Lợi thế cạnh tranh và tính thời vụ của nguồn cung: Trường hợp nghiên cứu mận tại Việt Nam

Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> <br /> <br /> Lợi thế cạnh tranh và tính thời vụ của nguồn cung:<br /> Trường hợp nghiên cứu mận tại Việt Nam<br /> <br /> Tiago Wandschneider1, Nguyen Thi Duong Nga2, Pham Van Hung2,<br /> Nguyen Thi Thu Huyen2, Ninh Xuan Trung2, Tran Van Long2, Pham Kieu<br /> My2, Oleg Nicetic1<br /> <br /> Cơ quan<br /> 1 Trường Nông nghiệp và công nghệ thực phẩm, Đại học Queensland, Brisbane,<br /> Qld 4072, Australia<br /> HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2 Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội<br /> <br /> Tác giả đại diện<br /> twandschneider@yahoo.co.uk<br /> <br /> Giới thiệu<br /> Mận là loại trái cây ôn đới quan trọng nhất tại Tây Bắc Việt Nam. Sau nhiều<br /> năm sụt giảm, mận đã lấy lại được tầm quan trọng và mang lại nguồn thu<br /> nhập chính cho nhiều nông hộ do các điều kiện thị trường được cải thiện<br /> 196 như: giá thu mua tại trang trại tăng trong suốt thập kỷ qua kèm theo là<br /> những điều chỉnh về diện tích trồng trọt cũng như sự phát triển thương<br /> mại xuất khẩu qua biên giới với Trung Quốc cho loại mận xanh để chế biến<br /> và mận chín để bán cho thị trường trái cây tươi (Bonney và cộng sự, 2016,<br /> Wandschneider và cộng sự, 2016).<br /> <br /> Vị trí cạnh tranh của Việt nam sẽ có tác động lớn đến tương lai phát triển<br /> của ngành trồng mận. Thông thường năng suất và chất lượng trái cây là<br /> các yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh, nhưng nghiên cứu này tập<br /> trung vào lợi thế cạnh tranh thứ ba là tính thời vụ. Ba câu hỏi cần được<br /> giải quyết bao gồm: Giống mận nào và mận xuất xứ từ đâu đang bán tại<br /> thị trường trong nước và thị phần tương ứng của chúng là bao nhiêu?<br /> Liệu mận trong nước và mận nhập khẩu có cùng thời vụ hay khác thời vụ?<br /> Giá cả theo mùa với các loại mận khác nhau như thế nào? Các hàm ý chính<br /> sách để nâng cao khả năng cạnh tranh và chính sách của chính phủ cũng<br /> được thảo luận trong nghiên cứu này.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu này dựa trên dữ liệu thu thập được trong năm 2015-2016 tại<br /> chợ Long Biên, nơi bán buôn hoa quả chính tại Hà Nội và Đồng bằng sông<br />  Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> <br /> <br /> Hồng. Dựa trên quan sát trực tiếp những xe tải vào chợ Long Biên, một<br /> nhân viên thị trường chịu trách nhiệm ghi chép lượng mận ước tính được<br /> bán mỗi ngày cho các thương lái trong chợ, phân loại mận theo giống và<br /> xuất xứ. Mỗi đêm, nhân viên này cũng thu thập thông tin về giá bán buôn<br /> các loại mận vào lúc 1-2h sáng, thời điểm buôn bán tấp nập nhất. Dữ liệu<br /> về giá được thu thập từ một nhóm gồm 6 thương lái. Giá bán là giá chung,<br /> mận chưa được phân loại và cũng không có hệ thống phân loại mận rõ<br /> ràng ở nơi bán buôn.<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu<br /> Hầu hết mận bán tại Hà Nội là mận từ Việt Nam hoặc Trung Quốc. Khối lượng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br /> mận nhập khẩu từ Mỹ chưa được thống kê. Năm 2015, mận Trung quốc<br /> chiếm tới 86% và mận Việt Nam chiếm 14% thị trường bán buôn tại Hà Nôi.<br /> Năm 2016, mận Trung quốc chiếm 69% và mận Việt Nam chiếm 31%.