Luận văn đề tài : Một số ý kiến nhằm hoàn thiện & củng cố bộ máy quản lý của Công ty xây dựng II Thanh Hoá

Chia sẻ: Nguyen Bao Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

130
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý là một đòi hỏi khách quan đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là trong cơ chế thị trường như hiện nay. Đây là một vấn đề khó khăn do lực lượng lao động làm công tác quản lý là lao động có trình độ cao, mỗi hoạt động của họ đều gắn liền với quá trình sản xuất kinh doanh và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong một Công ty, bộ máy quản lý đóng vai trò quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của Công ty...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn đề tài : Một số ý kiến nhằm hoàn thiện & củng cố bộ máy quản lý của Công ty xây dựng II Thanh Hoá

Luận văn Một số ý kiến nhằm hoàn thiện và củng cố bộ máy quản lý của Công ty xây dựng II Thanh Hoá 2
LỜI NÓI ĐẦU Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý là một đòi hỏi khách quan đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là trong cơ chế thị trường như hiện nay. Đây là một vấn đề khó khăn do lực lượng lao động làm công tác quản lý là lao động có trình độ cao, mỗi hoạt động của họ đều gắn liền với quá trình sản xuất kinh doanh và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong một Công ty, bộ máy quản lý đóng vai trò quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của Công ty đó. Nếu một bộ máy được đảm bảo gọn nhẹ, linh hoạt, có trình độ thì chắc chắn bộ máy đó sẽ làm cho Công ty phát triển nhanh chóng. Xuất phát từ thực tế là bộ máy quản lý của công ty xây dựng II_Thanh hoá mới được hình thành do sự sát nhập hai bộ máy của hai Công ty sau qúa trình sát nhập giữa Công ty với Công ty Đường C, nên còn có nhiều vấn đề tồn tại cần phải khắc phục trong thời gian tới. Vì vậy, hoàn thiện bộ máy quản lý là một điều cần thiết. Có như vậy, bộ máy mới phát huy được vai trò của nó trong hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty, song để làm được công tác nay hoàn toàn không phải là đơn giản bởi vì trong quá trình hoàn thiện tất yéu khong tránh khỏi sự đụng chạm tới quyền lợi vị trí của nhiều cán bộ công nhân viên trong Công ty. Trong quá trình nghiên cứu thực tập tốt nghiệp tại Công ty, tôi đã nhận thấy sự cần thiết phải thực hiện đề tài này. Lý do chính xuất phát từ thực té bộ máy của Công ty còn có sự cồng kềnh, bố trí lao động chưa hợp lý, thời gian làm việc của các cán bộ công nhân viên chưa đảm bảo...Đây thực sự là những lý do cơ bản làm cho bộ máy quản lý của Công ty hoạt động chưa có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở tình hình thực tế về bộ máy quản lý của Công ty, bằng các phương pháp nghiên cứu như khảo sát, thống kê, phân tích tổng hợp số liệu... bài viết của tôi đã đi sâu nghiên cứu thực trạng tổ chức bộ máy quản lý, nghiên cứu các kinh nghiệm đã thành công trong công tác tổ chức bộ máy của 3
một công ty và kết hợp với lý thuyết đã được tích lũy trong quá trình học tập vận dụng vào trong thực tế để đưa ra những kiến nghị giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý của Công ty. Tôi hi vọng rằng với những hiểu biết, những ý kiến của bản thân có thể đóng góp được cho Công ty những điều cần thiết trong quá trình hoàn thiện công tác quản lý nhằm xây dựng được một bộ máy quản lý năng động, sáng tạo và đạt hiệu quả cao trong hoạt động sản xuất kinh doanh chung của Công ty, đưa Công ty trở thành một công ty hàng đầu trong ngành xây dựng. Luận văn tốt nghiệp của tôi gồm các phần sau: Chương I - Cơ sở lý luận về tổ chức bộ máy quản lý trong công ty. Chương II - Phân tích thực trạng về cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của công ty xây dựng II_Thanh hoá. Chương III - Một số ý kiến nhằm hoàn thiện và củng cố bộ máy quản lý của Công ty. . 4
CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỘ MÁY QUẢN LÝ TRONG MỘT CÔNG TY I – NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ MỘT SỐ MÔ HÌNH TỔ CHỨC QUẢN LÝ. A. Những khái niệm cơ bản. 1. Khái niệm về tổ chức, quản lý tổ chức và vai trò của tổ chức quản lý. Tổ chức: Để thực hiện một công việc, một mục tiêu xác định thì cần phải có sự tổ chức các cá nhân trong tổ chức đó thành những thành viên có chức năng nhiệm vụ nhất định để cùng thực hiện nhiệm vụ chung của tổ chức. Việc tổ chức như vậy sẽ biểu thi công việc mà mỗi người làm có một mục đích hoặc có một mục tiêu nhất định song lại phải tạo ra sự ăn khớp với cả nhóm, những thành viên khác để cùng kết hợp nhằm hoàn thành nhiệm vụ chính do đó mà nảy sinh tổ chức. Vậy, tổ chức được hiểu là sự liên kết những cá nhân, những quá trình, những hoạt động trong hệ thống nhằm thực hiện những mục đích đề ra của hệ thống dựa trên cơ sở các nguyên tắc và quy tắc quản trị. Quản lý: Đó là sự tác độngcó hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý, nhằm duy trì hoạt động của hệ thống sử dụng một cách tốt nhất mọi tiềm năng sẵn có, các cơ hội để đưa hệ thống đến mục tiêu đã đề ra trong điều kiện biến động của môi trường. Qua khái niệm trên ta thấy: 5
Quản lý được tiến hành trong một tổ chức hoặc một nhóm nhất định trong xã hội. Tức là hoạt động quản lý chỉ tồn tại trong một nhóm người. Quản lý gồm công việc chỉ huy tạo điều kiện cho những người khác thực hiện công việc và đạt mục đích của cả nhóm. Vai trò của bộ máy quản lý doanh nghiệp. Quá trình sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp đều nhằm thực hiện một số mục tiêu nhất định. Để thực hiện được những mục tiêu đó, mỗi doanh nghiệp đòi hỏi phải có lực lượng điều hành toàn bộ quá trình tổ chức thực hiện. Lực lượng này chính là lực lượng quản lý doanh nghiệp và hình thành nên bộ máy quản lý của doanh nghiệp. Nhưng để đảm bảo sự thống nhất, ăn khớp trong điều hành sản xuất kinh doanh thì trong doah nghiệp phải có người điều hành trực tiếp chỉ đạo lực lượng quản lý, thực hiện nhiệm vụ bố trí, sắp xếp sao cho phù hợp với mỗi nhân viên quản lý vào từng nhiệm vụ có thể đảm bảo sự phối kết hợp nhịp nhàng giữa các thành viên trong cơ cấu nhằm khai thác tối ưu tiềm năng chuyên môn, trí sáng tạo của mỗi người trong việc thực hiện những mục tiêu đã đề ra như năng suất, chất lượng, doanh thu, lợi nhuận… Như vậy, mỗi doanh nghiệp nếu như không có một bộ máy quản lý thì không một lực lượng nào có có thể tiến hành nhiệm vụ quản lý được. Ngược lại, không một quá trình tổ chức nào lại có thể thực hiện được nếu như không có bộ máy quản lý. 2. Cơ cấu tổ chức bộ máy của doanh nghiệp. a. Cơ cấu tổ chức. Đó chính là hình thức tồn tại của tổ chức, nó nói lên sự sắp đặt theo trật tự nào đó của bộ phận của tổ chức cùng các mối quan hệ giữa chúng. Trong nội bộ tổ chức tồn tại hai mối liên hệ chủ yếu giữa các yếu tố cấu thành nên tổ chức, đó là: 6
- Mối liên hệ dọc của tổ chức cấp trên và cấp dưới. - Mối liên hệ ngang của các yếu tố ngang cấp. Cơ cấu tổ chức trực tiếp quyết định hệ thống chỉ huy và mạng lưới thông suốt trong tổ chức. Do đó, cơ cấu tổ chức thích hợp là hết sức quan trọng đối với việc thực hiện có hiệu quả những mục tiêu của tổ chức. Tóm lại, cơ cấu tổ chức là một kết cấu phân tầng lớp từ trên xuống dưới thể hiện hình thức lãnh đạo theo hình chóp, đứng đầu là người lãnh đạo cao nhất sau đó đến các bộ phận lãnh đạo thấp hơn cho đến tầng cuối cùng. Do có nhiều nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu tổ chức nên việc tổ chức cơ cấu của tổ chức phải hết sức hợp lý, xử lý xác đáng mối quan hệ giữa các cấp của tổ chức và mức độ quản lý. Cần có sự phân định rõ ràng giữa quyền hạn chức năng và nhiệm vụ của các cấp trong tổ chức nhằm phát huy hiệu suất của các cá nhân từ đó làm lợi cho việc nâng cao hiệu quả công tác nói chung. b. Cơ cấu tổ chức bộ máy doanh nghiệp. Tổng hợp các bộ phận khác nhau có mối liên hệ và quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, được chuyên môn hoá và có những trách nhiệm, quyền hạn nhất định, được bố trí theo những cấp, từng khâu khác nhau nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng quản lý và thực hiện mục đích chung đã xác định của doanh nghiệp được gọi là cơ cấu tổ chức bộ máy tổ chức của doanh nghiệp. Cơ cấu tổ chức quản lý là hình thức phân công lao động trong lĩnh vực quản trị, nó có tác động đến quá trình hoạt động của tổ chức quản lý. Cơ cấu tổ chức quản lý một mặt phản ánh cơ cấu trách nhiệm của mỗi người trong hoạt động sản xuất, mặt khác nó có tác động tích cực trở lại đến việc phát triển sản xuất. c. Bộ máy quản lý doanh nghiệp. Bao gồm tập hợp những người có trình độ có chức năng và nhiệm vụ rõ ràng trong quá trình tiến hành hoạt động quản lý doanh nghiệp. 7
3. Những yêu cầu đối với tổ chức quản lý. Quá trình xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức quản lý phải đảm bảo những yêu cầu sau: a. Tính tối ưu. Giữa các khâu và các cấp quản lý ( khâu quản lý phản ánh cách phân chia chức năng quản lý theo chiêù ngang, cấp quản lý lại thể hiện sự phân chia chức năng quản lý theo chiều dọc) đều thiết lập những mối liên hệ hợp lý với số lượng cấp quản lý ít nhất trong hệ thống cho nên cơ cấu quản lý mang tính năng động cao, luôn đi sát và phục vụ mục đích đề ra của doanh nghiệp. b. Tính linh hoạt. Cơ cấu tổ chức quản lý phải đảm bảo khả năng thích ứng linh hoạt với bất kỳ tình huống nào xảy ra trong hệ thống cũng như ngoài môi trường. c. Tính tin cậy. Cơ cấu tổ chức quản lý phải đảm bảo tính chính xác của mọi thông tin được xử lý trong hệ thống, nhờ đó đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng giữa các hoạt động và nhiệm vụ của tất cả các bộ phận trong doanh nghiệp. d. Tính kinh tế. Cơ cấu bộ máy quản lý phải sử dụng với chi phí quản lý thấp nhất nhưng đạt hiệu quả cao nhất. Tiêu chuẩn xem xét yêu cầu này là mối tương quan giữa chi phí dự định bỏ ra và kết quả sẽ thu về. e. Tính bí mật. Trong giai đoạn hiện nay, sự khốc liệt trong cạnh tranh của cơ chế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải kiểp soát chặt chẽ thông tin mang tính chiến lược. Điều đó đòi hỏi giữ gìn được nội dung hoạt động của mỗi bộ phận và của cả bộ máy, chống sự rò rỉ mất cắp thông tin do các đối thủ cạnh tranh 8
luôn có sự kình địch và thường xuyên theo dõi bám sát nhau trên thương trường. 4. Những nhân tố ảnh hưởng tới tổ chức bộ máy quản lý doanh nghiệp. Mục đích của việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới tổ chức bộ máy quản lý doanh nghiệp là nhằm tìm ra một mô hình tổ chức quản lý góp phần nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp. Không một yếu tố riêng lẻ nào có thể quyết định mô hình tổ chức bộ máy quản lý của công ty, mà tổ chức bộ máy quản lý của công ty chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố và các yếu tố này lại thay đổi tùy theo từng trường hợp. a. Nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Hiện nay, một điều được chấp nhận chung là nhiệm vụ sản xuất kinh doanh và tổ chức bộ máy quản lý là hai mặt không thể tách rời nhau trong công tác quản lý doanh nghiệp. Chendler đã tiến hành nghiên cứu nhiều doanh nghiệp lớn ở Hoa Kỳ như: Dupond, Scars, Standart Oil,... đã đi đến kết luận là khi có sự thay đổi nhiệm vụ sản xuất kinh doanh cấp công ty thì bộ máy quản lý cũng phải thay đổi theo. Lý do chính khiến các công ty phải thay đổi