luận văn:Giải pháp xoá đói giảm nghèo ở tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2010

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:81

Thêm vào BST

Báo xấu

103
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

“Nước nhà dành được độc lập, tự do mà dân vẫn còn đói nghèo, cực khổ thì độc lập, tự do phỏng có ích gì. Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu” (Trích lời Chủ tịch Hồ Chí Minh) Do đó ngay từ ngày đầu của cách mạng, Người đã đặc biệt chăm lo đến cuộc sống của người dân. Người coi dốt cũng là giặc, thứ “giặc nội xâm” này cũng nguy hiểm không kém gì giặc ngoại xâm. Chính vì thế, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động cuộc thi đua ái quốc, kêu gọi...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Giải pháp xoá đói giảm nghèo ở tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2010

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Gi i pháp xoá ói gi m nghèo t nh Hà Tĩnh n năm 2010.” 1
môc lôc L I C M ƠN ................................................................................................. 1 B NG LI T KÊ CÁC T VI T T T............................................................ 2 B NG BI U .................................................................................................. 3 L IM U ................................................................................................. 4 CHƯƠNG I: CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A XOÁ ÓI GI M NGHÈO .......................................................................................................... 6 I. QUAN NI M V ÓI NGHÈO .....................................................................................................6 1. Quan ni m chung ....................................................................................... 6 2. Quan ni m ói nghèo Vi t Nam ............................................................. 9 II. XOÁ ÓI GI M NGHÈO ...........................................................................................................10 1. Khái ni m.................................................................................................... 10 2. Vai trò c a công tác xoá ói gi m nghèo .................................................. 10 2.1. Xóa ói gi m nghèo i v i s phát tri n kinh t .............................. 11 2.2. Xóa ói gi m nghèo i v i s phát tri n xã h i ............................... 11 2.3. Xoá ói gi m nghèo i v i v n chính tr , an ninh, xã h i .12 2.4. Xoá ói gi m nghèo i v i v n văn hoá ..................................... 12 III. C¸c chuÈn ®ãi nghÌo .......................................................................................................12 1. ChuÈn ®ãi nghÌo quèc tÕ .............................................................................. 13 2. ChuÈn ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam ................................................................... 13 3. ChuÈn ®ãi nghÌo cña tØnh Hµ TÜnh ............................................................. 15 IV. NHÂN T NH HƯ NG VÀ C I M C A CÁC H ÓI NGHÈO.............................15 IV.1. Nhân t nh hư ng n ói nghèo ....................................................... 15 1. ói nghèo do h n ch c a chính ngư i nghèo và gia ình h .............. 15 1.1. Gia ình ông con ít lao ng ........................................................... 15 1.2. Thi u v n ho c không có v n kinh doanh, chi tiêu không có k ho ch .......................................................................................................... 16 1.3. Do trình h c v n th p, vi c làm thi u và không n nh. .............. 16 1.4. Do b nh t t s c kho y u kém và b t bình ng gi i ......................... 16 1.5. Ngư i nghèo không có kh năng ti p c n v i pháp lu t, chưa ư c b o v quy n l i h p pháp ..................................................................................... 17 1.6. Nguy cơ d b t n thương do nh hư ng c a thiên tai và các r i ro khác ......................................................................................................... 17 2. Nguyên nhân do i u ki n t nhiên ........................................................... 17 2
