Luận án Tiến sĩ Sử học: Phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng bằng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong những năm 1964 - 1965

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:164

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án tái hiện một cách có hệ thống phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong những năm 1964 - 1965. Qua đó làm nổi rõ một số nét đặc thù; đồng thời khẳng định vị trí, tầm vóc của phong trào này đối với tiến trình phát triển của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên địa bàn nói riêng, miền Nam nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Sử học: Phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng bằng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong những năm 1964 - 1965

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHAN THANH NHẤT PHONG TRÀO ĐỒNG KHỞI Ở NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PHÚ YÊN TRONG NH NG N 64 -1965 LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC Huế, 2020
ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHAN THANH NHẤT PHONG TRÀO ĐỒNG KHỞI Ở NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PHÚ YÊN TRONG NH NG N 64 -1965 Ngành: LỊCH SỬ VIỆT NAM Mã số: 9229013 LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. TRẦN NGỌC LONG 2. PGS.TS. TRƢƠNG CÔNG HUỲNH KỲ Huế, 2020
LỜI CA ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nh ng kết quả, nhận xét và kết luận nêu trong luận án là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong một công trình nào khác. Tác giả luận án Phan Thanh Nhất
LỜI CẢ ƠN Tôi xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến PGS. TS Trần Ngọc Long và PGS. TS Trƣơng Công Huỳnh Kỳ đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài luận án. Tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn đến quý thầy cô giáo Khoa Lịch sử, Phòng Đào tạo Sau Đại học, Trƣờng Đại hoc Sƣ phạm, Đại học Huế và quý thầy cô ở Ban Đào tạo, Đại học Huế đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận án. Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình đến lãnh đạo Ban và toàn thể cán bộ, công chức Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Bình Định đã luôn giúp đỡ, tạo điều iện, động viên tôi trong suốt quá trình học tập. Xin chân thành cảm ơn quý thƣ viện Tổng hợp tỉnh Bình Định, Trung tâm Lƣu tr Quốc gia II, TP. HCM, Trung tâm Lƣu tr Bộ Tƣ lệnh Quân Khu V, các vị lão thành cách mạng đã hỗ trợ và cung cấp nhiều tƣ liệu quý báu trong quá trình thực hiện luận án. Xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn ở bên cạnh giúp đỡ và động viên để tôi có thể hoàn thành tốt chặng đƣờng học tập của mình. Nghiên cứu sinh Phan Thanh Nhất iv
ỤC LỤC Trang LỜI CA ĐOAN ................................................................................................... III LỜI CẢ ƠN ......................................................................................................... IV MỤC LỤC ................................................................................................................ V DANH ỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT ........................................................ IX MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ......................................................................................... 1 2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ...................................................... 3 2.1. MỤC ĐÍCH ..................................................................................................... 3 2.2. NHIỆM VỤ ..................................................................................................... 3 3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. ...................................................... 4 3.1. ĐỐI TƢỢNG .................................................................................................. 