủ công loxo , tán và hàn

Ch ¬ng VII: Uèn, N¾n, C¾t, QuÊn thñ c«ng lß xo, T¸n v h n 1. Qu¸ tr×nh biÕn d¹ng cña vËt liÖu kim lo¹i d íi t¸c dông ngo¹i lùc nh thÕ nμo? H×nh 7-1 thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a sù biÕn d¹ng vËt liÖu kim lo¹i víi lùc bªn ngoμi khi que thö b»ng thÐp mÒm bÞ kÐo d·n trªn m¸y thö vËt liÖu. Trong h×nh (a), ®o¹n Ob lμ ® êng th¼ng, chøng tá r»ng b¾t ®Çu tõ "kh«ng", sau khi cã t¶i lªn que thö th× gi÷a sù biÕn d¹ng trong ph¹m vi Ob vμ sù t¨ng phô t¶i lμ tû lÖ thuËn víi nhau. NÕu lóc ®ã c¾t bá phô t¶i th× sù biÕn d¹ng còng sÏ mÊt, que thö sÏ kh«i phôc kÝch th íc ban ®Çu, tøc lμ que thö ë vμo tr¹ng th¸i biÕn d¹ng ®μn håi trong ®o¹n Ob. Phô t¶i t¨ng ®Õn ®iÓm C, vËt liÖu vÉn tiÕp tôc biÕn d¹ng. Qua h×nh cã thÓ thÊy: cd lμ ®o¹n th¼ng n»m ngang, hiÖn t îng nμy gäi lμ "khuÊt phôc", nã chøng tá b¾t ®Çu tõ ®iÓm C, que thö n¶y sinh biÕn d¹ng dÎo râ rÖt. Sau ®iÓm d víi sù t¨ng dÇn phô t¶i, vËt thö n¶y sinh biÕn d¹ng râ rÖt. §Æc ®iÓm cña biÕn d¹ng dÎo lμ sau khi c¾t bá phô t¶i, que thö kh«ng thÓ kh«i phôc l¹i kÝch th íc cò. Khi ®Õn ®iÓm B, phô t¶i ®¹t tíi sè trÞ lín nhÊt. C¸i ® îc ph¶n ¸nh trong h×nh (a) chØ lμ quan hÖ gi÷a phô t¶i bªn ngoμi víi l îng biÕn d¹ng. Trªn thùc tÕ, sù biÕn d¹ng cña kim lo¹i cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi sù thay ®æi øng lùc bªn trong vËt liÖu do ngo¹i lùc g©y nªn. VÝ dô, sù duçi gi·n ë ®o¹n cd cña que thö hÇu nh diÔn ra trong t×nh h×nh lùc bªn ngoμi kh«ng t¨ng. Nh ng sù duçi gi·n cña que thö ë ®o¹n cd tÊt nhiªn dÉn ®Õn sù co nhá ® êng kÝnh cña que thö. V× thÕ, sù biÕn d¹ng cña chi tiÕt thö ë ®o¹n cd lμ diÔn ra trong t×nh h×nh øng lùc kh«ng ngõng t¨ng. ë ®iÓm B, ® êng kÝnh cña mét bé phËn nμo ®ã sÏ xuÊt hiÖn hiÖn t îng co nhá râ rÖt (gäi lμ hiÖn t îng "th¾t cæ chai"). Tuy phô t¶i tõ sau ®iÓm B tõ tõ gi¶m, cßn øng lùc thùc sù bªn trong que thö l¹i tõ tõ t¨ng lªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña hiÖn t îng "th¾t cæ chai". Cuèi cïng øng lùc lín nhÊt mμ que thö kh«ng thÓ chÞu næi sÏ g©y nªn ph¸ ho¹i. Trong qu¸ tr×nh kÐo d·n thÐp mÒm, quan hÖ gi÷a øng lùc thùc vμ øng biÕn thùc nh h×nh b thÓ hiÖn. § êng cong øng biÕn, øng lùc khi kÐo d·n que thÐp mÒm ®· thÓ hiÖn quan hÖ sù biÕn d¹ng vËt liÖu kim lo¹i d íi sù t¸c dông cña ngo¹i lùc cho ®Õn khi bÞ ph¸ ho¹i. TrÞ sè øng lùc t ¬ng øng t¹i ®iÓm b, c, B trong h×nh, lÇn l ît ® îc gäi lμ: giíi h¹n tû lÖ P, giíi h¹n ch¶y c (hoÆc c êng ®é khuÊt phôc), giíi h¹n bÒn b (hoÆc c êng ®é chèng kÐo). C¨n cø vμo ® êng ®Æc tÝnh øng lùc, øng biÕn cña vËt liÖu kim lo¹i cã thÓ thÊy, nÕu lîi dông biÕn d¹ng ®μn håi cña chi tiÕt kim lo¹i (nh lß xo kim lo¹i) th× øng lùc chÞu t¶i khi lμm viÖc g©y nªn kh«ng ® îc v ît qu¸ giíi h¹n tû lÖ cña vËt liÖu kim lo¹i ®ã; NÕu lîi dông kh¶ n¨ng biÕn d¹ng dÎo (nh uèn, n¾n) cña vËt liÖu kim lo¹i th× ngo¹i lùc ph¶i lμm cho øng lùc cña vËt liÖu v ît qu¸ giíi h¹n khuÊt phôc cña vËt liÖu, nÕu muèn t¨ng biÕn d¹ng liªn tôc th× ph¶i t¨ng thªm ngo¹i lùc, song ph¶i b¶o ®¶m øng lùc cña vËt liÖu kh«ng v ît qu¸ giíi h¹n c êng ®é; Khi lμm cho vËt liÖu kim lo¹i http://www.ebook.edu.vn 177
ph©n ly (nh c¾t, ®ét) th× ngo¹i lùc ph¶i lμm cho øng lùc cña vËt liÖu v ît qu¸ giíi h¹n c êng ®é. (a). S¬ ®å kÐo d·n (b). S¬ ®å biÓu thÞ ® êng cong øng lùc thùc tÕ, øng biÕn thùc tÕ. H×nh 7-1 øng lùc vμ øng biÕn khi kÐo d·n thÐp mÒm. 2. Khi uèn chi tiÕt gia c«ng kim lo¹i th× sù biÕn d¹ng bªn trong cña nã cã ®Æc ®iÓm g×? VËt liÖu kim lo¹i lμ do rÊt nhiÒu h¹t tinh thÓ nhá t¹o thμnh. D íi t¸c dông cña ngo¹i lùc, sù biÕn d¹ng cña vËt liÖu kim lo¹i cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn sù biÕn d¹ng cña h¹t tinh thÓ bªn trong kim lo¹i. Cßn chiÒu biÕn d¹ng vμ møc ®é biÕn d¹ng cña h¹t tinh thÓ trong kim lo¹i l¹i quyÕt ®Þnh bëi tr¹ng th¸i øng lùc bªn trong kim lo¹i, ë tr¹ng th¸i øng lùc kÐo th× h¹t tinh thÓ kim lo¹i sÏ gi·n dμi theo chiÒu kÐo d·n, cßn d íi t¸c dông nÐn, th× h¹t tinh thÓ sÏ co l¹i theo chiÒu lùc t¸c dông, gi·n dμi theo chiÒu vu«ng gãc lùc t¸c dông. Th«ng th êng gäi mét c¸ch h×nh t îng sù kÐo dμi cña h¹t tinh thÓ bªn trong kim lo¹i theo mét chiÒu nμo ®ã lμ sîi ho¸ cña tæ chøc kim lo¹i, gäi chiÒu gi·n dμi cña h¹t tinh thÓ lμ chiÒu sîi ho¸. Khi uèn chi tiÕt kim lo¹i, th× phÇn kim lo¹i mÆt ngoμi chiÒu uèn ë tr¹ng th¸i øng lùc kÐo, phÇn kim lo¹i mÆt trong chiÒu uèn ë vμo tr¹ng th¸i øng lùc nÐn, mμ cμng gÇn bªn ngoμi th× øng lùc kÐo cμng lín, cμng gÇn bªn trong th× øng lùc nÐn cμng lín. Gi÷a vïng øng lùc kÐo vμ vïng øng lùc nÐn cã mét líp kim lo¹i võa kh«ng bÞ kÐo còng kh«ng bÞ nÐn gäi lμ líp trung tÝnh; Nh h×nh 7-2 thÓ hiÖn. Kim lo¹i ë phÝa ngoμi líp trung tÝnh sÏ sinh ra biÕn d¹ng kÐo d·n, cμng s¸t bªn ngoμi th× biÕn d¹ng cμng lín; khi kim lo¹i bªn trong líp trung tÝnh sÏ sinh ra biÕn d¹ng nÐn, cμng vμo trong th× biÕn d¹ng lín. http://www.ebook.edu.vn 178
Ph©n tÝch sù biÕn d¹ng dÎo cña kim lo¹i ® îc tiÕn hμnh d íi tiÒn ®Ò thÓ tÝch kim lo¹i biÕn d¹ng kh«ng thay ®æi, do ®ã, khi kim lo¹i kÐo d·n dμi ra th× tÊt yÕu sinh ra co theo chiÒu ngang; cßn khi bÞ nÐn th× ng îc l¹i. Sù thay ®æi h×nh d¸ng mÆt c¾t khi uèn chi tiÕt gia c«ng kim lo¹i nh hinh 7-3 thÓ hiÖn. H×nh 7 (a) Sù thay ®æi tæ chøc vËt liÖu khi uèn (b ) Sù thay ®æi mÆt c¾t chi tiÕt gia c«ng khi uèn. 3. Khi uèn chi tiÕt kim lo¹i, lùc cÇn thiÕt cã liªn quan ®Õn c¸c nh©n tè nμo? Lùc tiªu hao lín hay nhá khi uèn chi tiÕt gia c«ng chñ yÕu quyÕt ®Þnh bëi tÝnh n¨ng cña vËt liÖu chi tiÕt, nhiÖt ®é m«i tr êng, h×nh d¸ng tiÕt diÖn chi tiÕt ra c«ng vμ møc ®é uèn. C êng ®é, ®é cøng cña vËt liÖu chi tiÕt cμng cao th× kh¶ n¨ng chèng biÕn d¹ng cμng lín, lùc uèn cÇn thiÕt còng cμng lín. Nãi chung, nhiÖt ®é m«i tr êng cao, c êng ®é khuÊt phôc cña vËt liÖu kim lo¹i sÏ gi¶m, kh¶ H×nh 7-4 Lùc chèng uèn phô thuéc vμo n¨ng biÕn d¹ng liªn tôc sÏ n©ng ®é dμy vμ vÞ trÝ mÆt c¾t cña vËt liÖu. cao, lùc tiªu hao ®Ó sinh ra biÕn d¹ng c êng ®é gièng nhau sÏ gi¶m. Do ®ã, tiÕn hμnh uèn chi tiÕt gia c«ng ë nhiÖt ®é t ¬ng ®èi cao sÏ tiÕt kiÖm søc. Lùc uèn lín hay nhá cßn liªn quan tíi kÝch th íc vμ h×nh d¸ng mÆt c¾t ngang cña chi tiÕt gia c«ng. §èi víi cïng mét chi tiÕt gia c«ng, lùc uèn ë c¸c h íng kh¸c http://www.ebook.edu.vn 179
nhau cã thÓ kh«ng gièng nhau; Nh ®èi víi chi tiÕt mÆt c¾t h×nh vu«ng ®øng tèn søc h¬n uèn ngang, nh h×nh 7-4 thÓ hiÖn. Ngoμi ra, ®èi víi chi tiÕt nh nhau, møc uèn lín th× l îng biÕn d¹ng dÎo cña vËt liÖu chi tiÕt gia c«ng lín, lùc cÇn thiÕt còng sÏ lín. Nh h×nh 7-5 thÓ hiÖn, d íi t¸c dông cña ngo¹i lùc, chi tiÕt gia c«ng bÞ cong uèn tù nhiª 4. ThÕ nμo lμ b¸n kÝnh uèn, gãc uèn vμ håi tr¶ ®μn håi lμ g×?n, phÇn bÞ uèn cong gÇn nh lμ cung trßn, b¸n kÝnh cña cung trßng ®ã lμ b¸n kÝnh uèn (xem h×nh a). Khi uèn chi tiÕt th¼ng, gãc mμ chi tiÕt uèn cong gäi lμ gãc uèn, biÓu thÞ b»ng . Gãc sau khi uèn lμ 1800 - (xem h×nh b). H×nh 7-5 B¸n kÝnh uèn vμ gãc uèn. Khi uèn, song song víi viÖc sinh ra biÕn d¹ng dÎo, chi tiÕt gia c«ng cßn cã biÕn d¹ng ®μn håi. Cho nªn, sau khi kh«ng cßn ngo¹i lùc, chi tiÕt bÞ uèn sÏ sinh ra kh«i phôc ®μn håi, gi¶m gãc uèn, hiÖn t îng nμy gäi lμ håi tr¶ ®μn håi hoÆc nh¶y tr¶ ®μn håi. Gãc tr¶ ®μn håi gäi lμ gãc tr¶ ®μn håi. §Ó b¶o ®¶m gãc uèn cña chi tiÕt phï hîp yªu cÇu, khi uèn cÇn xÐt tíi gãc tr¶, t¨ng thÝch hîp møc