bộ máy quản lý là vì bộ máy quản lý cũ gây ra sự kém hiệu quả trong việc phấn đấu đạt được những nhiệm vụ của công ty khi có sự thay đổi trong sản xuất kinh doanh . Tuy nhiên, không phải bao giờ cũng có sự thay đổi về nhiệm vụ sản xuất kinh doanh cũng có sự thay đổi bắt buộc của bộ máy quản lý. Song, các kết quả nghiên cứu đều ủng hộ ý tưởng bộ máy quản lý cần đi kèm theo nhiệm vụ sản xuất kinh doanh. b. Quy mô và độ phức tạp của doanh nghiệp. Ban lãnh đạo phải nghiên cứu tổ chức bộ máy quản lý sao cho có thể quản lý được toàn bộ các hoạt động của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có quy mô càng lớn và phức tạp thì các hoạt động của doanh nghiệp cũng càng nhiều và phức tạp. Do đó bộ máy quản lý càng phải được tổ chức một cách hợp lý, 9
sao cho vẫn đảm bảo quản lý được toàn bộ các hoạt động của doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo bộ máy quản lý không bị cồng kềnh và quá phức tạp về cơ cấu. c. Địa bàn hoạt động. Việc mở rộng địa bàn hoạt động hoặc phân tán địa bàn hoạt động cũng đòi hỏi có sự bố trí lại lao động nói chung và lao động quản lý nói riêng, do đó sẽ dẫn đến sự xuất hiện của một cơ cấu tổ chức quản lý mới. Như vậy, sự thay đổi địa bàn hoạt động của doanh nghiệp cũng ảnh hưởng đến bộ máy quản lý. d. Công nghệ. Đặc điểm chung và mức độ phức tạp của công nghệ mà doanh nghiệp đang sử dụng có thể ảnh hưởng đến việc tổ chức bộ máy quản lý. Cụ thể là các doanh nghiệp chú trọng đến công nghệ cao thì thường có định mức quản lý thấp, bộ máy quản lý phải được bố trí sao cho tăng cường khả năng của doanh nghiệp và có thể thích ứng kịp thời trước sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ. Các doanh nghiệp khai thác công nghệ mới thường có xu hướng sử dụng cán bộ có trình độ học vấn cao và có kinh nghiệm về kỹ thuật, các cán bộ quản lý có chủ trương đầu tư cho các dự án hướng vào hậu thuẫn và việc duy trì sức mạnh về công nghệ của doanh nghiệp, hệ thống cơ cấu tổ chức phù hợp với hệ thống công nghệ và đảm bảo sự phối hợp một cách chặt chẽ trong việc ra các quyết định liên quan đến kinh doanh và công nghệ. e. Mức độ phức tạp của môi trường kinh doanh. Mức độ phức tạp của môi trường kinh doanh cũng có ảnh hưởng tới bộ máy tổ chức quản lý. Trong điều kiện môi trường kinh doanh ổn định thì các doanh nghiệp cũng có một bộ máy quản lý ổn định, trong đó việc đưa ra các quyết định thường mang tính tập trung với những chỉ thị, nguyên tắc cứng rắn, đều có thể quản lý tốt. Ngược lại, những doanh nghiệp có được thành công trong môi trường kinh doanh thay đổi nhanh chóng thường phải tổ chức 10
bộ máy quản lý có mối liên hệ gắn bó hữu cơ, trong đó việc ra quyết định có tính chất phân tán với các thể lệ mềm mỏng linh hoạt, các phòng ban có sự liên kết chặt chẽ với nhau và với các tổ đội đa chức năng. f. Cơ sở kỹ thuật của hoạt động quản lý và trình độ của cán bộ quản lý. Nhân tố này ảnh hưởng rất lớn tới tổ chức bộ máy quản lý. Khi cơ sở kỹ thuật của hoạt động quản lý (máy vi tính, điện thọai…) đầy đủ hiện đại, trình độ của cán bộ quản lý cao có thể đảm nhiệm được nhiều công việc thì nó sẽ góp phần giảm được cán bộ quản lý trong bộ máy quản lý. Các cán bộ quản lý theo phương cách truyền thống thường thích sử dụng những cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý theo kiểu truyền thống như tổ chức bộ máy, quản lý theo bộ phận chức năng và ít khi vận dụng các hình thức tổ chức mới khác như tổ chức bộ máy quản lý theo mô hình ma trận. Các cán bộ quản lý theo phong cách truyền thống cũng thích sự kiểm soát tập trung, do đó họ thường không thích những mô hình tổ chức bộ máy quản lý mang tính phân tán, càng nhiều nhân viên hơn. g. Thái độ của đội ngũ cán bộ công nhân viên. Thái độ của đội ngũ cán bộ công nhân viên cũng