4 3.2. PHẠM VI ........................................................................................................ 4 4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................. 4 4.1. NGUỒN TÀI LIỆU ........................................................................................ 4 4.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................. 5 5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN ............................................................................... 5 6. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN .................................................................................. 6 CHƢƠNG TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU................................... 7 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN..... 7 1.1.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về phong trào đồng hởi trong háng chiến chống Mỹ ở miền Nam............................................................................... 7 1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về phong trào đồng hởi trong háng chiến chống Mỹ ở Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên.................. 13 1.2. NHẬN T VỀ CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ NH NG VẤN ĐỀ Đ T RA CHO LUẬN ÁN TIẾP TỤC GIẢI QU ẾT .......................................... 19 1.2.1. Nhận x t về ết quả nghiên cứu............................................................... 19 v
1.2.2. Nh ng vấn đề đặt ra cho luận án cần tập trung giải quyết ...................... 20 TIỂU KẾT CHƢƠNG ........................................................................................ 21 CHƢƠNG 2 PHONG TRÀO ĐỒNG KHỞI Ở NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PHÚ YÊN TRONG NỬA SAU N 64............................................................................. 22 2.1. NH NG ẾU TỐ TÁC Đ NG T I ĐỒNG KH I QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PHÚ YÊN .......................................................... 22 2.1.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, ch nh trị, inh tế, v n h a, xã hội ........... 22 2.1.2. Truyền thống yêu nƣớc và đấu tranh cách mạng ................................... 26 2.1.3. Chính sách của Mỹ - chính quyền Sài Gòn đối với các tỉnh Nam - Ngãi - Bình - Phú trong Chiến tranh đặc biệt” .............................................. 29 2.1.4. Khái quát tình hình nam - ngãi - bình - phú đến gi a n m 1964 .......... 34 2.1.5. Chủ trƣơng làm chủ v ng nông thôn đồng b ng của Đảng ................... 43 2.2. DIỄN BIẾN ĐỒNG KH I CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PH ÊN N A SAU N M 1964 ................................... 56 2.2.1. Đồng khởi ở Quảng Nam....................................................................... 56 2.2.2. Đồng khởi ở Quảng Ngãi....................................................................... 66 2.2.3. Đồng khởi ở Bình Định ......................................................................... 69 2.2.4. Đồng khởi ở Phú Yên ............................................................................ 76 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ........................................................................................ 80 CHƢƠNG 3 PHONG TRÀO ĐỒNG KHỞI Ở NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PHÚ YÊN TRONG NỬA ĐẦU N 65 ............................................................................ 82 3.1. TÌNH HÌNH M I CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PH ÊN TRONG N A ĐẦU N M 1965........................................... 82 3.1.1. Âm mƣu, thủ đoạn mới của Mỹ và chính quyền Sài Gòn ..................... 82 3.1.2. Chủ trƣơng đối ph với tình hình mới của Đảng................................... 84 vi
