Luận án Tiến sĩ Sử học: Định chế quản lý nhà nước thời Nguyễn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> TRẦN THỊ THANH THANH<br /> <br /> ĐỊNH CHẾ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC THỜI NGUYỄN<br /> <br /> LUẬN Á N TIẾN SĨ SỬ HỌC<br /> <br /> TP. HỒ CHÍ MINH – 2000<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> TRẦN THỊ THANH THANH<br /> <br /> ĐỊNH CHẾ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC THỜI NGUYỄN<br /> <br /> Chuyên ngành : Lịch sử Việt Nam<br /> Mã số : 5.03.15<br /> <br /> LUẬN Á N TIẾN SĨ SỬ HỌC<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học<br /> PGS. TS. NGUYỄN PHAN QUANG<br /> <br /> TP. HỒ CHÍ MINH – 2000<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu<br /> trong luận á n là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác<br /> <br /> TÁC GIẢ LUẬN Á N<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> DẪN LUẬN ............................................................................................................................... 4<br /> 1. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................................... 4<br /> 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 5<br /> 3. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................................... 8<br /> 4. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................................... 13<br /> 5. Luận án cố gắng có những đóng góp mớí ........................................................................ 20<br /> 6. Nguồn tƣ liệu .................................................................................................................... 21<br /> 7. Cấu trúc của luận án ......................................................................................................... 25<br /> CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LỊCH SỬ- CHÍNH TRỊ CỦA ĐỊNH CHẾ ........................................... 27<br /> 1.1.Yêu cầu “nhất thống” về quyền lực của triều Nguyễn ................................................... 27<br /> 1.2. Quan niệm của triều Nguyễn về phép luật và quan lại.................................................. 33<br /> 1.3. Triều Nguyễn và giá trị của di sản định chế trƣớc thế kỷ XIX ..................................... 41<br /> CHƢƠNG 2: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH ĐỊNH CHẾ - VIỆC LÀM LUẬT CỦA TRIỀU<br /> NGUYỄN ................................................................................................................................. 54<br /> 2.1. Sự thiết lập các văn bản định chế .................................................................................. 54<br /> 2.2. Sự tham khảo luật nhà Lê và luật nhà Thanh ................................................................ 65<br /> CHƢƠNG 3: QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỊNH CHẾ - VIỆC DÙNG LUẬT CỦA TRIỀU<br /> NGUYỄN ............................................................................................................................... 112<br /> 3.1. Định chế là công cụ tổ chức và duy trì quyền lực nhà nƣớc ....................................... 112<br /> 3.1.1. Quá trình tổ chức hoạt động hành chính của quan chức....................................... 112<br /> 3.1.2. Quá trình thực hiên chế tài hình sự đối với quan chức ......................................... 148<br /> 3.2. Tác dụng của định chế đối với xã hội thời Nguyễn .................................................... 167<br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 190<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 197<br /> PHỤ LỤC............................................................................................................................... 215<br /> <br /> DẪN LUẬN<br /> 1. Mục đích nghiên cứu<br /> Quản lý nhà nƣớc và củng cố pháp quyền là một trong những nội dung quan trọng của<br /> công cuộc dựng nƣớc và giữ nƣớc từ ngàn đời của tổ tiên ta, dân tộc ta. Việc nghiên cứu<br /> những di sản này của lịch sử và đánh giá đúng về quá khứ sẽ giúp ích nhiều cho ngày nay,<br /> nhất là trong thời kỳ chúng ta đang tiến hành việc cải cách bộ máy nhà nƣớc, xây dựng đội<br /> ngũ công chức và tăng cƣờng hiệu lực quản lý nhà nƣớc theo phƣơng hƣớng "nhà nƣớc quản<br /> lý xã hội bằng pháp luật" ([122],129). Từ trong di sản của quá khứ, có thể tìm thấy những<br /> kinh nghiệm và bài học của ngƣời xƣa, bổ sung cho kiến thức về quản lý nhà nƣớc, xây dựng<br /> và củng cố pháp quyền trong công cuộc đổi mới đất nƣớc của chúng ta.<br /> Chính vì vậy, bên cạnh những kinh nghiệm và kiến thức của thời hiện đại, các vấn đề<br /> thuộc lĩnh vực nhà nƣớc và pháp quyền trong lịch sử dân tộc đã đƣợc các nhà khoa học nƣớc<br /> ta rất quan tâm. Trong những năm gần đây, có nhiều công trình đã nghiên cứu hoặc đề cập<br /> những nội dung này của thời Lý, thời Trần, đặc biệt thời Lê dƣới triều Lê Thánh Tông. về<br /> thời Nguyễn, giai đoạn lịch sử có nhiều biến cố và gần với thời đại của chúng ta hơn cả,<br /> những vấn đề thuộc lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội đã đƣợc nghiên cứu nhiều, riêng các vấn<br /> đề thuộc lĩnh vực nhà nƣớc và pháp luật cho đến nay vẫn đang cần những công trình chuyên<br /> khảo, cần thêm tƣ liệu, cần sự phân tích tỉ mỉ và khoa học, cần tiếp tục làm rõ quá trình lịch<br /> sử của những hiện tƣợng "đáng khen" và "đáng chê" để có những nhận định thỏa đáng. Đồng<br /> thời, trong việc nghiên cứu, cần đặt triều Nguyễn trong mối tƣơng quan khu vực với các quốc<br /> gia châu Á để có một cái nhìn khách quan về trình độ phát triển của xã hội Việt Nam vào thời<br /> điểm trƣớc khi trở<br /> <br /> 4<br /> <br />