ảnh hưởng đến tổ chức bộ máy quản lý doanh nghiệp. Công nhân viên có trình độ học vấn cao và đã qua đào tạo thường rất có ý thức với công việc được giao và họ có thể hoàn thành tốt khối lượng công việc của mình. Như vậy, sẽ không cần nhiều lao động quản lý để đôn đốc chỉ huy họ làm việc và số lượng lao động trong bộ máy quản lý được tinh giảm. Tuy nhiên, cũng có những cán bộ công nhân viên có thái độ làm việc thiếu tinh thần trách nhiệm, thường không hoàn thành công việc được giao, đối với các cán bộ công nhân viên như vậy thì cần phải có đủ lao động quản lý để đôn đốc, kiểm soát công việc của họ. Điều đó làm tăng số lượng cán bộ quản lý trong doanh nghiêp. 11
B - Một số mô hình tổ chức bộ máy quản lý. Cùng với sự phát triển của các hệ thống đã hình thành những cơ cấu tổ chức quản lý khác nhau. Mỗi kiểu chứa đựng những đặc điểm, ưu điểm, nhược điểm và được áp dụng trong những điều kiện cụ thể nhất định. 1. Cơ cấu tổ chức trực tuyến (đường thẳng) Đây là cơ cấu tổ chức đơn giản nhất, trong đó có một cấp trên và một số cấp dưới. Toàn bộ vấn đề được giải quyết theo một kênh liên hệ đường thẳng. Cấp lãnh đạo trực tiếp điều hành và chịu trách nhiệm về sự tồn tại của hệ thống. Cơ cấu này được áp dụng phổ biến cuối thế kỷ 19 trong những doanh nghiệp nhỏ, sản phẩm không phức tạp, tính chất sản xuất liên tục. Cơ cấu này dựa trên nguyên tắc “Thống nhất chỉ huy trong mọi hoạt động" theo học giả H.FASOL, đường trực tuyến cần phải thống nhất, một người, một thủ trưởng. Đặc điểm cơ bản của cơ cấu tổ chức quản trị theo trực tuyến: Cấp trên lãnh đạo trực tiếp cấp dưới, cấp dưới tiếp nhận, chấp hành chỉ thị, mệnh lệnh của cấp trên. Các mối liên hệ giữa các thành viên trong tổ chức được thực hiện theo đường thẳng (người thừa hành mệnh lệnh chỉ nhận lệnh qua một cấp trên trực tiếp và chỉ thi hành theo lệnh của người đó thôi). + Ưu điểm: - Đơn giản, rõ ràng do thống nhất chỉ huy. - Khả năng tách biệt rõ ràng các ký hiệu. - Có hiệu quả khi giải quyết các mâu thuẫn. + Nhược điểm: - Không có sự phân công hợp lý, không có sự điều hành theo chiều ngang. - Dễ đi đến độc đoán do cá nhân ra quyết định. 12
- Đòi hỏi người lãnh đạo phải có kiến thức toàn diện, tổng hợp đồng thời không tận dụng được sự giúp đỡ của các chuyên gia có trình độ cao về từng mặt quản trị và khi cần thiết liên hệ giữa hai thành viên của các tuyến thì thông tin phải đi đường vòng. Thủ trưởng cơ quan Người điều Người điều Người điều hành trực hành trực hành trực Cơ cấu tổ chức trực tuyến 2. Cơ cấu chức năng. Cơ cấu chức năng đầu tiên được áp dụng với thủ lĩnh các mảng công việc của các đảng phái chính trị và chế độ đốc công của các doanh nghiệp, sau đó được ứng dụng rộng rãi và phù hợp với khối lượng công tác quản lý ngày càng lớn. Những vụ quản lý được phân công cho các đơn vị riêng biệt theo các chức năng quản lý và hình thành nên những người đứng đầu các phân hệ được chuyên môn hoá chỉ đảm bảo chức năng nhất định. Mối liên hệ giữa các nhân viên trong hệ thống rất phức tạp. những người thừa hành nhiệm vụ ở cấp dưới nhận mệnh lệnh chẳng những từ người lãnh đạo cao nhất của hệ thống mà còn cả từ những người lãnh đạo ở các chức năng khác nhau. (nguyên tắc này do Taylor đề xuất và áp dụng trong tổ chức lao động khoa học ở các xí nghiệp của mình) + Ưu điểm: -Thu hút được các chuyên gia vào công tác lãnh đạo, giải quyết các vấn đề chuyên môn một cách thành thạo hơn. -Giảm bớt gánh nặng trách nhiệm quản lý cho người lãnh đạo cao nhất của hệ thống. 13
