Luận án Tiến sĩ Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: Phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các học viện quân đội nhân dân Lào hiện nay

Chia sẻ: Dopamine Grabbi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:174

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài nghiên cứu nhằm dựa trên cơ sở phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận và thực trạng của việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong quá trình đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào những năm qua, luận án đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay. Mời các bạn tham khảo nội dung đề tài!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: Phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các học viện quân đội nhân dân Lào hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHUKHAOKHAM THIKEO PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2021
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHUKHAOKHAM THIKEO PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: 922 90 02 Người hướng dẫn khoa học: PGS,TS. ĐẶNG QUANG ĐỊNH HÀ NỘI - 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án PHUKHAOKHAM THIKEO
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY 6 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến nhân tố chủ quan, nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên 6 1.2. Các công trình nghiên cứu về thực trạng phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân Lào 16 1.3. Những công trình nghiên cứu liên quan đến giải pháp phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào 24 1.4. Khái quát những kết quả nghiên cứu chủ yếu của các công trình liên quan đến đề tài luận án 33 Chương 2: PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN 38 2.1. Nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào - khái niệm và những yếu tố cơ bản 38 2.2. Thực chất phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào 55 2.3. Nhân tố tác động đến việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào 68 Chương 3: PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO NHỮNG NĂM QUA - THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN 84 3.1. Thực trạng phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào những năm qua 84 3.2. Nguyên nhân của thực trạng phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào những năm qua 95
Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY 113 4.1. Nhóm giải pháp tạo môi trường thuận lợi để phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên các Học viện Quân đội nhân dân Lào 113 4.2. Nhóm giải pháp xây dựng, hoàn thiện chế độ chính sách để phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên 128 4.3. Nhóm giải pháp tăng cường giáo dục phẩm chất đạo đức bộ đội Pa thêt Lào của giảng viên để đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay 134 4.4. Nhóm giải pháp đổi mới nội dung chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào đáp ứng yêu cầu tình hình nhiệm vụ mới 139 KẾT LUẬN 150 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ 154 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 155 PHỤ LỤC 164
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHDCNDL Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào CNXH Chủ nghĩa xã hội ĐNDCML Đảng nhân dân cách mạng Lào QĐNDL Quân đội nhân dân Lào XHCN Xã hội chủ nghĩa
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Để đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng quốc phòng “vững mạnh, trung thành với đất nước, có bản chất cách mạng, kỷ luật nghiêm minh, phong cách hiện đại, có khả năng chiến đấu cao, là lực lượng chủ chốt trong bảo vệ Tổ quốc” [72, tr.10], trước hết phải nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan của các học viện, nhà trường Quân đội nhân dân Lào. Các Học viện Quân đội nhân dân Lào là những trung tâm đào tạo sĩ quan Quân đội nhân dân Lào có trình độ đại học - nguồn nhân lực cơ bản, chủ yếu của Quân đội nhân dân Lào hiện nay và tương lai. Những năm qua, các Học viện Quân đội nhân dân Lào đã đào tạo được đội ngũ sĩ quan có trình độ cao, đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng quốc phòng vững mạnh, có khả năng chiến đấu cao, là lực lượng chủ chốt trong bảo vệ Tổ quốc. Thực tế cho thấy, các Học viện Quân đội nhân dân Lào đã có nhiều chủ trương, biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, đã chú trọng xây dựng đội ngũ giảng viên cả về số lượng và chất lượng, coi đây là khâu then chốt mang tính chất chiến lược. Đồng thời, tạo điều kiện môi trường thuận lợi để đội ngũ giảng viên phát huy nhân tố chủ quan của mình trong đào tạo sĩ quan. Song, so với nhu cầu, nhiệm vụ của các Học viện và yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Lào hiện nay thì hiệu quả đào tạo sĩ quan vẫn còn hạn chế, bất cập. Sản phẩm đào tạo khi mới tốt nghiệp còn những hạn chế nhất định, chưa thật đáp ứng được nhiệm vụ cụ thể của các đơn vị. Nguyên nhân chủ yếu không chỉ là do một số điều kiện khách quan chưa thuận lợi cho phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ cán bộ nói chung, mà trực tiêp là đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan nói riêng, mà còn là nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên chưa thực sự được phát huy đến độ cao nhất.
