Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc gia – Khả năng và chi phí tiếp cận tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

 CH NG TRÌNH KH&CN TR NG I M C P NHÀ N C KX.01/16-20<br /> “NGHIÊN C U NH NG V N TR NG Y U V KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN<br /> V N PH C V PHÁT TRI N KINH T -XÃ H I”<br /> TÀI MÃ S : KX.01.18/16-20<br /> -----------------------------<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> K Y U<br /> H I TH O KHOA H C QU C GIA<br /> <br /> <br /> <br /> KH N NG VÀ CHI PHÍ TI P C N TÀI CHÍNH<br /> C A CÁC DOANH NGHI P VI T NAM:<br /> TH C TR NG VÀ GI I PHÁP<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NHÀ XU T B N LAO NG – XÃ H I<br /> 2019<br />  M CL C<br /> TT Bài vi t<br /> RÀO C N VÀ CHI PHÍ TI P C N TÍN D NG C A<br /> DOANH NGHI P NH VÀ V A VI T NAM<br /> 1 3<br /> TS. Nguy n Th Luy n<br /> Vi n Nghiên c u qu n lý kinh t Trung ng<br /> TH C TR NG KH N NG TI P C N TÀI CHÍNH C A<br /> CÁC DOANH NGHI P VI T NAM<br /> 2 13<br /> ThS. Tr n Th Thùy Dung<br /> Tr ng i h c Ngân hàng Thành ph H Chí Minh<br /> CÁC Y U T TÁC NG N KH N NG TI P C N<br /> NGU N TÍN D NG PHI CHÍNH TH C C A DOANH<br /> 3 NGHI P NH VÀ V A VI T NAM 23<br /> NCS. Nguy n Th H ng Nhâm<br /> H c vi n Chính sách và phát tri n<br /> TÁC NG C A RÀO C N TÀI CHÍNH TI N T N<br /> S PHÁT TRI N C A DOANH NGHI P<br /> 4 35<br /> ThS. L u Th Ph ng<br /> i h c Kinh t qu c dân<br /> TÍN D NG CÓ LÀM T NG KH N NG I M I CÔNG<br /> NGH C A DOANH NGHI P HAY KHÔNG? B NG<br /> CH NG T DOANH NGHI P NH VÀ V A VI T NAM<br /> 5 Th.S NCS. Nguy n Th Mai 47<br /> Tr ng i h c Ngo i th ng – C s II<br /> TS. Tr n Th Thanh H i<br /> Tr ng i h c Kinh t Thành ph H Chí Minh<br /> NH NG THÁCH TH C TRONG PHÁT TRI N C A CÁC<br /> DOANH NGHI P KHI CÁC FTA CÓ HI U L C:<br /> NGHIÊN C U CHO NGÀNH BÔNG VÀ S I D T<br /> 6 PGS. TS. Nguy n Vi t Hùng 67<br /> Khoa kinh t h c, tr ng i h c Kinh t Qu c dân<br /> NCS. Lê Th Kim Chung<br /> NCS_K36, tr ng i h c Kinh t Qu c dân<br /> TH C TR NG TI P C N CÁC KÊNH HUY NG V N<br /> C A DOANH NGHI P VI T NAM – NGUYÊN NHÂN VÀ<br /> 7 HÀM Ý CHÍNH SÁCH 79<br /> ThS. D ng T n Khoa<br /> Tr ng i h c Kinh t Thành ph H Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> TT Bài vi t<br /> CÁC Y U T NH H NG NS PHÁT TRI N TH<br /> TR NG TÀI CHÍNH VÀ KH N NG TI P C N TÀI<br /> 8 CHÍNH TRÊN TH GI I 89<br /> Th.S. Nguy n Trung Thông<br /> Tr ng i h c Kinh t Thành ph H Chí Minh<br /> TH C TR NG KI M SOÁT TÀI KHO N V N T I VI T<br /> NAM VÀ KH N NG N NH TÀI CHÍNH TRONG B I<br /> C NH H I NH P<br /> 9 101<br /> PGS. TS Tô Trung Thành<br /> ThS. Lê Th Nh Qu nh<br /> Tr ng i h c Kinh t Qu c dân<br /> C I M C A CHÍNH SÁCH TI N T T I VI T NAM<br /> VÀ KINH NGHI M QU C T TRONG I U HÀNH<br /> CHÍNH SÁCH TI N T VÀ BÀI H C CHO VI T NAM<br /> 10 125<br /> TS. Nguy n Phúc H i<br /> ThS. Tr ng Nh Hi u<br /> i h c Kinh t qu c dân<br /> T NG C NG KH N NG TI P C N TÀI CHÍNH C A<br /> CÁC DOANH NGHI P VI T NAM - M T I U KI N<br /> QUAN TR