Kỹ thuật gieo trồng chế biến chè và cà phê

Chia sẻ: Nguyễn Bắc Kiều Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

397
lượt xem 200
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đổ cà phê đã xát vào bể xi măng, rổ hoặc chậu nhựa, tùy thuộc vào khối lượng cà phê, sau đó dùng bao tải phủ lên trên để lên men. Không đựng cà phê trong dụng cụ kim loại. Mục đích ngâm ủ để lên men lớp chất nhầy bám quanh hạt cà phê làm cho việc rửa bỏ nó được dễ dàng, thuận lợi cho quá trình phơi sấy.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật gieo trồng chế biến chè và cà phê

KS. BïI THÕ §¹T - PGS. PTS. Vò KH¾C NH−îNG Kü thuËt gieo trång ChÕ biÕn chÌ vµ cµ phª NHµ XUÊT B¶N N¤NG NGHIÖP
Môc lôc PhÇn Thø NhÊt - Kü THUËT GIEO TRåNG Vµ CHÕ BIÕN CHÌ ..............5 I. T×nh h×NH S¶N XUÊT Vµ TI£U THô CHÌ TR£N THÕ GIíI Vµ TRONG N¦íC ....................................................................................................................................5 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ trªn thÕ giíi .............................................................5 2. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ trong n−íc................................................................5 II. ®ÆC §IÓm SINH VËT HäC C¢Y CHÌ....................................................................6 1. Th©n vµ cµnh...................................................................................................................6 2. MÇm chÌ.........................................................................................................................7 3. Bóp chÌ ...........................................................................................................................7 4. L¸ chÌ .............................................................................................................................7 5. RÔ chÌ.............................................................................................................................8 6. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng sinh thùc cña c©y chÌ ..................................................................8 III. ®iÒu KIÖN SINH TH¸I .................................................................................................8 1. §iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ ®Þa h×nh..........................................................................................8 2. §iÒu kiÖn ®é Èm vµ l−îng m−a.......................................................................................8 3. §iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh«ng khÝ .........................................................................................9 4. §iÒu kiÖn ¸nh s¸ng .........................................................................................................9 5. Kh«ng khÝ.....................................................................................................................10 IV. Kü THUËT TRåNG CHÌ ...........................................................................................10 A- Kü trång chÌ b»ng h¹t ...................................................................................10 1. Chän ®Êt vµ thiÕt kÕ khai hoang ...................................................................................11 2. ThiÕt kÕ khu vùc s¶n xuÊt.............................................................................................11 3. Lµm ®Êt vµ bãn ph©n ....................................................................................................12 4. Gieo h¹t chÌ..................................................................................................................13 5. Kho¶ng c¸ch, mËt ®é trång ..........................................................................................13 2
B- Kü thuËt trång chÌ b»ng cµnh .................................................................14 1. V−ên s¶n xuÊt hom gièng ............................................................................................14 2. V−ên −¬m.....................................................................................................................15 3. Lµm giµn che v−ên −¬m ...............................................................................................15 4. Chän cµnh c¾t hom .......................................................................................................15 5. C¾m hom ......................................................................................................................15 6. Qu¶n lý vµ ch¨m sãc v−ên −¬m ...................................................................................16 7. Kü thuËt trång c©y con ra khu s¶n xuÊt........................................................................17 V. Qu¶n lý, ch¨m sãc chÌ ......................................................................................17 A. Qu¶n lý, ch¨m sãc n−¬ng chÌ con...........................................................17 1. GiÆm chÌ ......................................................................................................................17 2. Xíi x¸o gi÷ Èm vµ diÖt trõ cá d¹i .................................................................................18 3. Trång xen .....................................................................................................................18 4. Trång c©y bãng m¸t cho chÌ ........................................................................................18 5. Bãn ph©n cho chÌ con...................................................................................................19 6. §èn t¹o h×nh chÌ con....................................................................................................19 B- Qu¶n lý ch¨m sãc chÌ s¶n xuÊt .................................................................21 2. Bãn ph©n cho chÌ .........................................................................................................21 3. Kü thuËt ®èn chÌ ..........................................................................................................23 4. Phßng trõ s©u bÖnh cho chÌ..........................................................................................23 VI. THU HO¹CH, B¶O qU¶N Vµ CHÕ BIÕN CHÌ..................................................25 1. Kü thuËt h¸i chÌ ...........................................................................................................25 2. ChÕ biÕn chÌ .................................................................................................................27 TµI LIÖU THAM KH¶O ....................................................................................................30 PhÇn Thø Hai - Kü THUËT GIEO Trång Vµ CHÕ BIÕN Cµ PH£ ...........31 I. Më §ÇU .........................................................................................................................31 3
II. ®ÆC §IÓM THùC VËT HäC ...................................................................................32 C¢Y Cµ PH£ CHÌ (Coffea arabica L.) ...............................................................32 IiI. ®ÆC §IÓM SINH Lý C¢Y Cµ PH£ .......................................................................33 IV. Y£U CÇU NGO¹I C¶NH .........................................................................................34 NhiÖt ®é .............................................................................................................................34 N−íc vµ ®é Èm...................................................................................................................34 ¸nh s¸ng............................................................................................................................35 Giã .....................................................................................................................................35 Yªu cÇu ®èi víi ®Êt ®ai......................................................................................................35 V. NH÷NG BIÖN PH¸P Kü THUËT S¶N XUÊT Cµ PH£ .......................................36 Chän gièng ........................................................................................................................36 ChÕ biÕn vµ b¶o qu¶n h¹t gièng ........................................................................................38 C¸ch gieo −¬m...................................................................................................................38 TRånG Vµ CH¨M SãC Cµ PH£.....................................................................................40 PHßNG TRõ S¢U BÖNH...................................................................................................44 S©u h¹i ...............................................................................................................................45 BÖnh h¹i.............................................................................................................................48 VI. THU HO¹CH, CHÕ BIÕN Vµ B¶O qU¶N ...........................................................49 4
PhÇn Thø NhÊt Kü THUËT GIEO TRåNG Vµ CHÕ BIÕN CHÌ KS. BïI THÕ ®¹T ChÌ lµ ®å uèng phæ biÕn ë ViÖt Nam còng nh− trªn thÕ giíi. Theo thèng kª, trªn thÕ giíi cã h¬n 20 n−íc s¶n xuÊt chÌ, nh−ng cã tíi trªn 100 n−íc tiªu dïng chÌ, tæng s¶n l−îng chÌ lu©n chuyÓn hµng n¨m trªn thÕ giíi kho¶ng 2 triÖu tÊn. Trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, trong c¸c mÆt hµng n«ng s¶n thùc phÈm cã khèi l−îng l−u th«ng lín, th× chÌ lµ mÆt hµng cã thÞ tr−êng vµ gi¸ c¶ æn ®Þnh nhÊt. ViÖt Nam lµ 1 trong 7 vïng ®−îc x¸c ®Þnh lµ quª h−¬ng cña c©y chÌ. §Êt ®ai, khÝ hËu vïng trung du, miÒn nói phÝa B¾c, miÒn B¾c trung bé, vïng cao nguyªn nam trung bé rÊt thÝch hîp cho c©y chÌ sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, ViÖt Nam ®· cã lÞch sö ph¸t triÓn chÌ trªn 1 thÕ kû. Ngµy nay nhu cÇu trong n−íc yªu cÇu chÌ ngon cã chÊt l−îng cao rÊt lín, kho¶ng 20.000 -30.000 tÊn/n¨m. MÆt kh¸c chÌ còng lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ, nhu cÇu xuÊt khÈu h»ng n¨m rÊt