Kỹ thuật trồng và bón phân cho cây hồi

Chia sẻ: Pham Linh Dan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

191
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hồi là cây đặc sản có giá trị cao ở một số khu vực dọc biên giới Việt - Trung. Ở vùng này, hồi có chất lượng tinh dầu tốt, có thể xuất khẩu, được đồng bào dân tộc Tày, Dao ở Lạng Sơn trồng từ hàng thế kỷ nay. Tên đồng nghĩa: Illicium anisatum Lour, 1790, non L., 1759; Badianifera officinarum Kuntze, 1891.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật trồng và bón phân cho cây hồi

K thu t tr ng và bón phân cho cây h i (01-09-2012) H i là cây c s n có giá tr cao m t s khu v c d c biên gi i Vi t - Trung. vùng này, h i có ch t lư ng tinh d u t t, có th xu t kh u, ư c ng bào dân tc Tày, Dao L ng Sơ n tr ng t hàng th k nay. Tên ng nghĩa: Illicium anisatum Lour, 1790, non L., 1759; Badianifera officinarum Kuntze, 1891. Tên khác: i h i, Bát giác hương, i h i hương, H i sao, H i 8 cánh, M c h i(Tày). H : H i – Illiciaceae Tên thương ph m: Chinese star anise, Star anise, Anise oil
I- Hình thái: Cây g nh , thư ng xanh, cao 6-8(-15)m, ư ng kính thân 15-30cm. Thân m c th ng, tròn, v ngoài màu nâu xám. Cành non hơi m p, nh n, màu l c nh t, sau chuy n thành màu nâu xám. Lá m c cách và thư ng t p trung u cành, trông t a như m c vòng; m i vòng thư ng có 3-5 lá. Phi n lá nguyên, dày, c ng, giòn; hình tr ng thuôn hay trái xoan thuôn; kích thư c 6-12x2,5-5cm; u lá nh n ho c tù, g c lá hình nêm; m t trên màu l c s m, nh n, m t dư i xanh nh t; gân d ng lông chim, g m 9 - 12 ôi, không n i rõ. Cu ng lá dài 7 - 10cm. Hoa m c ơn c nách lá, có khi x p 2-3 cái; cu ng to và ng n; 5 lá ài màu tr ng có mép màu h ng; 5-6 cánh hoa u nhau màu h ng th m. Qu kép g m 6-8 i (có khi hơn), x p thành hình sao ư ng kính 2,5-3cm, lúc non màu l c, khi già màu nâu s m, m i ài dài 10-15mm, có mũi nh n ng n u. H t hình tr ng, nh n bóng. Hoa tháng 3-5, qu tháng 6-9.
II- Các thông tin khác v th c v t: Chi H i (Illicium) g m kho ng trên 40 loài, phân b ch y u khu vc ông Nam Á, ông Á và B c M . n nay, nư c ta ã phát hi n ư c kho ng 16 loài thu c chi H i (chi m 40% s loài c a c chi). Riêng t i Sa Pa (Lao Cai) ã g p t i 6 loài. Qu và lá c a h u h t các loài trong chi H i u ch a tinh d u. Thành ph n hoá h c trong tinh d u c a m i loài cũng r t khác nhau, r t a d ng. 1/ Vi t Nam: n nay v n chưa g p H i (Illicium verum) sinh trư ng tr ng thái hoang d i. Nhi u ý ki n cho r ng, h i là cây nguyên s n vùng ông B c Vi t Nam và Nam Trung Qu c. T i Vi t Nam, h i ưc tr ng ch yu L ng Sơ n (Văn Quán, Bình Gia, Cao L c, B c Sơn, Chi Lăng, Văn Lãng, Th xã L ng Sơn, L c Bình, ình L p, Tràng nh…) và Qu ng Ninh (Bình Liêu). G n ây h i ã ưc ưa tr ng Cao B ng ( ông Khê) v à B c K n. 2/ Th gi i: Cây cũng ư c tr ng nhi u t i mi n Nam Trung Qu c (Qu ng ông, Qu ng Tây, Vân Nam, o H i Nam). Hoa h i ã ư c nh p tr ng t i Nh t B n, n .