NG NH M XÂY D NG N N KINH T TH<br /> 11 TR NG NH H NG XÃ H I CH NGH A N C 145<br /> TA<br /> ThS. Bùi Thanh Tu n<br /> C c Khoa h c, Chi n l c và L ch s Công an, B Công an<br /> TÍN D NG XANH – GI I PHÁP TÀI CHÍNH B N V NG<br /> TRONG PHÁT TRI N KINH T<br /> 12 153<br /> Ths. Tr n Hoàng Hà<br /> i h c Kinh t qu c dân<br /> PHÂN TÍCH CÁC Y U T NH H NG N C U<br /> TRÊN TH TR NG MUA BÁN N X U T I VI T NAM<br /> 13 Ph m Th Trúc Qu nh 161<br /> Tr n Th Lan Anh<br /> Tr ng i h c Công nghi p Hà N i<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br />  NH NG THÁCH TH C TRONG PHÁT TRI N<br /> C A CÁC DOANH NGHI P KHI CÁC FTA CÓ HI U L C:<br /> NGHIÊN C U CHO NGÀNH BÔNG VÀ S I D T<br /> <br /> PGS. TS. Nguy n Vi t Hùng<br /> Khoa kinh t h c, i h c Kinh t Qu c dân<br /> NCS. Lê Th Kim Chung<br /> NCS_K36, i h c Kinh t Qu c dân<br /> Tóm t t<br /> Nghiên c u này s d ng mô hình cân b ng riêng ánh giá, d báo v<br /> nh ng tác ng c a vi c c t gi m thu quan theo cam k t c a các hi p nh t do<br /> th ng m i nh CPTPP, RCEP và so sánh v i tr ng h p gi nh v i Hi p nh<br /> TPP, trên các khía c nh nh th ng d c a ng i tiêu dùng; th ng d c a ng i s n<br /> xu t; th t thu thu c a chính ph ; s vi c làm trong ngành b m t i và hi u qu<br /> ròng c a xã h i. K t qu nghiên c u cho th y tác ng c a các FTA là có nh<br /> h ng tính c c i v i Vi t Nam. Tuy nhiên, m c nh h ng c a các FTA n<br /> 5 khía c nh phân tích c a mô hình cân b ng riêng là khá khác nhau.<br /> T khóa: mô hình cân b ng riêng, CPTPP, TPP, RCEP, ngành Bông và S i<br /> d t<br /> 1. Gi i thi u<br /> H i nh p kinh t qu c t c a Vi t Nam ã c y nhanh b ng nhi u hình<br /> th c n ng ng v i l trình h ng t i vi c tuân th các quy t c và tiêu chu n c a<br /> n n kinh t và th tr ng toàn c u. Vi t Nam ã t ng b c m c a n n kinh t và<br /> th tr ng b ng cách thi t l p quan h song ph ng trong th ng m i, u t và<br /> tài chính và tham gia vào các c ch a ph ng trong các l nh v c này. Các chính<br /> sách m c a và h i nh p c a Vi t Nam ã góp ph n thu hút các nhà u t n c<br /> ngoài u t vào Vi t Nam, t ó c ng ã thúc y s n xu t trong n c, gia t ng<br /> v th c a Vi t Nam trên tr ng qu c t . Tuy nhiên, bên c nh ó quá trình h i nh p<br /> kinh t qu c t c ng có nh ng tác ng tiêu c c n ho t ng kinh t c a các<br /> ngành kinh t nói riêng và c a n n kinh t nói chung do ph i th c hi n các cam k t<br /> c t gi m hàng rào thu quan và phi thu quan. Trong nghiên c u này ánh giá<br /> nh ng tác ng này, c bi t là các cam k t c a Vi t Nam trong vi c c t gi m hàng<br /> rào thu quan theo cam k t trong hi p nh th ng m i th h m i thông qua s<br /> d ng mô hình cân b ng riêng ánh giá nh ng tác ng c a vi c c t gi m thu<br /> <br /> 67<br /> quan theo cam k t c a hi p nh CPTPP hay còn g i là TPP-11 n Bông và S i<br /> d t. ây là 2 ngành c ánh giá s ch u nh h ng t ng i l n khi CPTPP có<br /> hi u l c n m 2019<br /> t c m c tiêu t ra, các b c nghiên c u nh sau: (i) D báo l ng<br /> nh p kh u c a 2 ngành hàng c l a ch n trong nghiên c u vào Vi t Nam