lín cã thÓ ®Õn 4 - 5 v¹n tÊn/n¨m. HiÖn nay tæng s¶n l−îng chÌ cña ta míi ®¹t kho¶ng 4 v¹n tÊn chÌ bóp kh«. N¨ng suÊt chÌ bóp t−¬i cña ta cßn thÊp, míi ®¹t b×nh qu©n trªn 3 tÊn bóp t−¬i/1 ha. §Êt ®ai trung du, miÒn nói cña ta cßn cã thÓ ph¸t triÓn thªm diÖn tÝch trång chÌ trong nh÷ng n¨m tíi. Do vËy, phÇn ®Çu cña cuèn s¸ch nhá nµy sÏ gióp c¸n bé khuyÕn n«ng, bµ con n«ng d©n biÕt thªm nh÷ng gièng chÌ míi cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, trång ®óng kü thuËt nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao gãp phÇn xãa ®ãi, gi¶m nghÌo. I. T×nh h×NH S¶N XUÊT Vµ TI£U THô CHÌ TR£N THÕ GIíI Vµ TRONG N¦íC 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ trªn thÕ giíi Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 40 n−íc trång chÌ. Ch©u ¸ trång nhiÒu chÌ nhÊt sau ®ã lµ ch©u Phi. Theo thèng kª cña FAO n¨m 1990 diÖn tÝch chÌ toµn thÕ giíi cã 2.241.000 ha n¨ng suÊt b×nh qu©n 807 kg chÌ kh«/ha. Tæng s¶n l−îng chÌ kh«: 1.807.000 tÊn. Nh÷ng n−íc cã diÖn tÝch, s¶n l−îng chÌ nhiÒu trªn thÕ giíi lµ Trung Quèc: 1.322.000 ha, víi s¶n l−îng 551.000 tÊn; Ê n §é: 418.000 ha, 717.000 tÊn; Srilanca 240.000 ha, 233.000 tÊn; Indonesia: 108.000 ha víi 165.000 tÊn. S¶n l−îng chÌ xuÊt khÈu kho¶ng 766.580 tÊn. Nh÷ng n−íc hµng n¨m nhËp khÈu chÌ nhiÒu trªn thÕ giíi lµ: Anh, Mü, Pakixtan, Ai cËp, Canada. 2. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ trong n−íc N−íc ta cã lÞch sö trång chÌ l©u ®êi. N¨m 1890, mét sè ®ån ®iÒn chÌ ®Çu tiªn ®−îc thµnh lËp ë VÜnh Phó, Qu¶ng Nam - §µ N½ng, Qu¶ng Ng·i. Thêi kú 1925 - 1940 ng−êi Ph¸p më c¸c ®ån ®iÒn ë cao nguyªn Trung bé. §Õn n¨m 1938, ViÖt Nam cã 13405 ha víi s¶n l−îng 6100 tÊn chÌ kh«. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p hÇu hÕt v−ên chÌ bÞ bá hoang. Sau n¨m 1954, miÒn B¾c ®Èy m¹nh s¶n xuÊt chÌ thµnh lËp c¸c n«ng tr−êng vµ hîp t¸c x· trång chÌ. Tr−íc 1975, miÒn B¾c cã trªn 40.000 ha chÌ víi s¶n l−îng trªn 2 v¹n tÊn chÌ kh«. ChÌ xuÊt khÈu hµng n¨m kho¶ng trªn d−íi 10.000 tÊn. 5
§Õn 1994 diÖn tÝch chÌ c¶ n−íc cã 73.000 ha. N¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t kho¶ng 8 t¹ chÌ kh«/ha. S¶n l−îng chÌ kho¶ng 40.000 tÊn kh«, xuÊt khÈu kho¶ng 17.000 tÊn, tiªu thô trong n−íc trªn 20.000 tÊn. II. ®ÆC §IÓm SINH VËT HäC C¢Y CHÌ 1. Th©n vµ cµnh C©y chÌ sinh tr−ëng trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn chØ cã mét th©n chÝnh, trªn th©n ph©n ra c¸c cÊp cµnh. Ng−êi ta chia th©n chÌ ra lµm 3 lo¹i: Th©n gç, th©n nhì vµ th©n bôi. - Th©n gç lµ lo¹i h×nh c©y cao, to, cã th©n chÝnh, vÞ trÝ ph©n cµnh cao. - Th©n nhì lµ lo¹i h×nh trung gian, cã th©n chÝnh t−¬ng ®èi râ rÖt, vÞ trÝ ph©n cµnh th−êng cao 20 -30 cm ë phÝa phÇn cæ rÔ. - Th©n bôi lµ c©y kh«ng cã th©n chÝnh râ rÖt, t¸n c©y réng thÊp, ph©n cµnh nhiÒu. VÞ trÝ ph©n cµnh cÊp I ngay gÇn cæ rÔ. Trong s¶n xuÊt th−êng gÆp lo¹i chÌ th©n bôi, v× ph©n cµnh cña th©n bôi kh¸c nhau nªn t¹o cho c©y chÌ cã c¸c d¹ng t¸n: t¸n ®øng th¼ng, t¸n trung gian vµ t¸n ngang. H×nh 1: C¸c d¹ng t¸n chÌ 6
- Cµnh chÌ do mÇm dinh d−ìng ph¸t triÓn thµnh, trªn cµnh chia lµm nhiÒu ®èt. ChiÒu dµi cña ®èt biÕn ®æi rÊt nhiÒu tõ 1 - 10cm. §èt chÌ cµng dµi lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn gièng chÌ cã n¨ng suÊt cao. Tõ th©n chÝnh, cµnh chÌ ®−îc ph©n ra nhiÒu cÊp: cµnh cÊp I, cÊp II, cÊp III. Th©n vµ cµnh chÌ ®· t¹o nªn khung t¸n cña c©y chÌ. Víi sè l−îng cµnh thÝch hîp vµ c©n ®èi ë trªn khung t¸n, c©y chÌ cho s¶n l−îng cao. Trong s¶n xuÊt, cÇn n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña cµnh ®Ó ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt h¸i vµ ®èn chÌ hîp lÝ míi cã thÓ t¹o ra trªn t¸n chÌ nhiÒu bóp, ®Æt c¬ së cho viÖc t¨ng s¶n. 2. MÇm chÌ Trªn c©y chÌ cã mÇm dinh d−ìng vµ mÇm sinh thùc. - MÇm dinh d−ìng ph¸t triÓn thµnh cµnh l¸. - MÇm sinh thùc n»m ë n¸ch l¸. B×nh th−êng mçi n¸ch l¸ cã hai mÇm sinh thùc, nh−ng còng cã tr−êng hîp sè mÇm sinh thùc nhiÒu h¬n vµ khi ®ã ë n¸ch l¸ cã mét chïm hoa. Khi mÇm sinh thùc ph¸t triÓn nhiÒu trªn cµnh chÌ th× qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c¸c mÇm dinh d−ìng yÕu ®i, do sù tiªu hao c¸c chÊt dinh d−ìng cho viÖc h×nh thµnh nô hoa vµ qu¶. 3. Bóp chÌ Bóp chÌ lµ mét ®o¹n non ë ®Ønh cña cµnh chÌ. Bóp ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c mÇm dinh d−ìng, gåm cã t«m lµ phÇn l¸ non ë chãp ®Ønh cña cµnh ch−a xoÌ ra vµ 2 hoÆc 3 l¸ non s¸t nã. KÝch th−íc cña bóp chÌ thay ®æi tuú theo gièng vµ kü thuËt canh t¸c. Bóp chÌ cã 2 lo¹i: - Bóp b×nh th−êng gåm cã t«m + 2 - 3 l¸ non. - Bóp mï lµ bóp ph¸t triÓn kh«ng b×nh th−êng, kh«ng cã t«m chØ cã 2 -3 l¸ non. Trªn mét cµnh chÌ nÕu ®Ó sinh tr−ëng tù nhiªn, mét n¨m cã 4 - 5 ®ît sinh tr−ëng, h¸i bóp liªn tôc sÏ cã 6 - 7 ®ît. Th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 8 - 9 ®ît sinh tr−ëng. 4. L¸ chÌ L¸ chÌ mäc c¸ch trªn cµnh, mçi ®èt cã 1 l¸, h×nh d¹ng l¸ thay ®æi tuú theo gièng vµ ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh l¸ chÌ gåm: - L¸ vÈy èc lµ nh÷ng l¸ vÈy rÊt nhá, cã mµu n©u, cøng. L¸ vÈy èc lµ bé phËn b¶o vÖ ®iÓm sinh tr−ëng khi ë tr¹ng th¸i ngñ, sè l−îng l¸ vÈy èc th−êng lµ 2 - 4 l¸ ë mÇm mïa ®«ng vµ 1 - 2 l¸ ë mÇm mïa hÌ. - L¸ c¸ lµ l¸ thËt thø nhÊt, nh−ng ph¸t triÓn kh«ng hoµn toµn th−êng dÞ h×nh hoÆc h¬i trßn, kh«ng cã r¨ng c−a hoÆc cã Ýt. - L¸ thËt mäc trªn cµnh chÌ theo c¸c thÕ kh¸c nhau, trong s¶n xuÊt th−êng gÆp 4 lo¹i thÕ l¸ nh−: thÕ l¸ óp, nghiªng, ngang vµ rñ. ThÕ l¸ ngang vµ rñ lµ ®Æc tr−ng cña gièng chÌ n¨ng suÊt cao, tuæi thä trung b×nh cña l¸ chÌ lµ mét n¨m. 7