uèn. Gãc tr¶ lín hay nhá cã liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè nh vËt liÖu chi tiÕt gia c«ng, møc ®é uèn, h×nh d¸ng linh kiÖn, h×nh thøc uèn; Nãi chung ph¶i c¨n cø vμo kinh nghiÖm hoÆc thÝ nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh. 5. T¹i sao b¸n kÝnh uèn kh«ng ® îc qu¸ nhá? B¸n kÝnh uèn nhá nhÊt cã liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè nμo? B¸n kÝnh uèn nhá nhÊt lμ ®Ó chØ trÞ sè nhá nhÊt cña b¸n kÝnh uèn mÐp trong chi tiÕt ®¹t ® îc b»ng ph ¬ng ph¸p Ðp uèn. Khi uèn, b¸n kÝnh nhá nhÊt chÞu sù h¹n chÕ cho phÐp biÕn d¹ng kÐo d·n lín nhÊt cña líp ngoμi vËt liÖu. V ît qu¸ giíi h¹n (tøc líp ngoμi v ît qu¸ giíi h¹n c êng ®é) th× chi tiÕt sÏ xuÊt hiÖn nøt. Trong t×nh h×nh chung, b¸n kÝnh uèn cña chi tiÕt gia c«ng b»ng thÐp vμo kho¶ng 1,5 lÇn ®é dμy cña nã, b¸n kÝnh uèn cña nh«m mÒm vμo kho¶ng 1,5 lÇn ®é dμy cña nã; Nh«m cøng kho¶ng 2- 4 lÇn, hîp kim ®ång kÏm lμ kho¶ng 1/3 - 1/2 ®é dμy chi tiÕt; nh h×nh 7-6 vμ 7-7 thÓ hiÖn. B¸n kÝnh uèn nhá nhÊt cã liªn quan tíi ®é kÐo d·n cña vËt liÖu, ®é dμy cña chi tiÕt, h×nh d¸ng mÆt c¾t chi tiÕt vμ chiÒu c¸n cña ph«i chi tiÕt. §é kÐo d·n http://www.ebook.edu.vn 180
lín th× kh¶ n¨ng biÕn d¹ng dÎo cña vËt liÖu m¹nh, b¸n kÝnh uèn cã thÓ nhá mét chót; chi tiÕt gia c«ng cμng dμy th× b¸n kÝnh uèn nhá nhÊt cμng lín; h×nh d¸ng mÆt c¾t cña chi tiÕt phøc t¹p th× dÔ nøt, g·y, b¸n kÝnh uèn ph¶i lín. Khi uèn, nÕu chiÒu sîi kim lo¹i bªn bÞ kÐo cña chi tiÕt gia c«ng thèng nhÊt víi chiÒu kÐo gi÷a b¸n kÝnh uèn nhá nhÊt cã thÓ nhá mét chót; nÕu chiÒu sîi kim lo¹i vu«ng gãc víi chiÒu kÐo d·n th× b¸n kÝnh uèn nhá nhÊt ph¶i lín mét chót, nh»m tr¸nh xuÊt hiÖn nøt nh h×nh 7- 8 thÓ hiÖn. Khi b¸n kÝnh uèn vμ gãc uèn cÇn nhá h¬n trÞ sè cho phÐp th× ph¶i ¸p dông ph ¬ng ph¸p uèn nhiÖt, lμm nãng chç uèn thμnh mμu ®á, råi míi tiÕn hμnh uèn. H×nh 7-6 ¶nh h ëng cña b¸n kÝnh uèn ®èi víi chi tiÕt uèn. H×nh 7-7 ¶nh h ëng cña gãc uèn ®èi víi chi tiÕt uèn. 6. Cã nh÷ng yªu cÇu g× ®èi víi bÒ mÆt vËt liÖu khi uèn? Khi uèn chi tiÕt, øng lùc bªn trong vËt liÖu rÊt lín; nÕu vËt liÖu cã khuyÕt tËt hoÆc vÕt r¸ch th× cã thÓ øng lùc tËp trung ë c¸c chç ®ã mμ g©y nøt, nhÊt lμ vËt liÖu nh¹y víi øng lùc tËp trung nh LC4 30CrMnSiA..., ®ßi hái bÒ mÆt uèn ph¶i tr¬n nh½n, ph¶i H×nh 7-8 § êng trùc uèn vμ h íng c¨n http://www.ebook.edu.vn 181
®¸nh s¹ch c¸c vÕt r¸ch x íc nh»m tr¸nh g·y nøt khi uèn. 7. VËt liÖu tÊm nh thÕ nμo? Muèn uèn vËt liÖu tÊm, tr íc tiªn ph¶i tÝnh kÝch th íc khai triÓn cña chi tiÕt cÇn uèn. H×nh 7-9a thÓ hiÖn chi tiÕt uèn gåm phÇn c¹nh th¼ng vμ gãc trßn t¹o thμnh. KÝch th íc khai triÓn cña nã cã thÓ dïng ph ¬ng ph¸p hÖ sè chuyÓn ®æi vμ ph ¬ng ph¸p hÖ sè chuyÓn dÞch vÞ trÝ líp trung tÝnh ®Ó tÝnh to¸n. Hai ph ¬ng ph¸p nμy ®Òu tÝnh to¸n ph©n ®o¹n th¼ng vμ chiÒu dμi cung uèn, sau ®ã lÊy tæng chiÒu dμi c¸c ®o¹n. C«ng thøc cña ph ¬ng ph¸p hÖ sè chuyÓn ®æi lμ: L= L1 + L2 + ... + LN + K . (n-1) Trong ®ã, L1, L2, ... , Ln lμ chiÒu dμi c¹nh trong cña c¸c ®o¹n c¹nh th¼ng (®¬n vÞ mm); n lμ sè l îng ®o¹n th¼ng; K lμ hÖ sè chuyÓn ®æi, lμ ®é dμy vËt liÖu tÊm. Trong ®ã hÖ sè chuyÓn ®æi cã liªn quan ®Õn ®é dÎo cña vËt liÖu, thÐp mÒm kho¶ng 0,5, ThÐp cøng võa kho¶ng 0,55, ®ång thau kho¶ng 0,3 - 0,4, ®ång ®á kho¶ng 0,25, hîp kim nh«m (®· t«i) kho¶ng 2- 4. Ph ¬ng ph¸p tÝnh nμy t ¬ng ®èi ®¬n gi¶n, nh ng sai sè t ¬ng ®èi lín. H×nh 7-9 Chi tiÕt uèn C«ng thøc cña ph ¬ng ph¸p líp trung tÝnh lμ: (R X 0 ) L= L1+ L2 + 0 180 (R X ) Khi = 900 th× L =L1 + L2 + ( trong ) 0 . 2 Trong ®ã, L lμ chiÒu dμi vËt liÖu trªn khai triÓn: L1 + L2 lμ chiÒu dμi ® êng th¼ng c¸c c¹nh uèn; R lμ b¸n kÝnh uèn trong, gãc t©m; X0 lμ hÖ sè chuyÓn dÞch vÞ trÝ líp trung tÝnh, (xem b¶ng 7-1); lμ ®é dμy cña vËt liÖu tÊm. http://www.ebook.edu.vn 182