3.2. DIỄN BIẾN ĐỒNG KH I N NG TH N ĐỒNG B NG CÁC TỈNH QUẢNG NAM, QUẢNG NGÃI, BÌNH ĐỊNH, PH ÊN TRONG N A ĐẦU N M 1965.................................................................................................. 86 3.2.1. Đồng khởi ở Quảng Nam....................................................................... 86 3.2.2. Đồng khởi ở Quảng Ngãi....................................................................... 96 3.2.3. Đồng khởi ở Bình Định ....................................................................... 100 3.2.4. Đồng khởi ở Phú Yên .......................................................................... 104 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ...................................................................................... 108 CHƢƠNG 4 NHẬN T VÀ BÀI HỌC INH NGHIỆ ............................. 110 4.1. Đ C ĐIỂM ................................................................................................. 110 4.1.1.Về quy mô ............................................................................................. 110 4.1.2. Về lực lƣợng ........................................................................................ 111 4.1.3. Về hình thức đấu tranh......................................................................... 113 4.1.4. Về vai trò của c n cứ địa ..................................................................... 115 4.1.5. Vai trò của phụ n trong Đồng khởi .................................................... 117 4.2. KẾT QUẢ VÀ NGH A........................................................................... 120 4.2.1. Kết quả ................................................................................................. 120 4.2.2. ngh a ................................................................................................. 123 4.3. HẠN CHẾ ................................................................................................... 125 4.3.1. Đồng hởi diễn ra chƣa đều ở các địa phƣơng .................................... 125 4.3.2. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo c lúc chƣa tập trung đúng mức ............... 126 4.3.3. Nhận thức của cán bộ xã thôn và quần chúng về đấu tranh ch nh trị chƣa đầy đủ, sâu sắc ...................................................................................... 127 4.4. M T SỐ KINH NGHIỆM.......................................................................... 128 4.4.1. Chọn địa bàn để mở đầu phong trào cách mạng c ý ngh a hết sức quan trọng................................................................................................................ 129 4.4.2. Phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lƣợng, trong đ coi trọng lực lƣợng quần chúng tự vũ trang là biện pháp hiệu quả để giành thắng lợi 129 vii
4.4.3. Phát huy thế mạnh của từng v ng và ết hợp chặt ch gi a ba v ng chiến lƣợc, bổ sung hỗ trợ cho nhau, tạo thành thế mạnh để chủ động tiến công giành thắng lợi....................................................................................... 131 4.4.4. Dựa chắc vào nhân dân, iên trì t ch cực xây dựng cơ sở ch nh trị ở địa bàn nông thôn đồng b ng là tiền đề quan trọng để giành thắng lợi ......... 133 TIỂU KẾT CHƢƠNG 4 ...................................................................................... 135 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 137 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 143 viii
DANH ỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Việt Nam Cộng hòa VNCH Nhà xuất bản Nxb Lực lƣợng vũ trang LLVT Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên Nam - Ngãi - Bình - Phú ix