III- c i m sinh h c: H i ã ư c tr ng tr t t r t lâu i t i các khu v c i núi vùng ông B c Vi t Nam và mi n Nam Trung Qu c. Các r ng h i hi n có, t p trung ch y u cao (200-)300-400(-600)m, v i nhi t trung bình năm trong kho ng 18-220C và t ng lư ng mưa trung bình năm (1.000-)1.400-1.600 (2.800) mm. Vùng tr ng h i t p trung c Vi t Nam và Trung Qu c u ch u nh hư ng tr c ti p c a gió mùa ông B c, hàng năm có t i 4 tháng nhi t không khí xu ng th p (trung bình 13,5-150C) và thư ng có sương mu i. Cây ưa l p t m t dày, phì cao, thoát nư c t t, có pH 5-8, c bi t là t feralit màu , màu nâu n màu vàng, phát tri n trên sa di p th ch. H i là cây ưa sáng, song giai o n non l i c n ư c che bóng. Trong giai on u, cây sinh trư ng r t nhanh theo chi u cao (tăng trư ng theo chi u cao có th t t i 1,5-2,0 m/năm). Cây 5-6 năm tu i có th cao t i 9-
10m. Cây tr ng t h t có th ra hoa, bói qu giai o n 5-6 năm tu i. Thông thư ng, h i n y ch i vào 2 v trong năm. V chính (còn g i là v xuân) cây n y ch i vào cu i tháng 1 u tháng 2; v ph (hè thu) t các tháng 6-7 n 10-11. V hoa chính thư ng vào tháng 7-9 và cho qu chín vào tháng 7-9 năm sau. ây là v h i chính (v h i mùa). Th c t thì vào tháng 3-4 hàng năm cũng có m t v h i chiêm, song ch t lư ng qu th p, vì ch y u là nh ng qu còn non b r ng, qu chưa phát tri n y (thư ng g i là “h i inh”, “h i chân chu t”, “h i chân chó”…). N u quan sát k ta th y, m t s cây h i thư ng ra hoa, mang qu r i rác quanh năm. H i mùa là v chính (c năng su t, ch t lư ng qu u cao). Th i gian t khi n hoa, th ph n n lúc qu chín thư ng kéo dài kho ng 1 năm. Thư ng sau m i chu kỳ 2-3 năm cây l i sai qu m t l n. IV- Thành ph n hoá h c: Tinh d u h i ch a ch y u trong qu (3-3,5% trong qu tươi và 8-13% trong qu khô). Trong lá cũng ch a tinh d u, nhưng hàm lư ng th p (0,3- 1,0%). Thành ph n ch y u c a tinh d u là trans-anethol (80- 98%); ngoài ra còn có kho ng trên 20 h p ch t khác (limonen, - pinen, -phellandren, linalool, -3- caren, methylchavicol, myrcen, anisaldehyd, sabinen, 4- terpineol, paracymen, -terpinen…). Cis-anethol thư ng ch có hàm lư ng r t nh (v t - 0,1%), nhưng l i r t c và c g p 15-30 l n so v i trans-anethol. Vì v y, tinh d u h i s gây ng c n u dùng quá li u lư ng ho c dùng nhi u. Ch t lư ng c a tinh d u h i ph thu c ch t ch vào hàm lư ng c a trans- anethol trong tinh d u. Dư i ây là m i tương quan gi a ông và hàm lư ng trans - anethol trong tinh d u h i: H t h i ch a kho ng 50- 80% d u béo v i thành ph n chính là các acid oleic, linoleic, stearic và
myristic. Nh ng nghiên c u g n ây c a Vi n Hoá h c (Vi n Khoa h c và Công ngh Vi t Nam) ã cho bi t, t qu h i ( ôi khi còn có tên g i là “hoa h i”) ã tách và chi t ư c acid shikimic. C 100kg qu h i khô có th chi t ưct 6,5-7kg acid shikimic. Acid shikimic ư c coi là ngu n nguyên li u quan tr ng ch bi n thu c tamiflu, m t lo i thu c ch y u ch a tr b nh cúm gia c m H5N1 hi n nay. V- K thu t nhân gi ng, gây tr ng: H i ư c nhân gi ng ch y u t h t. H t ư c ch n t qu chín v h i mùa (tháng 7-9), t nh ng cây m kho , sai qu , ch ng ch u sâu b nh t t, giai o n 15-20 năm tu i. Qu thu v c n tr i thành m t l p m ng nơi râm, thoáng mát kho ng 4-5 ngày, tách l y h t. H t h i ch a d u béo và s m t s c n y m m r t nhanh; nên c n ư c gieo ngay sau khi thu hái ho c b o qu n trong cát m. Th i gian b o qu n càng lâu thì t l h t n y m m càng