B¶ng 7-1: HÖ sè chuyÓn dÞch vÞ trÝ líp trung tÝnh. R 0,1 0,25 0,5 1 2 3 4 4 trë lªn X0 0,32 0,35 0,38 0,42 0,46 0,47 0,48 0,5 LÊy chi tiÕt uèn ë h×nh 7-9 (b) ®Ó lμm vÝ dô ®Ó nãi c¸c b íc vμ ph ¬ng ph¸p tÝnh ®é dμi vËt liÖu khai triÓn cña chi tiÕt uèn gãc trßn. Tr íc tiªn, chia mÆt c¾t thμnh c¸c ®o¹n th¼ng 1, 3, 5 vμ c¸c ®o¹n cong 2, 4. Sau ®ã lÇn l ît t×m chiÒu dμi vËt liÖu thùc tÕ cña mçi ®o¹n: L1 = 180 - (80 + 10) = 90 mm L3= 250-(80 + 10) - (70 - 10) = 100mm L5 = 200 - 70 = 130mm R trong 80 Qua h×nh cã thÓ biÕt Rtrong= 80mm; = 10mm, th× = = 8 > 5, tra b¶ng 10 7-1 ® îc X0=0,5. Do ®ã chiÒu dμi khai triÓn cña ®o¹n gãc trßn lμ: L2 = ( R trong X 0 ) ( 80 0 ,5 10 ) 3 ,1416 85 1, 5708 134 mm 2 2 LËp luËn t ¬ng tù, cã: ( R ngoµi X0 ) ( 70 10 0 ,5 10 ) 3,1416 L4 = 65 1,5708 102 mm 2 2 Céng kÝch th íc c¸c ®o¹n l¹i ® îc: L= L1 + L2 + L3+ L4+L5 = 556 mm Sau khi t×m ® îc kÝch th íc khai triÓn th× cã thÓ kÎ ® êng vÞ trÝ uèn lªn vËt liÖu tÊm, sau khi ®ã ®Æt chi tiÕt gia c«ng lªn khèi ®ì khu«n, ®Æt ® êng uèn nh»m ®óng c¹nh khèi ®ì, dïng bóa gç hoÆc sªnh gâ, gâ cong hai ®Çu ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ råi míi ®¸nh bóa vμo gi÷a, t¹o d¸ng uèn vËt liÖu tÊm. Khi uèn chi tiÕt cã h×nh d¸ng phøc t¹p th× nªn thùc hiÖn uèn trªn ªt«. §Ó b¶o ®¶m sù chÝnh x¸c vÒ kÝch th íc h×nh d¸ng, cÇn lãt ®Öm b»ng phiÕn ®Öm gç hoÆc kim lo¹i ®Ó uèn, nh h×nh 7- 10 thÓ hiÖn. http://www.ebook.edu.vn 183
1- ThÐp gãc 2- VËt liÖu tÊm 3, 4 MiÕng ®Öm b»ng thÐp hoÆc gç H×nh 7-10 Cho ®Öm lãt ®Ó uèn 8. Uèn vËt liÖu èng nh thÕ nμo? B¸n kÝnh uèn vËt liÖu èng tèi thiÓu ph¶i gÊp 3 lÇn ® êng kÝnh èng, khi b¸n kÝnh uèn nhá, dÔ uèn bÑp èng. §Ó ®Ò phßng èng bÞ uèn bÑp, cã thÓ tuån c¸t kh«, ch× vμo trong èng hoÆc sö dông thiÕt bÞ uèn èng cã bé gi·n h íng. §èi víi èng liÒn cã ® êng kÝnh nhá, cã thÓ uèn nguéi; èng cã ® êng kÝnh t ¬ng ®èi lín ph¶i lμm nãng chç uèn ®Õn mμu ®á sÉm míi tiÕn hμnh uèn, nh»m tr¸nh bÞ nh¨n. §Ó tr¸nh lμm nh¶ mèi hμn khi uèn èng thÐp hμn do bÞ kÐo hoÆc bÞ nÐn ®Æt nã ë gÇn líp trung tÝnh. Cã thÓ sö dông bμn quay cã b¸n kÝnh gièng víi b¸n kÝnh uèn ®Ó uèn, nh»m b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c cña b¸n kÝnh uèn. (a) ChÌn c¸t vμo èng (b) Mèi hμn ®Æt ë vÞ trÝ líp trung tÝnh. H×nh 7-11 Uèn vËt liÖu èng. 9. Uèn vËt liÖu h×nh nh thÕ nμo? H×nh d¸ng mÆt c¾t cña vËt liÖu h×nh phøc t¹p h¬n vËt liÖu tÊm, c©y, èng, cho nªn khã uèn h¬n. Muèn uèn vËt liÖu h×nh thμnh gãc t ¬ng ®èi nhän th× ph¶i c¾t khuyÕt chç uèn, sau khi uèn xong míi hμn l¹i. H×nh d¸ng miÖng c¾t quyÕt ®Þnh bëi gãc uèn vμ ®é dμi c¹nh cña vËt liÖu h×nh. Do phÝa trong chç uèn bÞ nÐn cho nªn ®¸y c¹nh miÖng c¾t ph¶i cã kho¶ng c¸ch a nhÊt ®Þnh. Nh h×nh 7-12 thÓ hiÖn, khi c¹nh vËt liÖu h×nh t ¬ng ®èi dμy mμ gãc sau khi uèn t ¬ng ®èi nhá th× kho¶ng c¸ch a ph¶i lín mét chót, kho¶ng c¸ch c¹nh c¾t a= S . tg /2. §Ó tr¸nh mÐp trong gãc uèn bÞ chÌn Ðp, nªn khoan bá phÇn kim lo¹i châ bÞ chÌn Ðp, ® êng kÝnh mòi khoan Sa d= . Uèn vËt liÖu h×nh thμnh c¸c h×nh cong b»ng thñ c«ng, th× cã thÓ cè ®Þnh mét 100 ®Çu vËt liÖu h×nh vμo bé g¸ vμ dùa vμo khu«n g¸ mμ uèn. ThÐp gãc cã hai c¸ch uèn; uèn trong vμ uèn ngoμi, nh h×nh 7-13 thÓ hiÖn. http://www.ebook.edu.vn 184