2 Xuất phát từ vai trò to lớn của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan mà là lực lượng nòng cốt, trực tiếp quyết định nhất đến chất lượng đào tạo sĩ quan. Trong số các yếu tố góp phần nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan thì việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào có vai trò đặc biệt quan trọng. Bởi lẽ, đội ngũ giảng viên là người có trình độ cao, trực tiếp giảng dạy và hướng dẫn sĩ quan về trình độ chuyên môn, kỹ năng, nghiệp vụ. Do vậy, chất lượng của đội ngũ này cũng như phát huy tính tích cực của họ là nhân tố quyết định đến chất lượng đào tạo sĩ quan của các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay. Cho nên việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên mà trực tiếp là phát huy nhân tố chủ quan của họ là vấn đề cần thiết, cấp bách, có tính quy luật trong đào tạo sĩ quan. Ngày nay, các thế lực thù địch, phản động vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu thủ đoạn chống phá toàn diện trên tất cả các lĩnh vực cách mạng Lào. Chúng không ngừng thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình” với tính chất ngày càng gay gắt quyết liệt. Chúng xuyên tạc, phù nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng nhân dân cách mạng Lào, pháp luật của Nhà nước Lào. Chúng đòi phi chính trị hóa Quân đội nhân dân Lào. Các thế lực thù địch mạnh về mặt quân sự, kinh tế, cao về mặt khoa học, công nghệ; sẵn sàng xâm lược Lào nếu có thời cơ. Hiện nay, khoa học, công nghệ là động lực then chốt để phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng; phát triển khoa học, công nghệ trước hết phải phát triển con người khoa học công nghệ. Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư (4.0) là sự kết hợp tối ưu hệ thống những công nghệ tiên tiến triển khai vào sản xuất công nghiệp và dịch vụ, tài chính, giáo dục và đào tạo, xã hội, tài nguyên, môi trường…Trong đó, có cả lĩnh vực quân sự dựa trên nền tảng kỹ thuật số và nền tảng về vật lý, công nghệ vật liệu tiên tiến và công nghệ sinh học, công nghệ truyền thông… Nắm được xu thế này, mỗi quốc gia đều có
3 một chương trình hành động cụ thể trong tiếp cận cách mạng công nghiệp 4.0. Những quốc gia có nền sản xuất tiên tiến đều đã phát triển mạnh các công nghệ cốt lõi của cách mạng công nghiêp 4.0 và đang thu được rất nhiều lợi ích cho phát triển đất nước. Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào chưa phải là nước tận dụng tối ưu, rộng rãi những thành tựu cách mạng công nghiệp 4.0 mà nhất là vận dụng vào lĩnh vực quân sự, đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu của cách mạng trong tình hình mới đòi hỏi các Học viện Quân đội nhâ dân Lào cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa để nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan, nhất là trong điều kiện cách mạng công nghiệp 4.0, thời đại của an ninh phi truyền thống, bùng nổ thông tin, sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ… Sở dĩ sự khác biệt về cách tiếp cận, phạm vi, đối tượng nghiên cứu nhân tố chủ quan, phát huy nhân tố chủ quan của các tác giả trước. Vì vậy, phát huy mạnh mẽ nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên để nâng cao chất lượng đào tạo và khắc phục những hạn chế, yếu kém trong quá trình đào tạo sĩ quan cho Quân đội nhân dân Lào hiện nay, trở thành vấn đề cơ bản và cấp thiết. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu của luận án Trên cơ sở phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận và thực trạng của việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong quá trình đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào những năm qua, luận án đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án - Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án. - Phân tích và làm rõ cơ sở lý luận của việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào.