trong<br /> n m 2018 v i i u ki n thu su t nh p kh u ch a thay i. (ii) D a trên c s<br /> l ng nh p kh u c a 2 hàng ngành c d báo vào n m 2018, chúng tôi ti n hành<br /> tính toán nh ng nh h ng c a quá trình gi m thu quan i v i nh ng m t ngành<br /> hàng này trên các khía c nh nh tác ng n ngu n thu c a chính ph , thi t h i<br /> c a ng i s n xu t, th ng d c a ng i tiêu dùng và ph n bù p cho xã h i. ng<br /> th i, c ng so sánh nh ng tác ng t vi c c t gi m th u qua theo cam k t trong<br /> CPTPP v i RCEP và TPP qua ó ch ra cm c nh h ng c a các hi p<br /> nh này n ngành Bông và S i d t.<br /> 2. Tình hình ho t ng c a ngành hàng Bông và S i d t<br /> Trong th i gian qua quá trình h i nh p sâu r ng vào n n kinh t th gi i<br /> thông qua vi c Vi t Nam tham gia các hi p nh song ph ng, a ph ng và h p<br /> tác trong khu v c ã t o ra nh ng ng l c cho quá trình t ng tr ng cho ngành<br /> s n xu t trong n c. S n l ng s n xu t trong n c c a m t s ngành nhìn chung<br /> u có xu h ng t ng nhanh nh ngành s t thép, khí t hóa l ng… c bi t, ngành<br /> s i d t, v i nh ng l i th c a ngành nh s l ng doanh nghi p l n, l c l ng lao<br /> ng l n, thu hút v n u t tr c ti p n c ngoài l n th 2 Vi t Nam ã có s t ng<br /> tr ng r t cao, t c t ng tr ng thì ngành s i d t trung bình hàng n m t ng v i<br /> t c khá cao 19,34%.<br /> 2 40<br /> Thousands<br /> Millions<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 35<br /> 1.5 30<br /> 25<br /> 1 20<br /> T<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 15<br /> 0.5 10<br /> 5<br /> 0 0<br /> 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016<br /> <br /> <br /> S Bông<br /> <br /> Hình 1. L ng s n xu t trong n c c a ngành Bông và S i d t<br /> giai o n 2004 – 2016<br /> Ngu n: T ng c c th ng kê<br /> <br /> 68<br />  Tuy nhiên, ngành Bông có s phát tri n không b n v ng. S n l ng ngành<br /> Bông các lo i c ng có s bi n ng không t t, các n m 2006, 2007, 2008, 2011,<br /> 2013 và 2015 s n l ng s n xu t u gi m so v i n m tr c trong ó n m 2008<br /> gi m t i 50,32% so v i n m tr c, các n m khác tuy có t ng tr ng nh ng t c<br /> t ng tr ng r t th p, làm cho trung bình hàng n m s n l ng s n xu t v n<br /> gi m 2,54%.<br /> T n m 2004 Vi t Nam xúc ti n th ng m i nhanh chóng, cho n nay quá<br /> trình t do hóa th ng m i c ti n hành m nh h n, áp ng các cam k t trong<br /> các hi p nh th ng m i t do mà Vi t Nam ã ký k t, hàng rào thu quan i<br /> v i hàng hóa nh p kh u t các n c khác ã gi m xu ng áng k . T ó ã thúc<br /> y l ng nh p kh u hàng hóa t các n c khác vào Vi t Nam. Bên c nh ó, do<br /> s n xu t trong n c không áp ng nhu c u nên l ng nh p kh u v n gia t ng.<br /> Hình 2 cho th y Bông và s i d t là m t trong nh ng ngành hàng có l ng nh p<br /> kh u c ng gia t ng nhanh chóng trong th i gian qua. N m 2017 l ng Bông nh p<br /> kh u t ng g p 6,5 l n so v i n m 2004, trung bình giai o n 2004-2017 l ng nh p<br /> kh u bông t ng 17,16%/n m.