3. Các y u t xã h i tác ng: ........................................................................ 17 3.1. H u qu c a chi n tranh, kh ng ho ng kinh t .................................. 17 3.2. S tham gia c a c ng ng................................................................ 18 IV.2. c i m c a các h nghèo ói ............................................................. 18 V. Mét sè kinh nghiÖm xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë viÖt nam ..................................19 1. Tình hình nghèo ói Vi t Nam ............................................................. 19 2. M t s gi i pháp ch ng ói nghèo nư c ta........................................... 20 CHƯƠNG II: TH C TR NG ÓI NGHÈO VÀ CÔNG TÁC XOÁ ÓI GI M NGHÈO T NH HÀ TĨNH .............................................................. 22 I. GI I THI U ÔI NÉT V T NH HÀ TĨNH ..............................................................................22 1. c i m t nhiên và tài nguyên thiên nhiên............................................ 22 1.1. V trí a lý .......................................................................................... 22 1.2. a hình............................................................................................... 22 1.3. t ai ................................................................................................ 22 1.4. KhÝ hËu ................................................................................................... 24 1.5. Tài nguyên nư c .................................................................................. 24 1.6. Tµi nguyªn biÓn ...................................................................................... 24 1.7. Khoáng s n.......................................................................................... 24 1.8. Tài nguyên r ng .................................................................................. 25 1.9. Tài nguyên du l ch, t nhiên và nhân văn ............................................. 25 2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ....................................................................... 26 2.1. c i m v kinh t ............................................................................. 26 2.2. ánh giá hi n tr ng phát tri n các ngành, lĩnh v c ............................. 27 3. Tình hình phát tri n xã h i ...................................................................... 31 3.1 Tình hình dân s và lao ng................................................................ 31 3.2. Y t , chăm sóc s c kh e nhân dân và k ho ch hoá gia ình ............... 33 3.3. Giáo d c- ào t o ................................................................................ 33 3.4. Văn hoá - Thông tin, Th d c - Th thao.............................................. 33 3.5. Công tác chính sách xã h i, vi c làm và xoá ói gi m nghèo .............. 34 II. NH NG CHÍNH SÁCH X GN C A NHÀ NƯ C VÀ A PHƯƠNG ÁP D NG TRONG TH I GIAN QUA ...............................................................................................................................34 1. Các ch trương, chính sách v công tác X GN c a Nhà nư c ..................... 34 2. Các chính sách v công tác X GN c a t nh, huy n. ..................................... 38 3. Các ch trương, chính sách khác có liên quan .............................................. 40 II. TH C TR NG ÓI NGHÈO VÀ CÔNG TÁC X GN T NH HÀ TĨNH TRONG GIAI O N 2001- 2007 ................................................................................................................................40 3
1. Th c tr ng ói nghèo t nh Hà Tĩnh ....................................................... 40 2. M t s k t qu t ư c v công tác xoá ói gi m nghèo t nh Hà Tĩnh trong giai o n 2001- 2007 ............................................................................. 42 2.1. H tr các xã nghèo xây d ng, hoàn thi n cơ s h t ng .............. 43 2.2. H tr khám ch a b nh cho ngư i nghèo ........................................... 44 2.3. H tr cho ngư i nghèo v giáo d c ................................................... 44 2.4. H tr ngư i nghèo v nhà .............................................................. 44 2.5. Nâng cao ki n th c cho ngư i nghèo và cán bô làm công tác X GN . 44 3. ánh giá chung v k t qu X GN .......................................................... 45 3.1. Ưu i m ........................................................................................... 45 3.2. H n ch ........................................................................................... 