4 - Phân tích và làm rõ thực trạng của việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào những năm qua và nguyên nhân của thực trạng đó. - Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận án Đối tượng nghiên cứu của luận án là phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu của luận án - Nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sỹ quan. - Không gian nghiên cứu: Nghiên cứu đội ngũ giảng viên đang công tác tại các Học viện thuộc Quân đội nhân dân Lào. - Thời gian nghiên cứu: Với các số liệu điều tra và nghiên cứu tình hình thực tiễn từ năm 2015 đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Cơ sở lý luận của luận án Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng Kayson Phômvihan, các quan điểm, đường lối chủ trương chính sách của Đảng cộng sản Việt Nam, Đảng nhân dân cách mạng Lào về phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong giáo dục, đào tạo. 4.2. Phương pháp nghiên cứu của luận án - Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, phương pháp tiếp cận và nghiên cứu hệ thống, kết hợp phương pháp lôgíc và lịch sử, phương pháp thống kê, phân tích so sánh, phương pháp điều tra xã hội học, sử dụng các kết quả nghiên cứu từ các
5 công trình đã công bố ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có liên quan trực tiếp tới đề tài. - Sử dụng phương pháp phân tích các số liệu thống kê cơ bản kết hợp với cách tiếp cận cụ thể, đa chiều, phòng vấn sâu, thảo luận nhóm và tọa đàm nhằm thu thập những thông tin chính xác, cụ thể và trực tiếp. - Sử dung phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp các tài liệu có liên quan của Đảng, Nhà nước, các Bộ, Ngành, các dự án, các công trình, đề tài nghiên cứu khoa học có liên quan 5. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận án - Góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận của việc phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào. - Phân tích và làm rõ thực trạng phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào những năm qua. Nguyên nhân của thực trạng đó - Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện Quân đội nhân dân Lào hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Luận án góp phần phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên nhằm nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan cho Quân đội nhân dân Lào hiện nay. - Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong việc nghiên cứu và giảng dạy những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các Học viện, nhà trường Quân đội nhân dân Lào. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình nghiên cứu của tác giả luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm: 4 chương, 13 tiết.
6 Chương 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG ĐÀO TẠO SĨ QUAN Ở CÁC HỌC VIỆN QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN NHÂN TỐ CHỦ QUAN, NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN Vấn đề phát huy nhân tố chủ quan đã từng thu hút sự chú ý của các nhà lãnh đạo, quản lý, của giới lý luận trong nước và nước ngoài. Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề nhân tố chủ quan, vai trò nhân tố chủ quan từ các góc độ, các lĩnh vực khác nhau. Ở Liên Xô đã có công trình nghiên cứu về vấn đề này, như “Phép biện chứng về điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong việc xây dựng chủ nghĩa cộng sản” của G.E.Glesserman, “Biện chứng của cái khách quan và cái chủ quan trong chủ nghĩa xã hội phát triển” của các tập thể tác giả, Kiep, 1980; “Biện chứng của cái khách quan và cái chủ quan trong sự biểu hiện của các quy luật xã hội” của A.Ph.Iaxkevích, Minxcơ, 1982; “Cái chủ quan và cái khách quan trong các quá trình xã hội” của B.A.Vôrônôvích. Lê Hữu Xanh, về “Nâng cao vai trò nhân tố chủ quan trong việc xây dựng đội ngũ đảng viên nông thôn nước ta hiện nay” [103]. Tác giả đã trình bày nhân tố chủ quan và vai trò của nó trong xây dựng đội ngũ đảng viên ở nông thôn hiện nay trên cơ sở xem xét điều kiện khách quan tác động đến nhân tố chủ quan của đội ngũ đảng viên ở nông thôn; thực trạng và những vấn đề đặt ra; phương hướng và những giải pháp cơ bản nâng cao vai trò nhân tố chủ quan trong xây dựng đội ngũ đảng viên ở nông thôn. Phạm Ngọc Minh, “Về nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn ở nước ta hiện nay” [61]. Tác giả đã hệ thống lại