Hinh 7-12 (a) Uèn trong thÐp gãc (b) uèn ngoμi thÐp gãc H×nh 7-13 Uèn thÐp h×nh 10. Cã nh÷ng ph ¬ng ph¸p n¾n chØnh chñ yÕu nμo? Thao t¸c b»ng tay hoÆc b»ng m¸y ®Ó kh¾c phôc sù kh«ng ph¼ng, kh«ng th¼ng, cong vªnh cña vËt liÖu hoÆc sù biÕn d¹ng cña chi tiÕt, gäi lμ n¾n chØnh. Ph ¬ng ph¸p n¾n chØnh chñ yÕu cã: kÐo d·n, n¾n Ðp, vÆn xo¾n, bóa gâ vμ gia nhiÖt b»ng löa ... khi n¾n chØnh, ®iÒu quan träng nhÊt lμ ph¶i t×m ra chç cong vμ ®iÓm cao nhÊt bÞ biÕn d¹ng, råi míi c¨n cø vμo ®é dμy cña vËt liÖu vμ t×nh h×nh biÕn d¹ng ®Ó chän ph ¬ng ph¸p n¾n chØnh cô thÓ. 11. N¾n chØnh sù biÕn d¹ng cña vËt liÖu tÊm máng nh thÕ nμo? Sù biÕn d¹ng cña vËt liÖu tÊm máng chñ yÕu cã hai tr êng hîp; mét lμ låi ë gi÷a, tr êng hîp kh¸c lμ cong vÆn bèn bªn. PhÇn gi÷a vËt liÖu tÊm do bÞ nãng, chÞu lùc ®Ó dÉn tíi låi ë gi÷a. Do tÊm máng cã tÝnh ®μn håi, mμ tÝnh æn ®Þnh l¹i t ¬ng ®èi kÐm, cho nªn n¾n chØnh sÏ khã kh¨n h¬n vËt liÖu tÊm dμy. §iÓm ®¸nh bóa ë vËt liÖu tÊm máng qu¸ nhiÒu cßn cã thÓ dÉn tíi lμm cho tÊm vËt liÖu xuÊt hiÖn hiÖn t îng cøng nguéi, thËm chÝ nøt, cho nªn, ®èi víi vËt liÖu tÊm máng kh«ng nªn hÔ thÊy låi http://www.ebook.edu.vn 185
lªn lμ ®¸nh, mμ nªn lÊy mÆt låi lμm chuÈn, ®¸nh bèn bªn bÞ låi, lμm cho phÇn biÕn d¹ng dÇn dÇn di chuyÓn ra ngoμi; nhê thÕ mμ n¾n chØnh ® îc sù biÕn d¹ng låi ë gi÷a. Cßn 4 mÆt bÞ cong vªnh lμ do thí sîi bªn trong vËt liÖu dμi ng¾n kh¸c nhau, hoÆc "láng", "chÆt" kh«ng ®Òu g©y nªn. §èi víi chç "láng" ph¶i thu vμo, ®èi víi chç "chÆt" ph¶i th¶ ra, tøc dïng bóa ®Ó gâ chç "chÆt", hoÆc thu chç "láng", khi thu hoÆc th¶, ph¶i ®¸nh ®Çu bóa, mμ chç chÆt ph¶i dμy, chç láng còng cã thÓ dïng m¸y chån c¹nh ®Ó thu co. Khi n¾n ph¼ng nhÊt thiÕt ph¶i t×m ra chç láng chÆt biÕn d¹ng cña vËt liÖu, nÕu kh«ng cμng ®¸nh th× biÕn d¹ng cμng lín nh h×nh 7-14 thÓ hiÖn. H×nh 7- 14 N¾n ph¼ng vËt liÖu tÊm máng 12. N¾n chØnh vËt liÖu dμy vμ vËt liÖu h×nh nh thÕ nμo? N¾n chØnh vËt liÖu d©y nhá cã thÓ dïng hai miÕng gâ kÑp chÆt l¹i råi kÐo, ®Ó th«ng qua miÕng gç mμ n¾n th¼ng d©y. VËt liÖu d©y t ¬ng ®èi lín cã thÓ trùc tiÕp n¾n chØnh th¼ng b»ng ph ¬ng ph¸p kÐo. BiÕn d¹ng cña vËt liÖu h×nh cã ba t×nh h×nh: cong, vÆn vμ võa cong võa vÆn. VËt liÖu h×nh th êng lμ do nhiÒu c¹nh t¹o thμnh, mét c¹nh trong ®ã bÞ lùc t¸c dông biÕn d¹ng th× c¸c c¹nh kh¸c còng ®Òu biÕn d¹ng theo. Cho nªn, ®èi víi vËt liÖu h×nh kh«ng thÓ n¾n chØnh tõng c¹nh riªng rÏ, mμ ph¶i c¨n cø vμo t×nh h×nh biÕn d¹ng, tr íc tiªn n¾n chØnh chç cong nhiÒu vμ vÆn nhiÒu, sau ®ã n¨n chØnh châ cong Ýt vμ vÆn Ýt. §èi víi mçi c¹nh ®Òu ph¶i n¾n chØnh nhiÒu lÇn cho ®Õn khi ®¹t yªu cÇu. http://www.ebook.edu.vn 186
ThÐp gãc lμ lo¹i vËt liÖu ® îc øng dông t ¬ng ®èi nhiÒu. BiÕn d¹ng cña H×nh 7-15 N¾n chØnh thÐp gãc thÐp gãc cã cong vμo trong (h×nh 7-15), cong vμo cong ra ngoμi (h×nh 7-16), vªnh vÆn (h×nh 7-17), cong c¹nh (h×nh 7-18)... NÕu lμ biÕn d¹ng cong th× ®Òu ph¶i lãt H×nh 7-16 N¾n chØnh thÐp gãc chç lâm, ®¸nh vμo chç låi. NÕu vªnh cong ra vÆn, kÑp chÆt mét ®Çu thÐp gãc vμo bμn H×nh 7-17 N¾n chØnh thÐp gãc vªnh ªt«, cßn ®Çu kh¸c, dïng cê lª vÆn ng îc vÆn chiÒu vªnh vÆn ®Ó n¾n chØnh. 13. §iÓm chÝnh cña c«ng nghÖ n¾n nãng lμ g×? Khi gia nhiÖt côc bé ®èi víi kim lo¹i, th× vïng t¨ng nhiÖt sÏ gi·n në côc bé, sinh ra øng lùc nÐn, cïng víi nhiÖt ®é t¨ng lªn, ®iÓm khuÊt phôc cña kim lo¹i ë chç gia nhiÖt ®¹t tíi ®iÓm khuÊt phôc cña vËt liÖu th× kim lo¹i ë chç në sÏ sinh ra biÕn d¹ng nÐn, khi nguéi, bé phËn bÞ nÐn sÏ co l¹i, tõ ®ã cã thÓ tù kÐo th¼ng, ®¹t môc ®Ých n¾n chØnh. 1. Nguyªn tr¹ng 2. Sau khi gia nhiÖt 3. Sau khi nguéi Dïng löa gia nhiÖt ®Ó n¾n ph¼ng H×nh 7-19 Gia nhiÖt ®Ó n¾n chØnh Gia nhiÖt ®Ó n¾n chØnh th êng sö dông löa hμn. Khu vùc gia nhiÖt chia ra ba h×nh thøc khu gia nhiÖt ®iÓm, khu gia nhiÖt tuyÕn vμ khu gia nhiÖt h×nh nªm; nh h×nh 7-19 thÓ hiÖn. H×nh thøc cña khu gia nhiÖt cã thÓ c¨n cø vμo h×nh d¸ng, kÝch th íc ®é dμy vμ t×nh h×nh biÕn d¹ng cña chi tiÕt gia c«ng ®Ó chän lùa; nh vËt liÖu tÊm vμ vËt liÖu c©y th× dïng gia nhiÖt ®iÓm hoÆc gia nhiÖt tuyÕn. ThÐp h×nh c¸n th× http://www.ebook.edu.vn 187