45 IV. TH C TR NG CÁC NHÂN T NH HƯ NG ......................................................................47 1. ói nghèo do h n ch c a chính ngư i nghèo và gia ình h ................ 48 1.1. Gia ình ông con ít lao ng ......................................................... 48 1.2. Thi u v n ho c không có v n kinh doanh, chi tiêu không có k ho ch ................................................................................................ 48 1.3. Thi u ho c không có kinh nghi m làm ăn ........................................ 49 1.4. Thi u t, thi u vi c làm và không có ngh ph kèm theo ................ 49 1.5. Ngư i nghèo không có i u ki n ti p c n v i pháp lu t, chưa ư c b o v quy n l i và l i ích h p pháp ....................................................... 49 1.6. i u ki n s n xu t khó khăn, thi u phương ti n s n xu t ................. 50 1.7. G p tai n n, b nh t t, s c kho y u kém, au m ............................ 50 1.8. Các t nan xã h i và các nguyên nhân khác...................................... 50 2. Nguyên nhân do i u ki n t nhiên..................................................... 51 3. Các y u t xã h i tác ng..................................................................... 52 3.1 Nguyên nhân do l ch s .................................................................... 52 3.2 S tham gia c a c ng ng............................................................... 52 CHƯƠNG III: M T S GI I PHÁP VÀ KI N NGH TH C HI N VI C XOÁ ÓI GI M NGHÈO T NH HÀ TĨNH N NĂM 2010................ 55 I. PHƯƠNG HƯ NG VÀ M C TIÊU XOÁ ÓI GI M NGHÈO T NH HÀ TĨNH N NĂM 2010 ...........................................................................................................................................55 1. Căn c ......................................................................................................... 55 2. Phương hư ng và m c tiêu c a t nh v xoá ói gi m nghèo .................... 56 4
2.1. Phương hư ng ................................................................................... 56 2.2. M c tiêu v X GN............................................................................. 57 II. NH NG GI I PHÁP CƠ B N XOÁ ÓI GI M NGHÈO ....................................................58 1. y m nh phát tri n kinh t - xã h i v i t c cao, toàn di n và b n v ng; l ng ghép các chương trình, t n d ng các ngu n l c u tư cho m c tiêu phát tri n c ng ng và X GN. ..................................................... 58 2. Phát tri n nông nghi p và kinh t nông thôn xoá ói gi m nghèo ...... 59 2.1. Nâng cao hi u qu và a d ng hoá s n xu t nông nghi p .................. 59 2.2. Chuy n d ch cơ c u kinh t và a d ng hoá thu nh p nông thôn ..... 60 3. Phát tri n công nghi p t o vi c làm và nâng cao m c s ng cho ngư i nghèo ............................................................................................................... 61 4. Phát tri n cơ s h t ng cho các xã nghèo, vùng nghèo, ngư i nghèo ti p c n d ch v công ...................................................................................... 62 4.1. V phát tri n và s d ng i n các xã nghèo ...................................... 63 4.2. V phát tri n ư ng giao thông ........................................................... 63 4.3. V phát tri n thu l i nh và cung c p nư c s ch cho các xã nghèo ... 65 4.4. V phát tri n m ng lư i thông tin liên l c, h th ng phát thanh ........... 66 5. Phát tri n các d ch v giáo d c, y t và chương trình k ho ch hoá cho ngư i nghèo ............................................................................................. 66 5.1. Phát tri n giáo d c, rút ng n chênh l ch v th hư ng giáo d c m b o công b ng và nâng cao ch t lư ng giáo d c cho ngư i nghèo. ................ 66 5.2. Tăng cư ng các d ch v y t và gi m chi phí y t cho ngư i nghèo........ 67 5.3. Th c hi n có k t qu chương trình k ho ch hoá gia ình và gi m t c tăng dân s ............................................................................................ 68 6. Phát tri n m ng lư i ASXH giúp ngư i nghèo ................................... 69 7. Th c hiên t t vi c xã h i hoá công tác xoá ói gi m nghèo ..................... 69 III. M T S KI N NGH ..............................................................................................................71 K T LU N .................................................................................................. 73 TÊNTÀILI UTHAMKH O ................................................................................................................. 7 5 5