+ Nhược điểm: Người lãnh đạo hệ thống phải phối hợp hoạt động của những người lãnh đạo chức năng nhưng do khối lượng công tác quản lý, người lãnh đạo cả hệ thống khó có thể phối hợp được tất cả các mệnh lệnh của họ nên dễ dẫn tới tình trạng cấp dưới cùng lúc phải thi hành nhiều mệnh lệnh. Thêm vào đó là sự không duy trì được tính kỷ luật, kiểm tra phối hợp. Mô hình này phù hợp với xí nghiệp loại nhở hoặc đơn vị hành chính sự nghiệp. Lãnh đạo doanh Chức năng Chức năng Chức Cấp Cấp Cấp dưới dưới dưới Cơ cấu chức năng : 3. Cơ cấu trực tuyến - tham mưu. Vẫn là cơ cấu trực tuyến, nhưng lãnh đạo đã có bổ sung thêm một bộ phận tham mưu giúp việc. Đây là một hình thức quản lý kết hợp giữa sự chỉ huy trực tiếp của các cấp lãnh đạo hành chính trong xí nghiệp và sự chỉ đạo nghiệp vụ của các nhân viên chức năng các cấp. + Ưu điểm: Cơ cấu này vẫn dễ dàng thực hiện chế độ một thủ trưởng nhưng bước đầu đã biết khai thác kiến thức của các chuyên gia giúp việc. + Nhược điểm: 14
Tốc độ ra quyết định thường chậm vì có thêm nhiều người để bàn khiến lãnh đạo phải cân nhắc lâu hơn. cho nên kiểu cơ cấu này có phạm vi sử dụng không lớn lắm, nó chỉ dùng cho hệ thống có phạm vi hẹp. Cơ cấu trực tuyến tham mưu Lãnh đạo Tham mưu Cấp dưới 4. Cơ cấu trực tuyến - chức năng. Mô hình này kết hợp giữa chỉ huy trực tiếp của các cấp lãnh đạo hành chính trong xí nghiệp và sự chỉ đạo nghiệp vụ của các bộ phận chức năng do đó vừa giữ được ưu điểm của các cơ cáu trực tuyến và chức năng đồng thời khắc phục được nhược điểm của từng cơ cấu riêng lẻ. Theo cơ cấu này người lãnh đạo được sự giúp đỡ của các phòng ban chức năng trong việc ra quyết định và hướng dẫn kiểm tra. Mệnh lệnh được truyền theo hướng quy định. Người lãnh đạo các phòng ban không trực tiếp ra quyết định cho người thừa hành ở các tuyến. + Ưu điểm: Phát huy được năng lực chuyên môn của các bộ phận chức năng, đồng thời vẫn đảm bảo quyền chỉ huy của hệ thống trực tiếp. + Nhược điểm: 15
Do có quá nhiều bộ phận chức năng nên lãnh đạo phải tổ chức họp hành nhiều, gây căng thẳng và lãng phí thời gian. Thêm vào đó là sự mâu thuẫn trong nội bộ có thể xảy ra do không thống nhất quyền hạn và quan điểm. Lãnh đạo doanh Tham mưu nghiệp Lãnh Lãnh Lãnh Lãnh đạo đạo đạo đạo tuyế chức chức tuyế n 1 năng năng n 2 Cấp Cấp Cấp Cấp Cấp Cấp dướ dướ dướ dướ dướ dướ Cơ cấu trực tuyến chức năng: Ngoài những cơ cấu đã trình bày ở trên, hiện nay còn tồn tại một số mô hình tổ chức quản lý khác như cơ cấu ma trận, cơ cấu chính thức và cơ cấu phi chính thức… Xã hội ngày càng phát triển dẫn tới sự thay đổi mạnh mẽ trong các đơn vị. Sự phát triển này gắn liền với sự chuyên môn hoá cao đòi hỏi pgải có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận trong quá trình tổ chức hoạt động. Vì vậy, hoàn thiện bộ máy quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức là một điều tất yếu. II - LAO ĐỘNG QUẢN LÝ 1. Lao động quản lý, sự phân loại lao động quản lý. 16
a. Lao động quản lý Khái niệm:lao động quản lý được hiểu là tất cả những người lao động hoạt động trong bộ máy quản lý và tham gia vào thực hiện các chác năngquản lý. Theo C. Mac “lao động quản lý là một dạng lao động đặc biệt của người lao động sản xuất, để hoàn thành những chức năng sản xuất khác nhau cần phải có quá trình đó” Doanh nghiệp là một hệ thống được tạo bởi hệ thống bộ phận là hệ thống quản lý và hệ thống bị quản lý. Hệ thống quản lý bao gồm hệ thống các chức năng quản lý, hệ thống các bộ phận quản lý (phòng, ban) và những cán bộ nhân viên làm việc trong đó. Hệ thống bị quản lý là hệ thống sản xuất bao gồm các phân xưởng, bộ phận sản xuất và toàn bộ lưc lượng lao động, vật tư máy móc và phương tiện sản xuất và phương pháp công nghệ được bố trí và sử dụng trong đó. Sự tác động của hệ thống quản lý lên hệ thống bị quản lý trong quá trình sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp được thông qua quá trình hoạt động lao động của cán bộ công nhân viên làm việc trong bộ máy quản lý và những người thực hiện các chức năng quản lý. Trong doanh nghiệp, lao động quản lý bao gồm những người lao động hoạt động trong bộ máy quản lý và những người thực hiện các chức năng quản lý, đó là: Ban giám đốc, lãnh đạo phòng ban..các nhân viên làm việc trong trong các phòng ban chức năng và một số người phục vụ khác. Lao động quản lý đóng vai trò quan trọng bởi vì nó ảnh hưởng rất lớn đến quá trình hoạt động của toàn bộ doanh nghiệp. b. Sự phân loại quản lý. + Theo chức năng, vai trò của họ đối với quản lý toàn bộ quá trình sản xuất. 17