7 một số quan điểm của nhà nghiên cứu về chủ thể, khách thể, chủ quan, khách quan, nhân tố chủ quan, điều kiện khách quan, mối quan hệ biện chứng của nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan, phân tích nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan, những kinh nghiệm và vấn đề đặt ra trong việc xây dựng mối quan hệ giữa chúng trong điều kiện Việt Nam tiến lên chủ nghĩa xã hội và nêu lên những giải pháp nâng cao vai trò nhân tố chủ quan trong giai đoạn hiện nay. Phạm Văn Nhuận, “Mối quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” [64]. Tác giả đề cập tới sự phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam dưới tác động của mối quan hệ giũa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan; làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, những vấn đề có tính quy luật trong mối quan hệ giữa chúng. Những vấn đề đó chi phối sự phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam. Từ đó, đưa ra những giải pháp cơ bản, góp phần giải quyết một cách khoa học giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan để từng bước vững chắc phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân Việt Nam. Tác giả đã khái quát ba vấn đề có tính quy luật quy định sự phát triển bản chất giai cấp công nhân: Một là, sự phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam phụ thuộc vào tác động tổng hợp của điều kiện khách quan, trong đó có sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam mà trước hết là Ban chấp hành Trung ương Đảng và Bộ chính trị là yếu tố quyết định nhất. Hai là, sự phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân Việt Nam phụ thuộc trực tiếp vào sự phát triển đồng bộ các yếu tố hợp thành nhân tố chủ quan của các chủ thể lãnh đạo giáo dục, tự giáo dục và rèn luyện trong Quân đội nhân Việt Nam. Ba là, sự phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân Việt Nam luôn gắn bó hữu cơ với mỗi bước chuyển hóa giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong giáo dục, rèn luyện của bộ đội. Đồng thời, tác giả đi sâu phân tích làm rõ những biến động mới
8 của điều kiện khách quan, nhân tố chủ quan và mối quan hệ giữa chúng thường xuyên tác động đến sự phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam trong sự đan xen giữa thuận lợi và khó khăn, vừa thúc đẩy vừa cản trở, hợp thành những mặt đối lập nhau, tạo nên những mâu thuẫn cần được nhận thức và giải quyết. Tác giả xác định hai nhóm giải pháp cơ bản, đó là: Chủ động xây dựng môi trường xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó lấy kinh tế làm nền tảng, chính trị làm hạt nhân, tư tưởng làm mặt trận hàng đầu trong cuộc đấu tranh chống kẻ thủ. Đồng thời, chủ động giải quyết đúng đắn vấn đề lợi ích tạo ra nguồn gốc, động lực thục đẩy tính tích cực trong hoạt động của quân nhân, không ngừng nâng cao phẩm chất và năng lực hoạt động của nhân tố chủ quan nhằm phát huy tính tích cực xã hội của chủ thể, làm biến đổi điều kiện khách quan theo hướng phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam. Mặc dù tác giả đã khái quát khá toàn diện và đầy đủ vấn đề có tính quy luật quy định sự hình thành, phát triển bản chất giai cấp công nhân của Quân đội nhân dân Việt Nam, nhưng tác giả chưa đề cập đến phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan ở các học viện, nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam. Trần Thị Bích Liên, “Tích cực hóa nhân tố chủ quan để giai cấp công nhân Việt Nam thực hiện và hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình” [48]. Tác giả đã đề cập đến mối quan hệ biện chứng giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam. Tác giả khẳng định: “tích cực hóa nhân tố chủ quan của giai cấp công nhân Việt Nam về thực chất là quá trình chủ động tạo ra động lực nhằm kích thích tính năng động chủ quan của giai cấp công nhân, biến những phẩm chất tự thân của giai cấp cách mạng thành sức mạnh vật chất để chuyển hóa những điều kiện khách quan của việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân thành hiện thực” [48, tr.170].