L I C M ƠN Em xin chân thành c m ơn các th y giáo, cô giáo c a trư ng, khoa Khoa h c qu n lý Trư ng i h c Kinh t qu c dân- Hà N i ã quan tâm d y d , truy n th cho em nh ng ki n th c khoa h c trong su t 4 năm h c v a qua. c bi t, em bày t lòng bi t ơn sâu s c t i PGS.TS Mai Văn Bưu ã t n tình hư ng d n và giúp em trong su t quá trình nghiên c u và th c hi n tài: “Gi i pháp xoá ói gi m nghèo t nh Hà Tĩnh n năm 2010” ng th i, em cũng xin chân thành c m ơn toàn th cán b c a S K ho ch và u tư t nh Hà Tĩnh, c bi t là Phòng K ho ch Phát tri n Kinh t ngành ã thư ng xuyên ch b o em trong quá trình th c t p ng th i giúp em hoàn thành báo cáo th c t p t t nghi p này. M c dù b n thân ã có s c g ng n l c nhưng không tránh kh i nh ng thi u sót r t mong s góp ý và c m thông c a th y, cô giáo và cán b S K ho ch và u tư t nh Hà Tĩnh giúp em hoàn thi n hơn n a. Kính chúc các th y cô giáo Trư ng i h c Kinh t qu c dân và toàn th cán b c a S K ho ch và u tư t nh Hà T nh s c kh e d i dào và luôn thành công trong công vi c. Em xin c m ơn! 6
B NG LI T KÊ CÁC T VI T T T X GN Xóa ói gi m nghèo CNH, H H Công nghi p hoá, hi n i hoá KHCN Khoa h c công ngh Q - TTg Quy t nh c a th tư ng chính ph WB Ngân hàng th gi i GDP T ng s n ph m qu c n i USD ô la M KCHT K t c u h t ng ASXH An sinh xã h i MTQG M c tiêu qu c gia S L TB&XH S Lao ng, thương binh và xã h i Ban MN&DD Ban Mi n núi và di dân BHYT B o hi m y t UBND U ban nhân dân VSMTNT V sinh môi trư ng nông thôn BCH Ban ch p hành CSHT Cơ s h t ng H ND H i ng nhân dân NSNN Ngân sách nhà nư c KHHG K ho ch hoá gia ình 7
B NG BI U Bi u 1: Vòng lu n qu n c a s nghèo ói Bi u 2: Phân b h ói nghèo theo vùng năm 2005 (theo chu n m i cho giai o n 2006-2010) Bi u 3: Di n tích t ai phân theo m c ích s d ng Bi u 4: M t s ch tiêu kinh t t nh Hà Tĩnh t năm 2001- 2007 Bi u 5: Cơ c u các nhóm cây tr ng Bi u 6: Tình hình phát tri n chăn nuôi c a t nh năm 2007 ( v: nghìn con Bi u 7: Cơ c u lao ng năm 2007 Bi u 8: Dân s và ngu n lao ng năm 2007 Bi u 9: Tình hình ói nghèo c a t nh giai o n 2001- 2007 Bi u 10: Tình hình ói nghèo các huy n, th xã năm 2005 và năm 2006 Bi u 11: Các m c tiêu ch y u c a chương trình X GN giai o n 2006- 2010 8
L IM U “Nư c nhà dành ư c c l p, t do mà dân v n còn ói nghèo, c c kh thì c l p, t do ph ng có ích gì. M t dân t c d t là m t dân t c y u” (Trích l i Ch t ch H Chí Minh) Do ó ngay t ngày u c a cách m ng, Ngư i ã c bi t chăm lo n cu c s ng c a ngư i dân. Ngư i coi d t cũng là gi c, th “gi c n i xâm” này cũng nguy hi m không kém gì gi c ngo i xâm. Chính vì th , Ch t ch H Chí Minh phát ng cu c thi ua ái qu c, kêu g i toàn dân ra s c tăng gia s n xu t. Ngay t ngày y, Ngư i ã có tư tư ng sâu s c v X GN, t ng bư c ph n u cho t nư c phú cư ng, nhà nhà h nh phúc. Ngày nay, khi bư c sang m t th i i m i CNH, H H nhưng ch ng ói nghèo v n luôn là tài nóng b ng, là v n mang tính toàn c u và ang thu hút n l c chung c a c c ng ng qu c t . i v i Vi t Nam, ói nghèo là v n nh hư ng n s phát tri n b n v ng, ng th i là v n xã h i nh y c m nh t. Xoá ói gi m nghèo, khuy n khích làm giàu m t cách chính áng là m t ch trương l n c a ng và Nhà nư c, ó là m t trong nh ng v n cơ b n c a chính sách xã h i hư ng vào phát tri n con ngư i nói chung và ngư i nghèo nói riêng, t o cơ h i cho h hoà nh p vào quá trình phát tri n kinh t - xã h i. Hoà chung vào phong trào X GN c a c nư c, v i c i m là m t t nh nghèo, ư c s quan tâm giúp c a ng, Nhà nư c, các B , ngành Trung ương, các t ch c Qu c t . ng B và nhân dân Hà Tĩnh s m phát ng vi c th c hi n phong trào X GN, t p trung phát tri n kinh t - xã h i, mb o n nh chính tr , gi v ng an ninh, qu c phòng góp ph n th c hi n t t công tác X GN. Tuy nhiên s phân hoá giàu nghèo, s chênh l ch v m c s ng c a các t ng l p dân cư di n ra có ranh gi i rõ r t, là v n xã h i c bi t quan tâm. M i giai o n tuy có n i dung và gi i pháp khác nhau nhưng u hư ng t i m c tiêu chung là nâng cao i s ng ngư i dân, theo tâm ni m c a H Chí 9