gi m. Vư n ươm c n ch n t sét nh , t , nhi u mùn, m. Trư c khi gieo h t c n cày b a k , d n s ch c , bón lót phân h u cơ sinh h c (20-30 t n/ha), x lý thu c di t n m. h t n y m m t t, trư c khi gieo c n ngâm h t b ng nư c m (35-370C) trong 2-3 gi . H t có th gieo theo r ch, gieo vãi ho c gieo vào các b u t ã ư c chu n b s n, 1kg h t có th gieo trên di n tích 80- 100m2. Sau khi gieo c n ph lên trên m t l p rơm r ho c c tranh m ng và tư i m. Tuỳ thu c vào i u ki n th i ti t, h t có th n y m m sau khi gieo t (15-)20- 40(-90) ngày. Lúc này c n b d n l p rơm r ph và làm giàn che bóng cao 50-60cm. Th i gian u c n che kín, sau ó gi m d n che theo mc sinh trư ng c a cây. Vư n ươm c n làm s ch c , m, bón phân b sung, phòng tr n m gây h i g c và r cây non. Kho ng 18- 20 tháng sau khi gieo, cây con ã cao 50-70cm. ây là th i i m có th chuy n cây gi ng ra tr ng trên di n tích s n xu t. VI- Tr ng và chăm sóc: Cây h i òi h i ph i tr ng trên t t t t ng d y, pH=4,5, hàm lư ng mùn cao (>3%) t m quanh năm, thoát nư c t t. Không nên trong h i trên tá vôi, ít chua ho c trung tính, t cát pha, trên t cát, t t ng m ng xói mòn m nh. t thích h p nh t t r ng h i l à t cũng có th tr ng dư i r ng g, t nghèo Kali và c th m r ng trên t tr ng c cây b i. Có th x lý th c bì b ng phương pháp c c b theo h r ng kho ng 0,7 - 0,8m, có tán che ban u cho cây m i tr ng. Ánh sáng: Giai o n dư i 5 năm tu i cây h i không ch u ư c ánh sáng tr c x m nh. n 8 năm tu i, cây h i b t u ra hoa, k t qu , nhu c u ánh sáng
cũng tăng d n. n giai o n 20 năm tu i tr lên, cây h i òi h i ánh sáng hoàn toàn. Nư c: giai o n non t 1-3 tu i, cây h i c n nhi u nư c, vì thu c d ng cây ưa m. n giai o n trư ng thành (trên 10 năm tu i), cây h i có kh năng ch u h n m c trung bình, và thích ng linh ho t v i các i u ki n cung c p nư c khác nhau c a môi trư ng. Th i v tr ng t t nh t là mùa xuân ho c mùa mưa. Nên tr ng h i nh ng sư n i c ó t ng t m t tương i dày, dinh dư ng. M t tr ng h i kho ng t 400-500 cây/ha. H tr ng c n ào sâu 50-60cm, r ng 50-60cm, bón lót 5-10kg phân h u cơ sinh h c và làm s ch c xung quanh. Sau khi tr ng c n t ư i nư c m, che bóng. Nên gi l i nh ng cây r ng s n có xung quanh làm cây che bóng. V sau s d n d n cây r ng theo m c l n và sinh trư ng c a hoa h i. Trong nh ng năm u có th tr ng xen khoai, , u, s n ho c chè t n d ng t và ch ng xói mòn. h i sinh trư ng phát tri n t t, cho năng su t qu cao, hàng năm c n bón phân h u cơ sinh h c + Better NPK 12-12-17-9+TE (kho ng 15-20 kg/cây) vào giai o n trư c lúc cây ra hoa và sau khi thu ho ch qu . Khi bón c n ào rãnh quanh tán cây, r i phân vào r i l p t lên, d n c , phát b dây leo, cây b i xung quanh và vun g c. Chăm bón t t, cây sinh trư ng, phát tri n thu n l i, năng su t qu s cao.