phÇn lín dïng h×nh thøc gia c«ng nhiÖt h×nh nªm. NÕu kÕt hîp gi÷a gia nhiÖt víi ®¸nh bóa ®Ó n¾n chØnh th× hiÖu qu¶ sÏ cμng tèt. 14. Lμm sao ®Ó phßng ngõa h háng khi n¾n chØnh chi tiÕt? Khi n¾n chØnh chi tiÕt, ph¶i c¨n cø vμo vËt liÖu vμ t×nh h×nh biÕn d¹ng cña chi tiÕt ®Ó chän ph ¬ng ph¸p vμ dông cô thÝch hîp. Khi n¾n chØnh mÆt ph¼ng, ®é cøng cña dông cô sö dông ph¶i thÊp h¬n ®é cøng cña chi tiÕt ®Ó tr¸nh g©y x©y x íc bÒ mÆt; mÆt tiÕp xóc víi chi tiÕt ph¶i tr¬n nh½n. Khi chØnh nh«m tÊm, dïng bóa cao su hoÆc tÊm cao su kh«ng thÝch hîp. C¨n cø vμo t×nh h×nh biÕn d¹ng cña chi tiÕt, cã thÓ sö dông c¸c ph ¬ng ph¸p n¾n chØnh nh Ðp nÐn, ®¸nh bóa, h¬ ®èt, kÐo gi·n, xoay vÆn, con l¨n ... Khi n¾n chØnh, ë nh÷ng n¬i øng lùc tËp trung nh gãc chuyÓn, cæ ngæng cña linh kiÖn th êng dÔ nøt g·y. v× thÕ, cÇn c¨n cø vμo ®Æc tr ng h×nh d¸ng cña linh kiÖn, mμ t¨ng c êng b¶o vÖ ®èi víi nh÷ng bé phËn dÔ háng, tiÕn hμnh n¾n chØnh theo ph ¬ng ph¸p qu¸ ®é tõng b íc. §èi víi kim lo¹i mμ giíi h¹n khuÊt phôc vμ giíi h¹n c êng ®é chªnh nhau rÊt nhá th× khi n¾n chØnh ph¶i tiÕn hμnh thö, biÕn d¹ng n¾n chØnh mçi lÇn kh«ng nªn qu¸ lín, nÕu kh«ng sÏ lμm h háng chi tiÕt. Ngoμi ra, khi n¾n chØnh cßn cÇn xÐt tíi h×nh d¸ng mÆt c¾t cña linh kiÖn, nh chi tiÕt cã mÆt c¾t h×nh vu«ng, cong theo h íng trôc ng¨n th× cã thÓ cho phÐp t¹o ra biÕn d¹ng lín, cßn l îng biÕn d¹ng cong theo h íng trôc dμi mμ qu¸ lín th× sÏ g©y nøt gÉy. NhÊt lμ chi tiÕt mμ kÝch th íc trôc dμi trôc ng¾n chªnh lÖch nhau lín th× khi n¾n chØnh biÕn d¹ng h íng trôc dμi cÇn ¸p dông biÖn ph¸p b¶o vÖ thÝch hîp 5. C¸c ®iÓm chÝnh yÕu cña c«ng nghÖ c¾t vËt liÖu tÊm lμ g×? C¾t vËt liÖu tÊm, cÇn c¨n cø vμo h×nh d¸ng chi tiÕt gia c«ng ®Ó chän dao c¾t vμ l ìi s¾c thÝch hîp. Khi c¾t, vËt liÖu vμ dao kÐo ph¶i lu«n gi÷ vu«ng gãc. Khi c¾t chi tiÕt d¹ng cong, sù chuyÓn ®éng t ¬ng ®èi gi÷a vËt liÖu víi dao c¾t ph¶i ®Òu, æn ®Þnh, nÕu kh«ng sÏ xuÊt hiÖn d¹ng r¨ng c a. L ìi dao trªn lu«n lu«n c¾t theo h íng kÎ, vμ b¶o ®¶m ® êng kÎ kh«ng bÞ dao che khuÊt; nh h×nh 7-20 thÓ hiÖn. H×nh 7-20 C¾t thñ c«ng. http://www.ebook.edu.vn 188
16. Chän kÐo c¾t thñ c«ng nh thÕ nμo? §Æc ®iÓm cña kÐo thñ c«ng miÖng th¼ng th êng dïng lμ l ìi c¾t ng¾n, miÖng c¾t th¼ng, thÝch hîp c¾t chi tiÕt ® êng th¼ng vμ ®é cong nhá, nh h×nh 7-21. §Æc ®iÓm cña kÐo tay th¼ng liÒn lμ l ìi c¾t t ¬ng ®èi dμi, miÖng c¾t th¼ng, chñ yÕu dïng c¾t chi tiÕt d¹ng ® êng th¼ng dμi, nh h×nh 7-22. §Æc ®iÓm cña kÐo c¾t lç vμ l ìi dao cã h×nh má qu¹, l ìi s¾c uèn cong, thùc tÕ dïng c¾t lç trong vμ chi tiÕt cã ® êng cong trong, nh h×nh 7-23. §Æc ®iÓm cña kÐo c¾t trßn lμ l ìi dao uèn cong h×nh cung, l ìi s¾c thμnh ® êng th¼ng, chñ yÕu dïng c¾t chi tiÕt cã d¹ng trßn ngoμi, nh h×nh 7-24. KÐo tay ch¹y ®iÖn dïng ®iÖn thay søc tay, t¸c dông cña nã gièng nh kÐo tay miÖng th¼ng; nh h×nh 7-25 thÓ hiÖn. KÐo m¸y dïng tay dïng ®Ó c¾t chi tiÕt t ¬ng ®èi dμy; còng cã thÓ c¾t chi tiÕt cã ®é cong nhá, nh h×nh 7-26. Khi c¾t cÇn c¨n cø vμo ®é dμy, kÝch th íc, h×nh d¸ng cña vËt liÖu tÊm ®Ó chän kÐo tay thÝch hîp. VËt liÖu tÊm dμy, ®é cøng cao th× nªn chän kÐo tay lín mét chót, ®é dμy trªn 1,2mm th× dïng kÐo m¸y dïng tay ®Ó c¾t, nh kÐo cÇn ®ßn bÈy hoÆc kÐo bμn, kÐo song song. KÐo dïng tay cßn chia ra kÐo tay tr¸i, tay ph¶i. H×nh 7-21 KÐo c¾t thñ c«ng miÖng th¼ng H×nh 7-22 KÐo c¾t thñ c«ng th¼ng H×nh 7-23 KÐo c¾t lç H×nh 7-24 kÐo c¾t trßn http://www.ebook.edu.vn 189
H×nh 7-25 KÐo tay ch¹y ®iÖn H×nh 7-26 KÐo m¸y dïng tay. http://www.ebook.edu.vn 190