Minh:“Làm cho ngư i nghèo thì ăn; ngư i ăn thì khá, giàu; ngư i khá, giàu thì giàu thêm”. K th a và phát huy nh ng thành t u t ư c trong công cu c X GN giai o n 2001-2005, ang gi a ch ng ư ng giai o n 2006-2010, nhưng ng b và nhân dân Hà Tĩnh v n luôn coi X GN là nhi m v hàng u th c hi n m c tiêu mà ng và Nhà nư c t ra. Xu t phát t nh ng v n trên, em xin ch n tài th c t p c a mình là: “Gi i pháp xoá ói gi m nghèo t nh Hà Tĩnh n năm 2010” Nh m ánh giá úng th c tr ng ói nghèo, tìm ra nguyên nhân và bi n pháp X GN t nh Hà T nh. tài t p trung nghiên c u các h ói nghèo qua i u tra a bàn t nh Hà Tĩnh trong giai o n 2001- 2007, t ó nh hư ng gi i pháp X GN n năm 2010. K tc u tài Ngoài ph n m u và k t lu n, tài ư c trình bày trong 3 chương Chương I: Cơ s lý lu n v xoá ói gi m nghèo Chương II: Th c tr ng nghèo ói và công tác xoá ói gi m nghèo t nh Hà Tĩnh Chương III: M t s gi i pháp và ki n ngh th c hi n vi c X GN Hà Tĩnh n năm 2010. 10
CHƯƠNG I CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A XOÁ ÓI GI M NGHÈO I. QUAN NI M V ÓI NGHÈO Xã h i loài ngư i ã phát tri n qua nhi u n c thang l ch s do trình s n xu t v t ch t quy t nh. B ng lao ng s n xu t, con ngư i khai thác thiên nhiên t o v t ch t nh m áp ng nhu c u ăn, m c, và nhu c u khác. Năng su t lao ng càng cao thì c a c i càng nhi u, nhu c u s ng ư c áp ng y hơn. Trái l i năng su t lao ng th p c a c i v t ch t thu ư c ít, con ngư i rơi vào c nh nghèo ói. Trong xã h i có giai c p, nh ng ngư i b áp b c bóc l t ph i ch u cu c s ng cùng c c, thêm vào ó thiên tai chi n tranh gây nên bao c nh l m than, tang tóc. ói nghèo không ch xu t hi n và t n t i lâu dài dư i ch công xã nguyên thu , ch nô l , ch phong ki n v i trình l c lư ng s n xu t kém phát tri n mà ngay c trong th i i CNH, H H ngày nay v i cu c cách m ng KHCN hi n i l c lư ng s n xu t cao chưa t ng th y, trong t ng qu c gia k c qu c gia có trình phát tri n nh t nghèo ói v n t n t i. Bên canh s giàu có ph n vinh c a nhi u qu c gia, nhi u t p oàn, nhi u cá nhân thì ng th i nhi u qu c gia, nhi u vùng, nhi u gia ình rơi vào c nh nghèo kh , kh n cùng. Trong xu th toàn c u hoá, s chênh l ch giàu nghèo ngày càng gia tăng thì v n X GN càng tr thành nhi m v và trung tâm c a c c ng ng và m i qu c gia. Chính vì v y ph i có quan i m và cách gi i quy t phù h p. Tuy nhiên m i qu c gia, m i khu v c nghèo ói phân chia m c khác nhau, do ó ta xem xét v n nghèo ói dư i hai quan ni m sau: 1. Quan ni m chung: Trong i s ng th c t cũng như trong nghiên c u khoa h c các v n KTXH, chúng ta th y khái ni m ói, nghèo hay nghèo kh , giàu nghèo, phân hoá giàu nghèo. Ngay khái ni m ói nghèo n u tách riêng phân tích và nh n d ng cũng th y gi a ói và nghèo, trong c p ôi này v a có quan h m t thi t v i nhau, v a có khác bi t v m c và c p . ã lâm vào tình tr ng ói (mà 11
ý nghĩa tr c ti p c a nó là ói ăn, thi u lương th c th c ph m duy trì s t n t i c a sinh v t và con ngư i) thì ương nhiên là nghèo. ây v n thu n tuý là ói ăn, n m tr n trong ph m trù kinh t - v t ch t. Nó khác v i ói thông tin, ói hư ng th văn hoá thu c ph m trù i s ng tinh th n. Quan ni m v nghèo thì có nghèo tuy t i và nghèo tương i. T t nhiên dù d ng nào thì nghèo v n có quan h m t thi t v i ói. Nghèo là m t ki u ói ti m tàng và ói là tình tr ng hi u nhiên c a nghèo. S nghèo và nghèo kh kéo dài, n u không ra kh i cái vòng lu n qu n c a c nh trì tr , túng thi u thì ch c n x y ra nh ng bi n c t xu t c a hoàn c nh (thiên tai, au m, b nh t t, r i ro…) là con ngư i d dàng rơi vào c nh ói ( ói kh , ói rách). ây ta xem xét hi n tư ng ói nghèo góc i s ng v t ch t, góc kinh t t c tính v t ch t c a nó. C n th y r ng, tuy ói nghèo và phân hoá giàu nghèo bi u t n i dung kinh t , có ngu n g c, căn nguyên kinh t c a nó, song v i tư cách là m t hi n tư ng t n t i ph bi n t t c qu c gia dân t c trong ti n trình phát tri n, ói nghèo và phân hoá giàu nghèo không bao gi là hi n tư ng kinh t thu n tuý mà th c ch t là hi n tư ng kinh t - xã h i. Nhưng nó có nh ng n i dung v t ch t, g c r kinh t bên trong và có quan h bi n ch ng v i xã h i chính tr và văn hoá. Như v y, ói nghèo và phân hoá giàu nghèo là nh ng khái ni m kép v a có m t kinh t v a có m t xã h i trong n i dung c a nó, trong s phát sinh di n bi n c a nó. Nhân t chính tr và văn hóa cũng có ph n tác ng, gây nh hư ng t i hi n tr ng, xu hư ng và cách th c gi i quy t nó. i u này c bi t rõ trong s v n ng c a kinh t th trư ng, c a bư c chuy n i mô hình, cơ ch , chính sách qu n lý, k c nh ng bi n i c a cơ c u kinh t và cơ c u xã h i trong th i kỳ quá như nư c ta. c i m này có ý nghĩa quan tr ng c v lý lu n và th c ti n, b i vì ây là cơ s c a vi c tìm ki m ng b các gi i pháp, bi n pháp xoá ói gi m nghèo nư c ta, nh t là nh ng vùng cư dân nông nghi p- nông thôn. Th c t cho th y rõ, các ch s xác nh ói- nghèo và giàu- nghèo luôn di ng. m t th i i m, v i m i vùng, m i nư c nào ó, thì ch s o ư c ói, 12