9 Tác giả đã định nghĩa “Nhân tố chủ quan của giai cấp công nhân” bao gồm trình độ nhận thức, ý chí và năng lực nhận thức, năng lực hoạt động thực tiễn cùng thiết chế căn bản nhất - Đảng cộng sản - do nó xây dựng nên và được nó sử dụng để thể hiện và thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình. Trong nhân tố chủ quan của giai cấp công nhân có những đặc trưng về phẩm chất chính trị, đạo đức hình thành nên thế giới quan, lý tưởng, niềm tin, lập trường, thái độ chính trị, thái độ lao động, ý thức tổ chức kỷ luật, ý chí, tác phong ứng xử, năng lực tổ chức và hành động của giai cấp công nhân. Tác giả còn đề cập đến thực chất của quá trình tích cực hóa nhân tố chủ quan của giai cấp công nhân là một quá trình nhận thức rõ và bồi dưỡng, phát huy được những nhân tố bên trong, những khả năng, phẩm chất riêng có của giai cấp công nhân nhằm mục đích thực hiện và hoàn thành sứ mệnh lịch sử thế giới của giai cấp công nhân. Đây cũng là quá trình chuyển hóa những tất yếu khách quan trong sứ mệnh lịch sử thế giới của giai cấp công nhân thành những nội lực chủ quan của giai cấp công nhân trong tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa ở từng dân tộc và trên phạm vi toàn thế giới. Tác giả tiếp tục đánh giá thực trạng tích cực hóa nhân tố chủ quan trong thực hiện và hoàn thành sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam. Từ đó, tác giả đưa ra hai nhóm giải pháp chủ yếu nhằm tích cực hóa nhân tố chủ quan của giai cấp công nhân Việt Nam trong thực hiện và hoàn thành sứ mệnh lịch sử của họ. Đó là nhóm giải pháp xây dựng, chỉnh đốn Đảng và nhóm giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam. Nguyễn Hồng Lương, “Phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong hoạt động của hệ thống chính trị cấp cơ sở ở Bà Rịa-Vũng Tàu hiện nay” [51]. Tác giả đã làm rõ các khái niệm “chủ thể”, “khách thể”, “chủ quan”, “khách quan”, “cái chủ quan”, “cái khách quan”, “nhân tố chủ quan” và “vai trò nhân tố chủ quan trong hoạt động của con người”. Từ đó, tác giả còn quan niệm: “Nhân tố chủ quan là những gì thuộc về chủ thể tham gia trực tiếp vào hoạt
10 động cụ thể của chủ thể cùng bản thân sự hoạt động đó nhằm tác động vào khách thể xác định” [51, tr.182]. Ngoài ra, tác giả còn bàn đến cấu trúc của nhân tố chủ quan theo ba phương diện. Song, tác giả chưa nêu lên phát huy nhân tố chủ quan của từng nhóm người, tập đoàn người, từng nghề nghiệp, từng giai tầng xã hội cụ thể, nhất là phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên trong đào tạo sĩ quan. Tác giả đã quan niệm nhân tố chủ quan và hệ thống chính trị. Theo tác giả, nhân tố chủ quan là những thuộc tính của chủ thể tham gia trực tiếp vào hoạt động của chủ thể cùng bản thân hoạt động của chủ thể tác động vào khách thể. Còn hệ thống chính trị là hệ thống các tổ chức, các thiết chế chính trị - xã hội, cùng mối quan hệ giữa chúng với nhau, hợp thành cơ chế chính trị nhằm bảo đảm thực hiện quyền lực chính trị của giai cấp thống trị đối với toàn xã hội. Sau đó, tác giả đã đánh giá thực trạng việc phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong hoạt động của hệ thống chính trị cấp cơ sở ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Từ đó, tác giả đã đưa ra những giải pháp chủ yếu để phát huy vai trò nhân tố chủ quan trong hoạt động của hệ thống chính trị cấp cơ sở ở Bà Rịa - Vũng Tàu: 1) Tạo bước đột phá trong công tác cán bộ ở cơ sở, nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ xã, phường, thị trấn có đủ phẩm chất, trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu đến 2015 Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành tỉnh công nghiệp. 2) Tích cực đổi mới nội dung, phương pháp hoạt động, phân định chức năng, nhiệm vụ rạch ròi, có cơ chế phối hợp rõ ràng nhằm phát huy vai trò của từng tổ chức và cả hệ thống chính trị cấp cơ sở ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Nguyễn Văn Tài, “Tích cực hóa nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam Hiện nay” [76]. Tác giả đề cập đến vấn đề tích cực hóa nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan trong xây dựng Quân đội nhân Việt Nam một cách cơ bản, toàn diện, có hệ thống; làm rõ thực chất, nội dung, phương pháp, phương tiện để phát huy, sử dụng có hiệu quả tính tích cực, tự giác, sáng tạo của đội ngũ sĩ quan.