Ở ĐẦU . LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Ch nh sách thống trị nhân dân miền Nam b ng ch nh quyền độc tài phát x t của Ngô Đình Diệm thông qua biện pháp chiến lƣợc tố Cộng, diệt Cộng” bị thất bại, đế quốc Mỹ buộc phải bị động chuyển sang thực hiện chiến lƣợc Chiến tranh đặc biệt” để đối ph với phong trào cách mạng miền Nam đang phát triển mạnh m từ hởi ngh a từng phần thành chiến tranh cách mạng, và để cứu vãn chính quyền Sài Gòn hỏi nguy cơ sụp đổ hoàn toàn. Trƣớc tình thế mới, Đảng Lao động Việt Nam chủ trƣơng phát động một cuộc chiến tranh cách mạng để chống lại chiến lƣợc Chiến tranh đặc biệt” (1961-1965), từng bƣớc làm thất bại Kế hoạch Staley - Taylor,... giáng thêm đòn nặng nề vào chính sách thực dân mới của Mỹ. Kế hoạch bình định miền Nam trong vòng 18 tháng sụp đổ, để cứu vãn tình thế, Mỹ đã triển khai kế hoạch Johnson - McNamara, t ng cƣờng viện trợ quân sự, nh m ổn định chính quyền Sài Gòn, bình định miền Nam có trọng điểm trong 2 n m (1964 - 1965). Với kế hoạch này, Mỹ và chính quyền Sài Gòn đã đẩy cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam bƣớc vào giai đoạn gay go, quyết liệt. Dƣới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân miền Nam nói chung và nhân dân các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên nói riêng, một lần n a đã v ng lên tiến hành Đồng khởi, giải phóng một v ng rộng lớn nông thôn đồng b ng. Phong trào Đồng hởi tại các địa phƣơng này b ng lên mạnh m từ gi a n m 1964 đến gi a n m 1965, đã giành đƣợc thắng lợi ở nhiều vùng nông thôn và đồng b ng, tạo ra thế và lực mới cho cách mạng ở các tỉnh Nam - Ngãi - Bình - Phú để bƣớc vào giai đoạn mới chống chiến lƣợc Chiến tranh cục bộ” (1965- 1968). Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong nh ng n m 1964 -1965, ngoài việc thể hiện nh ng sắc thái của Đồng hởi ở các địa phƣơng miền Nam n i chung, còn có nhiều n t đặc 1
th . Một số khía cạnh của vấn đề này lâu nay đã đƣợc thể hiện trong một số bài báo khoa học đ ng trên các tạp chí, hoặc trong một số công trình chuyên khảo về phong trào Đồng khởi ở miền Nam nói chung, trong các công trình lịch sử địa phƣơng, Mặc d vậy, nhiều vấn đề nghiên cứu liên quan đến phong trào Đồng hởi ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên từ gi a n m 1964 đến gi a n m 1965 chƣa đƣợc làm sáng tỏ nhƣ: điều kiện bùng nổ phong trào, phƣơng thức tiến hành đồng hởi, sắc thái thể hiện, tác động của phong trào... Vì vậy, việc nghiên cứu một cách toàn diện và c hệ thống phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nh ng n m 1964 - 1965 là việc làm c ý ngh a hoa học và đáp ứng đƣợc yêu cầu thực tiễn. Về mặt khoa học, nghiên cứu vấn đề này, trƣớc hết s góp phần làm sáng tỏ sự n ng động sáng tạo của các cấp bộ Đảng trong việc vận dụng đƣờng lối háng chiến đúng đắn của Đảng; đồng thời tái hiện đầy đủ về bức tranh Đồng khởi” ở nông thôn đồng b ng Khu V trong nh ng n m 1964 -1965 của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Qua đ , đánh giá một cách hách quan, hoa học vai trò và tác động của phong trào Đồng hởi đối với cuộc háng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc trên địa bàn. Đồng thời, đánh giá nh ng hạn chế, đúc rút inh nghiệm c thể phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trƣớc mắt cũng nhƣ lâu dài. Việc nghiên cứu phong trào Đồng khởi ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nh ng n m 1964 - 1965 còn góp phần phục vụ cho công tác biên soạn lịch sử địa phƣơng, giúp ngƣời đọc có cái nhìn toàn diện về công cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc của nhân dân các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam thống nhất đất nƣớc. Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng Khu V trong nh ng n m 1964-1965, góp phần giáo dục truyền thống yêu nƣớc, nâng cao ý thức đoàn ết dân tộc cho thế hệ trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay. Từ trong quá khứ có thể rút ra 2