n nay v n chưa có thông tin gì v sâu b nh h i cây h i. M t vài tài li u có c p t i tuy n trùng (Radopholus similis) gây h i i v i m t s cá th m t vài khu v c. giai o n 5-6 năm tu i, năng su t qu r t th p, thư ng ch 0,5-1 kg/cây. n th i kỳ t 10-20 tu i, năng su t qu trung bình có th t 7-20 kg/cây. T 20 năm tu i tr i, cây b t u cho năng su t qu n nh, thư ng t 20- 30 kg/cây, năm b i thu có th t i 35-40 kg/cây (năng su t t i a có th t 45- 50 kg/cây). N u ư c chăm bón t t, h i cho năng su t cao và n nh, có th kéo dài trong giai o n t 20 n 80 năm tu i. Sau ó năng su t s gi m d n. Chu kỳ canh tác có th t i 90-100 năm. VII- Khai thác, ch bi n và b o qu n:
Sau khi thu ho ch, qu c n ư c phơi ngay, vì lâu d b m c. Cũng có th nhúng qua nư c sôi nhanh trong vài phút di t men r i m i phơi. V i cách làm này qu có màu , p, nhưng hàm lư ng tinh d u có gi m i chút ít. Thư ng c 100 kg qu tươi sau khi phơi s cho ch ng 25-30kg khô. Trên th trư ng, s n ph m qu h i khô ư c chia thành 3 lo i: - Lo i 1 (h i i h ng): qu 8 cánh to, ng u, không b lép, màu nâu, cu ng ng n (3-5 mm), không m c. ây là lo i có ph m c p t t nh t. - Lo i 2: (h i xô): qu có cánh không u, màu cánh gián, m t s cánh b lép, gi p, gãy. - Lo i 3: qu thu hái non, qu v n, lép nhi u, màu nâu en. ây là lo i có ch t lư ng kém. H i thư ng ư c tiêu th d ng qu khô ho c s n ph m tinh d u. Có th c t tinh d u khi qu còn tươi hay ã phơi khô. ng bào các dân t c L ng Sơn thư ng c t tinh d u h i b ng các n i c t kth công, ơn gi n, tương t như c t rư u. Th i gian c t có th kéo dài t 18-24 gi . có hi u su t và ch t lư ng tinh d u cao, c n s d ng các thi t b chưng c t liên t c b ng hơi nư c có h i lưu v i n i hơi riêng. Bã còn l i sau khi c t tinh d u có th dùng làm nhiên li u un ho c tr n v i phân súc v t bón cho cây tr ng.
VIII- Giá tr kinh t , khoa h c và b o t n: Không ch châu Á ( c bi t là các nư c khu v c ông Nam Á), mà t i nhi u nư c châu Âu (Pháp, c, Ý…) và châu M (Hoa Kỳ, Cu Ba…) qu và tinh duhi ư c coi là gia v ưa thích trong ch bi n th c ph m. Trong danh m c các thương ph m an toàn ư c phép s d ng trong s n xu t thu c và ch bi n th c ph m c a Hoa Kỳ, qu h i mang ký hi u “GRAS 2095” và tinh d u h i mang ký hi u “GRAS 2096”. H i l i là ngu n nguyên li u có th tách chi t acid shikimic, ngu n nguyên li u t ng h p ch t Osaltamivir - ho t ch t c a thu c tamiflu - hi n ư c coi là thu c kháng virus có hi u qu trong vi c ph i h p i u tr cúm gia c m H5N1 trên ngư i n u ư c s d ng giai o n s m.
Trong h th c v t Vi t Nam, chi H i (Illicium) có ngu n gen r t phong phú, r t a d ng, hi n ã th ng kê ư c kho ng 16 loài. T t c các loài trong chi H i (Illicium) nư c ta u ch a tinh d u v i các thành ph n hoá h c khác nhau. m t s loài tinh d u l i ch a ch y u là safrol, linalool và methyl eugenol… Các loài trong chi H i Vi t Nam là ngu n gen quý c n ư c nghiên c u khai thác, b o t n, phát tri n và s d ng b n v ng.