<br /> <br /> Mặc dù chiếm thị phần chủ yếu, nhưng mận Trung Quốc không thay thế<br /> được mận trong nước, do thời gian kinh doanh hai loại mận này trùng<br /> nhau rất ít. Tại Việt Nam, hầu hết mận được thu hoạch từ cuối tháng tư<br /> đến cuối tháng sáu, trong khi đó mận Trung Quốc bắt đầu được nhập vào<br /> lúc mận Việt Nam kết thúc vụ thu hoạch (Hình 1 và 2).<br /> 197<br /> Giá mận Việt Nam có độ nhạy với lượng cung cao hơn so với với mận<br /> Trung Quốc, giảm đáng kể vào những tuần bán cao điểm (Hình 1 và 2).<br /> Thiếu sự đa dạng về giống là lý do chính lý giải cho việc mận Việt Nam tại<br /> khu vực Tây bắc chiếm thị phần nhỏ hơn so với mận Trung Quốc. Giống<br /> mận Tam Hoa chiếm tới hơn 90% nguồn cung mận Việt Nam, trong khi<br /> mận Trung Quốc có tới 8 loại để cung cấp cho thị trường.<br /> <br /> Thảo luận và kết luận<br /> Có được mùa vụ sớm hơn là lợi thế cạnh tranh chính của mận Việt Nam.<br /> Vào thời điểm thu hoạch, nông dân có được một thị trường rộng lớn. Họ<br /> cũng có thể xuất khẩu sang Trung quốc vào thời điểm khi cung trong nước<br /> không đủ để đáp ứng cầu cho việc chế biến và tiêu thụ tại Trung Quốc<br /> (Wandschneider và cộng sự, 2016).<br /> <br /> Trong khi các điều kiện thị trường hiện nay đang thuận lợi cho việc mở<br /> rộng diện tích trồng mận tại Việt Nam, sự phát triển trong tương lai phụ<br /> thuộc chủ yếu vào năng suất chứ không phải mở rộng diện tích. Điều này<br /> rất quan trọng đối với việc tăng khả năng lợi nhuận của hộ và sức chống<br /> chọi của nông dân với các cú sốc lớn về giá.<br />  Chủ đề 4: Cộng đồng thịnh vượng cho tất cả mọi người<br /> <br /> <br /> Chính phủ nên cắt giảm hỗ trợ với những vùng trồng mận Tam Hoa mới.<br /> Thay vào đó, nên tập trung nỗ lực và nguồn lực vào việc áp dụng các kỹ<br /> thuật canh tác để tăng năng suất, chất lượng trái cây hoặc cả hai. Chính<br /> phủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn và áp dụng giống<br /> cây trồng mới và tạo thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia vào cung cấp<br /> giống cây. Sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà nghiên cứu, các cán bộ khuyến<br /> nông, nông dân và khu vực tư nhân là rất quan trọng.<br /> <br /> Cần giới thiệu những giống mới nhằm đa dạng hóa và có thể cung cấp<br /> mận vào mọi thời điểm. Điều này sẽ làm giảm nhẹ những tác động tiêu<br /> HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> cực về giá khi mở rộng sản xuất, cũng như giảm tác động của những rủi<br /> ro về thị trường và sản xuất với người nông dân. Những giống mới cần<br /> được đánh giá dựa trên tính bền vững về khí hậu-nông nghiệp và sở thích<br /> người tiêu dung của khách hàng Việt Nam và Trung Quốc. Những giống<br /> cho trái sớm nên được ưu tiên để giảm sự cạnh tranh từ Trung Quốc, ở cả<br /> thị trường trong nước và xuất khẩu.<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> 1. Bonney, L.B., Nicetic, O., Collins, R., Le Quoc, A., Đặng Thị, H., Hoang Thanh,<br /> T., Đào Thế, A., Nguyen, T.T.H. and Pham Van, H. (2016). Mận Tam Hoa (Prunus<br /> 198<br /> salicina) trong hệ thống trồng ngô ở vùng cao Tây Bắc Việt Nam. Acta Hortic.<br /> 1128, 103-110<br /> 2. Wandschneider, T., Nicetic, O., Newman, S., Le, T.H.N., Le, Q.A., Yumeng, C.,<br /> Xinjian, C. và Xiaojun F. (2016) Thương mại xuất khẩu mận qua biên giới từ Việt<br /> Nam sang Trung Quốc: Xu hướng, hình thái, và tác động. Báo cáo Dự án ACIAR<br /> AGB/2012/057 “Biện pháp tiếp cận chiến lược với thị trường vì người nghèo và<br /> nghiên cứu về người tiêu dùng tại Trung Quốc và khu vực Mekong”<br />