giàu, nghèo nhưng sang m t th i i m khác, so sánh m t vùng khác, nư c khác, c ng ng khác thì ch s o ó có th m t ý nghĩa. ây là i m gi i thích vì sao các nhà nghiên c u lý lu n v v n ói nghèo và phân hoá giàu nghèo l i thư ng g n nó v i lý thuy t phát tri n. Sau khi làm rõ nh ng lu n c chung như nh ng ti n phương pháp lu n, chúng ta tìm hi u quan ni m c th v ói nghèo, ch tiêu và chu n m c ánh giá nó. V y “ ói nghèo” là gì? T i h i ngh bàn v gi m nghèo ói trong khu v c Châu Á- Thái Bình Dương do ESCAP t ch c t i Băng C c- Thái Lan tháng 9/1993 ã ưa ra nh nghĩa nghèo ói như sau:“ Nghèo ói là tình tr ng m t b ph n dân cư không ư c hư ng và thoã mãn nh ng nhu c u cơ b n c a con ngư i ã ư c xã h i th a nh n tuỳ theo trình phát tri n kinh t - xã h i và phong t c t p quán c a các a phương”. Như v y, ói nghèo g m các khía c nh cơ b n sau: - Trư c tiên và trư c h t là s kh n cùng v v t ch t o lư ng m t tiêu chí thích h p v thu nh p ho c tiêu dùng. - i kèm v i s kh n cùng v v t ch t là s hư ng th thi u th n v giáo d c và y t . - Nguy cơ d b t n thương và d g p r i ro, t c kh năng m t h gia ình hay cá nhân b rơi vào c nh ói nghèo v thu nh p và v s c kho . - Cu i cùng là tình tr ng không có ti ng nói và quy n l c c a ngư i nghèo. phân bi t rõ hơn n a quan ni m v ói nghèo, các nư c ã phân làm hai lo i: “Nghèo tuy t i” và “nghèo tương i”. Nghèo tuy t i: là tình tr ng m t b ph n dân cư không có kh năng tho mãn các nhu c u t i thi u nh m duy trì cu c s ng. Nghèo tương i: là tình tr ng c a m t b ph n dân cư có m c s ng dư i m c trung bình c a c ng ng t i a phương. 13
Theo ó s thi u th n “c a c i” trong m i quan h v i nhu c u thi t y u c a con ngư i ư c xem xét là nghèo kh tuy t i. Còn khi xem xét th c tr ng m c s ng và v trí (v kinh t và xã h i) các nhóm ho c các cá nhân khác phương di n m c tiêu th và thu nh p c a h (quan h so sánh b ng phương pháp phân tích so sánh) ta s hình dung ư c nghèo kh tương i. T cách hi u chung này c n th y s khác bi t v m c nghèo kh có tính ch t a phương và khu v c (trong vùng trong m t qu c gia, gi a qu c gia này v i qu c gia khác, gi a các qu c gia trong khu v c này v i qu c gia thu c khu v c khác…). Tóm l i, khi xem xét tình tr ng ho c m c ói nghèo chúng ta c n chú ý m y i m: M t là, xem xét hi n tư ng ói nghèo trư c h t ph i xem xét lĩnh v c kinh t , c bi t chú ý nh ng bi u hi n v m c s ng, thông qua các nhu c u cơ b n, t i thi u v i s ng v t ch t. Hai là, xác nh tiêu chí m c ói nghèo d a vào thu nh p bình quân tính theo u ngư i trong tháng ho c năm theo hai khu v c nông thôn và ô th . Nó liên h m t thi t tiêu chí v dinh dư ng, năng lư ng (calo) trên u ngư i trong ngày. Ba là, quy ra hi n v t, v t ph m tiêu dùng ư c tính b ng g o theo ơn v u ngư i trong tháng ho c quy thành giá tr , tính b ng ti n dùng làm thư c o. B n là, xem xét các kho n tiêu dùng t thu nh p ph n ánh m c tho mãn các nhu c u t i thi u xem xét i tư ng dân cư ói nghèo ã ph i chi cho ăn u ng như th nào, chi m t l ra sao trong cơ c u tiêu dùng c a h . Năm là, nh n d ng ngư i nghèo, h nghèo và hi n tr ng nghèo ói thông qua ch s giá tr (USD) và thu nh p bình quân u ngư i trong năm. 2. Quan ni m ói nghèo Vi t Nam: Do c thù c a m t nư c ang phát tri n có xu t phát i m th p, ng th i qua nhi u cu c i u tra, kh o sát, nghiên c u c a các B , Ngành ã i n th ng nh t c n tách riêng ói nghèo thành hai khái ni m riêng (Giáo trình kinh t lao ng): 14
- ói: là tình tr ng m t b ph n dân cư nghèo có m c s ng dư i m c t i thi u và thu nh p không m b o nhu c u v v t ch t duy trì cu c s ng. ó là nh ng h dân cư hàng năm thi u ăn tb at 1 n 2 tháng, thư ng vay n c a c ng ng và thi u kh năng chi tr . - Nghèo: là tình tr ng m t b ph n dân cư ch có i u ki n tho mãn m t ph n c a nhu c u t i thi u cơ b n c a cu c s ng và có m c s ng th p hơn m c s ng trung bình c a c ng ng xét trên m i phương di n. Nhu c u thi t y u g m 3 y u t : ăn, m c, . Nhu c u sinh ho t hàng ngày g m 5 y u t : văn hoá, giáo d c, y t , i l i, giao ti p. Nhu c u t i thi u, m c c th c a nhu c u t i thi u ph thu c vào i u ki n phát tri n kinh t c a t ng vùng, t ng qu c gia theo t ng th i kỳ. II. XOÁ ÓI GI M NGHÈO 1. Khái ni m Xoá ói gi m nghèo là làm cho m t b ph n dân cư có m c s ng nghèo ói ư c nâng cao, t ng bư c thoát kh i tình tr ng ói nghèo, bi u hi n t l và s lư ng ngư i nghèo gi m xu ng. Nói cách khác, xoá ói gi