<br /> <br /> 1.40<br /> Millions<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1.20<br /> 1.00<br /> 0.80<br /> T<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.60<br /> 0.40<br /> 0.20<br /> 0.00<br /> 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017<br /> Bông S id t<br /> <br /> <br /> Hình 2. L ng nh p kh u Bông và S i d t giai o n 2004-2017<br /> Ngu n: T ng c c th ng kê<br /> Khác v i l ng nh p kh u nhìn chung luôn có s gia t ng thì giá nh p kh u<br /> c a các m t hàng l i bi n ng r t th t th ng (Hình 3). Nguyên nhân chính là<br /> do ch u nh h ng c a giá th gi i và t giá. Hình 3 cho th y n m 2009 do ch u<br /> tác ng c a kh ng ho ng kinh t toàn c u, giá th gi i gi m m nh nên ã làm<br /> cho giá nh p kh u c a hai m t hàng trong n m này c ng gi m trong th i k này.<br /> Giai o n 2010-2011 giá Bông và S i d t t ng m nh sau ó l i gi m trong th i<br /> k 2012-2016.<br /> <br /> 69<br />  80<br /> <br /> 60<br /> <br /> 40<br /> <br /> 20<br /> %<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0<br /> 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017<br /> -20<br /> <br /> -40<br /> <br /> -60<br /> Bông S id t<br /> <br /> <br /> Hình 4.3. Bi n ng giá nh p kh u m t s m t hàng giai o n 2004 – 2016<br /> Ngu n: T ng c c th ng kê<br /> Trong các n m g n ây do Vi t Nam h i nh p sâu r ng, các hi p nh th ng<br /> m i t do trong khu v c ã g n hoàn thành, thu nh p kh u b c sang giai o n c t<br /> gi m sâu nên giá nh p kh u các m t hàng n m 2015 và 2016 gi m m nh.<br /> B ng 1. T tr ng nh p kh u các sáu1 m t hàng ch l c c a Vi t Nam theo<br /> i tác giai o n 2010 – 2016<br /> n v : (%)<br /> N m 2010 2011 2012 2013 2014 2015 S b 2016<br /> ASEAN 19,34 19,59 18,30 16,12 15,50 14,35 13,77<br /> APEC 82,42 81,05 82,84 82,24 82,83 83,23 64,72<br /> EU 7,50 7,26 7,73 7,14 5,98 6,30 6,27<br /> TPP 22,56 22,73 22,42 18,83 18,70 17,01 16,61<br /> Trung Qu c 23,81 23,29 25,52 27,94 29,52 29,83 28,61<br /> Nh t B n 10,63 9,74 10,20 8,75 8,70 8,58 8,62<br /> Xin-ga-po 4,83 5,99 5,88 4,31 4,62 3,64 2,72<br /> Thái Lan 6,60 5,98 5,09 4,76 4,77 4,99 5,06<br /> ài Loan 8,22 8,02 7,50 7,12 7,48 6,61 6,43<br /> Hàn Qu c 11,50 12,34 13,65 15,66 14,70 16,64 18,40<br /> Hoa K 4,44 4,24 4,24 3,96 4,25 4,70 5,55<br /> <br /> Ngu n: T ng c c th ng kê và tính toán c a tác gi .<br /> Xét v th tr ng nh p kh u thì các m t hàng nh p kh u c a Vi t Nam h u<br /> h t nh p kh u t APEC, th hai là t khu v c ASEAN. Tuy nhiên, B ng 1 cho<br /> th y trong các n m g n ây th ng m i c a Vi t Nam ang d n d ch chuy n sang<br /> <br /> 1<br /> B K t hóa l ng, Cao su, S t thép, Gi y và S i d t<br /> <br /> 70<br /> các i tác m i nh M , Hàn Qu c, Trung Qu c thay vì nh ng i tác trong khu<br /> v c. Trong ó, c bi t nh p kh u t Trung Qu c ti p t c t ng cao chi m t tr ng<br /> l n trong c c u nh p kh u c a Vi t Nam. Vi t Nam nh p kh u l n t Trung Qu c<br /> ph n l n là do ngoài các y u t là giá c hàng hóa r ; hai n c có chung biên gi i<br /> dài, t i các vùng này xu t nh p kh u m u biên khá nh n nh p, ho t ng mua bán<br /> c th c hi n b ng ti n c a c hai n c; m t hàng phong phú, a d ng, phù h p<br /> v i th hi u, còn có nh ng nguyên nhân quan tr ng khác c n c bi t quan tâm, ó<br /> là các doanh nghi p Vi t Nam ham giá r , giá b th u các công trình xây d ng<br /> th p... Do ó, vi c nh p kh u nhi u hàng hóa t Trung Qu c làm cho các s n ph m<br /> n i a có u th ang b m t d n v trí.