5. RÔ chÌ RÔ chÌ ph¸t triÓn tèt t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c bé phËn trªn mÆt ®Êt ph¸t triÓn. HÖ rÔ chÌ gåm: RÔ trô (rÔ cäc), rÔ bªn vµ rÔ hÊp thu. Khi h¹t míi nÈy mÇm, rÔ trô ph¸t triÓn m¹nh. Sau 3 - 5 th¸ng ph¸t triÓn chËm l¹i vµ rÔ bªn ph¸t triÓn nhanh. Tõ n¨m thø 2; 3 rÔ bªn vµ rÔ phô ph¸t triÓn m¹nh. - RÔ trô th−êng ¨n s©u trªn 1m. ë nh÷ng n¬i ®Êt xèp, tho¸t n−íc cã thÓ ¨n s©u tíi 2 - 3m. - RÔ hÊp thu th−êng ®−îc tËp trung ë líp ®Êt tõ 10 - 40cm. 6. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng sinh thùc cña c©y chÌ Sau khi gieo h¹t kho¶ng 2 n¨m, c©y chÌ ra hoa qu¶ lÇn thø nhÊt. Tõ 3 -5 n¨m c©y chÌ hoµn chØnh vÒ tÝnh ph¸t dôc. Hoa chÌ l−ìng tÝnh. ë miÒn B¾c mÇm hoa ®−îc h×nh thµnh vµ ph©n ho¸ sau th¸ng 6, hoa në ré vµo th¸ng 11 - 12. Ph−¬ng thøc thô phÊn chñ yÕu lµ kh¸c hoa. NhÞ ®ùc th−êng chÝn tr−íc nhÞ c¸i 2 ngµy. H¹t phÊn sèng kh¸ l©u sau 5 ngµy kÓ tõ khi hoa në ré. Kh¶ n¨ng ra nô, hoa rÊt lín nh−ng tû lÖ ®Ëu qu¶ thÊp chØ ®¹t d−íi 12%. Sau khi thô tinh qu¶ chÌ ®−îc h×nh thµnh. Thêi gian ph¸t dôc cña qu¶ chÌ kho¶ng 9 - 10 th¸ng. III. ®iÒu KIÖN SINH TH¸I C©y chÌ chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín do t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh. Nguyªn s¶n c©y chÌ lµ ë vïng rõng ¸ nhiÖt ®íi. Tuy vËy, ®Õn nay c©y chÌ ®· ®−îc ph©n bè kh¸ réng tõ 30 ®é vÜ tuyÕn Nam ®Õn 45 ®é vÜ tuyÕn B¾c. 1. §iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ ®Þa h×nh So víi mét sè c©y trång kh¸c, c©y chÌ yªu cÇu vÒ ®Êt kh«ng nghiªm ngÆt. Nh−ng ®Ó c©y chÌ sinh tr−ëng tèt, cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao vµ æn ®Þnh l©u dµi th× ®Êt trång chÌ ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu: §Êt tèt, nhiÒu mïn, cã ®é s©u, chua vµ tho¸t n−íc. §é pH thÝch hîp lµ 4,5 -6. §Êt ph¶i cã ®é s©u Ýt nhÊt lµ 60cm. Mùc n−íc ngÇm ph¶i d−íi 1m. §Þa h×nh cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sinh tr−ëng vµ chÊt l−îng chÌ. ChÌ trång trªn nói cao cã h−¬ng th¬m vµ mïi vÞ tèt h¬n vïng thÊp. Nh−ng sinh tr−ëng l¹i kÐm h¬n ë vïng thÊp. 2. §iÒu kiÖn ®é Èm vµ l−îng m−a ChÌ lµ c©y thu ho¹ch lÊy bóp ngän vµ l¸ non, nªn c©y −a Èm, cÇn nhiÒu n−íc, yªu cÇu l−îng m−a b×nh qu©n trong 1 n¨m kho¶ng 1.500 mm vµ m−a ph©n bè ®Òu trong c¸c th¸ng. Trong thêi kú c©y chÌ sinh tr−ëng l−îng m−a trong c¸c th¸ng tõ 100mm trë lªn. C©y chÌ yªu cÇu ®é Èm kh«ng khÝ cao, trong suèt thêi kú sinh tr−ëng lµ kho¶ng 85%. L−îng m−a vµ ph©n bè l−îng m−a rÊt ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian sinh tr−ëng vµ mïa thu ho¹ch chÌ dµi hay ng¾n. 8
B¶ng 1: Quan hÖ gi÷a l−îng m−a vµ sù ph©n bè s¶n l−îng bóp chÌ ë Phó hé Th¸ng 1-2 3-4 5 6 7 8 9 10 11-12 S¶n l−îng chÌ trong 0,39 7,2-5,34 10,35 14,74 16,66 13,32 16,50 10,6 4,6 n¨m (%) L−îng m−a th¸ng 50 50-100 > 100 00 (mm) Vô thu ho¹ch chÌ chÝnh Tæng l−îng m−a b×nh qu©n hµng n¨m ë c¸c vïng trång chÌ ë n−íc ta t−¬ng ®èi tho¶ m·n cho nhu cÇu vÒ n−íc cña c©y chÌ. Nh−ng l−îng m−a th−êng tËp trung tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10. Tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 c©y chÌ th−êng gÆp h¹n kÕt hîp víi nhiÖt ®é thÊp lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cho sinh tr−ëng cña chÌ. V× vËy, mïa m−a cÇn cã biÖn ph¸p chèng xãi mßn, mïa kh« cÇn cã biÖn ph¸p chèng h¹n, gi÷ Èm. 3. §iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh«ng khÝ C©y chÌ b¾t ®Çu sinh tr−ëng khi nhiÖt ®é > 100C. NhiÖt ®é b×nh qu©n hµng n¨m ®Ó c©y chÌ sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn b×nh th−êng lµ 12,50C vµ sinh tr−ëng tèt trong ph¹m vi 15 - 230C. Mïa ®«ng, c©y chÌ t¹m ngõng sinh tr−ëng. Mïa xu©n c©y chÌ sinh tr−ëng trë l¹i. C©y chÌ yªu cÇu l−îng tÝch nhiÖt hµng n¨m tõ 3.500 - 4.0000C. §é nhiÖt tèi thÊp tuyÖt ®èi mµ c©y cã thÓ chÞu ®ùng ®−îc tuú theo gièng. Cã thÓ tõ -50C ®Õn 300C. ThÝch hîp nhÊt ®èi víi c©y chÌ lµ 20 - 300C. §é nhiÖt qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn viÖc tÝch luü ta - nanh, nÕu v−ît qu¸ 350C liªn tôc kÐo dµi sÏ dÉn ®Õn ch¸y l¸ chÌ. §é nhiÖt thÊp kÕt hîp víi kh« h¹n lµ nguyªn nh©n h×nh thµnh nhiÒu bóp mï. NhiÖt ®é lµ mét trong nh÷ng nh©n tè chñ yÕu chi phèi sù sinh tr−ëng cña bóp vµ quyÕt ®Þnh thêi gian thu ho¹ch bóp trong chu kú 1 n¨m. Tõ 160 vÜ Nam ®Õn 190 vÜ B¾c, kh«ng cã hai mïa nãng l¹nh râ rÖt, c©y chÌ sinh tr−ëng quanh n¨m do ®ã bóp còng ®−îc thu ho¹ch quanh n¨m. Tõ 200 vÜ B¾c ®Õn 450 vÜ B¾c, ®é nhiÖt mïa ®«ng xuèng thÊp, sinh tr−ëng vµ thu ho¹ch chÌ ®· cã mïa râ rÖt. Trong nh÷ng vïng nµy, n¬i nµo nhiÖt ®é b×nh qu©n mïa ®«ng cµng thÊp cµng kÐo dµi th× thêi gian sinh tr−ëng vµ thu ho¹ch bóp chÌ ë ®ã cµng ng¾n. 4. §iÒu kiÖn ¸nh s¸ng C©y chÌ ë vïng nguyªn s¶n sèng