Theo cách phân loại này lao động quản lý được phân chia thành nhân viên quản lý kỹ thuật, nhân viên quản lý kinh tế và nhân viên quản lý hành chính. -Nhân viên quản lý kỹ thuật: là người được đào tạo tại các trường kỹ thuật hoặc đã qua thực tế có trình độ kỹ thuật tương đương, được cấp trên có thẩm quyền thừa nhận bằng văn bản đồng thời là người trực tiếp chỉ đạo hoặc trực tiếp làm công tác kỹ thuật. Đó là giám độc, phó giám đốc, quản đốc phụ trách kỹ thuật, kỹ sư, kỹ thuật viên, nhân viên... ở các phòng ban. -Nhân viên quản lý kinh tế: Là những người làm công tác lãnh đạo, tổ chức, quản lý các hoạt động sản xuất kinh doanh như giám đốc, phó giám đốc phụ trách kinh doanh, kế toán trưởng, cán bộ công nhân viên... công tác tại các phòng ban kế hoạch, tài chính, kế toán, cung tiêu… -Nhân viên quản lý hành chính: Là những người làm công tác tổ chức nhân sự, thi đua khen thưởng, quản trị kinh doanh, văn thư lưu trữ, bảo vệ.. + Theo vai trò đối với việc thực hiện chức năng quản lý. Lao động quản lý được chia thành: - Cán bộ lãnh đạo: Là những người lao động quản lý trực tiếp thực hiện các chức năng lãnh đạo bao gồm: Giám đốc, phó giám đốc, các trưởng phó phòng ban trong bộ máy quản lý. Đây là những người chịu trách nhiệm trực tiếp đến các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Các chuyên gia: là những người lao động quản lý trực tiếp thực hiện những công việc chuyên môn bao gồm các cán bộ kinh tế, kỹ thuật viên, những nhà khoa học... Đây là lực lượng tham mưu cho lãnh đạo trong việc điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Nhân viên thực hành kỹ thuật: đây là các cán bộ quản lý thực hiện các công việc giản đơn bao gồm các nhân viên làm công tác hạch toán kiểm tra như nhân viên kiểm định, kế toán, thủ quỹ, thủ kho, các nhân viên làm công tác văn thư, bảo vệ, lái xe…nhiệm vụ của họ là tiếp nhận và xử lý thông tin 18
ban đầu, truyền tới nơi nhận cũng như nơi chuẩn bị và giải quyết các thủ tục hành chính đối với các loại văn bản khác nhau của lãnh đạo doanh nghiệp. Như vậy, một doanh nghiệp muốn thực hiện tốt chức năng quản lý đòi hỏi phải có sự phối hợp nhịp nhàng của cả ba loại hoạt động trên. Mặt khác, sự phân loại này giúp cho doanh nghiệp tổ chức được bộ máy quản lý có hiệu quả hơn. 2. Nội dung của hoạt động quản lý. Các loại lao động quản lý khác nhau có nhiệm vụ lao động khác nhau do đó có nội dung lao động rất khác nhau. Nguyên nhân dẫn đến sự khác nhau này là do tính chất chức năng quản lý quy định. Tuy nhiên, nội dung lao động của tất cả các loại lao động đều được hợp thành từ các yếu tố thành phần sau: - Yếu tố kỹ thuật: thể hiện ở sự thực hiệncác công việc mang tính chất thiết kế và mang tính chất chuyên môn như thiết kế, ứng dụng sản phẩm mới phân tích thiết kế và áp dụng các phương pháp mới nhằm cải tiến công nghệ sản xuất, tổ chức lao động… - Yếu tố tổ chức hành chính:thể hiện ở các công việc nhằm tổ chức thực hiện các phương án thiết kế, các quyết định như lập kế hoạch, hướng dẫn công việc, điều chỉnh kiểm tra việc thực hiện và đánh giá công việc. - Yếu tố sáng tạo: thể hiện ở việc thực hiện công việc như tư duy, suy nghĩ, tìm tòi, phát minh vấn đề mới, cách thức mới để nâng cao hiệu quả công việc. - Yếu tố thực hành đơn giản: thể hiện ở việc thực hiện các công việc đơn giản được thực hiện theo các quy định, hướng dẫn có sẵn như công việc có liên quan đến thu thập xử lý thông tin, truyền tin và các công việc phục vụ… - Yếu tố hội họp và sự vụ: thể hiện ở sự tham giavề các cuộc họp về chuyên môn hoặc ra quyết định giải quyết công việc mang tính thủ tục. 19