<br /> V xu t kh u, vi c tham gia vào các FTA c ng góp ph n thúc y xu t kh u<br /> giai o n 2004 – 2017 (Hình 4). Trong ó, kim ng ch xu t kh u c a ngành s i d t<br /> luôn có xu h ng gia t ng u qua các n m, trung bình hàng n m t ng 14,74%.<br /> <br /> 4000<br /> <br /> 3000<br /> Tri u USD<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2000<br /> <br /> 1000<br /> <br /> 0<br /> 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017<br /> S<br /> <br /> Hình 4. Kim ng ch xu t kh u ngành S i d t giai o n 2010-2017<br /> Ngu n: T ng c c th ng kê<br /> V th tr ng xu t kh u, c ng gi ng nh nh p kh u, xu t kh u vào các th<br /> tr ng EU và M ti p t c t ng nhanh h n vào các th tr ng khu v c ASEAN.<br /> Ngoài ra, trong giai o n này nh các hi p nh th ng m i t do xu t kh u hàng<br /> hóa c a Vi t Nam vào các th tr ng Trung Qu c, Hàn Qu c, Nh t B n l i liên<br /> t c t ng. Và c bi t là xu t kh u hàng hóa c a Vi t Nam vào kh i các n c TPP<br /> chi m t tr ng cao nh t, ch y u là nh ng n c có n n kinh t phát tri n nh : Nh t<br /> B n, Singapore, Hàn Qu c…, ng th i c ng là nh ng i tác th ng m i l n c a<br /> Vi t Nam. Riêng ba n c này trung bình giai o n này ã chi m t i 21% t ng kim<br /> ng ch xu t kh u hàng hóa c a Vi t Nam. M c dù hi p nh th ng m i song<br /> <br /> <br /> 71<br /> ph ng Vi t Nam – Chile có hi u l c t 2014 nh ng Chile v n là m t i tác<br /> th ng m i m i c a Vi t Nam nên xu t kh u vào th tr ng này còn khá th p.<br /> 3. Phân tích tác ng c a vi c c t gi m thu qua theo cam k t trong các FTA<br /> 3.1. Mô hình cân b ng riêng<br /> a. Ch nh mô hình<br /> Trong ph n này các phân tích nh h ng phúc l i c a vi c c t gi m thu<br /> quan theo cam k t c a hi p nh TPP/CPTPP cho m t s ngành s n ph m c<br /> l a ch n. Nh ng tính toán này c d a trên mô hình gi thi t c u và cung c a<br /> Morke và Tarr. Hàm c u và cung n i a d i d ng t ng quát c bi u di n<br /> nh sau:<br /> Qd = aPdEddPmEdm (1)<br /> QS = bPdEs (2)<br /> Trong ó: Qd và QS là c u và cung c a hàng s n xu t trong n c; Pd và Pm<br /> là giá hàng s n xu t trong n c và giá c a hàng nh p kh u; Edd là co giãn<br /> riêng c a c u hàng s n xu t trong n c theo giá (Edd 0);<br /> ES là co giãn c a cung hàng s n xu t trong n c theo giá (ES>0); a và b là<br /> các h s i u ch nh.<br /> V i gi thuy t cung nh p kh u co giãn hoàn toàn thì hàm cung và c u trên<br /> th tr ng nh p kh u d i d ng t ng quát c bi u di n nh sau:<br /> Qm = cPdEmdPmEmm (3)<br /> Pm = Pm’(1 + t) (4)<br /> Trong ó: Qm là c u c a hàng nh p kh u; Emd là co giãn chéo c a c u<br /> hàng nh p kh u theo giá c a hàng s n xu t trong n c(Emd>0); Emm là co giãn<br /> riêng c a c u hàng nh p kh u theo giá (Emm