d−íi t¸n rõng rËm, nªn cã tÝnh chÞu bãng rÊt lín. V× vËy, chÌ tiÕn hµnh quang hîp tèt nhÊt trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng t¸n x¹. ¸nh s¸ng trùc x¹ trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh«ng khÝ cao kh«ng cã lîi cho quang hîp vµ sinh tr−ëng cña chÌ. Do ®ã, trong s¶n xuÊt ng−êi ta ¸p dông trång c©y bãng m¸t cho chÌ ®Ó h¹n chÕ nhiÖt ®é cao vµ ¸nh s¸ng qu¸ m¹nh. Tuú theo gièng vµ tuæi cña c©y chÌ mµ yªu cÇu ¸nh s¸ng kh¸c nhau. Thêi kú c©y con cÇn ¸nh s¸ng Ýt, nªn v−ên −¬m ph¶i lµm giµn che ®Ó ®¹t tû lÖ sèng cao. Gièng chÌ l¸ to yªu cÇu ¸nh s¸ng Ýt h¬n gièng l¸ nhá. C−êng ®é ¸nh s¸ng ¶nh h−ëng lín ®Õn sinh tr−ëng vµ phÈm chÊt chÌ. ¸nh s¸ng cßn ¶nh h−ëng ®Õn giai ®o¹n ph¸t dôc cña c©y chÌ, nh− nh÷ng gièng chÌ ë 9
vïng ngµy ng¾n ®−a ®Õn nh÷ng vïng cã ¸nh s¸ng ngµy dµi th× c©y chÌ sÏ kh«ng ra hoa kÕt qu¶. 5. Kh«ng khÝ Kh«ng khÝ rÊt cÇn cho sù sèng cña thùc vËt. Hµm l−îng CO2 trong kh«ng khÝ kho¶ng 0,03%. Song chØ cÇn mét biÕn ®éng nhá còng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn quang hîp. Nãi chung hµm l−îng CO2 trong kh«ng khÝ t¨ng lªn ®Õn 0,1 - 0,2% dÉn ®Õn c−êng ®é quang hîp t¨ng lªn râ rÖt. Kh«ng khÝ l−u th«ng t¹o thµnh giã. Giã nhÑ vµ cã m−a rÊt cã lîi cho sù sinh tr−ëng cña c©y chÌ. Nh÷ng n¬i ®é Èm kh«ng khÝ qu¸ cao, n−íc ph¸t t¸n khã th× giã nhÑ sÏ lµm cho dÔ tho¸t h¬i n−íc vµ chÊt dinh d−ìng trong ®Êt tiÕp tôc vËn chuyÓn lªn c©y. MÆt kh¸c giã nhÑ cã t¸c dông lµm cho CO2 ph©n bè ®Òu, cã lîi cho quang hîp. Giã to kh«ng nh÷ng lµm cho c©y bÞ tæn th−¬ng mµ cßn ph¸ vì c©n b»ng n−íc cña c©y. §Ó gi¶m t¸c h¹i cña giã, ng−êi ta chän n¬i trång chÌ kÝn giã hoÆc trång rõng vµnh ®ai phßng hé, chän gièng chÌ thÊp c©y vµ trång dµy hîp lý. ë ta, nh÷ng vïng cã giã Lµo cÇn ®Æc biÖt chó ý biÖn ph¸p trång c©y bãng m¸t vµ ®ai rõng phßng hé. IV. Kü THUËT TRåNG CHÌ ChÌ lµ mét c©y trång sèng nhiÒu n¨m, ®êi sèng kinh tÕ cña nã vµo kho¶ng 30 - 40 n¨m hoÆc cã thÓ l©u h¬n. Do vËy, nh÷ng biÖn ph¸p canh t¸c c¬ b¶n trong kh©u trång míi nh− lµm ®Êt, mËt ®é, kiÕn thiÕt ®−êng l«, b¶o vÖ chèng xãi mßn lµ rÊt quan träng, cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn nghiªm tóc tr−íc khi trång chÌ. A- Kü trång chÌ b»ng h¹t Trång chÌ b»ng h¹t lµ ph−¬ng ph¸p trång phæ biÕn. Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p trång: - Gieo h¹t qua v−ên −¬m råi bøng c©y con ra trång. - Gieo th¼ng h¹t ra ruéng s¶n xuÊt. - Gieo h¹t vµo bÇu tói ni l«ng ®Ó tiÖn qu¶n lý ch¨m sãc c©y con ë nh÷ng n¬i ®iÒu kiÖn tù nhiªn khã kh¨n. Trång chÌ qua giai ®o¹n v−ên −¬m cã nh÷ng −u ®iÓm: TiÕt kiÖm h¹t gièng, ch¨m sãc c©y con tiÖn lîi nªn c©y khoÎ m¹nh, ®ång ®Òu vµ cã thÓ ®îi ®Êt chuÈn bÞ chu ®¸o míi ®−a ra trång, hoÆc dïng ®Ó trång giÆm. Nh−ng trång qua v−ên −¬m gi¸ thµnh cao, sau khi trång ph¶i ®Æc biÖt chó ý ch¨m sãc trong nh÷ng ngµy ®Çu ®Ó ®¹t tû lÖ sèng cao nhÊt. Cßn ph−¬ng ph¸p gieo th¼ng h¹t ra ruéng cã −u ®iÓm lµ dÔ lµm, gi¸ thµnh thÊp. Ph−¬ng ph¸p gieo v−ên −¬m hoÆc vµo bÇu tói ni l«ng th−êng chØ ¸p dông cho vïng kh« h¹n lóc h¹t chÝn ph¶i chê mïa m−a míi ®−a c©y con ra trång nh− vïng T©y Nguyªn hoÆc dïng ®Ó giÆm nh÷ng v−ên chÌ míi trång hay v−ên chÌ kinh doanh bÞ mÊt kho¶ng. 10
1. Chän ®Êt vµ thiÕt kÕ khai hoang Chän nh÷ng ®åi cã ®é dèc kh«ng qu¸ 250. Tèt nhÊt lµ ®é dèc 8 - 100. Tr−íc khi khai hoang ph¶i x¸c ®Þnh gianh giíi ®Êt khai hoang, tr¸nh x©m ph¹m ®Õn rõng ®Çu nguån, rõng gç quý, rõng phßng hé, hÇm má, di tÝch lÞch sö .... Ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu c¬ b¶n: quy ho¹ch sö dông ®Êt, ph©n lo¹i rõng, ®é dèc, tÇng dÇy ®Êt canh t¸c, th¶m thùc vËt, ®¸ ngÇm ... Yªu cÇu thiÕt kÕ khai hoang ph¶i: - Phï hîp víi qui m« tæ chøc s¶n xuÊt, cÇn chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò quy ho¹ch thuû lîi, giao th«ng vµnh ®ai rõng v.v... - §Êt kh«ng n»m trong diÖn tÝch quy ho¹ch th× kh«ng ®−îc khai hoang. 2. ThiÕt kÕ khu vùc s¶n xuÊt a/ Bè trÝ mÆt b»ng khu ®åi trång chÌ: CÇn ph¶i bè trÝ sao cho thÓ hiÖn ®−îc ph−¬ng thøc canh t¸c hiÖn nay vµ trong t−¬ng lai nh− hÖ thèng ®ai rõng phßng hé, hµng rµo b¶o vÖ, hÖ thèng c«ng tr×nh gi÷ Èm, gi÷ n−íc hoÆc tho¸t n−íc, gi÷ mµu, gi÷ ®Êt. ThiÕt kÕ tõng ®åi chÌ ph¶i n»m trong thiÕt kÕ chung cña toµn vïng. b/ ThiÕt kÕ hµng vµ l« chÌ: ThiÕt kÕ hµng chÌ theo h−íng c¬ giíi ho¸ b»ng m¸y kÐo nhá n¬i cã ®é dèc d−íi 60, dèc côc bé 80 thµnh hµng th¼ng dµi song song víi b×nh ®é chÝnh. - §é dèc trªn 60 hµng chÌ theo ®−êng b×nh ®é, lµm gê tÇng hoÆc r·nh réng sau chuyÓn thµnh bËc thang hÑp. L« chÌ thuËn lîi cho ch¨m sãc vµ thu ho¹ch th−êng kh«ng qu¸ 2 ha vµ hµng chÌ kh«ng dµi qu¸ 200m. c/ ThiÕt kÕ m¹ng l−íi giao th«ng trong néi bé khu s¶n xuÊt: - §−êng trôc chÝnh: Nèi liÒn gi÷a khu trung t©m víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Lµ ®−êng trôc cña n«ng tr−êng, liªn x·, liªn th«n, mÆt ®−êng réng 5 - 6m, ®é dèc mÆt ®−êng 50, hai bªn mÐp ®−êng trång c©y, cã hÖ thèng r·nh n−íc bªn. - §−êng liªn ®åi liªn l«: Nèi ®−êng trôc chÝnh víi c¸c ®åi hoÆc gi÷a c¸c ®åi víi nhau hoÆc nèi liÒn c¸c l« víi nhau. §−êng dïng ®Ó chuyªn chë s¶n phÈm thu ho¹ch, ph©n, gièng. BÒ réng 4 -5m, ®é dèc mÆt ®−êng 60, ®é nghiªng vµo trong ®åi 60, mÐp ngoµi trång c©y. - §−êng lªn ®åi vµ ®−êng quanh ®åi: Nèi liÒn ®−êng liªn ®åi lªn ®Ønh ®åi, cø c¸ch 30 - 50m theo ®−êng dèc cã mét ®−êng quanh ®åi. §−êng lªn ®åi lµ h×nh xo¾n èc. BÒ réng mÆt ®−êng 3 - 4m, ®é dèc mÆt ®−êng 80, ®é nghiªng vµo trong ®åi 50; cã m−¬ng tho¸t n−íc, cã ®iÓm quay xe ë ng· 3. B×nh ®é quanh ®åi nghiªng vµo trong ®åi 6 - 70. - §−êng l«: Trong l« chÌ cø c¸ch tõ 150 - 200 m lµm ®−êng l« réng 2,5 - 3m. - §−êng ch¨m sãc phô: C¸ch nhau 50 - 70m c¾t ngang hoÆc c¾t chÐo hµng chÌ n¬i cã ®é dèc trªn 60, mÆt ®−êng réng 1,2 - 1,3m. 11