17. Mμi söa kÐo tay nh thÕ nμo? C¸c gãc h×nh häc cña kÐo tay nh h×nh 7-27. L ìi trªn vμ l ìi d íi cña kÐo ®Òu cã miÖng c¾t h×nh nªm, gãc nªm cña nã trong kho¶ng 65 - 850. C¨n cø vμo ®é cøng cña vËt liÖu mμ quyÕt ®Þnh. Khi c¾t vËt liÖu mÒm th× ph¶i nhá mét chót, c¾t vËt liÖu cøng th× ph¶i lín mét chót. §Ó tr¸nh ma s¸t bÒ mÆt c¾t gi÷a mÆt c¸nh l ìi kÐo víi chi tiÕt gia c«ng, nh»m gi¶m lùc c¾t vμ tr¸nh x©y x¸t mÆt c¾t, l ìi kÐo cÇn mμi thμnh gãc sau kho¶ng 20. Khe hë gi÷a 2 miÖng l ìi kÐo ph¶i b»ng 1/10 - 1/20 ®é dμy cña vËt liÖu. Khe hë qu¸ nhá dÔ lμm hai l ìi kÐo c¾t vμo nhau g©y háng. §Ó b¶o ®¶m khe hë gi÷a hai l ìi kÐo, l ìi kÐo ®Òu ph¶i lμm cong tr íc, sao cho khe hë gi÷a hai l ìi vμo kho¶ng 0,1 - 0,2 mm. Do ®ã khi hai miÖng kÐo khÐp l¹i, chØ cã ®Çu mòi kÐo tiÕp xóc víi nhau. NÕu khe hë gi÷a hai l ìi kÐo qu¸ lín sÏ lμm cho mÆt ® îc c¾t cña vËt liÖu cã hiÖn t îng xï gai hoÆc cong queo, lùc c¾t còng ph¶i lín. Khi mμi söa l ìi kÐo, dïng ªt« kÑp chÆt kÐo, tr íc tiªn dïng ®¸ mμi dÇu mμi gãc , råi mμi ®Õn gãc , sau ®ã dïng ®¸ dÇu mÞn mμi bãng. NÕu khe hë gi÷a hai l ìi kÐo qu¸ lín, cÇn t¸n chÆt ®inh t¸n ë trôc quay; khe hë qu¸ nhá th× cã thÓ ®Ó kÐo l¬ löng trªn kh«ng råi dïng bóa tay gâ nhÑ trôc quay, võa gâ võa chËp c¸n kÐo ®Ó kiÓm tra cho ®Õn khi ®¹t khe hë thÝch hîp. H×nh 7-27 Gãc cña kÐo. 18. Lμm thÕ nμo bít søc nhÊt khi c¾t b»ng kÐo tay? T¹i sao chi tiÕt c¾t dÔ tr ît ra ngoμi? Gãc më do¹ng hai l ìi kÐo gäi lμ gãc nghiªng ( ). Nh h×nh 7-28 thÓ hiÖn, dùa vμo nguyªn lý ®ßn bÈy, trôc xoay cña kÐo tay lμ ®iÓm ®Æt (tùa), lÊy kho¶ng c¸ch tõ c¸n kÐo ®Õn trôc kÐo lμ L1; F1 lμ lùc cña tay t¸c ®éng lªn c¸n kÐo, kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm tiÕp xóc gi÷a tÊm vËt liÖu víi l ìi kÐo ®Õn trôc kÐo lμ L2; F2 lμ kh¸ng lùc giíi h¹n cña vËt liÖu. Khi F1. L1> F2 . L2 th× vËt liÖu tÊm bÞ c¾t. Râ rμng, vËt liÖu c¸ch trôc kÐo cμng gÇn th× lùc c¸nh tay L2 cμng nhá. Khi L1 kh«ng ®æi, lùc F1 cÇn thiÕt cμng http://www.ebook.edu.vn 191
nhá th× c¾t cμng tiÕt kiÖm søc. Nh ng do vËt liÖu cμng gÇn trôc c¾t th× gãc nghiªng cμng lín, hîp lùc khi c¾t sÏ cμng lín, nh h×nh 7-29 thÓ hiÖn. Khi hîp lùc c¾t lín h¬n lùc ma s¸t gi÷a vËt liÖu víi l ìi kÐo th× vËt liÖu sÏ tr ît ra ngoμi. Trong t×nh h×nh b×nh th êng, gãc nghiªng =140 lμ gãc c¾t cã lîi nh H×nh 7-28 Nguyªn lý ®ßn bÈy cña kÐo tay H×nh 7-29 Gãc c¾t cña kÐo tay 19. ý nghÜa cña tõ "®μn" vμ "chån" th êng nãi tíi trong gia c«ng kim lo¹i tÊm (gß) lμ g×? Trong gia c«ng kim lo¹i tÊm (gß), ®¸nh máng hoÆc dïng khu«n g¸ ®Ó kÐo máng mét bé phËn nμo ®ã cña chi tiÕt khiÕn diÖn tÝch hoÆc ®é dμi cña bé phËn nμy t¨ng lªn, tõ ®ã mμ thay ®æi h×nh d¸ng cña nã. Ph ¬ng ph¸p ®ã th êng gäi lμ "®μn". Khi dïng bóa ®Ó ®¸nh máng chi tiÕt tÊm cÇn chó ý h íng ®¸nh, ®iÓm ®¸nh ph¶i chuÈn ngay, mËt ®é ph¶i ®Òu, lùc dïng thÝch hîp. Khi ®μn máng ph¶i ®Ò phßng vËt liÖu tÊm bÞ nøt. Khi vËt liÖu bÞ cøng ho¸ nguéi, cÇn tiÕn hμnh ram lμm mÒm. Trong gia c«ng gß, tr íc tiªn lμm næi nh¨n mét bé phËn nμo ®ã cña chi tiÕt, sau ®ã nÐn ph¼ng hoÆc gâ ph¼ng n¬i næi nh¨n, trong qu¸ tr×nh n¾n ph¼ng kh«ng lμm duçi gi·n vËt liÖu, mμ lμ lμm thu co vËt liÖu l¹i, ®é dμi trë nªn ng¾n, ®é dμy t¨ng lªn, ph ¬ng ph¸p nμy gäi lμ "chån". 20. ThÕ nμo lμ cÊp mÐp, ch¹y g©n trong gia c«ng gß? Trong gia c«ng gß, ®Ó t¨ng ®é chÞu lùc cña vËt liÖu tÊm, dïng ph ¬ng ph¸p ®μn, chån lμm cho mÐp vËt liÖu tÊm cong l¹i gäi lμ gÊp mÐp. GÊp mÐp chia ra gÊp mÐp trong vμ gÊp mÐp ngoμi. GÊp mÐp trong còng gäi lμ gÊp mÐp ven lç, phÇn lín lμ nh»m gi¶m träng l îng, t¨ng ®é chÞu lùc cña lç. Qu¸ tr×nh dïng bóa ®¸nh thñ c«ng hoÆc dïng ph ¬ng ph¸p gia nhiÖt ®Ó lμm cho vËt liÖu tÊm trë thμnh cã mÆt cong låi lâm th× gäi lμ næi g©n. Næi g©n lμ chån thu mÐp c¹nh chung quanh vËt liÖu tÊm, ®μn réng phÇn gi÷a tÊm nh»m thu nhá mÐp vËt liÖu, gi÷a trë nªn máng nªn cong l¹i, lμm cho chi tiÕt cã d¹ng låi lâm. http://www.ebook.edu.vn 192