m nghèo là quá trình chuy n b ph n dân cư nghèo ói lên m t m c s ng cao hơn. khía c nh khác, xoá ói gi m nghèo là chuy n t tình tr ng có ít i u ki n l a ch n sang tình tr ng có nhi u i u ki n l a ch n hơn c i thi n i s ng m i m t c a con ngư i. góc ngư i nghèo, xoá ói gi m nghèo là quá trình tác ng t o i u ki n c a c ng ng xã h i, giúp ngư i nghèo có kh năng ti p c n các ngu n l c c a s phát tri n m t cách nhanh nh t, trên cơ s ó có nhi u l a ch n hơn, giúp h t ng bư c thoát kh i tình tr ng nghèo ói. góc vùng nghèo: xoá ói gi m nghèo là quá trình thúc y phát tri n kinh t , chuy n i trình s n xu t cũ, l c h u trong xã h i sang trình s n xu t m i cao hơn. 2. Vai trò c a công tác xoá ói gi m nghèo 15
ói nghèo là v n mà t t c các qu c gia trên th gi i u ph i quan tâm n trong quá trình phát tri n kinh t xã h i. ó cũng là m t trong nh ng m c tiêu hàng u trong chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i, k ho ch 5 năm phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam. Chính vì v y, X GN óng m t vai trò h t s c to l n trong t t c các m t c a i s ng xã h i, c th như sau: 2.1. Xóa ói gi m nghèo i v i s phát tri n kinh t Nghèo ói i li n v i l c h u, do ó xoá ói gi m nghèo là ti n cho s phát tri n kinh t vì khi ói nghèo gi m s gi m i nh ng áp l c t bên trong t o i u ki n thu n l i cho u tư bên ngoài, làm năng l c kinh t phát tri n v ng ch c. Ngư c l i s phát tri n kinh t là nhân t m b o cho s thành công trong công tác X GN. 2.2. Xóa ói gi m nghèo i v i s phát tri n xã h i Vi c th c hi n xoá ói gi m nghèo có ý nghĩa quan tr ng không nh ng i v i s phát tri n kinh t mà còn có ý nghĩa quan tr ng i v i s phát tri n c a xã h i. làm n i b t nh ng c n tr c a nghèo ói i v i s phát tri n xã h i các nhà kinh t ưa ra lý thuy t v cái vòng lu n qu n c a s nghèo ói: Bi u1: Vòng lu n qu n c a s nghèo ói Nghèo ói ` B nh t t Gia tăng dân s Ô nhi m môi Suy dinh dư ng trư ng T n n xã h i Th t h c Như v y, t cái vòng lu n qu n c a s nghèo ói l i kéo theo cái vòng lu n qu n khác c a s phát tri n c a m t qu c gia, c a m t vùng. Vì v y mu n cho t nư c, vùng phát tri n chúng ta ph i phá v các m t xích cơ b n như h n ch 16
gia tăng dân s , nâng cao s c kho và dinh dư ng c a ngư i dân, h n ch s th t h c, nâng cao trình dân trí. m b o phá v ư c cái vòng lu n qu n ó thì chúng ta ph i tháo g t ng m t xích c th ch không làm chung chung t ư c. 2.3. Xoá ói gi m nghèo iv iv n chính tr , an ninh, xã h i. H u h t h dân nghèo thư ng sinh s ng nh ng a bàn giáp ranh v i nư c b n, vùng sâu, vùng xa. Vi c b o toàn lãnh th và c l p v kinh t , chính tr g p nhi u khó khăn. Vì th , nghèo ói nh hư ng n các m t chính tr , an ninh xã h i, làm n y sinh nh ng m t h n ch , nh ng tư tư ng l c h u, c hũ, i ch ch ư ng l i c a ng và Nhà nư c ta t ó phát sinh nh ng t n n xã h i như tr m, c p, m i dâm, o c b suy i gây r i lo n xã h i. Do ói th c hi n t t X GN giúp ngư i dân an tâm trong s n xu t và i s ng, góp ph n gi v ng ư c n nh, toàn v n lãnh th và phát tri n t nư c. 2.4. Xoá ói gi m nghèo iv iv n văn hoá Vi t Nam ang t p trung phát tri n n n văn hoá truy n th ng m àb n s c dân t c. th c hi n m c tiêu phát tri n văn hoá, c n xác nh r ng: ói nghèo là m t trong nh ng nguy cơ ti m n kéo theo các v n văn hoá xã h i và s kìm hãm xã h i, nó ăn sâu vào ti m th c c a t ng h gia ình, t ng ngư i trong cu c s ng sinh ho t văn hoá. m t trình văn hoá th p, ói nghèo luôn là n i ám nh tư tư ng con ngư i s n y sinh các v n xã h i, làm thay i nhân cách con ngư i i vào l i s ng buông th , t ti sùng bái nh ng tư tư ng l c h u, mông lung d n n y lùi văn minh xã h i, phát tri n văn hoá và nhân cách con ngư i. Chính vì v y, y nhanh công tác X GN là m t y u t quan tr ng nâng cao i s ng ngư i dân, làm cho n n văn hoá phát tri n cùng nh p tăng trư ng kinh t trong xu th toàn c u hoá hi n nay. III. CÁC CHU N ÓI NGHÈO: 17