H×nh 2: ThiÕt kÕ ®èi chÌ 1. §−êng vµo l« chÌ; 2. §−êng quanh ®åi chÌ 3. §−êng lªn ®åi; 4. §−êng liªn ®åi d/ ThiÕt kÕ ®ai rõng phßng hé §ai rõng phßng hé nh»m gi¶m søc giã, h¹n chÕ t¸c h¹i giã b·o ®èi víi c©y trång, ng¨n chÆn s©u bÖnh lan trµn, h¹n chÕ lai gièng hçn t¹p, gi÷ Èm, chèng xãi mßn, chèng s−¬ng muèi, ®iÒu hoµ khÝ hËu, b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh m−¬ng, bê ®−êng, cung cÊp gç, cñi, hoa qu¶ vµ lµm c©y bãng m¸t. Cø 200 - 500m bè trÝ mét ®ai rõng chÆn h−íng giã chÝnh réng 5 - 10m. 3. Lµm ®Êt vµ bãn ph©n Lµm ®Êt trång chÌ ph¶i ®¹t yªu cÇu: S©u, s¹ch, ¶i , vïi líp ®Êt mÆt cã nhiÒu h¹t cá xuèng d−íi, san ñi nh÷ng dèc côc bé. - Cµy s©u lËt ®Êt 40 - 50cm, r¹ch hµng s©u 15 - 20cm, réng 20 -25cm. Tr−êng hîp kh«ng thÓ cÇy s©u, cuèc lËt toµn bé råi tiÕn hµnh r¹ch hµng s©u 40 - 45cm. - R¹ch hµng xong, bãn ph©n lãt b»ng ph©n h÷u c¬. L−îng bãn 20 -30 tÊn ph©n h÷u c¬ hoai trén víi 500kg supe l©n/ha. §Êt ®−îc cµy bõa, bãn lãt tr−íc khi gieo h¹t 15 ngµy lµ tèt nhÊt. §Êt ®−îc chuÈn bÞ xong gieo trång c¸c c©y hä ®Ëu nh− l¹c, ®Ëu xanh, muång v.v... nh»m chèng xãi mßn, cá d¹i, t¨ng nguån ph©n bãn cho c©y chÌ. 12
4. Gieo h¹t chÌ - ChØ thu ho¹ch qu¶ ë nh÷ng c©y chÌ trªn 5 tuæi; sinh tr−ëng khoÎ, n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt, Ýt s©u bÖnh. - §Æc ®iÓm cña h¹t chÌ lµ dÔ mÊt søc n¶y mÇm. Tiªu chuÈn cña h¹t chÌ lµm gièng tèt lµ cã søc nÈy mÇm trªn 75%, hµm l−îng n−íc trong h¹t 25 - 38%; ®−êng kÝnh h¹t chÌ ≥ 12mm. - Tr−íc khi gieo cÇn xö lý h¹t ®Ó xóc tiÕn qu¸ tr×nh n¶y mÇm, h¹t n¶y mÇm ®ång ®Òu, c©y khoÎ. C¸ch xö lý h¹t th−êng lµ ng©m h¹t vµo n−íc kho¶ng 12 -24 giê, sau ®ã t·i h¹t thµnh líp dµy 7 - 10cm, trªn h¹t phñ 1 líp c¸t dµy 5cm, mçi ngµy t−íi n−íc 1 lÇn ®Ó gi÷ ®é Èm th−êng xuyªn, ®é nhiÖt thÝch hîp 20 -250, khi cã kho¶ng 50% sè h¹t nøt nanh th× ®em gieo. - Thêi vô gieo h¹t chÌ chñ yÕu phô thuéc vµo thêi vô qu¶ chÝn. Gièng chÌ trung du qu¶ chÝn tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 10 vµ ®Õn hÕt th¸ng 11. Gièng chÌ Shan tõ 1 th¸ng 11 ®Õn hÕt th¸ng 12. Qu¶ chÌ chÝn ré vµ th−êng thu ho¹ch tËp trung trong mét th¸ng. Thu ho¹ch qu¶ chÝn chia ra 3 ®ît, mçi ®ît c¸ch nhau 10 - 15 ngµy. Khi c©y cã 70% qu¶ chÝn, 4 - 5% qu¶ b¾t ®Çu nøt th× tiÕn hµnh h¸i qu¶. Qu¶ h¸i vÒ r¶i thµnh tõng líp máng 4 - 5cm ®Ó nøt vá bãc lÊy h¹t. H¹t chÌ míi h¸i n−íc chiÕm tíi 50% träng l−îng, khi h¹t cßn 35 - 38% n−íc ®em gieo lµ thÝch hîp. Tr−êng hîp khi h¹t ®ñ tiªu chuÈn ®em gieo mµ ch−a chuÈn bÞ xong ®Êt th× ph¶i b¶o qu¶n h¹t theo 2 ph−¬ng ph¸p sau: + B¶o qu¶n næi: R¶i 1 líp c¸t máng dµy 5cm, sau ®ã r¶i 1 líp h¹t dµy 20cm, sau lµ 1 líp c¸t phñ lªn trªn. + B¶o qu¶n ch×m: §µo hè s©u 30 - 40cm, ®¸y phñ 1 líp c¸t dµy 5cm; tiÕp lµ 1 líp h¹t chÌ; trªn phñ lÊp líp c¸t dµy 5 - 10cm, xung quanh hè ®µo r·nh s©u ®Ó tho¸t n−íc. - H¹t trång ngay trong 1 th¸ng th× dïng ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n næi. NÕu ®Ó l©u h¬n 1 th¸ng th× b¶o qu¶n ch×m. - Th−êng gieo h¹t chÌ tõ 1 th¸ng 10 vµ ®Õn hÕt th¸ng 11 ®èi víi chÌ trung du, nh−ng tèt nhÊt lµ gieo tõ 1 th¸ng 10 ®Õn 15 th¸ng 11. §èi víi gièng chÌ Shan gieo ®Õn hÕt th¸ng 12. - Sè l−îng h¹t gieo cho 1 ha cÇn 250kg t−¬ng ®−¬ng víi 400 - 500kg qu¶. 5. Kho¶ng c¸ch, mËt ®é trång Kho¶ng c¸ch vµ mËt ®é trång chÌ tuú thuéc vµo ®Þa h×nh, ®é dèc. - Trªn ®Êt b»ng còng nh− ®Êt dèc vµ theo h−íng sö dông m¸y kÐo nhá, ¸p dông kho¶ng c¸ch 1,75m x 0,5m. Mçi hèc 5 h¹t tøc lµ 11.430 hèc/ha. - NÕu sö dông thñ c«ng trªn ®åi dèc còng nh− ®Êt b»ng ¸p dông kho¶ng c¸ch 1,5m x 0,40cm tøc lµ 16.600 hèc/ha. 13
B- Kü thuËt trång chÌ b»ng cµnh Lµ ph−¬ng ph¸p dïng c¸c c¬ quan dinh d−ìng ®Ó g©y thµnh c©y con råi ®em trång. Ngµy nay ph−¬ng ph¸p trång chÌ cµnh ®−îc ¸p dông phæ biÕn ®Ó nh©n nhanh nh÷ng gièng chÌ ®Æc s¶n ®−îc b×nh tuyÓn, chän läc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña v−ên chÌ. So víi trång chÌ b»ng h¹t th× trång chÌ b»ng cµnh cã nh÷ng −u ®iÓm sau: - Gi÷ ®−îc nh÷ng ®Æc tÝnh tèt cña c©y mÑ. V−ên chÌ sinh tr−ëng ®ång ®Òu; phÈm chÊt chÌ kh« ®ång nhÊt. - HÖ sè nh©n gièng cao: 1/50, trong khi ®ã hÖ sè h¹t chØ ®¹t: 2 -4 - Do gièng ®−îc chän läc, n−¬ng chÌ ®ång ®Òu nªn n¨ng suÊt cao h¬n trång b»ng h¹t tõ 30 - 45%. B¶ng 2: N¨ng suÊt mét sè gièng chÌ trång b»ng cµnh vµ b»ng h¹t (kg/ha) (chÌ trång 1961 t¹i Phó Hé) Gièng Ph−¬ng 1967 1968 1969 1970 Tæng sè 4 % thøc n¨m trång Trung du Cµnh - 12.800 12016 15953 41169 133 h¹t - 8000 10768 12135 30903 100 Shan Cµnh 3644 11200 15056 19688 49588 141 Tham vÌ h¹t 2744 