11 Theo tác giả, thực chất vai trò nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan là vai trò tính tích cực xã hội của họ - động lực phát triển của sự nghiệp xây dựng quân đội. Tác giả làm sáng tỏ vai trò nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan trong sự thống nhất hai phương diện. Đội ngũ sĩ quan vừa là nguồn lực đặc biệt, vừa là kiểu nhân cách tiêu biểu của cán bộ cách mạng trong sự nghiệp xây dựng quân đội hiện nay. Tác giả làm rõ những nét căn bản về việc phát huy và sử dụng hệ thống động lực lợi ích, dân chủ và trí tuệ trong giải quyết vấn đề tích cực hóa nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan. Tác giả đề xuất ba nhóm phương pháp cơ bản nhằm tích cực hóa nhân tố con người, đó là định hướng giá trị lợi ích, dân chủ hóa và trí tuệ hóa. Đặc biệt, trong đó cần quan tâm thực hiện những biện pháp chủ yếu về giáo dục, đào tạo, chính sách, cơ chế, tổ chức và xây dựng môi trường cho tích cực hóa nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan. Đặng Quốc Cẩm, “Phát huy nhân tố chủ quan trong tự học của học viên đào tạo sĩ quan công binh hiện nay” [16]. Tác giả tập trung làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát huy nhân tố chủ quan trong tự học của học viên đào tạo sĩ quan công binh. Từ đó, đề xuất một số giải pháp phát huy nhân tố chủ quan trong tự học của họ. Đó là quá trình tác động làm biến đổi, nâng cao những yếu tố bên trong của người học viên như năng lực tư duy, động cơ, thái độ, trách nhiệm, phương pháp học tập, tự học nhằm khai thác một cách có hiệu quả những phẩm chất, tâm lý, nâng cao tính tích cực chủ động, sáng tạo, giúp họ nâng cao hiệu quả tiếp thu, lĩnh hội tri thức, rèn luyên kỹ năng, kỹ xảo và phẩm chất nghề nghiệp trong quá trình học tập tại trường. Phát huy nhân tố chủ quan trong tự học của học viên đào tạo sĩ quan công binh là kết quả của sự tác động biện chứng của những điều kiện khách quan của quá trình đào tạo như mục đích, yêu cầu, nội dung, chương trình, phương pháp, cơ sở vật chất bảo đảm trong dạy học. Đây cũng là một khía cảnh, một một phương pháp, một phương hướng trong nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan nói
12 chung, phát huy nhân tố chủ quan của một chủ thể nói riêng. Song, trong quá trình đào tạo sĩ quan là một quá trình ghép, một bên là quá trình tiếp thu, lĩnh hội, tự học, tự rèn luyện của học viên, và một bên nữa là quá trình truyền thụ, dẫn dắt của đội ngũ giảng viên. Mặc dù đội ngũ học viên sẽ tự học, tự rèn luyện tốt đến mấy cũng không thể thiếu vai trò truyền tải tri thức, sự dẫn dắt, gương mẫu của đội ngũ giảng viên. Cho nên, chúng ta muốn phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ học viên trong quá trình đào tạo sĩ quan, trước hết phải phát huy nhân tố chủ quan của đội ngũ giảng viên để làm gương mẫu cho đội ngũ học viên. Trần Thị Hà Thái, “Phát huy nhân tố chủ quan trong việc xây dựng người nữ trí thức mới Việt Nam hiện nay” [77]. Tác giả tập trung làm rõ cơ sơ lý luân và thực tiễn phát huy nhân tố chủ quan với việc xây dựng người nữ tri thức ở Việt Nam. Tác giả đã đưa ra mô hình người nữ tri thức mới hiện nay là: Có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có ý chí vươn lên, đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, đoàn kết với nhân dân thế giới trong sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc và tiến bộ xã hội. Có tinh thần học tập, kiên trì khắc phục trở ngại để nâng cao trình độ học vấn, trình độ kiến thức đa dạng của mình. Đề cao tinh thần tập thể, đoàn kết, phấn đấu vì lợi ích chung. Có suy nghĩ độc lập, sáng tạo, không chỉ nghĩ theo, làm theo người khác mà có chủ kiến thức của mình. Biết tổ chức công việc, cuộc sống của mình một cách khoa học, có nề nếp là điều giúp nữ tri thức khắc phục những khó khăn khách quan. Có lòng tin vào năng lực bản thân, đánh giá đúng khả năng của mình để có thể quyết định công việc một cách chủ động, dám chịu trách nhiệm về quyết định của mình. Có tác phong làm việc nhanh nhẹn, tháo vắt phù hơp với xã hội công nghiệp và hiện đại. Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật sáng tạo, năng suất cao vì lợi ích của bản thân, gia đình, tập thể và xã hội. Thường xuyên học tập, nâng cao hiểu biết, trình độ chuyên môn, trình độ thẩm mỹ và thể lực.