một số bài học bổ ích cho việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, quê hƣơng hiện nay. Với nh ng lý do trên, tôi chọn đề tài: “Phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng bằng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong nh ng năm 1964 - 1965” để làm luận án Tiến s sử học, chuyên ngành Lịch sử Việt Nam. 2. ỤC ĐÍCH VÀ NHIỆ VỤ NGHIÊN CỨU 2. . ục đích Tái hiện một cách có hệ thống phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong nh ng n m 1964 - 1965. Qua đ làm nổi rõ một số n t đặc th ; đồng thời khẳng định vị trí, tầm vóc của phong trào này đối với tiến trình phát triển của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc trên địa bàn nói riêng, miền Nam nói chung. 2.2. Nhiệm vụ Để đạt đƣợc mục đ ch nêu trên, luận án thực hiện nh ng nhiệm vụ sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu để xác định mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài luận án. - Làm rõ bối cảnh lịch sử dẫn đến sự b ng nổ phong trào Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nh ng n m 1964 -1965. - Tái hiện các bƣớc phát triển của phong trào Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nh ng n m 1964 -1965. - Làm rõ nghệ thuật chỉ đạo và tổ chức thực hiện Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên. - Phân t ch làm rõ tác động của phong trào Đồng hởi đối với cuộc háng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc ở các tỉnh Khu V n i riêng và miền Nam n i chung. - Khái quát đặc điểm đặt trong mối quan hệ so sánh gi a các tỉnh, đánh giá tầm v c của phong trào; đồng thời đúc ết inh nghiệm để c thể vận dụng trong công tác vận động quần chúng giai đoạn hiện nay. 3
3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠ VI NGHIÊN CỨU. 3. . Đối tƣợng Phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên nh ng n m 1964 - 1965. 3.2. Phạm vi - Về không gian: Nghiên cứu phong trào diễn ra ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên. Tuy nhiên, để c cái nhìn đối sánh”, hông gian nghiên cứu của luận án có thể đƣợc mở rộng ra một số địa phƣơng Khu V, các tỉnh Nam Bộ. - Về thời gian: Từ gi a n m 1964 đến nửa đầu n m 1965. - ề n i ung: Khái quát các nhân tố tác động đến phong trào Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên. Tái hiện diễn tiến, đánh giá ết quả, ý ngh a, tác động. + Khái quát một số đặc điểm, vai trò nổi bật. Đúc ết một số inh nghiệm. 4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 4. . Nguồn tài liệu Để thực hiện luận án này, chúng tôi tiếp cận từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau c liên quan đến đề tài nhƣ: Tài liệu lƣu tr (báo cáo, chỉ thị, nghị quyết,... lƣu tại các Trung tâm Lƣu tr Quốc gia II; Trung tâm Lƣu tr Quốc gia III, Trung tâm Lƣu tr Quốc gia IV, Trung tâm Lƣu tr Quân Khu V; Phòng Lƣu tr tài liệu của Tỉnh ủy các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên; Tài liệu lƣu tr tại thƣ viện các tỉnh và Thƣ viện Quốc gia Việt Nam: bao gồm v n iện Đảng và các tài liệu có liên quan của Trung ƣơng Đảng, Khu ủy V và Đảng bộ các địa phƣơng c liên quan; v n bản của chính quyền Sài Gòn. Sách, các công trình chuyên khảo liên quan đến đề tài của các học giả, các nhà khoa học trong và ngoài nƣớc đã đƣợc công bố; các luận án, luận v n liên 4
quan đến đề tài. Các bài viết của nhân chứng, các bài báo khoa học, đƣợc đ ng tải trên các tạp chí chuyên ngành. 4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu Cơ sở phƣơng pháp luận của đề tài là vận dụng nh ng quan điểm của chủ ngh a Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Ch Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về hởi ngh a vũ trang và chiến tranh cách mạng. Phƣơng pháp nghiên cứu chủ yếu đƣợc sử dụng để thực hiện đề tài là phƣơng pháp lịch sử, phƣơng pháp lôgic và sự ết hợp hai phƣơng pháp này. Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng các phƣơng pháp hác c liên quan, nhƣ thống kê, so sánh, đối chiếu các nguồn tài liệu; tiến hành điền dã, gặp gỡ, hai thác tƣ liệu qua thực địa và nhân chứng. 