8000 10704 13662 35110 100 Shan Cµnh 2662 11200 12400 14824 41086 145 NËm ngÆt h¹t 1213 8000 5920 10807 28740 100 Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p trång chÌ b»ng cµnh còng cã nh÷ng nh−îc ®iÓm nhÊt ®Þnh nh− kü thuËt gi©m cµnh, ch¨m sãc vµ qu¶n lý tèn nhiÒu c«ng, gi¸ thµnh c©y gièng cao, khèi l−îng vËn chuyÓn c©y con ®i trång lín. 1. V−ên s¶n xuÊt hom gièng -V−ên s¶n xuÊt hom gièng ph¶i ®−îc trång tõ c©y con theo ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh cña gièng ®−îc chän läc. V−ên gièng trång kho¶ng c¸ch 1,75m x 0,60m x 2 c©y ®Ó sau khi kh«ng sö dông s¶n xuÊt hom gièng tiÕn hµnh ®èn theo quy tr×nh cña v−ên chÌ s¶n xuÊt vµ chuyÓn sang nhiÖm vô kinh doanh bóp . - Ph©n bãn lãt: Ph©n h÷u c¬ 30 tÊn/ha, 2 n¨m sau bãn 20 tÊn/ha. 14
- Ph©n bãn thóc: Bãn 100 kg urª + 200 kg super l©n + 200 kg kali clorua cho 1 ha. ChÌ d−íi 3 tuæi 1 n¨m bãn 2 lÇn vµo th¸ng 2 vµ th¸ng 8. ChÌ trªn 3 tuæi 1 n¨m bãn 4 lÇn vµo c¸c th¸ng 2, 5, 8 vµ 10. V−ên s¶n xuÊt hom gièng ph¶i lu«n lu«n s¹ch cá vµ s©u bÖnh. 2.V−ên −¬m + Chän gièng: C©y chÌ ®−îc c¾t hom ®em gi©m ph¶i lµ nh÷ng gièng ®−îc chän läc cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt. ë n−íc ta nh÷ng gièng chÌ ®−îc b×nh tuyÓn c«ng nhËn cho phÐp nh©n réng ra s¶n xuÊt lµ: 777, TH3, LDP1, LDP2, TB11, TB14 (nh÷ng gièng ®−îc phÐp khu vùc ho¸). Gièng PH1 lµ gièng ®−îc c«ng nhËn lµ gièng quèc gia. + Chän ®Êt vµ lµm ®Êt Chän n¬i gÇn nguån n−íc t−íi, gÇn khu trång ®Ó s¶n xuÊt, ®é dèc kh«ng qu¸ 50, gÇn ®−êng vËn chuyÓn, ®Êt ®á hoÆc ®Êt vµng; cã cÊu t−îng tèt, ®é pH 4,5 - 6, mùc n−íc ngÇm d−íi 1m. §Êt míi khai hoang cÇn cµy ¶i tr−íc 3 th¸ng, cµy s©u 25 – 30cm, bõa nhá råi lªn luèng theo h−íng ®«ng t©y; mÆt luèng réng 1,2m; cao 15 - 20cm, dµi kh«ng qu¸ 20m, r·nh luèng réng 0,60m. Sau khi lªn luèng ®Êt ph¶i nhá, mÞn, t¬i, xèp. NÕu ®Êt ®· bãn ph©n h÷u c¬ ph¶i phñ 1 líp ®Êt ®á dµy 8cm. Trong tr−êng hîp dïng tói p«lyªtylen th× chØ cÇn d·y s¹ch cá, lªn luèng, xÕp bÇu vµ lµm giµn che. 3. Lµm giµn che v−ên −¬m Tuú theo kh¶ n¨ng vµ nguån vËt liÖu tõng n¬i mµ cã thÓ lµm giµn cao 1,20m hay 1,8m. Giµn cã thÓ lîp b»ng cá tÕ, tranh, l¸ lau, phªn nøa ... Ph¶i lîp kÝn mÆt luèng vµ che kÝn xung quanh l«. Phªn che xung quanh vµ r·nh luèng lµm thµnh tõng tÊm ®Ó tiÖn viÖc cÊt dì khi ®i l¹i t−íi n−íc, ch¨m sãc vµ ®iÒu chØnh ¸nh s¸ng. 4. Chän cµnh c¾t hom Chän cµnh cã ®−êng kÝnh 4 - 6mm, kh«ng bÞ s©u bÖnh, c¾t hom dµi 3 - 4m. Cã 1 l¸ vµ 1 mÇm n¸ch, dµi kh«ng qu¸ 5cm. C¾t hom v¸t theo mÆt l¸, c¸ch cµnh n¸ch 0,5cm, nÕu l¸ to c¾t bít ®i 1/3 hoÆc 1/2 ®Ó gi¶m sù tho¸t h¬i n−íc. 5. C¾m hom Hom c¾t xong ®em c¾m ngay lµ tèt nhÊt. - Kho¶ng c¸ch c¾m hom 10 x 6cm tøc 160 hom/m2. Hom c¾m xu«i theo chiÒu giã, mÆt l¸ c¸ch mÆt ®Êt 1cm; c¾m xong nÐn chÆt ®Êt vµ t−íi n−íc ngay. - C¾m hom trùc tiÕp vµo tói p«lyªtylen KÝch th−íc tói 12 x 18cm, ®ôc 4 lç phÝa ®¸y. §¸y tói ®ùng 1 líp ®Êt mÆt trén víi tû lÖ 50% ph©n hoai môc, phÝa trªn lµ 8cm ®Êt ®á hoÆc vµng. Tr−íc khi c¾m hom t−íi n−íc vµo bÇu ®Ó ®¹t ®é Èm trong ®Êt lµ 80 -85%. Mçi tói c¾m 1 - 2 hom. XÕp bÇu vµo luèng, cã ®iÓm tùa ®Ó bÇu ®øng v÷ng, c¸c bÇu xÕp s¸t vµo nhau. 15
6. Qu¶n lý vµ ch¨m sãc v−ên −¬m + T−íi n−íc: - Tõ 1 - 15 ngµy mçi ngµy t−íi 2 lÇn, t−íi b»ng b×nh b¬m b¶o ®¶m ®é Èm ®Êt 70 -80%. - Tõ 15 -30 ngµy 2 ngµy t−íi 1 lÇn b»ng b×nh b¬m hoÆc «doa. - Tõ 30 -60 ngµy 3 ngµy t−íi 1 lÇn b»ng b×nh b¬m hoÆc «doa. - Tõ 60 - 90 ngµy 5 ngµy t−íi 1 lÇn b»ng «doa. - Tõ 90 - 120 ngµy 6 ngµy t−íi 1 lÇn b»ng «doa. - Tõ 120 - 180 ngµy 10 - 15 ngµy t−íi t−íi ngÊm. + §iÒu chØnh ¸nh s¸ng: - Vô ®«ng xu©n - Trong thêi gian 60 ngµy ®Çu, më giµn nh÷ng ngµy trêi r©m. - Tõ 60 -90 ngµy: Kh«ng che r·nh luèng - Tõ 90 -150 ngµy: T¸ch 1/3 giµn che - Tõ 150 -180 ngµy: T¸ch 1/2 giµn che - Sau 180 ngµy: Më giµn che - Vô hÌ thu - Tõ 1 -30 ngµy: Che r·nh tõ 7 giê s¸ng ®Õn 5 giê chiÒu. - Tõ 30 - 60 ngµy: Che r·nh tõ 8 giê s¸ng ®Õn 4 giê chiÒu. - Tõ 60 - 90 ngµy: Che r·nh tõ 10 giê s¸ng ®Õn 3 giê chiÒu. - Tõ 90 - 120 ngµy: Kh«ng che r·nh, rót 1/3 giµn che. - Tõ 120 - 150 ngµy: Rót 1/2 giµn che. - Sau 150 ngµy më h¼n giµn che. + Bãn ph©n thóc L−îng quy ®Þnh bãn cho 1m2 - Sau khi c¾m hom 2 th¸ng: 5g urª + 4g super l©n + 7g kali clorua - Sau khi c¾m hom 4 th¸ng: 14g urª + 6g super l©n + 10g kali clorua - Sau khi c¾m hom 6 th¸ng: 18g urª + 8g super l©n + 14g kali clorua + Trõ s©u bÖnh - NÕu v−ên −¬m ph¸t sinh bÖnh phun Boãc ®« 1: 100 phun 1 lÝt/5m2. - Sau khi gi©m cµnh 3 th¸ng phun wofatox 0,2%, padan, metylparathion ... phun 1 lÝt/5m2. 16