13 Nguyễn Anh Tuấn, “Biện chứng cái chủ quan và cái khách quan trong tư tưởng của V.I.Lênin” [86]. Theo tác giả, V.I.Lênin hiểu điều kiện khách quan là những hoàn cảnh không phụ thuộc vào ý chí và ý thức, mơ ước và lý thuyết của những cá nhân này hay khác nhưng lại là cơ sở hoạt động của con người, xác định xu hướng, tính chất và các nhiệm vụ phát triển xã hội, chế định ý chí và các dự định của các chủ thể hành động lịch sử, trực tiếp xác định nội dung hoạt động của họ, đặt ra trước con người những nhiệm vụ xác định và cung cấp phương tiện cho việc giải quyết chúng. V.I.Lênin đưa vào khái niệm điều kiện khách quan lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất như là cơ sở vật chất của sự phát triển xã hội, được định hình như kết quả lao động của nhiều người, và do vậy, không phụ thuộc gì vào ý thức và ý chí của từng thế hệ riêng rẽ. Các điều kiện khách quan còn bao gồm cả chế độ chính trị - xã hội, tương quan giữa các giai cấp và lực lượng chính trị trong nước và trên trường quốc tế. Mối liên hệ bên trong giữa các nhân tố khách quan được phản ánh trong các quy luật phát triển xã hội. V.I.Lênin đã luận chứng toàn diện cho luận điểm mácxít về vai trò của nhân tố chủ quan trong lịch sử. Đối với V.I.Lênin, nhân tố chủ quan là hành trang tinh thần và tư tưởng của mọi người, sự chín chắn chính trị, tính tự giác và tính có tổ chức của họ hướng đến đạt những mục tiêu nhất định. Nhân tố chủ quan phản ánh trước hết những lợi ích của các giai cấp xã hội. Nội dung của nó mang tính giai cấp. V.I.Lênin đã phân tích sâu sắc các thành tố cơ bản của nhân tố chủ quan vốn biểu hiện các mục tiêu, ý đồ của chủ thể sáng tạo lịch sử. Thuộc tính cố hữu của nhân tố chủ quan là tính có tổ chức, - là sự kết tinh cao nhất của ý thức giai cấp. Thành tố quan trọng của nhân tố chủ quan là trạng thái tâm lý của những người tham gia vào hoạt động cải biến xã hội. V.I.Lênin viết: “còn cách mạng - trong những lúc mà tất cả những tài trí con người được đặc biệt phát huy và đặc biệt khẩn trương - lại là sự nghiệp của ý thức, ý chí, nhiệt tình và trí tưởng tượng của hàng chục triệu người được cuộc
14 đấu tranh giai cấp quyết liệt nhất khích lệ” [101, tr.101]. Ngoài ra, các trạng thái đạo đức của con người (tính vững chãi, kiên định) cũng là những thành tố thuộc cái chủ quan. Tuy nhiên, cũng không thể dựa vào đó mà quy nhân tố chủ quan chỉ về ý thức con người, về cái tinh thần. Cách hiểu quá hẹp như vậy làm nghèo đi nội dung thực tế của nhân tố đó, hạn chế tính hiệu lực của nó. Ý thức và tính tự giác là những thành phần không tách rời của nhân tố chủ quan, thể hiện trong hoạt động thực tiễn của quần chúng, trong chính hoạt động của con người. Lương Việt Hải, “Nhân tố chủ quan trong cơ chế vận dụng và trong hoạt động của các quy luật xã hội ” [36]. Tác giả đã bàn đến các khái niệm cơ bản là chủ quan, nhân tố chủ quan, vai trò của nhân tố chủ quan trong cơ chế vận dụng và trong hoạt động của các quy luật xã hội nói chung và ở Việt Nam trong giai đoạn trước và sau đổi mới nói riêng. Theo tác giả, “nhân tố chủ quan là những gì thuộc về chủ thể như ý thức, phẩm chất, hoạt động của chủ thể ” [36, tr.51]. Khăm Xúc Phôm Sa Vẳn,“Mối quan hệ điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong nâng cao năng lực hoạt động công tác đảng, công tác chính trị Quân đội nhân dân Lào hiện nay” [42]. Tác giả luận giải mối quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong nâng cao hoạt động công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội Quân đội nhân dân Lào hiện nay và đề xuất một số giải pháp cơ bản góp phần nâng cao năng lực của cán bộ chính trị cấp phân đội. Theo tác giả, thực chất điều kiện khách quan trong năng lực hoạt động công tác đảng, công tác chính trị là bao gồm tổng thể những mặt, những yếu tố mà sự tồn tại của chúng không phụ thuộc vào ý chí, ý muốn chủ quan của người cán bộ chính trị với tư cách là chủ thể hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, đó là các yếu tố được thu hút vào quá trình hoạt động của cán bộ chính trị tạo thành hoàn cảnh hiện thực vận động theo quy luật khách quan,