Những yếu tố trên đều có mặt trong nôi dung của các lao động quản lý song tỷ trọng khác nhauvà làm cho nội dung lao động của họ cũng khác nhau. 3. Đặc điểm của lao động quản lý. a. Hoạt động lao động quản lý là hoạt động lao động trí óc mang nhiều đặc tính sáng tạo. Lao động trí óc là lao động cơ bản nhất trong hoạt động lao động quản lý nói chung. Đặc trưng này tạo ra tính phức tạp trong công tác xây dựng định mức lao động trong lĩnh vực quản lývà nó đặt ra những nhu cầu cần được lưu ý trong quá trình tổ chức lao động quản lý các loại. Lao động trí óc được định nghĩa:đó là sự tiêu hao sức lao động dưới tác động chủ yếu về khả năng trí tuệ và thần kinh tâm lý đối với con người trong quá trình lao động. Do đó hoạt động quản lý mang tính sáng tạo nhiều hơn so với hoạt động chân tay. Nó thể hiện: - Sáng tạo độc lập:tạo ra những kiến thức, tri thức mới. - Sáng tạo trong phạm vi nhiệm vụ đã được quy định trước,sáng tạo về cách thức thực hiện công việc. b. Hoạt động lao động quản lý là hoạt động mang tính tâm lý xã hội cao. Do là loại lao động trí óc nên hoạt động lao động quản lý đặt ra các yêu cầu cao về yếu tố tinh thần và tâm lý đối với người lao động. Đó là khả năng nhận biết khả năng thu nhận thông tin và các phẩm chất tâm lý cần thiết khác. Đồng thời trong quá trình giải quyết nhiệm vụ lao động quản lý các cán bộ công nhân viên phải thực hiện nhiều mối quan hệ giao tiếp qua lại với nhau. Do đó yếu tố tâm lý xã hội đóng vai trò quan trọng trong hoạt động lao động ảnh hưởng tới quá trình chất lượng công việc, nhiệt tình hay tiến trình làm việc…thêm vào đó là do đối tượng quản lý là người lao động và tập thể lao 20
động nên đòi hỏi hoạt động lao động quản lý phải mang tính tâm lý xã hội giữa những người lao động với nhau. c. Thông tin kinh tế vừa là đối tượng lao động – kết quả lao động vừa là phương tiện lao động của lao động quản lý. Trong quá trình lao động quản lý, đối tượng lao động quản lý không phải là các yếu tố vật chất thông thường mà là các thông tin kinh tế. Khi các thông tin kinh tế chưa được xử lý là đối tượng của lao động quản lý còn những thông tin đã được xử lý chính là kết quả của hoạt động lao động của họ. Mặt khác, thông tin kinh tế là phương tiện để hoàn thành nhiệm vụ của tất cả các loại lao động quản lý. d. Hoạt động lao động quản lý có nội dung đa dạng, khó xác định và kết quả lao động không biểu hiện dưới dạng hiện vật một cách trực tiếp. Đây là một đặc điểm nổi bật của hoạt động lao động quản lý và là một khó khăn cho công tác tổ chức lao động. Do nội dung công việc đa dạng, khó xác định và kết quả lao động không biểu hiện dưới dạng vật chất trực tiếp nên hoạt động lao động quản lý là hoạt động lao động khó theo dõi, khó đánh giá và khó định mức nên tiến hành tổ chức lao động cần có những phương pháp nghiên cứu, phương án tổ chức phù hợp, các dạng mức lao động phù hợp. e. Hoạt động lao động quản lý là các thông tin các tư liệu phục vụ cho việc hình thành và thực hiện các quyết định quản lý. Do vậy, đòi hỏi tinh thần trách nhiệm của các cán bộ công nhân viên phải cao. Tính chất công việc của lao động quản lý là phức tạp và đa dạng nên cán bộ công nhân viên cũng cần năng động, sáng tạo trong quá trình giải quyết nhiệm vụ. Đặc điểm này dẫn tới yêu cầu đặc biệt khi tuyển chọn và bồi dưỡng cán bộ công nhân viên, lưu ý khi định mức lao động và yêu cầu xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn trong phân công lao động. 21