7. Kü thuËt trång c©y con ra khu s¶n xuÊt + Tiªu chuÈn c©y con ChiÒu cao c©y trªn 20cm, ®−êng kÝnh 3 -4mm (®o c¸ch gèc 5cm), cã 6 - 8 l¸, ®¹t 6 th¸ng tuæi. NÕu chiÒu cao trªn 30 cm th× bÊm ngän tr−íc khi trång. + Thêi vô trång - Vô ®«ng xu©n: Tõ th¸ng 12 ®Õn hÕt th¸ng 2. - Vô thu: Tõ h¹ tuÇn th¸ng 8 ®Õn hÕt th¸ng 9. - Bøng bÇu vµ vËn chuyÓn C©y con ®−a ®i trång ph¶i cã bÇu ®Êt, bã bÇu b»ng l¸ hoÆc cho vµo tói nhùa, bÇu kh«ng vì vµ ®−îc xÕp chÆt vµo hßm gç hoÆc sät. Dïng xe chë hoÆc g¸nh ®Õn n¬i trång. NÕu ngµy n¾ng ph¶i che, kh«ng ®−îc ®Ó c©y con bÞ hÐo. + Trång c©y con - ChuÈn bÞ ®Êt nh− ®èi víi chÌ trång b»ng h¹t. - Tr−íc khi trång r¹ch hµng s©u 20 -25cm, hoÆc ®µo hè réng 20cm, s©u 25cm, bãn lãt ph©n h÷u c¬ 2,5kg/1 hèc. Khi trång chän nh÷ng ngµy sau khi m−a trêi r©m m¸t, ®Êt cã ®é Èm 80 -85%, trång 2 c©y cho 1 hèc. LÊp ®Êt ngang vÕt c¾t hom, nÐn ®Êt chÆt gèc. NÕu trång b»ng bÇu tói ni l«ng th× ph¶i xÐ bÇu tr−íc khi lÊp ®Êt. Trång xong tñ gèc b»ng r¬m r¹ hoÆc c©y ph©n xanh. T−íi cho c©y con mçi hèc 2 lÝt n−íc. Sau khi trång 1 -3 th¸ng kiÓm tra thÊy c©y chÕt ph¶i giÆm kÞp thêi. V. Qu¶n lý, ch¨m sãc chÌ Sau khi trång chÌ cÇn ph¶i tiÕn hµnh qu¶n lý vµ ch¨m sãc n−¬ng chÌ mét c¸ch toµn diÖn. Dùa vµo ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng vµ ®Æc ®iÓm canh t¸c kh¸c nhau, chia c«ng t¸c qu¶n lý ch¨m sãc ra hai thêi kú: ch¨m sãc, qu¶n lý n−¬ng chÌ con (chÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n) vµ qu¶n lÝ ch¨m sãc n−¬ng chÌ s¶n xuÊt (chÌ kinh doanh). A. Qu¶n lý, ch¨m sãc n−¬ng chÌ con Thêi kú chÌ con lµ chÌ sau khi gieo trång ®Õn thêi kú thu ho¹ch. Thêi kú nµy kho¶ng 4 n¨m, c«ng t¸c qu¶n lý, ch¨m sãc cã t¸c dông lµm cho c©y con mäc khoÎ, mäc ®ång ®Òu t¹o cho c©y cã mét bé khung t¸n réng ®Æt c¬ së cho c©y chÌ sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt trong suèt qu¸ tr×nh kinh doanh. 1. GiÆm chÌ ChÌ th−êng ®−îc trång trªn ®Êt dèc, kh¶ n¨ng t¸i sinh cña c©y rõng vµ cá d¹i rÊt m¹nh, lÊn ¸t chÌ míi mäc hoÆc sau khi trång bÞ m−a ®Êt lÊp phñ qu¸ dµy c©y con kh«ng mäc ®−îc. Do ®ã sau khi chÌ mäc hoÆc trång b»ng c©y con tõ 1 - 3 th¸ng ®Çu ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra, x¸c ®Þnh nh÷ng chç c©y con kh«ng mäc hoÆc chÕt ®Ó tiÕn hµnh giÆm kÞp thêi. Trång chÌ b»ng h¹t ph¶i gieo dù tr÷ 30 - 35m2/ha hoÆc gieo trong bÇu tói ni l«ng, chän nh÷ng c©y khoÎ, kh«ng s©u bÖnh ®em giÆm. 17
NÕu trång b»ng chÌ cµnh cÇn dù tr÷ trong v−ên −¬m 5 - 10% sè c©y cÇn cho 1 ha. Chän nh÷ng bÇu cã c©y ®¹t tiªu chuÈn ®em giÆm. Sau khi giÆm ph¶i chó ý ch¨m sãc chu ®¸o nh÷ng c©y giÆm nh− t−íi n−íc, lµm cá ®Ó c©y giÆm sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn ®èng ®Òu víi c¶ n−¬ng chÌ. 2. Xíi x¸o gi÷ Èm vµ diÖt trõ cá d¹i Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi cña n−íc ta, nhÊt lµ nh÷ng vïng míi khai ph¸, c©y rõng t¸i t¹o, cá d¹i ph¸t triÓn rÊt nhanh, uy hiÕp sù sinh tr−ëng cña c©y chÌ con. Do ®ã, diÖt trõ cá d¹i cho chÌ cÇn ph¶i lµm sím ngay khi cá míi mäc. Hµng n¨m lµm cá 3 - 4 lÇn. Lµm cá b»ng cuèc, riªng ®èi víi chÌ 1 tuæi nhæ cá b»ng tay xung quanh gèc chÌ ®Ó b¶o vÖ c©y con. Cã thÓ dïng thuèc trõ cá nh− 6 -8kg dalapon + 2kg 2,4D hoÆc 6kg simazin ®Ó diÖt cá lóc míi n¶y mÇm, 1 ha phun 800 - 1000 lÝt n−íc. Phun 2 lÇn vµo th¸ng 4 - 5 vµ th¸ng 7 - 8. 3. Trång xen Trong thêi kú chÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n, kho¶ng c¸ch gi÷a hµng chÌ réng, chÌ ch−a giao t¸n, cÇn tiÕn hµnh trång xen c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy nh− l¹c, ®Ëu t−¬ng hoÆc c©y ph©n xanh nh»m: - Sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, t¨ng thu nhËp; - Chèng ®−îc cá d¹i, gi¶m c«ng lao ®éng; - Phñ ®Êt, chèng xãi mßn, gi÷ Èm cho chÌ; - Lµm bãng m¸t t¹m thêi cho c©y chÌ con. - C¶i t¹o ®Êt, t¨ng nguån chÊt xanh cho ®Êt; §Ó c©y trång xen ph¸t triÓn tèt cÇn bãn thªm 2 tÊn ph©n chuång + 100kg super l©n hoÆc phèt- ph¸t tr−íc khi trång xen. L¹c trång 2 hµng c¸ch nhau 40cm, c©y c¸ch c©y 15cm. Cèt khÝ gieo 1 hµng gi÷a hµng chÌ. 4. Trång c©y bãng m¸t cho chÌ C©y chÌ −a ¸nh s¸ng t¸n x¹. V× vËy mçi n−¬ng chÌ cÇn tiÕn hµnh trång c©y bãng m¸t ®Ó chèng nãng vµ ¸nh s¸ng trùc x¹ cho c©y chÌ. C©y dïng lµm bãng m¸t cã thÓ dïng keo tai t−îng, muång ®en v.v... 1 ha cÇn 120 - 150 c©y bãng m¸t, nghÜa lµ trªn hµng c¸ch 10m trång 1 c©y vµ c¸ch 4 hµng chÌ th× trång 1 hµng c©y bãng m¸t. C©y bãng m¸t ®−îc −¬m riªng trong bÇu ni l«ng vµ ®em ra trång nh− c©y rõng. 18
5. Bãn ph©n cho chÌ con Bãn ph©n cho chÌ con gióp c©y sinh tr−ëng nhanh, m¹nh, t¹o cho c©y chÌ con mau h×nh thµnh t¸n, bé rÔ ph¸t triÓn m¹nh, t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu víi ngo¹i c¶nh vµ s©u bÖnh Tuæi chÌ Lo¹i ph©n Sè l−îng Sè lÇn bãn Thêi gian Ph−¬ng (kg/ha) bãn (th¸ng) ph¸p bãn ChÌ 1 tuæi Trén ®Òu 2 lo¹i bãn s©u N 30 1 6-7 6-8 cm, bãn K2O 30 1 6-7 c¸ch gèc 20- 30 cm, lÊp kÝn ®Êt ChÌ ®èn t¹o Trén ®Òu bãn h×nh lÇn 1 (2 H÷u c¬ 15-20 tÊn 1 vµo r¹ch s©u tuæi) 11-12 15 cm c¸ch P2O5 100 1 gèc 20 - 30 cm ChÌ 2 - 3 tuæi N 60 3-4 vµ Trén ®Òu 2 2 lo¹i ph©n K2O 50 8-9 6. §èn t¹o h×nh chÌ con Lµ mét biÖn ph¸p quan träng nh»m t¹o cho c©y chÌ cã bé khung t¸n réng, nhiÒu cµnh, ph¸t triÓn c©n ®èi lµm c¬ së cho c©y chÌ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Tiªu chuÈn ®Ó ®èn t¹o h×nh lÇn 1 cho chÌ con lµ c¨n cø chiÒu cao c©y vµ ®é to cña c©y. - ë n−íc ta ®èn chÌ lÇn 1 vµo tuæi 2, ®èn c¸ch mÆt ®Êt 12 - 15cm. - §èn chÌ lÇn 2 khi c©y chÌ 3 tuæi, ®èn c¸ch mÆt ®Êt 30 - 35cm. - §èn chÌ lÇn 3 khi c©y chÌ 4 tuæi, ®èn c¸ch mÆt ®Êt 40 - 45cm. Song song víi qu¸ tr×nh ®èn, cÇn tiÕn hµnh h¸i t¹o h×nh. §èn hîp lý, h¸i t¹o h×nh tèt vµ qu¶n lý ch¨m sãc tèt qua 3 lÇn ®èn, c©y chÌ chÝnh thøc b−íc vµo thêi kú kinh doanh. 19
20