Các qu c gia khác nhau s d ng các tiêu chu n khác nhau ánh giá m c giàu nghèo. Hi n nay, Vi t Nam chưa có chu n ói nghèo th ng nh t, trên th c t v n s d ng m t trong hai chu n sau ánh giá ói nghèo. 1. Chu n ói nghèo qu c t : - Nghèo ói lương th c, th c ph m: là nh ng ngư i có m c thu nh p không m b o cho lư ng dinh dư ng t i thi u (bù p 2100 Kcal/ngư i/ngày). - Nghèo ói chung: ư c xác nh trên cơ s ngư ng nghèo lương th c th c ph m và coi ó là tương ng v i 70% nhu c u cơ b n t i thi u, 30% còn l i là nhu c u cơ b n t i thi u khác. Nghèo ói chung là nh ng ngư i không m b o thu nh p áp ng c hai yêu c u trên. Qua ngu n s li u i u tra m c s ng dân cư Vi t Nam cho th y: năm 1998 nghèo ói chung có m c chi tiêu là là 1,79 tri u tri u ng/năm/ngư i (cao hơn ói nghèo lương th c th c ph m là 39%). D a trên các ngư ng nghèo này, t l ói nghèo chung năm 1998 là 37,4%; còn t l ói nghèo lương th c tương ng là 15%. 2. Chu n ói nghèo c a Vi t Nam: Chu n m c ói nghèo năm 1997-1998 ư c xác nh: (H th ng văn b n v B o tr xoá ói gi m nghèo) - H ói: là h có thu nh p bình quân u ngư i dư i 13kg g o/ngư i/tháng, tương ương v i 45000 (áp d ng cho m i vùng). - H nghèo: phân theo 3 vùng có m c thu nh p như sau: + Vùng nông thôn mi n núi, h i o: là h có thu nh p bình quân u ngư i dư i 15kg g o, tương ương 55000 . + Vùng nông thôn ng b ng, trung du: là h có thu nh p bình quân u ngư i dư i 20kg g o, tương ương v i 70000 . + Vùng thành th : là h có thu nh p bình quân u ngưòi dư i 25 kg g o, tương ương v i 90000 . Cách xác nh chu n nghèo c a B L TBXH mang tính ch t tương i hơn và ti p c n t khía c nh thu nh p, d a ch y u vào kh năng c a nh ng s 18
li u có s n, c th là kh năng tài chính h tr cho chương trình X GN, trên cơ s ó xác nh chu n nghèo là m c thu nh p t i thi u c a t ng khu v c vào nhu c u chi tiêu và tình tr ng giá c hàng hóa tiêu dùng các khu v c khác nhau. Trong giai o n 1996-2000, B L TBXH ã ưa ra chu n nghèo cho t ng khu v c như sau: - Nông thôn, mi n núi, h i o là 55.000 ng/ngư i/tháng. - Nông thôn ng b ng là 70.000 ng/ngư i/tháng. - Vùng thành th 90.000 ng/ngư i/tháng. Chu n nghèo theo quy t nh s 143/2001/Q -TTg c a Th tư ng Chính ph ngày 27/9/2001 trong ó phê duy t “Chương trình m c tiêu qu c gia Xoá ói gi m nghèo giai o n 2001-2005” c th như sau: - Vùng nông thôn, mi n núi, h i o là 80.000 ng/ngư i/tháng. - Vùng nông thôn ng b ng là 100.000 ng/ngư i/tháng. - Vùng thành th là 150.000 ng/tháng. n h t giai o n 2001-2005, do m c s ng c a nhân dân ngày càng cao, cùng v i ch trương chung là t ng bư c ti p c n các nư c ang phát tri n trong khu v c v X GN. Do v y, ngày 8/7/2005 Th tư ng Chính ph ã ra quy t nh 170/2005/Q -TTg v vi c ban hành chu n nghèo áp d ng cho giai o n 2006-2010. Theo quy nh m i: - Chu n nghèo dành cho khu v c nông thôn, áp d ng cho các h có m c thu nh p bình quân u ngư i là 200.000 ng/ngư i/tháng. - Chu n nghèo dành cho khu v c thành th , áp d ng cho các h có m c thu nh p bình quân u ngư i là 260.000 ng/ngư i/tháng. H i nh p qu c t và khu v c ang t ra yêu c u i v i Vi t Nam là có m t chu n nghèo “ngang b ng” v i khu v c. Trong khi Ngân hàng Th gi i (WB) khuy n ngh áp d ng chu n nghèo 2 USD/ngư i/ngày (s c mua tương ương) i v i các nư c ang phát tri n. Chu n nghèo c a Trung Qu c, Philippine hi n nay là 2USD, còn Thai Lan, Malaysia là 3USD thì chu n nghèo Vi t Nam t i th i i m năm 2004 ư c quy i theo s c mua tương 19
ương m i ch là 0.95USD khu v c mi n núi, 1.2USD khu v c nông thôn ng b ng và 1.7USD khu v c thành th . Trong tương lai s ti n n s d ng m t chu n nghèo th ng nh t ánh giá t l h nghèo Vi t Nam và có tính n tiêu chí Qu c t so sánh. 3. Chu n ói nghèo c a t nh Hà Tĩnh: Vi c ánh giá ói nghèo Hà Tĩnh hi n nay s d ng chu n nghèo c a B L TBXH áp d ng cho giai o n 2006- 2010. Căn c vào tình hình phát tri n kinh t - xã h i và k t qu th c hi n công tác X GN Hà Tĩnh nh ng năm qua: - Thu nh p bình quân u ngư i c a t nh ta còn th p, thua so v i m c thu nh p b nh quân u ngư i c a c nư c. - T l ói nghèo Hà Tĩnh còn cao hơn m c bình quân ói nghèo c nư c, (T l h ói nghèo Hà Tĩnh năm 2007 là 28,91%, c nư c là 14,7%). - Ngu n l c h tr cho ho t ng X GN còn nhi u h n ch . T nh ng i u ki n trên, th i kỳ 2006- 2010 Hà Tĩnh chưa i u ki n nâng chu n ói nghèo trên m c chung c nư c. Chính vì v y, chu n ói nghèo c a c nư c ư c Hà Tĩnh v n d ng ánh giá th c tr ng ói nghèo và xây d ng chương trình, d án X GN th i kỳ 2006- 2010. IV. NHÂN T NH HƯ NG VÀ C I M C A CÁC H ÓI NGHÈO IV.1. Nhân t nh hư ng n ói nghèo: ói nghèo do nhi u nguyên nhân gây nên, có c ch quan và khách quan. nh n bi t m t cách y chúng ta có th chia thành 3 nhóm nguyên nhân sau ây: 2. ói nghèo do h n ch c a chính ngư i nghèo và gia ình h : 1.1. Gia ình ông con ít lao ng: Quy mô h gia ình là “m u s ” quan tr ng có nh hư ng n thu nh p bình quân c a các thành viên trong h , ông con v a là nguyên nhân v a là h qu c a ói nghèo. H nghèo không có i u ki n ti p c n v i các bi n pháp s c kho sinh s n, chưa có k ho ch hoá gia ình. Quy mô gia ình l n làm cho t l 20