5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN Luận án hoàn thành s có nh ng đ ng g p sau: - Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu, phản ánh một cách có hệ thống về phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên trong nh ng n m 1964 - 1965. - Luận án đã đƣa ra một số nhận x t, đánh giá về tác động và tầm vóc của phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nh ng n m 1964 - 1965 đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc ở các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ n i riêng đặt trong sự đối sánh với Đồng hởi ở miền Nam nói chung. Qua đ cho thấy sự vận dụng sáng tạo đƣờng lối chiến tranh nhân dân của Đảng bộ các tỉnh Nam - Ngãi - Bình - Phú trong háng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc. - Đúc ết đƣợc một số inh nghiệm qua nghiên cứu vấn đề này có thể kế thừa và vận dụng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. - Kết quả nghiên cứu của luận án s bổ sung nguồn tƣ liệu, góp phần phục vụ công tác nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy lịch sử địa phƣơng ở các bậc học. Thông qua đ , g p phần giáo dục cho thế hệ trẻ, các dân tộc sinh sống trên 5
địa bàn về niềm tự hào đối với quê hƣơng, đất nƣớc và ý thức xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, quê hƣơng. 6. ẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận án đƣợc cấu trúc thành 4 chƣơng nhƣ sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu. Chương 2: Phong trào Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nửa sau n m 1964. Chương 3: Phong trào Đồng khởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên trong nửa đầu n m 1965. Chương 4: Nhận x t và bài học kinh nghiệm. 6
Chƣơng TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Theo T đi n B h ho u n s i t N m, Đồng hởi là sự nổi dậy c ng lúc của nhân dân ở nhiều địa phƣơng miền Nam Việt Nam trong háng chiến chống Mỹ nh m phá ách ìm p của ch nh quyền Sài Gòn, giành quyền làm chủ ở cơ sở với nh ng mức độ hách nhau (làm rệu rã bộ máy cai trị của đối phƣơng, giải ph ng hoàn toàn một hoặc nhiều xã và thành lập Mặt trận Dân tộc Giải ph ng làm chức n ng ch nh quyền cách mạng . Phong trào Đồng hởi là một hình thái hởi ngh a. Đồng hởi xuất hiện ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ sau hi c Nghị quyết Trung ƣơng Đảng 15 (1959), đánh dấu bƣớc chuyển quan trọng của cách mạng miền Nam từ thế gi gìn lực lƣợng sang thế tiến công, tạo cơ sở v ng chắc đánh thắng chiến lƣợc Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ. Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú ên (1964 -1965 là sự tiếp nối phong trào Đồng hởi nh ng n m 1959 - 196 ở các tỉnh Nam Bộ cũng nhƣ ở một số tỉnh Khu V. 1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1. . . Nhóm các công trình nghiên cứu về phong trào Đồng h i trong háng chiến chống ỹ miền N m 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước Đã c nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trong nƣớc về cuộc háng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc của nhân dân Việt Nam, trong đ đều c đề cập đến phong trào Đồng hởi ở miền Nam n i chung, phong trào Đồng hởi ở các tỉnh Khu V n i riêng. Công trình chuyên hảo đầu tiên phản ánh há đầy đủ về phong trào Đồng hởi ở miền Nam trong háng chiến chống Mỹ là của Cao V n Lƣợng, Phạm V n Toàn, Quỳnh Cƣ (1981 , Tìm hi u phong trào Đồng hởi ở miền N m i t Nam, Nxb Khoa học xã hội. Công trình tái hiện quá trình phát triển của phong trào Đồng hởi ở miền Nam, trong đ tập trung đi sâu vào một vài điển hình 7