21. Cuèn mÐp vËt liÖu tÊm nh thÕ nμo? Cuèn mÐp chi tiÕt gß kim lo¹i ®Ó t¨ng ®é chÞu lùc vμ c êng ®é cña mÐp, ph ¬ng ph¸p gia c«ng ®ã gäi lμ cuèn mÐp. Cuèn mÐp chia lμm 2 lo¹i: Cuèn mÐp cã lâi d©y vμ cuèn mÐp rçng nh h×nh 7-30 thÓ hiÖn. TÝnh to¸n vËt liÖu khai triÓn ®Ó cuèn mÐp nh h×nh 7-31 thÓ hiÖn cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau: d L= L1 2,35(d ). 2 Trong c«ng thøc, L lμ ®é dμi vËt liÖu tÊm; L1 lμ ®é dμi phÇn th¼ng ph¼ng cña chi tiÕt; d lμ ® êng kÝnh trong cuèn mÐp; lμ ®é dμy cña vËt liÖu tÊm. H×nh 7-30 Cuèn mÐp http://www.ebook.edu.vn 193
H×nh 7-31 TÝnh kÝch th íc khai triÓn cuèn mÐp. Sau khi t×m ® îc kÝch th íc khai triÓn, cã thÓ tiÕn hμnh nh h×nh 7-32 thÓ hiÖn, tr íc tiªn kÎ 2 ® êng cuén mÐp lªn vËt liÖu tÊm, L2 = 2,5d; L3 = 1/3 ~ 1/4 L2. Sau ®ã ®Æt L3 cña vËt liÖu tÊm ®óng mÐp cña thÐp vu«ng hoÆc mÐp bμn ph¼ng, dïng bóa gç gâ L3 cong 85 ~ 900, råi tõ tõ uèn vËt liÖu tÊm cong tõ ngoμi vμo trong ®Õn ® êng th¼ng L2 th× lËt tÊm vËt liÖu l¹i gâ nhÑ vμo mÐp uèn ®Ó nã khÐp miÖng vμo trong vμ cho d©y thÐp vμo miÖng mÐp uèn, tiÕp tôc gâ uèn vμo, khi d©y thÐp ® îc kÑp chÆt th× dïng ®Çu dÑt cña bóa ®Ó gâ miÖng cuèn cho nã uèn vμo. Sau cïng, ghÐ s¸t c¹nh cuèn vμ c¹nh bμn ph¼ng, gâ nhÑ mÐp cuèn cho ¨n vμo nhau. H×nh 7-32 Ph ¬ng ph¸p cuèn mÐp 22. GhÐp mèi nh thÕ nμo? NgËm mèi lμ ph ¬ng ph¸p th êng dïng ®Ó ghÐp nèi vËt liÖu tÊm máng, sau khi gÊp 2 mÐp cÇn nèi cña vËt liÖu tÊm, cho lång ghÐp vμo nhau råi Ðp chÆt lÉn nhau. Th êng dïng cho chi tiÕt lμm viÖc ë nhiÖt ®é t ¬ng ®èi cao, ghÐp nèi b¶o ®¶m h¬n hμn. Cã nhiÒu h×nh thøc ngËm mèi, c¨n cø vμo h×nh thøc chia ra lμm 2 lo¹i: ghÐp ®øng vμ ghÐp n»m; c¨n cø vμo kÕt cÊu l¹i chia ra mèi ®¬n vμ mèi kÐp, nh h×nh 7-33 thÓ hiÖn. Do mèi kÐp t ¬ng ®èi phøc t¹p, nªn Ýt dïng. V× thÕ, ë ®©y chØ giíi thiÖu ph ¬ng ph¸p mèi ®¬n ghÐp ®øng vμ mèi ®¬n ghÐp n»m. Tr íc tiªn khi tÝnh vËt liÖu tÊm ph¶i céng thªm l îng vËt liÖu ngËm mèi. Dù l îng mèi ®¬n ghÐp n»m vμ mèi http://www.ebook.edu.vn 194
®¬n ghÐp ®øng ®Òu gÊp 3 lÇn chiÒu réng mèi nèi. Qu¸ tr×nh gμi ghÐp thÓ hiÖn. C¸c b íc lμ: 1. KÎ ® êng gÊp mÐp (chiÒu réng mÐp ngËm) lªn vËt liÖu tÊm; 2. §Æt ® êng gËp nh»m ®óng mÐp ®e thÐp, uèn chç lß ra thμnh 900; 3. LËt tÊm vËt liÖu l¹i d¾t c¹nh uèn vμo trong nh ng ch a gμi chÕt. 4. Uèn mÐp kh¸c theo ph ¬ng ph¸p trªn. 5. Hai c¹nh gμi d¾t vμo nhau, gâ ngËm chÆt hai mÐp. a, Mèi ®¬n ghÐp ®øng (ngËm nöa) b, Mèi kÐp ghÐp ®øng (ngËm c¶) c, Mèi ®¬n ghÐp n»m d, Mèi ®¬n ghÐp n»m (ngËm mÐp) H×nh 7-33 C¸c lo¹i mèi ghÐp 23. Lß xo cã mÊy lo¹i? QuÊn nguéi thñ c«ng th êng chän nh÷ng lo¹i vËt liÖu nμo? Lß xo cã rÊt nhiÒu lo¹i, c¨n cø vμo h×nh d¸ng kÕt cÊu cã thÓ chia ra: Lß xo xo¾n trô trßn, lß xo xo¾n thay ®æi ® êng kÝnh, lß xo cuèn xo¸y v.v. H×nh 7-35 lμ c¸c lo¹i lß xo th êng gÆp. Lß xo nÐn trô trßn Lß xo nÐn lâm gi÷a Lß xo nÐn trô trßn lß xo nÐn låi gi÷a (vËt liÖu cã tiÕt diÖn h×nh ch÷ nhËt) http://www.ebook.edu.vn 195
Lß xo nÐn thay ®æi b íc xo¾n lß xo vÆn h×nh trô trßn Lß xo nÐn h×nh nãn côt Lß xo kÐo trô trßn H×nh 7-35 Lß xo phi tiªu chuÈn, sè l îng Ýt, s¶n xuÊt ®¬n lÎ hoÆc söa ch÷a khÈn cÊp, cã thÓ quÊn thñ c«ng. Lß xo quÊn thñ c«ng, sau khi quÊn nguéi t¹o h×nh kh«ng cÇn t«i, chØ cÇn ram, lo¹i trõ øng lùc lμ dïng ® îc. VËt liÖu th êng dïng ®Ó quÊn thñ c«ng lß xo nh b¶ng 7-2 thÓ hiÖn. http://www.ebook.edu.vn 196