nhƣ: Cuộc hởi ngh a Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi, Đồng hởi ở Bến Tre, Đồng hởi ở Tây Ninh,... Công trình cũng đã đƣa ra một số đánh giá ý ngh a, tác dụng và bài học của phong trào Đồng hởi ở miền Nam nh ng n m 1959 -196 n i chung. Tuy nhiên, công trình chƣa đề cập nhiều về phong trào Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng ở Khu V (1964 - 1965). Đề cập đến vấn đề lãnh đạo phong trào Đồng hởi, c tác phẩm của Viện Lịch sử Đảng (1985 , Nh ng s i n Lị h sử Đảng về h ng hiến hống Mỹ, ứu nướ (1954 - 1975), Nxb Thông tin lý luận, Hà Nội. Công trình này c đề cập đến một số sự iện chủ yếu liên quan đến Đảng lãnh đạo Đồng hởi ở nông thôn đồng b ng trong nh ng n m 1964 - 1965, đặc biệt là một số sự iện phản ánh Đồng hởi ở An Lão (Bình Định , Ba Gia (Quảng Ngãi ,... Liên quan đến phong trào Đồng hởi có các công trình tổng ết chiến tranh thời ỳ chống Mỹ cứu nƣớc. Tiêu biểu là công trình của Ban Chỉ đạo Tổng ết chiến tranh trực thuộc Bộ Ch nh trị (1996 , Tổng ết u h ng hiến hống Mỹ ứu nướ thắng lợi và bài họ , Nxb Ch nh trị Quốc gia, Hà Nội. Đây là công trình tổng ết về sự lãnh đạo của Đảng đối với cuộc háng chiến chống Mỹ, cứu nƣớc, trong đ tập trung vào một số nội dung cơ bản và cốt yếu nhƣ: đƣờng lối chiến lƣợc, sách lƣợc và phƣơng pháp cách mạng; nh ng bài học inh nghiệm đƣợc đúc ết trong quá trình tiến hành chiến tranh cách mạng Việt Nam dƣới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Các công trình n i trên cũng đã đề cập tới phong trào Đồng hởi ở miền Nam n i chung, Khu V n i riêng với các vấn đề: hẳng định sự tất yếu của Đồng hởi; đánh giá hái quát tầm v c, ý ngh a vai trò của Đồng hởi với việc tạo ra bƣớc phát triển mới cho cách mạng miền Nam. Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam, Lị h sử h ng hiến hống Mỹ ứu nướ 1954 - 1975 (9 tập , Nxb Ch nh trị Quốc gia, Hà Nội, trong đ c Tập 3 là công trình phản ánh há chi tiết diễn biến, ết quả và ý ngh a của phong trào Đồng hởi ở miền Nam n i chung, Đồng hởi ở nông thôn, đồng b ng các tỉnh Khu V giai đoạn 1964 - 1965 n i riêng. 8
N m 1997, Nxb Quân đội Nhân dân ấn hành cuốn Chiến tranh nhân dân đị phương trong cu c kháng chiến chống Mỹ, cứu nước 1954 - 1975, trong đ c chuyên đề: Chống ph bình định giành dân và gi n trên địa bàn Khu V. Nội dung chuyên đề cho thấy trƣớc nh ng âm mƣu càn qu t lấn chiếm, gom dân lập ấp chiến lƣợc”, Ấp tân sinh”, Khu dinh điền” và Khu trù mật” của Mỹ và chính quyền Sài Gòn, nhân dân Khu V đã đấu tranh sôi nổi chống âm mƣu càn quét, lấn chiếm của quân đội Sài Gòn do Mỹ chỉ huy. Lúc đầu, phong trào có tính chất tự phát nhƣng sau đ nhờ có sự lãnh đạo chặt ch của các cấp ủy Đảng, chính quyền và các tổ chức đoàn thể ở địa phƣơng nên đã phát triển mạnh m , trở thành một phong trào đấu tranh đều khắp trên tất cả các địa bàn trọng điểm của Khu V. Tuy nhiên, đây là một chuyên đề mang t nh tổng ết nên mới chỉ dừng lại ở mức khái quát nh ng vấn đề chung về chống phá bình định. Vả lại, công trình phản ánh không gian cho cả một địa bàn rộng lớn ở Khu V chứ chƣa c điều iện đi sâu nghiên cứu ở nh ng tỉnh cụ thể; đặc biệt là chƣa đi sâu hảo cứu về phong trào Đồng khởi ở nông thôn, đồng b ng các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên nh ng n m 1964 - 1965. Tác giả Trần Thị Thu Hƣơng (2002), Đảng lãnh đạo cu đấu tranh chống ph “quố s h” Ấp chiến lược của Mỹ - ngụy ở miền Nam Vi t Nam (1961 - 1965), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Trên cơ sở phát triển từ luận án Tiến s , b ng nh ng nguồn tƣ liệu có hệ thống, công trình đã trình bày quá trình Đảng lãnh đạo cuộc đấu tranh chống phá quốc sách” Ấp chiến lƣợc của Mỹ - chính quyền Sài Gòn ở miền Nam Việt Nam (1961 - 1965 . Công trình này cũng đã làm rõ sự chỉ đạo sắc bén, linh hoạt, sáng tạo của các Đảng bộ địa phƣơng ở miền Nam Việt Nam trong đ c Đảng bộ các tỉnh Nam Trung Bộ; trình bày cuộc đấu tranh diễn ra gay go, quyết liệt của quân và dân miền Nam Việt Nam chống lại âm mƣu, thủ đoạn thâm độc, xảo quyệt của Mỹ và chính quyền VNCH trong quá trình thực thi ch nh sách Ấp chiến lƣợc”. Qua việc tái hiện bức tranh sinh động về cuộc đấu tranh chống phá Ấp chiến lƣợc, tác giả đã đúc ết nh ng thành công và rút ra nh ng bài học kinh nghiệm của Đảng trong quá trình lãnh 9
đạo cuộc đấu tranh đầy thách thức và quyết liệt này. Tuy nhiên, về không gian nghiên cứu trên toàn miền Nam Việt Nam nên phong trào đấu tranh của quân và dân các tỉnh Nam Trung Bộ đặc biệt là phong trào Đồng hởi chỉ mới đƣợc phản ánh một cách hái lƣợc. N m2 6, Nguyễn uân N ng xuất bản cuốn, Phong trào Đồng hởi ở miền Đông N m B , Nxb Quân đội Nhân dân, Hà Nội. Công trình này đã phản ánh diễn biến phong trào Đồng hởi ở miền Đông Nam Bộ; làm rõ sự chỉ đạo sáng suốt của Đảng, ch nh quyền các địa phƣơng; từ đ rút ra nh ng bài học inh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, tập hợp lực lƣợng. Nghiên cứu về Đồng hởi ở miền Nam c công trình: Phong trào Đồng hởi 50 năm nhìn lại, Nxb Quân đội Nhân dân (2010) tập hợp một số bài viết của các nhà hoa học trên cả nƣớc và lãnh đạo một số địa phƣơng diễn ra phong trào Đồng hởi. Các bài viết đƣợc sắp xếp theo tiến trình lịch sử ết hợp với chủ đề nghiên cứu. Nội dung cuốn sách phản ánh một cách hái quát, c hệ thống phong trào Đồng hởi ở miền Nam Việt Nam; làm nổi bật bức tranh sống động và phong phú của Đồng hởi; trên cơ sở đ rút ra một số bài học quý báu về hởi ngh a và đấu tranh vũ trang giành ch nh quyền làm chủ của cách mạng miền Nam trong nh ng n m cuối thập ỷ 5 đầu thập ỷ 6 của thế ỷ . N m 2 12, Nhà xuất bản Ch nh trị - Hành ch nh, Hà Nội, cho ra mắt công trình: Miền N m - 21 năm h ng hiến hống Mỹ (Hồ sơ về u h ng hiến ủ qu n và n miền N m). Thông qua nh ng nguồn tƣ liệu chân thực, phong phú, các tác giả đã phác họa bức tranh toàn cảnh hết sức sinh động về cuộc đấu tranh đầy hy sinh gian hổ của quân và dân miền Nam dƣới sự lãnh đạo của Đảng, Quân ủy Trung ƣơng, Trung ƣơng Cục miền Nam chống lại ch nh sách xâm lƣợc thực dân iểu mới của Mỹ và ch nh quyền Sài Gòn. Trong cuộc đấu tranh đ , phong trào đấu tranh chống ch nh sách bình định” đ ng một vai trò hông nhỏ, đặc biệt là trong đấu tranh chống địch càn qu t, lấn chiếm, gom dân lập ấp chiến lƣợc. Tuy nhiên, phong trào Đồng hởi ở Khu V nh ng n m 1964 - 1965 chỉ mới đƣợc đề cập một cách hái lƣợc. Dẫu sao, đây là nguồn tƣ liệu tham hảo c giá 10
trị cho nghiên cứu sinh trong quá trình nghiên cứu luận án. Viện Sử học (2014) Lị h sử i t N m (15 tập), Nxb Khoa học xã hội. Công trình nghiên cứu Lịch sử Việt Nam từ thế ỷ thứ đến n m 2 , phản ánh một cách hách quan, trung thực, sinh động quá trình hình thành, phát triển của lịch sử đất nƣớc. Đặc biệt, Tập 12 (giai đoạn 1954 - 1965), đã phản ánh há đầy đủ, toàn diện phong trào đấu tranh của nhân dân Việt Nam chống đế quốc Mỹ xâm lƣợc và ch nh quyền tay sai. Công trình hoa học này t nhiều đều c đề cập đến Đảng lãnh đạo Đồng hởi; sự vận dụng sáng tạo, linh hoạt của cấp ủy, ch nh quyền các cấp; các hình thức đấu tranh của nhân dân miền Nam trong giai đoạn lịch sử 1954 - 1965. Tuy nhiên, không gian phản ánh là cả miền Nam, do đ công trình chƣa thể đề cập sâu đến phong trào Đồng hởi ở các tỉnh Nam - Ngãi - Bình - Phú, nhƣng c thể hẳng định đây là công trình tham hảo c giá trị đối với luận án mà tác giả đang nghiên cứu. 1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài Các công trình nghiên cứu lịch sử của các tác giả nƣớc ngoài nghiên cứu về đề tài chiến tranh Việt Nam há lớn nhƣng về phong trào Đồng hởi ở miền Nam thì hông nhiều. Các công trình của nƣớc ngoài đề cập đến vấn đề nghiên cứu của luận án c thể điểm qua nhƣ: Charles Fourniau (1967) - một nhà nghiên cứu về cuộc chiến tranh Việt Nam, đã xuất bản cuốn sách có tựa đề Le Viet Nam face à la guerre ( i t N m đối m t với hiến tr nh). Trong công trình này, tác giả đã chỉ ra r ng sự can thiệp của Mỹ b ng quân sự trên quy mô lớn ở miền Nam Việt Nam s dẫn đến thất bại là điều khó tránh khỏi, n s là một trong nh ng nguyên nhân làm cho sự nổi dậy của nhân dân miền Nam càng thêm mạnh m . N m 1969, tác giả T. Hoopes đã xuất bản tại Mỹ cuốn sách c tựa đề The limits of intervention ( iới hạn ủ s n thi p), David Mc Kay Company, New or . Trong công trình nghiên cứu của mình, T. Hoopes đã công bố nhiều tƣ liệu về cuộc chiến tranh Việt Nam giai đoạn 1961 - 1965. Đặc biệt, tác giả công bố quan điểm của nh ng quan chức cấp cao của Mỹ trong thời ỳ chuyển tiếp từ 11